24 Mayıs 1942 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

“Yokuşun tepesine varmadan evvel,— harpten sonra Almanyanm vaziyeti hakkmda çiddi müzakerelere başlan- intir, İngiltere Umum! Eiriniyet Nazir Morrison geçenlerde Bisekpool'da verdiği bir nutukta, geçen harpten sohra Almanyaya ahmak ve İntikamcı bir zihniyetle kabul ettirilen sulhün verdiği kötü neticeler üzerinde dura» rak, Alman milletine (karşı âdilâne hareket edilmesini istemiştir, Vaktiy. Je İngiliz Hariciye Nezaretinde mü- him mevkiler işgel etmiş olup, bugün Lordlar Kamarası zarından bulunan Van Sittart, hükümetin harp siyaseti hakkında yapılan müzakereler esna» sında Morisson'un bu nokiai nazarını şiddetle tenkit etmiştir, Hükümet na- mma kendisine cevap veren Lord olan Nazilere karşı bütün adaletin tatbik edileceğini beyan et» iktımmdi refahlarını temin edecek bir sülhün tesisine çalışscaklarını ve Al- etmişlerdir. Nazi şefleri bu beyanafı, Alman milletini Nazilere karşı harekele ge- çirmek için bir propaganda manevra- w olerak telâkki etmekte ve Alman- MALKEVLERİNDEN HALKEYINDEN: Tp belma EENONU em ark lime ar a Süme Üren ğe ket yevmiye velakin Apa Tak ve erek ba temin dllereiniz, Tate rn : sesle Mi nil” gluyundaki de ere Munenania Sd alinan > yı 5 e Vo ye ürk dilinde “gönül, ve “can,, kelimelerinden ü- reyen tâbirlerin zenginliğini ve derinliğini, sonra da “göz,, den ve “çal, dan nasıl faydalandı. me eğri arasın. “dil”, “ayak”, gibi başka gür kaynaklar da vardır; hele “el, hekkiyle İncelemeğe, “el, den edindiğimiz kelime ve tâbirleri saymağa, sıralamağa kalkışırsak türkçenin marifeti, ustalığı, si. karşısında - bir şap. kadan sahne dolusu oşya ve ay. rica güvercin çikaran bokkabızı seyrediyormuş gibi - şaşkınlığa düşmemek elden gelmez! e birdenbire, aklınıza bu meden yapılmış hiç bir tâ. bir gelmedi. Elinizde tuttuğu- nuz gazeteye bakınız: Harp ica. bı, meselâ çaya, kahveye, buğ- day veya arpaya, her halde bir maddeye hükümetin “el koy . 'duğunu,, okursunuz. “El koy - mak,, füli . iktisat tedbiri ola- Ayni tâbirin tersi, yâni “el kaldırmak,, büsbütün başka münaya, hattâ mânalara gelir. Birincisi “büyüklere el kaldirı!- maz,, cümlesindeki gibi ya ita. atsizliği, yahutda gerçekten vurmak kasdiyle yapılan hare- keti gösterir, Ayrıca “el kaldir. mak,, sözü açık rey vermek de- mesine bir parlâmento tâbiridir; eskiden Millet Meclislerinde bir sürü fırkalar varken hâkümet tarafını tutan mebuslar kabine lehine dalma el kaldırırlar, muhalifler ise ellerini nereye saklıyacaklarını — bilemezlerdi, Görüyorsunuz ki parlâmento dı. şında itaatsizlik ve büyüğe kar- $ı terbiyesizlik anlamında kul. lanılan tâbir, parlâmento için- de, aksine uysallık ve yüksek mevkidekilerin gidişine ayak uydurmak mânalarındadır. El kaldırmanın başka mfnası da, Allaha, iyilik bekliyerek dua i. çin hazırlanmak, dua vaziyeti almak olduğuna göre arada 22 çök bir münasebet de yok de- ğildir. “El üstünde tutmak,, tâbir! de sevgiyi, saygıyı gösterir; bu. nun tersi “yerin dibine sok - mak, tir. İkbal yolunda bir a. damın başina ikisi de gelebilir; aşkda da öyledir! ildiği: sayıldığın, müddetçe tulur, baş üstünde gezdirilir. sin... Tesirin kalmadı mi insanı atarlar yakadan! Bugün İPE Tâ Arşa —— en ZENGİN TÜRKÇEMİZDE YALNIZ “EL,, KELİMESİNDEN TÜREYEN SÖZLER İKİ YÜZÜ GEÇER VE BUNLARIN HAKKİYLE TEFSİRİ İÇİN DE GAZETENİN DÖRT SAYFASINI DOLDURMAK İCABEDER. Yazan: Refik Halid KARAY “E" den çıkardığımız tâbir- Ter, ıstılahlar ve kelime- Jer, iyi ve kötü mânalar göster. mek bakımından ikiye ayrılmak Jâzım gelirse kötüleri şunlar - dır: En başta “el açmak, gelir; yâni dilenmek... “EL bağlamak, da pek hoş sayılamaz; zira bu nüfuzlu şahsın karşısında divan durmağı, köle tavrı almağı an. İatır. Namazda sağ elini so) eli- nin üstüne koymak hareketine de “el bağlamak, denildiğini bugün bilenler çok azalmıştır. (Bâki) ye ait meşhur mısradaki “el bağlayalar..., sözü ik mânsya da gelmektedir. “El, etek opmek,, de insen haysiye. tie uyan fiillerden sayılamaz. “EL uğuşturmak., ümitsizliğe kapılmaktır. Ümitsizliğe kapılın Ga niçin gerçekten böyle yapa- nz? Düşünülecrek meseledir. mamak; “el kesmek, — çekil mek, vazgeçmek; el çektir - mek — bir adamı vazifesi ha. şından almak; el yumak — alâ- Kayı kesmek; el yunmak — im. sâk etmek; el yumma — perhiz mânalarındadır. “El atmak”, bir işe karışmak demesine gelirse de çok kere, silâhe, uşkura el atmak gibi iyi füller için kullanılamaz; “taar- ruz, u gösterir “El sokmak”, başkalarının işine karışmaktır ve “bir işe burnunu sokmak, dan mânaca daha hafiftir. “Ele bakmak,, yalnız el falına bak - mak mı demektir? Hayır; biri. nin yardımiyle geçinecek dere. cede halde bulunmağı anlatır; “Damadının eline bakı- yor,, gibi... “Eline su dökeme. mek, sözü bir başkasiyle kıyas edilince ondan çok aşağı ve çir- kin görünmeği anlatan güzel bulunmuş bir tâbirdir, “Ele a. vuca sığmamak,, haşarılığı, ya ramazlığı veya uçarı çapkınlığı bildirir. tutulmak; hükmü altında kalmak, vermek,, gammazlık etmek, suç huyu haber vermek; “elden git. mek, ,telef olmak; “elden kaçır. mak,, faydası görüleni bir kusur yüzünden kaybetmek mânsların dadır. Görüyorsunuz ki bütün bunları bilmek, aralarındaki farkları sezmek veyerinde kul. lanmak - hele bir yabancı için - zor marifettir. Sinemasında 2 büyük film birden 1 - Deniz Arkadaşları Bütün Amerikan bahriyesinin iştirakiyle hazrlanmış mükemmel bir Aşk » Kahramanlık ve arkadaşlık filmi Baş Rellerde: NANCY KELLY - JOHN HALL 2- ARJANTİNA Şöhreti bütün dynyayı sar an şeheserler şaheseri, Bugün sest 11 de tensilâtş matine MELEK Sinemasında Zevk., Eğlence, ve nefis bir Komedi: DELİ DOLU Sizi kahkahalarla güldürecekşen ve melikemmel film, Baş Rollerde: ği. eğiv ANN SOTHERN (Çam Sakızı) Roland Young — Billie Burke — İan Hunter Aytıca Renkli MİKİ MAVS Bugün saat 11 de terzilâtı matine I “El Elden Ustündür Varınca,, “Ellemek,, masdarı dokun. mak, kurcalamak demesine ge- lir; genç kızlar hakkında “el lenmiş,, şeklinde kullanılırsa can sıkar ve şeref bozar, “EL letmek,, de yine onların çekin. meleri lâzım gelen fillerdendir. Şimdi başka kelimelere bir göz atalım: Eli uzun — Klepto-|ç nerede ve ne bulursa çalmadan yapa » mıyan insan - eli ağır — çabuk iş göremiyen, yahut tokadı ağır olan şahıs - eli boş «- işsiz güç- Süz, haylaz — eli bayraklı eli maşalı — edepsiz, gürültü şirret — eli böğründe — bir işi kaçırıp şaşkın ve kederli halde kalış — eli ermez -- kudretsiz (eli elmez, gücü yetmez şeklin. de kullanılır) — eli pek ve eli sıkı — hasis, cimri — el altın - dan — gizlice, sezdirmeden — el çabukluğu — hokkabazlık, göz bağcılık (ne sihirdir ne ke. Tamet, el çabukluğu marifet) — eli içinde m bir şahsın hükmü altında bulunan, iradesine sahip olamıyan: “Evin hanımı, hiz - metçinin eli içinde,, misalindeki gibi... El dar, eli darda, para. sızlık vaziyetini anlatır. “Eli ku- lamda, tuhafça bir sözdür; he. men olması beklenen hazırlan- mış işe işarettir. ** yi mânaya gelenler arasında şunları bulabildim: Eli erişmek — maksada ulaş. mak, arzusu yerine gelmek — elideğmek — fırsat bulmak, vakit müsait olmak — elvermek — yetişmek, kifâyet etmek. Fa. kat bir “el vermek,, sözü daha vardır ki yalnız dostluk göste. rişi olarak el uzatmağı değil, birleşmek ve yardım etmeği de gösterir. Elverişli — uygun — elele vermek — sıkı bir arka - daşlığa girişmek (bir de “elbir etmek,, sözü varsa da şimdi bu. nu “elbirliği,, şeklinde kullan - maktayız. Arada sezilir bir fark vardır) elden geleni yapmak — kâr içindi la (tâbir, bir te Anglo.Sakson ların mütti hakkında i- kide bir kullandıkları “elden gelen yardımı yapmak,, söziyle meşkurlaşmaştır). “El değmedik ve el değme. miş, tâbiri namuslu, iffetli, ellenmemiş kız ve kullanılma - miş eşya demesindedir. Birinin “elini kesmek,, ve “elini ayağı. nı kesmek,, tâbirlerinin bıçakla İlgisi yoktur; giyen şahsın gidip gelmesini, işe karışmasını önlemek mânasına kullanlır. Bir ecnebi meselâ bir romanda res- ladığı “Ahmet o gündenberi eli. »Bİ, ayağımı kesti,, cümlesini ol- duğu gibi diline çevirirse - bi. En Çok Para Kazanıyor? Aklınıza Kimler Giri — Günde İki Lira Yerine 20 Lira — Para Bahtiyarlar Kimdir? İşte Sırasiyle Öğreniniz, Kimler Münasebetiyle Yazan: ULUNAY ge gön Basın birliğinde İsta bulun en büyük icra mekamla rım temsil eden zevat ile candan bir hasbihal oldu, Zaman zaman yapılsr bu temaslar oefkârr sevk ve İdır eden gezetelerie hükümet arasınd meşkür bir işbirliği yaratıyor. lantıda vali, efkârı umumiyev: terci. wan olan malbaat erkânı s0rdudij Yiyenler de Onlar! — Bu y Mal. © swallere en yüksek tnedeni terbiyeyi sanç vergisi ve di. |uyan geniş bir zihniyetle, bir mosde azan. der ilâç o masrafı balleder gibi Okesin ve | inandır: kasi 2. Y kabul edersek gün » | cevaplar verdi, Herkese geniş nefes İ Bu male de 25 lira kazanç |dıran bu samimi hava içinde memleki Bu suzle hemience- cik cevap İzterlerse hiç düşünmeden ri teahhitler, tücesrlar, (esnaflar dersi. niz, sonra da bakkallar, kasaplar, kö #ürebiler, manifatusasılar, tuhafiyeci ter, kundüracılar,, Filin diye aklını ra gelen bir çok esnaf İsmi ve ticsret i sayabilirsiniz. Cevabınız yan İş olmamakla o beraber, pek de ina betli değildir. Bugün müteahhitlerden sermayele» rini kartaramayıp evini, apartımanını satanlar olduğu namusluca ha. geket edip elindeki malı eski fiyattan satirietan sonra dükkünm: tezgühine kapayıp çenesi elleri | içinde örpact Jkumrusu gibi düşünen töccerlar var, Bunlar azıik amma ne de olsa yine var, Asıl istisnasız hiç sarar etmeden kazananlar, hiç aklmıza | gelmiyen, şimdiye kadar arayıp sormayı bile düşünmediğiniz küçük (sanat sahib! esnaflardan bir zümredir. Bunlar sermayesiz, gönde en çok bir iki 15 çalık masrafla en az 15 - 20 lira ka sanıyorlar, Bu sümre (para biriktir mek kudretinde yahut da itiyadında olmadığı için kazancını günü günü ne ve biraz da sefahatla yiyor. Yâni düşünmeden para harcıyor, Yıllardır hayalinde dalaştırdığı işleri yâpıyo:: Otomobillere Boğaz, Florya tenez- sühlerine çıkıyor, tâtmadan ölmemiş olmak için bulup buluşutrup (o şım- panya içiyor, Çalgı (gazinolarda rakı yerine para akmıyor, Süslü ka. dınlarla sarmaş dolsş sandal safaları yapmıya çan alıyor. O mesire senin, bu mesire beriim dolaşıyor, tatil gün lerinin en mirasyedi hovardası olu. yor, Eskiden altılik sigarayı bulamaz. ken şimdi Sipahiocağından ayağısını içmiyor, Tersi omun elbisesini odikmekli kunduracı ona çili 40 - S0 liradı ger gıcır kodura yapmakla meşgul, Sizin siparişinizi: — Ancak bir ay sonra teslim ade. bilirim, kaydiyle alıyor, 4 — Kimdir bu bahtiyar, hangi Gi: eanaltar?. Hiç zihninizi yormayın, dikkatini. «il zorlamayın. Bulamazsmız, Ben söyleyivereyim: Eski tamircileri, Birden mübalâğa ettiğimi sanacıksınız. Katiyyen müs baliğ etmiyorum, Tanıdığınız eski tamircisi varsa bir kere | ziyaretine gidiniz, görürsünüz, Eğer tanıdığınız şapkacı İse, onu dükkünmde kirli, küflü, renksiz yap. kaların içine görülmüş, kan ter i- sinde çalışır göreceksinir. & Söylece dükkânryda yarım &sat oturursanız, bu müddet zarimda en az on kişinin gelip birer şapka alıp gittiğini, on ki sinin de birer şapka getirip bıraktığı mı göreceksiniz. Bunlardan 75 kuruşla 150 kuruş 8- rasında tamir ücreti alındığına, der- mâyenin de biraz smonyakla el eme. Zinden ibaret bulunduğuna göre ka- zancın derecesini siz hesap ediverin. En külüstür şapkacı dükkân: günde en âz 30 şapka temir ediyormuş, Va. sati birer Hradan olar lirs, Bunun için günde en çok beş lira diikkân 47 Devamu: Sa. 4, Sü. 1 İkirası, elektrik, havagezi parası, ka LOKMAN KABAKULAĞIN Kaba kulak hastalığının kendisi & likanlıların üçte birinde hastalık er. xek guddelerine e Henüz bülüğ ihtild pek madirdir. kadınlık gaddelerine kaba kulak has talığının geçmesi de pek mair görü de âşikârdir. Güçlü, kuv. vetli olan delikanlı kendisine güvenir hastalığa karşı gelebileceğini gazne ler, gezer, Oynar... i . Ba kötü iheilâttan korunmak için yapılabilecek tek bir şey istirshet et geçmektir. Ki delikanli; hastalık meydana çıktıktan sonra, en az on bet gün İstirahatte 5 iblilâta tatulmamak ibtimali çoğalır. Kaba kulak hastalığında erkeklik gad. desinin iltihaba tutulması, çok defa, kızlarda, | rafta, SAİD KESLER tin hayatına dokunan bez: mühim da vaların halli için iki taraf da düşün. düğünü - hiç bir tesir altında kak mıyarak « istediği gibi söyledi, Toplantıda bahis mevzuu olan bük tün meseleler iki kutuplu merkerlen. dirilir, Bunlardan biri samanı yarat. tığı bir güçlüklerle rücadele şe. demektir, Bugün be nim diyen (o babas yiği kazanamğz. 4 Yı sandra tamireliği, Kekiden dünyanın en fakir insan tipi © larak kabal edilen eskici baba bu- günün en sengin adamı oldu, Bacak), il ları aramdaki örsü ile elindeki kıs-İ yiileri Diğeri de ba güçlüklerden d6 rik burunla çekiç Kafdağınm arkasın! an vaziyeti dedikodu mevzuu yap» daki uçsuz bucakız definenin kspi-) mak iptüder sını açan sihirli anahtar vaziyelins| | ytukümet samanın doğurduğu bu geldi, Bir pençe vurup dört ira, bir| çevkallde vaziyette © yalnız bir çek ökçe varup iki lira alıyor. Çekiciz yollukları telâfi ile uğreşmeyor. ay. her sallanışı on kuruşa geliyor. ni zamanda talebi arttıran yokluk. Eskici babanın evi artik bir ma-İan istifade etmek istiyen hilekârlarla temhane değildir. Kiz (birdenbire) da uğraşmağa mecbur oluyor. Ulak gelişmiş, mahallede eşi, emsali ara) bir misal; sında en iyi giyinen, en çok süsle nen, en çet kırıldım vaziyette sokağa) Dağıtılan ekmek karnesi bugün ön çıkan br kız olmaştur. Bu işleri deflâü edilemez bir kıymetdr. Hiç bir birdenbire | becermeğe kalktığı içinİ şeyle edinilmesine imkân © olmıyan boyalı kuklaya dönmüştür. Eskici be.İbu “Nüş düru, yu tekrar ele geçire hanın ihtiyar hammı Nuha Nebi yrk-|meğe dünye hazineleri kifayet ede dan kılma çarşafmı erzak torbası hajmez ve etmemesi lâzım gelir, Bine getirmiş, kendine pek Se yaraş.| O holde bugün bir vatandaş kan mıyan genç kadınlara mabsus bir ha. | nesini kaybeylediği takdirde ne ya - Hekimin Öğütleri İHTİLÂTLARI... - kaba kulağın başlamasından sekiz gün tafta olursa, o taraftaki gudde küçi Mir, bir işe e gelir. fakat Bteki taraftaki yetişir. z1i uğ 3E yacağim, Hepsinin önünü alabilecek | çare hep istirahattir. e manto alıp giymiştir. Ökçeli ayakkabı giymeğe alışık ol. mıyan ayakları asfalt cadde Üzerinde bile ikide bir çarpılıp kalmaktadır, Başındaki karga “vü (le süslü şap. ka onu biraz da eski Karamanlı ko- kanalara dösdürmüştür. Eskici babarm oğlu altma bir bi- siklet almış, mahallede “çiğnemediği komşu çocuğu, kendisinin de patla. madık kafası görü kalmamıştır, Ve enieiei baba artık iş almaktın müs. ir. Pençeye pabuç götürdünüz mü, yüzünüze bile bakmadan konuş. makta — Bir aydan evvel veremem, Hele Ar Devamı: Sa. 4 Sü. 2 EK İstanbul Barosu Reisliğinden Biro Reislerinden Hasan Hayri TAN, Kisa bir hâstalıktan sonra ve- fat etmiştir, Cenazesi, 245,943 Pazar günü öğle nomazıni müteukip Teşvi- kiye camlirden kaldırdarak Şişlide Asrİ mezarlığtaki - öbedi istirabatgâ- bina tevdi edilecektir. Avukat arkadaşlarım cenize mera- simine İştirakleri rica olunur, ELİM BİR ZİYA İstanbul Baro relslerinden Ha. san Hayri Tan kısa bir rahatsız » lıktan sonra vefat etmiştir. Ce - hazesi 24 Mayıs 94? nci pazar günü öğle namazını müteakip Teş vikiye ocamiinden kaldırılarak amala gele asri mezarlıkta beri mahsusuna tevdi edile - |5n vaziyetin Sevkalâdei cektir. Allah rahmet eylesin. ACI BİR ÖLÜM Sabik İstanbul belediyesi fen işleri müdürü merhum mühendis Xadrinin eşi Bayan Niğâr Derne vefat etmiş” ir, Cenazesi bugün (Pazar) Ortaköy» da Aydınlık rokağındaki 1 mumarslt evinden kalı rak cenaze namazı öğle namazını müterkrp Eyüp enmiin. da kılındıktan sonra Eyüpteki aile mazarlığına gömülecektir. Allah rah met eylesin, Beğenmek. Tarkisi her marg Müzi gir maddeyi iniive et » müsmmen Bulunan Güzelim Pusrasını ne? gün kullanmak surer elde eşe bien berrak Bir ten, gençim iade eden Dir cari bağenıme inin yegane sebepleridir BEde- nimek ıçın muneka GİBD3 Pusrasnı Kulanınız. Bugün TAKS ) | (sigar orası, Etrafıramzda , | İsökyürüne çıkarken - bir hava ere | |J yanıma maruz külip merle olmamak ifisin « terlemeğe bile tahammül ede pacak? Ve hikümete müracast ederse nasıl bir vasiyet karşısında kalacak? O vatandaşm samimiyetin. be etmeli mi? Etmemeli “Bernet - | - zimmet anı vatandaşın karnesini saki: bettiğini iddin eyliyecek olabilmesine ihtimal ver, muz yoktur, O halde bie ini meki, ' Ya böyle olmayıp ön hakikaten g vatandaş karnesini kaybetmemiş buna hilesinin muvsffak'yetle bittiği. Gi anlatan ve bu suretle hilekârlığın Fevacını temin eden bir o müssadede bulunmak doğru olur mu? Ne yap. malı? Toplantıda buna akif ve manti, ki bir çare bulunmadı. “Karne, yi bulanların ou bir #caret vaartast yapmasma mâni olmak için üzerleri, ne birer fotoğraf yapıştırmak çaresi de mahdut bir tedbir | çerçevesinde kaldı. Nihayet be iki vaziyeti birbir leriyle uyuşturmak İçin kaybedene bir Ceza tertibi düşünüldü, Bu suretle kübralı, soğrak, neti celi bir kıyas vücude geldi. Karnesini kaybetmek bir cürümdür; her elirim de cezayı müstelzimdir. O halde kareyi küybeden cezalar dırılmalıdır, Bu ceza da kaybedene karne vermemek ve onu yenisi veri linciye kadar ekmekten mahrum et raektir, Biraz yukarıda kavnelerin kıyme * inden bahsederken onların telifi dilemez hir kıymet olduğuna söyle miştim. Bu noktada sarar ediyorum Dürüst bir vata; para ile karne İalmağn talip olmamalı, Bir çokları ini düşüne, berkes gibi tahdit edilen gıdaya kanaat etmeleri ilem gelirken böy le yapmamaları memleketie bir “arı Bunda suç, her şeyde olduğu gibi salandan riyade alandadır. Ve « esefle kaydediyorum « çatesi de yoktur Güçlüklerden doğan vsziyetleri, de dikodu mevzau yapmağa gelince: Bu bir itiyai yahut iptilidan ziyade bir nevi körlüktür. Harbi bir yapmadık, İrsarların birbirini kurtlar gibi yedikleri şe dünya keşmekeşinde bizim serte ka, dar dahlimiz yoktur, Bilâkis o Avrs- palımın Asyalıya, o Asyalmın Amor kalıya, Amerikalının Afrikalıya, Af- rikalmn Avustralyalıya © saldırdığı bir zamanda bütün dünyaya sı selâmet Örnekliği eden tek ğ Bu zavallı hastalır istiyorlar ki bem bu müstesna vaziyette kalalım; hem de her zamanki yaşayışmızda ateş wiyorlar, Olur mu ya? Lekesiz seralarında gümüş meh taplar seyredilen bir memlekette bi taz ekmek intizamsezlığmm menfi de 4'kodu mevawu yapmak mimet kâfir. Uiğidir. Bize gpta ile gözlerini diken mil yonlarca milletleri düşünelim ve im sal edelim! e a amma İM Sinemasında KIZIM DUYMASIN BEDİA MUSABNİ - MARİ KUİNİ "Türkçe Sözlü ve Şarkılı Bugün saat 11 de tenzilâtlı matine —— 8 Sek