28 Eylül 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

? " rl, Yösancı Dile * Türk Neşriyatı” Yazan: Ömer Rıxı DOĞRUL nkara radyosu birkaç gündür ilân ediyor: Anadolu ajansı radyo ile arapça, farsça ve Fransızca ile neşriyat yapmağa karar vermiş Ye bünün için (hazırlıklara da baylamıştır. Yakında hazırlıklar ta'- mamlanacak ve radyomuz, yabancı dillerle Türk neşriyatı yapacaktır. Bu çok isabetli hareketi (takdir etmek gerektir, Bahusus bu işin tee- rübesi daha evvel yapılmış ve çok i- yi neticeler vermiş olduğu için esas- Mı bir hazırlıktan sonra bu işe tekrar başlanılması, herhalde daha © evvel alınan neticelerden daha mükemmel neticeler alınmasına sebep olacaktır. İşaret ettiğimiz tecriibe, evvelâ radyomürun eskiden yaptığı arapça neşriyattır. Bu arapça neşriyat, bü - tün Arap âleminde çok iyi karşılan: mış ve © zaman alınan yığın yiğm mektuplar bu memnuniyeti bütün kuvvetiyle tezahür ettirmişti. Daha sonra Ebedi Şefin ölümü münasebetiyle on on beş lisanla ya pılan ve her yerde çok iyi tesir eden meşriyat da en mükemmel neticeyi vermişti, Onun için Anadolu Ajansının ver- diği karar, çok iyi karşılanacak ve muhakkak ki çok iyi tesir bırakacak tar. Türkçe, Arapça, Farsça şark dün- yasında konuşulan en bellibaşlı lisan lardır, Bu lisanlarla yapılacak neş- riyat, diyebiliriz ki, yüz milyonlara varan dinleyiel bulur. Onun için bu dinleyicilerin umdukla- rını ve beklediklerini bulmaları neşti Yatın muvaffakıyeti bakımından çok büyük kıymeti haizdir. Bize kalırsa, bu munzzam dinle - yici kitlesinin beklediği neşriyat her şeyden evvel, Türkiyenin hâdiseler içinde vaziyeti ii aeseiinlei vasilaların'le az aksetlirdiği, fakat bütün şark âleminin çok me - rak ettiği en mühim nokta © budur. Türkiye ne yapıyor, ve ne düşünü - yor? Suallerine cevap © vermek bu neşriyatın en birinci esası olmak ge- rektir. Fakat bu kadarı da kâfi de - &ildir. Her muhitin, verdi; umumi haberler bile geniş bir ölçüde propa- ganda ile doludur. Onun için dünya haberlerini tasfiye ederek kasa bir umumi bülten vermek de umumi İs- tifadeye büyük bir ölçüde hizmet e- der, Fakat şahsen bu işle meşgul ol - doğum sıradaki tecrübelerim, bütün Şark dünyasının, bilhassa bizi merak ettiğini, bize dair bol bol haber al - mak, bizim ne düşündüğümüzü öğ - renmek istediğini anlamıştım, Onun için bu noktalara en büyük ehemmi- “yetin verilmesi gerektir. Yabancı bir takım radyo istas - yonlarının urapça ve sair | dillerle yaptıkları neşriyalta bize müteallik bazı meseleleri yalan © yalnış bahis mevzuu ettikleri için bu yabancı neş riyatın takibi ve şarklı komşularımı- a hitap eden neşriyatta, bu yanlış » larin en müsbet tarzda © tashihi de son derece müfit olur, Yabancı dillerle yapılacak Türk neşriyatımın bu yabancı dillere bi - hakkın hâkim olanlara yaptırılacağı” serre kadar şüphe götürmez. Anadolu Ajansını bu çok kiy - metli teşebbüsünden dolayı — tebrik eler ve muvaffakıyetler dileriz. — İngilterenin Harp Bütçesi 2 Milyar Londra, 27 (Hususi) — İngiltere Maliye Nazırı Sir Jon Simon bugün ilk harp bütçesini meclise takdim et- iştir. Bütçe iki milyar sterlingliktir Müliye nazırı kazanç vergilerini aza. mı dereceye vardırmış, viski, bira, Şarap, tütün, şeker vergilerini yük- Seltmiş ve harp masraflarının bugün 1914 e nisbetle çok yüksek olduğunu anlatmış, hükümetin vergi tarhet- mek ve İstikrazler yapmak suretile harp masraflarına karşı geleceğini ya İçine Alındı, Paris, 27 (Hususi) — Garp cephe- sinden verilen en son haberlere göre, Fransiz kuvvetleri hir taraftan Sar. brükü, diğer taraftan Sıvaybruhu. Bu tehdit etmektedir. Sarbrük en şid detli topçu ateşine marvz oulunduğu için kâmilen tahliye edilmiştir. Şe- hir kısmen çember içindedir. Daha şarkta olan Sivaybruhun'u daimi ateş altındadır. Diğer taraftan Alman topcularının cephe arkasına mermi attıkları ha- ber verilmektedir. Cephedeki Harekât Diğer taraftan Havas ajansı son harekât hakkında şu malümetı ver. mektedir. : “Parisin salâhiyettar askeri ma - hafillerinde bu sabah bildirildiğine göre, cephenin heyeti umumiyesi İti- bariyle vaziyetinde dün've gece hiş bir mahsüs değişiklik olmamıştır. Büyük Fransiz taarruzunun baş- ladığı hakkında Böle'den gelen ha - berlere gelince, ayni o mahfiller bu haberin tamamen hayali olduğunu ve son kırk sekiz saat zarfında gerek Fransızlar, gerekse Almanlar tara - fından mevzii dahi olsa hiç bir taar- ruz vaki oolmadığını bildiriyorler Cephenin heyeti umumiyesi üzerin - de faaliyet mahiyetini muhafaza et- mektedir: Topçu steşi, o musademe, devriyelerin küçük bomba atışları. Büyük fanliyet emareleri görülen yegâne hokta bölgenin Hornbaeh ito Weux ws rum arasindaki Şark çı - kıntısıdır. Bu çıkıntı, küçük Horn - bach ırmağına hâkim bulunan olduk- ça dik sirtlarla Alman arazisine doğ- Tu ilerlemiş bulunmaktadır. Bir kaç gündenberi bu çıkıntı, cephenin di- ğer bir çok noktaları ile birlikte düş- man tipçusunun hedefini teşkil edi- yor. Bu hususta verilen malümata gö- re, şiradiye kadar Fransız hatlarinın hemen gerisine taciz atışları o yap - makla iktifa eden düşman topçusu, atışını uzatmış ve bu suretle (o daha gerileri hedef tutmuştur. Diğer taraftan düşman hatları ü- Wransızlar Iki Şehrini Tehdit Ediyo Sarbrük Çember Boşaltıyorlar Svaybruhun Daimi Ateş Altına ve zerinde cereyan etmekte olan havalgönüllü kıtaları teşkili, Almas Almanlar Şehri Mİ TEBLİĞLE Paris, 27 (AA) — Sabahleyin saat 9 da verilen (87) numaralı tebliğe İ “Gece, sükönelle geçi » Hatla- rımızın gerisinde Vissemburg mınta- kasında düşman topçuları #ssliyetie Bulunmuştur.» * Berlin, 27 (AA.) — Garp cephe- sinde fanliyet cüzü olmustur. Düşman bütün cephöde mevzilerini tehicim mektedir. Feribourk ve *Sizmarin, üzerinde yapılan hava arebeleri ermamında iki Fransız tayyaresi düşü rülmüştür. Alman hava kuvvetleri dön şimal denizinin ortanmda zerhliler, tayyare gemisi, kruvazörler, torpido mührip- lerinden mürekkep İngiliz deniz kuv- vetlerine hücum etmişlerdir. Bir tay- yare gemisi tahrip edilmiş ve bir zırh- lıya birkaç bömbs düserek ağır hası- ra uğramaştır. “Tayyarelerimiz hiçbir zayiat vermemiştir. Paris, 27 (ALA.) — 27 #yldl aleşnm teiliğiz Bugün, keşif mülfrezelerimizin faa- Hyeti ile geçmiştir. düelloları Fransız kuvvetlerinin le » hine neticelenmiştir. Fransız hava ordusu mahfilleri, düşürülen düş - man tayyereleri olarak yalnız Fran- sız hatları üzerine düşenleri göster- mek prensibine sadık kalarak, 25-9 tarihindeki hava muharebeleri esna- sında üç Alman tayyaresinin düştü - Hürü bildirmislerdir. Halbuki muh - Temel olarak “düşen tayyare .adedi bundan çok fazladır. Bir ormandu yenj bir tayyare enkazının bulunma #1 Özerine 23-9 tarihinin bilânçosu, düşürülen düşman tayyaresi adedi, üçten dörde çıkarılmak suretiyle dü- zeltilmiştir.,, Almanların Hazırlığı Brükselden gelen haberlere göre, Lüksemburgda neşredilen bir emir - name ile büyük dükalık arazisi üze- rinde bitaraflığa riayet o hususunda! kati hükümler ısdar edilmiştir, Bu) emirnameye göre ne şekilde olursa olsun muharip devletlerden birinin lehinde yapılacak hareketler, meselâ radyo ile propaganda yapılması menedilmiş - üdafaa nezareli tarafından ğine göre dün Lüksemburg" tun şimalinde Belçika arazisinde. kâ- | beşi daha yıkılmıştır. Diğer kazalar- in Saint - With istasyonunda infilâk eden obüsler Fransız tayyarelerine karşı Alman hava bataryaları tara- fından atılmış olan ufak obüslerdir. Fransiz tayyarelerinin şimdiye ka * dar Belçika arazisi üzerinden uçtuk- ları tebarüz ettirilmektedir. Alman tayyare bataryaları Bel - çika — Alman hududu üzerinde uçan düşman tayyaresi üzerine ateş etti- ginden Vervier civarında Belçika #- razisine düşen mermilerden bazı ha fif hasarlar vukua gelmiştir. Le Pewple gazetesinde Lauls Pic- rard, Belçika hududunda kısmen gö- rülen Aachendeki Alman istihkâm - ları hakkında tafsilât vermektedir, Hauset'deki Belçika gümrük daire - lerinden Almanların ölelâcele inşa ettikleri istihkâmlar görülmektedir. Fransada Leh Ordusu Pariste Lens de Valeneciennesde teşekkül eden genç Polonyahlar gruplarının ilki bugün garbte kuru - lan Polonya talim kampına gitmiştir. * Yortshire Poste'nin askeri mu - harriri İngiliz ve Fransız ordularının bugün Alman ordusuna faik olduğu- nu kaydederek bilhassa Fransız top- gvennun kıymeti üzerinde tavakkuf ediyor ve bu topçu'o kadar mücssir- dir ki, Almanlara herkangi bir taar- ruz hareketlerini: inkişaf O imkânını vermemektedir. diyor. Mezkür mubarrirce Alman ordu. sunda küçük zabit noksandır. Bu gazete, müttefiklerin zaferle. rinden sonra Polonya işi şöyle halle- dilecektir: Almanlar işgalleri altın - da bulunan toprakları tahliye ede - ceklerdir. Ruslara “gelince, O onlar kendilerine hemen mücavir kısım “ larla iktifa edecekler ve Fransa ile İngilterenin garantisi altında Polon. ya tekrar kurulacaktır. Almanların Bir Manevrası Brükseldeki Alman iktısat heye - gr e ONAM İŞİM A Mg Meg > LER İzmirde İki r Zelzele Oldu .Yeniden Evler Yıkıldı Halk Açıktadır Izmir, 27 (Tan muhabiri bildiri. yor) — Biri dün gece 1.30 da, diğeri İbu sabah 8 de olmak üzere şehrimiz. İde iki, dün gece yarısından bugün öğ İleye kadar Dikilide de 4 zelzele ol - İgpuştur. Dikilideki harap evlerden Ida da zelzelelerin tek fasılslarla de- vam ettiği haber verilmektedir. Çandarlı nahiyesinde dünkü hare. keti neticesinde 63 evin tamamen yi. kıldığı tesbit edilmiştir. Geçen kânu- nusanideki zelzelelerle 93 evi yıkık mış olan Çandalı nahiyesi halkı ta. mamen açıkta kalmışlardır. Çadır ih. tiyacı fazladır. Bugün Bademli köyünde zelzele - ninyeni tahribatı bildirilmektedir. Buraya derhal doktor ve Dikili kay- maksmının riyasetinde bir heyet gön derilmiştir. Harap olan Kabakum köyünde bu gün yeni ve büyük bir yarık husule gelmiş, beş metre irtifaa kadar kalın ve siyah bir su sütunu yükselmiştir. Su fışkırmakta devam etmekte ve geçtiği yerlerde toprak üzerine sarı bir renk bırakmaktadır. Enkazın kaldırılmasını yardımda bulunmak üzere Menemenden Dikili. ye 100 asker gönderilmiştir. Felâket mahallinde tetkikler yapan İzmir me buslarından bir kısmı hükümet nez. dinde teşebbüslerde bulunacaklar, harsbe haline gelen Dikili kasabasi. le diğer nahiye merkezleri için, Kir- şehir felâketinde olduğu gibi, esaslı şekilde yardım istiyeceklerdir. Dikili felâketzedeleri için İstanbu). dan da teberrular başlamıştır. Bu « gün bir kumpanya bin lira gönder- miştir. İnegöl, 27 (A.A.) — Bu sabah biri- si şiddetli ve diğeri hafif iki zelzele oldu. Hasar yoktür. —— tinin, Belçikaya muhtaç olduğu buğ dayı vermek yolundaki teklifi Belçi- ka mahafilinde derin bir hayret u - yandırmıştır. Burada mevcut intiba şudur ki, Almanya, İngiliz ve Fran - sız siyasetine karşı koymak için bita raf memleketlere yaptığı buğday ve saire iptidai madde vermek teklifi Almanyanın kabiliyetini aşmakta - Hitler, on beş eylülde, bütün bahri inşaatın derhal dur. durulmasını emretmiştir. Bu emir üzerine, harp gemi lerinin inşaatı bile durmuştur, Şimdi,'bütün bu miies- #eseler, sadete tahtelbahir yapmakla meşguldür. Hit. lerin veri ui çnrin tatbikima ise, Göring memurdur. Hitler, tersanelerin, 1 mart 940 tarihinden itibaren, ayda (109) tahtelbahir çıkarabilecek hale sokulmasını istemiştir. Fakat, Göbelsin kanaatine göre, Almanyanın umumi bir tahtelhahir harbine karar vermesi, Amerikayı da demokrat cepheye kazandıracaktır. Bu yüzden çıkan ihtilâf, Göbelsle Hitlerin arasını biraz daha gerginleş. tirmiştir. Bu itibarla, Göbelsin de, Varşova yakınla- rındaki karargâhinda öldürtülen General “Wriç, in âkıbetine uğratılması muhtemel görülmektedir. * Almanya, Romanyanın Polonyadan kaçanları kabul etmesini, ve onların Romanyadan geçme- lerine müsaade etmesini protesto etmiştir. Fakat Rumen hükümeti, bu protestoya cevap verme- miştir. Almanya, Calinescu'yu öldürtmekle, Na- zizme Romanyada rahat bir nefes aldırabileceği- ni ummuştu. Fakat bu tehdidin, Rumenleri ürküt- memesi, bilâkis, Nazizm ve Faşizme büsbütün düşman etmesi, Almanları sukutu hayale uğrat- muştır. Alman plânlarının bu seferki hesapta da yanılması, Nazi şeflerini şaşırtmıştır. Polonyada, Sovyetlerle Miz arasnda, bir tampon devleti kurulmasına muarız davranan Âlmanlardır, Al- lanlar, Polonyada, bir müstemleke idaresi kurmakta, ve Lehlilere birer köle muamelesi yapmaktadırlar. Kullandıkları yeğâne silâh tebirdir. Halbuki, Sevyet- ler, halkı k Ellerine geçirdikleri yerlerde, komünizm metodlarını bir an evvel tatbika çalışmaktadırlar, Moskova radyo. su, hergün, her gece Lehlilere hitaben, çök tatlı bir Ji. san kullanmakta, ve onlara, topraklarına girislerinin sebeplerini anlatmaktadır. Bu vüzden, Alman İşgali al - tında bulunan sahalarda tazyik gören Lehliler, Sov. yetlerin işgali altında bulunan memleketlere kaçmakta. dırlar. Ve Lehistanda hergh, Almanya aleyhinde, ve Sovyetler lehinde bir haleti ruhiye inkişaf etmektedir. Bu vaziyeti gören Almanlar, ara verde kurulacak bir tampon devletinin Sovyetler tarafını şiddetle iltizam etmesinden ve onlara tamamen tâbi olmasından endi- şelenmektedir. Üstelik de, bu “tampon,, devlet. yıki Tan Leh östiklâlinin mutlaka neşvünema bulacak kökü olacağı İçin, Almanya onu her zaman bir tehlike saya- <aktır. Bu hesapları yaptıkları içindir ki, Almanlar, bu devletin kurulmasına şiddetle mubafiftirler, Fakat, huna mukabil, Sovyetlerle hemhudut olmak da işlerine gelmiyor: Bu sikı teması da, “Nazi, ideolojisi. ni kökünden sarsacak bir tehlike farzediyorlar. Bu yiüz- den, Polonya işini, Almanyayı tatmin edecek sekilde neticelendirmek güçleşmektedir. Bu sefer, Rihben- trop'un, Sovyetlere, iki memleket arasında, gayri mes- kün hir koridor bırakılmasını teklif edeceği umulu. yor: Bu esas teklifin. teferrüatını teşkil eden maddeler- Je tahiilişetrildiği söyleniyor. Sovyetler de, bu teklifi muvafık gördükleri takdirde, ortaya cıkacak olan müş- terek karar, - şimdiye kadar benzerinin duyulmamış olması bakımından - yeni bir sürpriz teşkil edecektir. * Sovyetler, Lehistandaki köylülere bedava radyo makineleri dağıtmaktadırlar. Tesisatı da Sovyet- ler tarafından meccanen yapılan bu radyolar, Po- lonyalıların, her akşam Moskova neşriyatını din- leyebilmeleri için dağıtılmıştır. #ELEK Harp Tebliğleri Yazan; B. FELEK * Heri en ziyade sinire doku avarızından biri de tebliğler nin manasızlığıdır. z Hattâ geçen Büyük Harpte ee helerdeki mahoş © hüdiseleri sustur” mak için: “Garp cephesinde tebeddül yoktur” ği Şeklinde icat edilmiş olan tel kılişesini Alman muharriri Römari bu isimdeki meşhur eserine © UR yapmıştı. Bu defa da — tebliğlerd mana çıkarılamamak zaruretleri d mağa başladı. Garp cephesine nazi ran daha geveze gözüken Leh cephesi harp tebliğlerinin ise, mi sef biyik nisbette yalan ve müba « ğa ile dolu olduğu bundan iki haf, ta evvel düştüğü söylenen kahram Varşovanın hâlâ mukavemet etmek» © te olması ile anlaşıldı. il Dostlarımdan — birisi bana 4 Fransız tebliğlerinden ve İngilizlerin batırdıklarını iddia ettikleri tahtel » bahirlerle düşürdükleri | tayyareler hakkında sarih malümat vermemele- rinden şikâyet etli ğ Bu dostumun şekvalarını haklı bulk mamak kabil değildir. Eğer (o harp tebliği muharebenin gidişatını izah için veriliyorsa, bundan mana çık » © ması ilk şarttır. Yoksa: “Mevzileri « mizi ıslah ettik” Nİ “Düşman , topcusumun o faaliyeti müşahede edilmiştir. “Cephelerde istikşaf hareketleri olmuştur... Şeklindeki ifadelerle karşı kar « sıya gelmiş milyonlarca (İnsan ve, dünyalarca silâhın ne halde olduklar rini anlamak kabil değildir. Ben de bu dostumun mülâhazasiyle muğber iken elime geçen bir Fransız mecmu- | asında bir askeri makale okudum. Bu makalede şimdiki tebliğlerin ne. den bu derece muhtasar ve hattâ max nasız olduğu izah ediliyordu. Muharririn. rivayetine nazaran geçen Büyük Harpte Alman topçusu İ Fransız mevzilerini bombardıman '€- diyormuş. Fakat topa verdikleri za“ viye ve mermilere verdikleri patla — ma ayarı yanlış olduğu için şarap. neller çok yüksekte patlıyor ve Fran sız mevzilerine zarar o vermiyormuş. Bu noktayı mevzideki kıtaata habe vermek için umumi karargâh bir ir manların bu hatasını Fransız mevzile rine haber verdiğinin erlesi günü Almanlar endahtın yanlışlığını ha © ber almış ve hatalarını tashih ede $ rek Fransız mevzilerini müessir su » rette bombardımana başlamışlar, © Muharririn iddiasına göre hir kü- cik gevezelik, harp memleketlerin « de her tarafta mevcut farzolunan ca. | suslar tarafından işitilebilir; Onun £ çin son harp tebliğlerinde de düşme nın bir şey sezmemesi için tebliğle” de böyle süküta bedel kısa ve man? sız ifadelere tesadüf edilmekte İm. lim! Harp, tebliğlerine kadar ii anlaşılması güç bir muamma oldu, © ie yi — Karilerimizden Yozgatlı Saraç) a: Mektubunuzu aldım, Doğruluğu sevmeniz mülâyemetten, ikna ve &. © nandırmak hasletlerinden sizi uzak“ | laştırmamalıdır. Hürmetlerimle. B.F, | Nazi Şeflerinin Ki Hariçteki Paraları Pafis, 27 (Hususi) — Geçenlerde © nazi“ Miderlerinin paralermı Alman * ya haricindeki bankalara yatırdıkla- rını yazan Amerikalı gezeteci Ni. kerboker, bu gün Paris Soir gazete, sinde Göbelsin iddialapına mufassal cevap vermektedir. z Amerikalı gazeteci, geçen yazısını yazdıktan sonra yola çıktığı için ce- vabı biraz gecikmiştir. Amerikalı ge- zeteci iddiası üzerinde ısrar etmekte ve nazist liderlerin hangi damlarını kullanarak, paralarını hangi banka. lara yatırdıklarını anlatmaktadır. a Bu bankalar cenubi Amerika, Lük- semburg, Japonya, Hollanda ve İs —ş———l il