12 Nisan 1940 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

12 NİSAN 940 IAN ABONE BEDELİ Türkiye Ecnebi 1 sene 6 Ay say 1 Ay 2800 Kr, ww * sw * ue “> 1400 Kr. no " wo * w Milletlerarası posta itühadına dahil olmıyan o memleketler için abone bedeli müdde 30, 16, 8, 38 liradır. e bedeli peşindir. Adres değiştirmek 25 kuruştur. Cevap için mektuplara 10 kuruşluk pul iâvesi lâzımdır. asiyle Hâmit İhtifali Yarın, Büyük Şair Abdülhak Hâ. mit için, —ölümünün yıldö- Sümli münasebetiyle— bir ihtifal Yapılacaktır; “Şairi Âzam,, sıfatına bihakkın sahip kılınmış olan Abdül- Hâmidin, unutulmıyacak Türk büyükleri arasında mühim bir mevki Meal ettiğini söylemek bile fazladır. Fakat, geçen gün, Sinan ibtifalinin senede bir yapılması hususunda Verilen kararı çok isabetli bulduğu. Muzu söylemiş, ve bunun sebeplerini de anlatmıştık. Bütün endişemiz, sık yapıldıkları takdirde, bu kabil ihtifallerin, hatı- Tülarını yâd ettiğimiz büyük vatan. ların kıymetleriyle mütenasip bir #zametten —muhtelif sebepler yü- Yünden— mahrum kalmıya başlama. * iİhtimaliydi. Bu noktayı, Hâmidin ihtifalini ha- Meliyanlara hatırlatmayı da lüzum. biz vazife sayıyoruz. Fakat, tafsilâtını öğrendiğimiz ha Yırlıkların büyüklüğü, bizi, bu ihti. Abdülhak Hâmidin değeriyle Mütenasip bir azamete kavuşturula- “ağına inandırarak, endişemizi gide- Yiyor. Hele, Maarif Vekilimizin de,| ihtifalin tertibiyle yakından alâ- r olduğunu, hattâ ihtifalde bu. “anmak üzere İstanbula geleceği #ğehmek, bu eimmiyetimizi büsbü in kuvvetlendiriyor. Bu vesileyle kpeeni ediyoruz ki, bütün Türk faj ökleri namına tertip olunan ihti. » bu derece alâkaya kavuştu- an, Bize bu femenniyi yapmak tea ey Ii, Mimi altında yapılmış olan gü- Ne bazı toplantıları hatırlâmak dü. Yürüyor? Demir Stokunu Tesbit mmm 3 ükümet, demir stokunu tesbit için bir kararname çıkardı. Bu » ame mucibince, tüccar, komis- Oneu, hulâsa, elinde 200 kilodan üçü demir bulunan her vatandaş, sün zarfında hükümete beyanna.. Ty, <miye mecbur tutulmaktadır. ikâmet, kendisine bildirilecek ra- nı gözden geçirecek, ve lüzum gördüklerini, beş gün zarfında, be- ileri ini nakden tediye ederek satın 'aktır. Ve bu hâdise, her ay teker- *decektir. Bu tedbir, milli korun. dd, Kanunumuzun en tabii icabatın- vie sün, dünyanm her tarafında, i müdafaa bakımından lüzumlu en her tedbir alınmaktadır. Bi. cağ PU tedbirleri almamız değil, an- iş olmamamız endişe uyandırabi. day nn içindir ki, hiç bir vatan- tak, hiç bir suretle zarara sokmiya. tag PİF şekilde alınmakta olan bu leri çok tabii görmek, bir va. bu ç #zilesidir. Bize düşen vazife ise, ayi, Susta da, hükümetin işini ko- Ve ya çalışmaktan ibarettir; ilme Şuurlu vatandaşlarımızın, bu taksi lâyıkıyle müdrik buluna. “ dan da emi İzmirde Bir Alman Casusu Yakalandı 14 ENİ, 11 (Tan Muhabirinden) — ielerenberi Türkiyede Alman ga. in askeri muharriri olarek iş |, Alman Herman, son günler. Karya tanbuldan şehrimize gelmiş, kag, yaka civarında memnu munta. Mng e. yerlerle Turan gaz depola- hm, e oğraflarını çıkarırken yaka. ikişer: Hâkim, Herman hakkında ayranı vermiştir. Tahkikat ge. tedir, e m ll vw Vali Hakkındaki Dava Tenya 1l (Tan Muhabirinden)— İYİZ umu, a z veğ, imi heyetinin nakzı üzeri. dik gi ve arkadaşlari hakkın. Yalanın PALOp ve Asri mezarlık da. pi,“ dördüncü ceza dairesinde Maça rende günü saat 15 te Almanlar tarafından işgal ediler Norveçin hükümet merkezi Oslo'nun güzel bir manzarası İmanlar, Norveç'te Tutunabilecekler mi? YAZAN: Faik Sabri DURAN İ skandinavlar, aralarmda bir, leşerek kuvvetli bir cephe teşkil edemeyişlerinin cezasını çe, kiyorlar, Finlanda faciasına seyir. Gi kalanlar nihayet Alman istlâsu na uğradılar. Şimal memleketleri, geçen Cihan Harbinde olduğu gibi bu sefer de açıkta durarak kasala. rım doldurmak hulyası içinde ay. larca avunup durdular. Müttefik. lerle ve Almanlarla temaslarında bir ağızdan tutturdukları nakarat; “Bitaraf kalacağız.. Sız biribiriniz. le dövüşmek istiyorsanız işte Ma; ginot ve Sigfrid hatları orada , Bunralarda işiniz ne? Bu harbin temelini teşkil eder iddiasında bu. lunduğunuz Versay muahedesi ile bizim ne alış verişimiz var ki, ha bı bizim kapılarımıza getirmek is. tiyorsunuz.” sözleri hu müta. doğru ama, ne yapalım ki, siyaset ancak realitelere & sa bir kıy. met gösterebiliyor. İsveç asırlar. İ danberi, Rus tehlikesine karşı kuv. vetli bir siper saymıya alıştığı AL, manya ile dost geçinmişti. Finlan. da da $on yirmi sene içinde selâ. met ve emniyetini Sovyet - Alman rekabetinde buluyordu. Norveç i. le Danimarka ise Mületler emi. yetinin Avrupada sulhü temin ede. ceğine iyiden İyiye bel bağlamış. lardı, Fakat Almanya ile Sovyet, lerin biribirlerine el vermeleri, İn. gilterenin Baltık denizinde mü. bim bir âmil olmaktan çıkmış gi. bi görünmesi Şimal memleketleri telâşa düştüler, su başında rahat rahat keyif ederken arslanın kük. Temesini duyunca pusulayı şaşıra. rak ne tarafa kaçışsesklarını bile. miyen bir ceylân sürüsüne döndü. ler. Bir kaç ay evvel Nationalti. ende isminde bir Danimarka ga. zetesinde çikan bir makalede; "İs. kandinav devletlerinin bir araya gelerek Almanyaya karşı cephe al. maları belki tehlikeli bir hareket olur, fakat her birimizin tek başı. mıza kalmamız daha büyük bir tehlike doğurur.” deniyordu. fikrin doğruluğu Danimarkanın bir gün içinde iştilâsı ve Norveçin uğradığı tearuz İle meydana çık. ti Fakat Norveç kıyılarındaki da: Bınık fiyorlara çıkan Almanlar o. ralarda tutunabilecekler mi? Müt teğik donanmalarının şiddetle de. vam eden hücumu karşısında sev. kıyatın arkasını pasıl besliyebile. cekler? Yoksa peynir kokusuna da, yanamıyan aç fareler gibi bufL yorların teşkil ettiği kapanlar iç de tıkanıp kalarak, nihayet yaka. yı ele verecekler mi? İn. Nere Türkiyenin “yarı bu. yüklüğünde bir memleket: Mesahası 386 bin kilometre, fakat nüfusu az: Üç milyonu bile bul. muyor: 2.908.000. Buhun sebebini arazinin yapılışında aramalı. İs. kandinavya yarım adasiaın garp yüzünü kaplıyan Norveç baştan. başa İskandinavya i mühim bir dağ silsi bulunuyor: Şimalde buzlarla kaplı çıplak bir yaylâ hâlinde bulunan bu ârızalar, cenupta daha genişli. yor ve “Fjelde” denilen geniş gla. siye yataklarını teşkil ediyor, bun. lar han maktalarda deniz kanarla. Norveç köylü kadını rına kadar sokuluyorlar. Avrupa- mın en geniş glasiyesi sayılan ve kalınlığı 400 metreyi, uzunluğu 140 kilometreyi bulan Jostedal'da burada... Bu silsile üzerinde mii. neksleyi temin eden başlıca yarık Skagerak cephesinin Oslo'sunu At. las Okyanusu yüzünün Trondh. jem'ine bağlayan Jamsland yarı. ğıdır. İşte Almanların süratla tutmak İs. tedikleri geçit burası... Bunun ha. ricinde bu dağlar arasından içeri. lere doğru ilerlemek kolay bir değildir. Bu geniş damın sağ ve soldaki etekleri de biribirine ben. zemez. Şarkta kara tarafında dağ. ların etekleri İsveçe doğru biribiri üzerine konmuş taraçalar halinde, halbuki garpte bu sırt, birden de. nize kayan dik bir yamaç teşkil e. der. Yalnız sahil boyunca biribi. rini takip eden nihayetsiz girintiler görülür, Kıyı hattına âdeta amut bir tarzda içerilere sokulan ve de. rin sularla kaplı bulunan körfezler, Norveçin meşhur Fiyorlarıdır. Sulh zamanında hususile yazın binlerce seyyah bu körfezlerin güzel man. zaralarını seyre gelirlerdi. Büyük transatlantiklerin bile içerilere ka dar sokulmasına müsait olan bu koylar bazan daralarak, bazan gs. niş havzalar teşkil ederek ve ara. Sıra bir takım dar kollara ayrılarak kilometrelerce içerilere sokulur ve dik yamaçlarından denize dökülen şelâleleri, tepeler arasında asılı gibi duran yemyeşil meraları ve dipte. ki küçücük ovalarda, ormanlar ve çayırlarile gülümsiyen şirin köy. leri, turistleri hayrete düşü. rürdü, İşte Almanların taarruzuna uğrayan Oslo, Trondhjem, Sta. vanger, Narvik gibi Norveçin mü. him şehirleri hep böyle dar ve ü. zun fiyorların İçerisine kurulmuş insan topluluklarıdır. Asiri bü şekli sebebile Norveçi insanların yerleş. mesi İçin tablatın en hasis davran. mış olduğu yerlerden biri olarak gösterebiliriz. Mesahanın yüzde 74 ü bir işe yaramıyan kayalık, dağlık yerler, yüzde 22 si orman. larla örtülü, kala kala insanlarm yerleşmelerine ve ekip biçmeleri. ne, hayvan beslemelerine elverişli mesahanın yözde 4 ü kalıyor. Işte Norveç, nüfusunun sıkışıp toplan. mış olduğu sahalar kıyılardaki bu dar topraklardır. Hattâ fiyorların bir çoğunda bu köyler insana, ka. raya oturarak par nmış bir ge. mi kazszedelerinin şuraya buraya tutunarak sığınabilmiş döküntüleri hissini verir. Memleketin bu hali, Norveçli. leri pek erkenden açık deni hayatlarını aramıya sevketmişii, Vikinglerin, Norsmenlerin kahra. manlık devrindenberi gemicilik bu memlekette çok ilerledi. Cihan Hâarbinden önce Norveç ticaret fl. los itibarile bütün dünyada İn. giltero, Âmerika ve Almanyadan sonra gelmek üzere dördüncü idi, Harpte gemilerinin yarısını kay. betti ise de sonra gemiciliğe yeni. den kuvvet verd. Bugün Norveç, 3.900.000 tonilâtoyu bulan filosu İle İngiltere, Amerika ve Japonya. dan sonra gelmek üzere yine dör. dünçülüğü muhafaza etmiş bulunu. yor. Fransa, İtalya ve Almanya, ticaret gemileri -itibarile -Norveçi çok uzaktan takip ediyorlar. Hele bu filoyu nüfus bakımından muka. yese edersek Norvaçin bütün dev. etlerin başında geldiğini görürüz. Bu memlekette nüfus başına orta. lama 1,3 ton düşüyor, halbuki İn. giltere ve Holandada bu miktar 0,4, Danimarkada 0,3 ve İsveçte 0,2'den ibarettir. Bir cihet daha var: O da Norveç gemilerinin ek. seriyetle çok yeni ve modern oL malarıdır. Ticaret filosu umumi tonilâtosunun yarısını inşası ta. rihleri üzerinden henüz on sene geçmemiş olan gemiler teşkil edi. yor. Yüzde 30 unun yaşı ise beş seneden azdır. Şu suretle ki, yeni gemilerin nisbeti itibarile de Nor. veç en başta geliyor. Norveç gemi. lerini İngilterede ve Almanyada yaptırır. 1936 ile 1930 arasında yal. nız İngiliz gemi tezgâhlarına d,5 milyon İngiliz lirası ödenmiş, Nor. veçte erkek nüfusunun yüzde 17 #inin hayatını denizlerde yahut de. biz yüzünden kazanmakta olduğu. nu da ilâve edersek bu memleket hayatında denizciliğin ne büyük bir rolü olduğunu daha İyi göster. miş oluruz. yüzde onu kendi limanları Arasinda kabotaj. işlerinde çalışı. yör, ecnebi limanları ile Norvâç a. râsında İşliyen gemiler yüzde be. $i teşkil ediyordu. Geri kalan yüzde 85 mühtelif ecnebi limanları arasında ve dünyanın muhtelif denizlerinde çalışır, Bazı nakliyatı Norveç gö. mileri âdeta inhisarları altına al. muşlardır, meselâ lokomotif, büyük vagonlar ve fener gemileri gibi a. Bır ve havaleli yükleri sncak bun lar taşıyabiliyorlar. Şurası da var ki, gemici memleketierin bir ço. ğunda ticaret filoları ancak hükü. metlerin himaye ve yardımı altın. da inkişaf edebilmişlerdir. Norveç. te ise vapur kumpanyalarına ya. hut gemi sahiplerine devletin hiç bir yardımı dokunmaz, hükümet yalnız postasını nakleden gemiler için tahsisat verir, bunun haricin. de gemiler için bütçesine bır yük tahmil etmiş değildir. Vapur kum- panyaları eşya ve yolcu naklindeki İstizamları, ucuzlukları, süretleri ile dünyanın her tarafında iş bu. larak pek iyi para kazanabiliyorlar. Yalnız şurası var ki, nüfusu pek az olan Norveç her tarafa dağılı olan ticaret gemilerini lüzumu halinde korumak için kuvvetli bir donanma vücude getirememiştir Hasılı Nor. veçin deniz filosunun ehemmiyetini şundan anlamalı ki, Almanlar Os. lo'ya asker çıkarır çıkarmaz rad. yo vasıtası ile dünyanın dört kö. şesindeki Norveç gemilerinin kap- anlarına hemen bitaraf limanlara İltica ediniz emrini verdiler. Buna karşı İngilizler de Londra radyo. sunda Norveç gemicilerine “Siz Os. lonun dediklerini dinlemeyiniz. En yakın İngiliz limanına koşunuz.” Bu beyannameyi veren sizin hükü. metiniz değil, Almanlardır, ihtarı. mn: yapmakta istical gösterdiler. | Elâzığ - Tatvan Hattı İnşa Hazırlıkları Başladı Ankara, 11 (Tan Muhabirinden)— Elânğ . Tatvan hattının birinci ve İkinci kısımlarının etüd ve apliğss- yonuna ait mukavele imzalanmıştır. Üçüncü ve son kısma ait olan muka- veleler de bugünlerde imzalanacak. tır. Hattın geçeceği yer yapılacak köprüler; yarma ve tünellere ait bü. tün teferrüut tesbit edilmiye başla. malmistir. Üniversite Otokrasi Esası Üzerine mi Kurulmuştur 2. 4, Yazan: Sabiha Zekeriya Sertel ünkü TAN'da Üniversitenin ta- Umatnamesine dair bir yarı çıktı, Bu yazıdan ve talimatnameden öğrendiğimize göre talebe, Üniversi. tenin heyeti idare kararlarına her he şekil ve surette olursa olsun İti- raz edemez ve mütekabil bir teme yılan hükümdarlara verilmiş bir hak. kında neşriyat ve beyanatta bulun: madıkları gibi; haklarını mahkeme. de dahi arayamazlar. Bu maddelerin ifade şudur: Üniversite idare verdiği kararlar mutlak ve Jâyete. yyerdir. Bu kararlar talebenin İhaklarına tecavüz dahi etse, talebe- nin ne temenni, ne şikâyet, ne de müdafaa hakkı yoktur, Bu kararla” rın ne İstinafı, ne de temyizi imkân dahilindedir. Bu kadar mutlak ve lâyetegayyer kanun yapmak hakkı, ancak, Mutla- kıyet devirlerinde Allahın gölgesi sax yılan hükümdarlara verimiş bir hak. tar. Plütokrasi ile idare edilen mem. leketlerde bile, idare mecl'slerinin, istinaf ve tem; mahkemelerinin kararlarını değiştirecek bir Şürayı Devlet vardır. Hiç bir kanun bu ka- dar kati ve mutlak değildir. Demokrasilerde İse, fertlerin te menni ve şikâyet hakları, müdafaa hakları en mukaddes tanınmış hak. lardır. Her katın, bilhassa her karar De. meokrasinin, fertlerine verdiği en b yük imtiyaz, mutlak ve lâyetezayyer hükümlerden, kararlardan, müste dane tazyiklerden fertleri kurtarma. sı, her ferde haklarını müdafaa için yalnız mahkeme kapılarını değil, meclisi ve devlet kapılarını dahi ar- kasına kadar açmasıdır. Ancak Faşizm, Nazizm gibi otokra- si esasına dayanan devletlerde son zamanlarda bu gibi lâyetegayyer ve mutlak kanunlar çıkmış, fertlerin €- lindeki her nevi şikâyet ve müdafaa haklari nezedilmiştir. Bizim devletimizin şekli ve Esas Teşkilât Kanunu, demokrasi esası Ü- zerine ar, Bu kanun, her İerde temenni, şikâyet, müdafan, k lâm hürriyeti, tefekkür hürriyeti gi- bi demokrasinin esası olan unsurları İkabul etmiştir. Bu devlet çerçevesi içinde, talebenin elinden temenni, şi. kâyet, ve müdafaa haklarını alan bir | talimatnnme, devletin bünyesine ve İEsas Teşkilâtına taban tabana zat bir (mahiyet göstermekted Üniversite idare heyeti, mektebin disiplinini muhafaza için bir çok ka. rarlar verebilir. Fakat disiplini mu- hafaza, talebenin elinden hürriyeti, ni, şikâyet ve müdafan haklarını al. mak, demek değildir. Bilâkis versite hürriyet ve demokrasiyi tem. sil eden, ya; müdafaasını yapan idir. Hürriyet ve demokrasi versitenin - hudutları inde boğulursa, bu müessesenin ye. tiştireceği gençlerden, inkılâbın ve demokrasinin müdafaasım nasıl bek- liyebiliriz? Dünyanın her tarafında en hür, inkılâbın yenilik hareket. lerinin en büyük müdafii Üniversite. lerdir. Üniversiteyi, bir lisenin dahi tâbi olmadığı şiddetli bir disip/'ne, şikâyet ve müdafan haklarını elin- den alan bir otokrasiye tâbi tutmak, Üniversitenin bizzat mevcut kanun. ları İnkâr etmesi demektir. İstanbul Üniversitesi, demokrasi esasları üzerine mi, yoksa otokrasi esasları üzerine mi kurulmuştur? Kemerburgaz - Keresteciler Otobüs Servisi Otobüsçüler belediyeye müracaat ederek Kemerburgazla, Kerssteciler arasında bir hat tesis etmek istedik. lerini bildirmişlerdir. Belediye bu hususta henüz bir karar verm olmakla böraber esas itibarile kabul etmiştir, ettiği mana beyetinin Kömür Nakliye Tarifesi Münakalât Vekâleti tarafından tes bit edilen kömür navlunlarının müd. deti 15 nizanda bitecektir Bu tarih. ter itibaren mer'i olacak yeni tarife. yi tesbit edecek komisyona iştirak etmek Üzere Ankaraya giden münta. ka liman reisi Refik İle, Devlet Denizyolları işletme müdürü Nasuhi ve Şilepçiler Birliği reisinin bu sa. bah şehrimize dönmeleri beklenmek. tedir. Komisyonun, yazın vapurların da. ha çabuk kömür alabileceklerini na. zarı dikkate alarak navlun törifesin. de tenzilât yaptığı anlaşılmaktadır. Yeni tarife 15 eylüle kadar mutebe: