16 Eylül 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

16-9-939 BUGÜN z i Deniz Harpleri Yazan: Ömer Rıza DOĞRUL ir İngiliz tebliğine göre, İngiliz | B deniz kuvvetleri, Almanyaya sit birkaç denizaltı gemisini avlamış ve imha etmiştir. İngiliz tebliği bu denizaltı gemilerinin nerede avlan- dığını, kaç denizaltı gemisinin batı. rıldığını anlatmamaktadır.. İgiliz makamatı bu gibi tafsilâtı gizli tut. mayı muvafık görmekte ve verilecek talsilâtlan hasmı istifade etmeme- siri gözetmektedir. Dünkü haberler Almanların yeni bir denizaltı akımına başlamak üzere olduklarmı bildirdiği halde bugünkü İngiliz tebliğinin Alman denizaltı gemilerini imha etmiş olduğunu bil. dirmesi arasında bir münasebet bu- lunup bulunmadığı henüz malüm de- ğildir. Fakat şimdiye kadar vuku bulan hâdiseler, 1914 deniz harbi ile 1939 deniz harbi arasındaki farkı, aşikâr bir surette göstermektedir. 1914 de Almanyanın 40 saffı harp! zırhlısı, 50 kravazörü vardı. Bugün| ise ancak 5 saffıharp gemisi ve 8 kruvazörü vardır, 25 sene evvel harp başlaşığı zaman Almanyanın uzak denizlerde üsleri bulunduğu halde bugün Almanyanın uzak denizlerde hiçbir üssü bulun. mamaktadır. 1914 harbi sırasında Al, manların iki kruvazörü cenubi Atlas Okyanusunda İngiliz ticaret gemile- rile uzun uzadıya uğraşmış ve İngil- tereyi büyük zararlara ouğratmıştı. Bugün Alman kruvazörlerinden her hangisinin uzak denizlerde bulunup bulunmadığı henüz anlaşılmamıştır. Almanyanm bu defn deniz harp. lerinde kullanabileceği en mühim vasıta, denizaltı gemileridir. Ve bun- ların faaliyeti neticesinde birkaç İn- giliz ticaret ve yolcu gemisi batırıl. mıştır. Fakat İngiliz donanması bütün bu Alman tahtelbahirlerini aramakta ve yakalamaktadır. Bu tahtelbahirlerin bazılarının cenubi ye merkezi Ame- Bülinslari TRimalse Karşi bigileri hükümeti bu memleketler nezdinde teşebbüslerde bulunmuştur. Bazı tahminlere göre, Almanların bu ha- valide beş on tahtelbahitleri er, Fakat İngiliz donanmasının daha başka Alman tahtelbahirlerinin de- nizlere çıkmalarına imkân vermiye. ceği temin olunmaktadır, İngilterede iki senedehberi ticaret gemilerinin zabitan ve memurla. rı müdafaa kursları takip etmekte ve deniz üstü dolaşan zırhlılarIm tah. telbahirlere ve tayyarelere karşı tedbirler almakta ve bu yüzden hay- Jiden hayliye hazırlıklı bulunmakta dır. İngiliz kaynaklarına göre bu ha. sırlıklar son derece müfit olmuş ve birçok hâdiselerin önünlü almıştır. Fakat İngilterenin hasım tahtel- Macaristan Muhariplerin Tehtidi Altında Değilmiş!: Bükreşe Göre Harp Mevzii Kalacakmış! Italya Ise Bir Senelik Hazırlık Yapıyor Budapeşte, 15 (A.A) — Macar A- nsı tebliğ ediyor: Hariciye Nazırı Osaky hsriciye on. cümeninde yaptığı beyanatta demiş. ir kiş “Macaristan hududunda cereyan €. den şimdiki ihtilâfta Macar hüküme- (20 senedenberi takip edilen siyase- t6 uygun bir vaziyet almış ve dost- larına karşı ananevi sadakatin! hafaza etmiştir. Devlet reisinin bükülmez azmi ve| ahlâki kuvvetlerin arkasında kuvvet. | M bir disipline malik her şeye hazır ve her an daha ziyade kuvvetlenen| Macar ordusu bulunmaktadır. | Macar hükümeti Rumen hüküme. tine bir ekalliyet muahedesinhi akdi İçin müsbet teklifte bulunmuştur. E- ğer cevâp gelmekte gecikirse Macar hükümetinin bu tekliği yakın zaman da tekrarlaması pek müşkül olur. Şimdiki ihtilâf” mümkün olduğu! kadar mevziileştirmek hem Macaris- tanın hem de dostlarının menfaati icabatından bulunması hasebiyle ve Rumen hükümeti Macaristanın taap- ruz fikirleri beslemediğin! bildiğin. den Macariştana bir ademi tecavüz paktı akdini teklif etmiştir. Mevcut olmufan bir tehlike karşısında yapı len bu teklif bir tabiye manevrasın. dan başka bir şey değildir. Havayı gwvelii biç ,ekallivet muahedesile dü- ; : v | Yugoslavyaya gelince bir ekallir yet muahedesi akdinin ve hattâ bu bapta bir proje hazırlanmasının mu- vafık olup olmadığına karar vermek hususunu Macar hükümeti Yugos. lavya hükümetine bırakır. Macaristan muhariplerden hiç bi. ri tarafından tehdit edilmediği için Macar hükümeti bitaraflık deklâras. yonunda bulunmayı lüzumsuz gör- müştür.,, | | * Diğer tarartan 36 âzadan mürek- kep olan milli müdafaa encümeni e harp takdirinde veya memeleketi doğrudan doğruya tehdit eden bir| harp tehlikesi halinde hükümete fev- | kalâde salâhiyetler veren kanunun meriyete konulması hokkındaki lâyi- bahirlerine karşı en çok güvendiği usul, ticaret gemilerine refakat zır. ları vermektir. Athenia gemisinin torpillenmesindenberi bu usul tatbik olunmaktadır. Bu usul sayesinde, tehlikeli bir mıntakaya gidecek olan her ticaret gemisine tahtelbahire karşı gelebilecek tipte yapılmış olan zırhlılar refakat edecektir. Bu zırh. lar geniş ölçüde hazırlanmış olduğu için ticaret gemilerinin tam emniyet içinde seferlerine devam edeceği an- Taşılmaktadır. Bu kısa izahlarla varılacak netice; Almanyanın bu defa mühim bir de- niz harbi yapmasının beklenmediği. dir. Alman denizaltılar: kolaylıkla takip edilecek ve bu sayede deniz. lerde hareket hürriyeti devam ede- cektir. Bu da bugünkü harbi, geçen Bü- yük Harpten ayıran en mühim fark- ardan biridir. Konyada İhtikârla Mücadele Faaliyeti Konya, 15 (A.A.) — Alâkadarların iştirakile mmtaka ticaret müdürlü- ünde bir toplantı yapılmıştır. Bu toplantıda ahvali hamıra dolayısile memleketin iaşe vesair mübrem ihti. yaç maddeleri üzerinde ihtikâra mâ- ni olmak için alınması lâzım gelen tedbirler etrafında görüşülmüş ve bu arada İstanbul, İzmir, Mersin pifa- #alarından Konya tüocarları tarafın. dan mübayaa edilen msddelerin fi- stları tetkik olunmuştur. bayi tetkika başlamıştır. * 14 Eylülde Macaristanla Romanya arasında yeni bir ticaret muahedesi | İzırlanmaktadır. imza edilmiştir. Bu muihede göçen martta müddeti biten muahedenin yerine geçmektedir. Yeni muuhede. nin hükmü on sene İtalyada Roma, 15 (A. A) — İtalya, Avru- pa harbinin ekonomlik sahada intaç edebileceği vaziyeti karsılamağı ha. Mussolini son gün lerde beş defa yapılan nazırlar içti - manda İtalyanın ekonomik vaziye- timi tetkik ederek İtalyan © halkının ve Yarımada endüstrisinin 15.9.1940 tarihine kadar beslenmesi için icabe. den tedbirin almmasına direktifler vermiştir. Almanla mü ik) Hükümetle temasta bulunan Fran- sız sefiri François Poncet, Romaya dönmüştür. Rigada çıkan Sevodnia | gazetesi İ Bükreşin salâhiyettar mahfillerinden öğrendiğini ileri sürerek verdiği bü haberde mesul Rumen mahfiilerinin ihtilâfın mevzii kalacağını Ümit et tiklerini ve İtalyaya. o müdahelesi dünyayı bir felâketten © kurtaracak yegâne büyük Avrapa devleti naza- riyle baktıklarını yazmaktadır Amerikada Vaşington 15 (A. A.) Cihan harbinde endüstriler meclisi setliğin- de bulunmuş olan maliyeci | Baruh r 70 Bin Çeki Tevkif Ediyor Almanyada İaşe Zorluğu ve Yağ İhtiyacı Karşısında Yeni Tedbirler Alınıyor Amsterdam, 15 (Hususi) — Bu- ya gelen haberlere göre, Pragda GiNUK Çin TEVKİL GAL. vii iklığa edenler için Alman makamati tarafından (hazırlanan Tistede 70 hin Çeklinin ismi bu- Junmaktadır. Ayni malümata göre bunlardan 35 bin Çek münevveri derhal yakalanmışlar ve Almanya dahilinde bir kampa sevkedilmiş- lerdir, Listeye dahil diğer eshasın da yakında tevkif edilecekleri ilâ. ve edilmektedir. Diğer taraftan Almanyada hat- tada 90 gram tereyağına 500 gram et eklenmesinin mevcut gıda buh- ranına tesir edehilerek mahiyette olmadığı tebarliz ettirilmektedir. Ancak Almanyada nazi sefleri, halkı Polonya meselesinin halin. den sonra muharebenin devam et- miyerek bir mütareke yapılacağı hakkında ikna için yaptıkları pro- pazandayı çoğaltmışlardır. Fakat batı cephesinde harp şiddetlendik. Fransız tayyarelerinin ve topçularının bombardı- manları, Zigfrid istihkâmlarında, hiç umulmadık tahribat yapmıştır. Hakiki taarruz karşısında ilk defa kıymetleri, ciddi bir denenen bu istihkâm- ların, kendilerine güvenildiği derecede sağlam olmadıklarının anlaşılması, Almanyada derhal yayılan derin bir endişe uyandırmıştır. Bu istih- kâmlara yakın olan şehirler, olunmaktadır. Bu zaafın tebar: inden sonra, Al- manya, şarktaki ordusunun mühim bir kısmını garbe çekmek için, Mareşal Göringin tayin ettiği zamanı bekliyememek zaruretinde kalmıştır. Po. lonyadaki taarruzun birdenbire durması da, ora- daki kuvvetlerden mühim bir kısmının, garbe alınmış bulunmasından ileri gelmiştir. * rejim aleyhinde, yeniden dört mühim broşüir neşredilmiştir. Toplatılmasına çalışılan bu bro- şürleri oküyanların idam olun, acakları resmen ilân o. lunmustur. Buna rağmen, broşürler gizli gizli âdeta kapışılmaktadır. Broşürlerden birisinde, Chamber- Isin'in nutku vardır. Diğeri bugünkü rejime karşı s08- yal demokratlar tarafından 'neşrolunmuştur. Üçünet broşür, gizli komünist fırkasının ese gilerini vaziyet hakkında ikar up, Alman ix etmektedir, ten sonra halkı bu kanaate emale etmek çok zorlaşmıştır. Havas ajansının bildirdiğine göre Alman şeflerin en büyük en- dişösi tayyare, otomobil ve tank için olduğu kadar halkın iaşesi i- çin de yağ bulunamamsıdır. Alman İaşe nazırı Romanvanın Berlin elcisile müteaddit mülâkat. larda bulunduğu gibi ken Goering de görüşmüştür. Alman gazeteleri, Alman kim- Yazerlerini naz çok nehati yağlar çıkarmak icin birçok careler bul. muş olduklarını yazıyorlar, * Berlin 15 AA) —D.N.R, Ordu icin gerenlerde nesredilen afdan kaşka, Führer sivil halk için de al ilân etmistir. Fransada Paris, 15 (A.A) — Paladier, İ. , Yugoslavya ve İspanya el- le Dördüncü broşür ise Beyazsarayda Roosevelt ile öğle ye- meğini yedikten sonra gazetecilere beyanatta bulunarak Amerika halkı. nın yeni bir harbe girmemesi temen- nisinde bulunmakla beraber müsel - âh kuvvetlerin daha geniş bir mik. yasta hazırlanması — İlüzimgeldiğini söylemiştir. Roosevelt bu akşam gazetecilerle yaptığı görüşmede, kongrenin fevka- lâde toplantısında yalnız bitaraflık kanununun tadiline dair tavsiyelerde bulunacağını ve bu hususta bir autuk söyliyeceğini bildirmiştir. Mürettebatı 98 kişiden ibaret ©- lan 14 bombardıman tsyyaresmden mürekkep yeni bir filo Honelulunun müdafaasını takviye etmek Üzere bu üsse gelmiştir. İspanyada Burgos, 15 (A. A.) — Halen silâh altında bulunan 1937 ve 1941 sınıf. dilmişlerdir. Bu karardan ordudaki en yaşlı sınıfların yakında terhis e- İdileceği manası çıkarılmaktadır. Yalnız ordunun hazeri mevcudu silâh altında bırakılacaktır. Oslo Devletleri Oslo, 15 (Hususl) — Oslo grupu devletleri İngiltere ile müşterek mü- zakereye girişmemişlerdir. Bu dev. letlerin Almanyaya transit suretile gidecek mallar için de bir cephe al. maları mevzuubahs değildir. Salı günü başlıyan Oslo grupu dvletleri içtimat henüz devam etmek- tedir. Bu grup aralarındaki ticari mübadeleleri genişletmek kararında ise de İngilterenin aldığı vaziyet Bel çikayı çok düşündürmektedir. Belçi- ka hükümeti bu yüzden memlekette iaşe müşkülâtının artacağını zannet- mektedir. Bedii i Memurlar Resmi Binalarda İkamet Etmiyecekler Ankara, 15 (TAN) — Başvekâlet, her ne sebeple olursa olsun, bundan böyle memurların mensup bulunduk ları vekâletten müsaade verilmedik. çe resmi, binalarda ikamet etmeme. leri ve verilecek müsaadelerde mün. hasıran vazife icaplarının göz önüne alınmasına dair bütün devlet teşkilâ- tina bir tamim göndermiştir. Katolikler taratından çıkarılmış» tır. Katolikler, bu broşürlerinde, bütün dünya Kato- liklerinin mukaddes saydık! cova şehrinin tahrip dirler, Lehistandaki Çensto. olunmasından şikâyet etmekte- * Almanyada, kardeşleri, kocaları veya çocukları cephede ölen kadınların siyah matem elbisesi giymeleri menedilmiştir. Almanyada çıkan resmi gazetelerden birisi olan Deutsche Allgemeine Zeitung gazetesi, halka, , favşan ve keçi yetiştirmesini tavsiye etmektedir. Harbin uzayacağı, ve mevcut gida buhranının büsbütün artacağı korkusunu uyandıran bu tav- siye, halkın maneviyatını sarsmıştır. Gazete, halka, şu tavsiyelerde bulunmaktadır: 1 — Tabaklarınızdan artan yemeklerle iki keçi- yi, 2 — Dört yaşından iki tavşanı kolaylıkla besliyebilirsiniz. genç tavşanları sakın öldür- meyin, bu hareket vatana hiyanettir. Bir tavşan öldürmek, bir Alman öldürmekle birdir. Dişi tav- şanları da, çiftleşmeye kışkırtmalısınız. Yemek artıkları Kit olanlar, tavşanlarını ve keçilerini, devletin resmi enstitüsüne götürmelidirler!,, İlarına mensup milisler orduya nakle») FELEK Dikkat! Yazan: B. FELEK ikkat edilecek bir nokta va: Verilen haberlerin, söylen, sözlerin gerçek olması. ğ Bugünlerde haik hâdisatin in kişafını takip için gazetelere sarıl - maktadır. Gazetelerin de birinci işi halkın inkişafı ile bizim temennilerimiz a. rasında dalma mutabakat mevcut 0- lamaz. Vekayi istemediğimiz, ummadı - ğımız şekilde inkişaf edebildiği gibi umduğumuz ve temenni (ettiğimiz. | tarzda da gelişir. ğ Bir gazetecinin endişeleri şu ol. malıdır: Halkı endişeye vermeden doğ« ru haber vermek! Aklıselime uygun yapmak; Şunun bunun propagandasına ve zevahirin patırtısına kapılma - mak; i tahminler Gayrivaki haberler verip bun- ların tahakkuk etmemesi yüzünden halkın gazetelere ve hakikate karşı olan itimadını sarsmamak. Çok defa tekrar ettiğimiz gibi bir büyük dünya hengâmesi karşısında, imkân ve vekayiin müsaadesi nisbe. tinde hu ateşten uzak kalmak eme. Hindeyiz. ğ Şu halde bugün muharip değiliz. Harp yapmak bir devlet, bir hü - kümet işidir. Bir memleketin muha- rebeye girmemesi demek devletin ve milletin umumi ( hareketlerinde taraflardan biri lehine silâh atmama. sı demektir. Ama bu hareketsizlik halkın vicdanlarına kadar ne “ ne girmesi İstenir, Bir horoz dövüşü PAN. iki horozdan birine sempati duyması ta. bii olursa kültürleri, : karakterleri, hareketleri, istekleri ve çalımları İs tibariyle dünya kavimleri arasında ileri yer tutmuş dört milletin muha- rebesinde şüphesiz hepimizin şu ve. ya buna karşı, şu veya bu harekete ve tavra karşı bir sempatimiz'ola . caktır. Bu sempati belki makalelerimiz. de tahminlerimizde de sezilebilir. Lâkin katiyen içtinap etmemiz ge - rek olan bir nokta, bu sempatinin v vakaları tahrif edecek hale getiril . anlış veya pe ru kendine ait bir fikri, bir hissi, bir tahmini hattâ bir emeli karileri ha - zurunda mütalen etmesine daima ce- vaz vardır. Çünkü o fikir, his, tahmin ve emel imzası altında kendi malıdır. Lâkin hâdiselerin şekilleri . bil hassa gazete gibi, radyo, ajans gibi umumi istihbar vasıtaları için - te. vüz edilemiyecek mukaddesattan. dır. Ciddi milletlerin, vakur matbu. tı bilhassa bu noktaya çok ehemmi - yet verir ve vekayii tahrif etmezler. Bizim matbuntta da bunun aksi mi- şahede edildiği iddia olunamaz. m m Tedavüle Çıkarılan Yeni Banknotlar Ankara, 15 (A.A.) — Türkiye Cüm huriyet Merkez Bankasından: i Bankamızın 15 İkinciteşrin 1937 tarihinden itibaren tedavüle çıkarmı ya başladığı yeni barfli banknotlar. dan 15—9—1939 tarihine kadar: - i İki buçuk liralıklardan 13.906.105, beş liralıklardan 43.893.730, on lira. lıklardan 33.980.480, elli liralıklar. dan 37.188.100, yüz Liralıklardan 43.575.200, beş yüz Jiralıklardan 18895000, bin liralıklardan 25117000. lira ki, ceman iki yüz on yedi milyon İ yüz elli beş bin yedi yüz beş Hra te- davüle çıkarılmış ve mukabilinde es- ki harfli banknotlardan ayni miktar tedavülden kaldırılmıştır. Batan Amerikan Tahtelbahiri Yüzdürüldü Nevyork, 15 (A.A) — “Sgualus” tahtelbahirinden dün gece çıkarılan 26 cesetten birincisinin hüviyeti tes. bit edilememiştir. Geminin içinde a- raştırmalara devam edilmektedir. Makine dairesinin arkasında ve torpil dairesinin arkasında kapıya giden merdivenin etrafında grup has linde toplanmış bir kaç cesede tesa- mtunipa Tp