10 Temmuz 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 4

TARİHTEN YAPRAKLAR Ne Boy Ne Bos Tanrı Kem Gözdenlerden Korusun YAZAN M. Turhan TAN Terim sarayındaki Kubbe « altı, nlı vükelâşının toplantı yeri idi. Sayıları üçten ye. diye kadar çıken vezirler, Kazas. kerler, reisülküttaplar, nişancılar, defterdarlar - yeniçeriliğin lâğv; na kadar . orada toplanırlardı, de let işlerini görüşürlerdi, — halkın arzuhallerini gözden geçirirlerdi. İşte bu kubbealtı » bir zaman. lar . kan bakımından Türk olmu » yanların karargâhı olmuştu, me « selâ 16 cı asrın ikinci de orada bulunmak hakkın; nanları gözden geçimini Vezir « lerden Piyale, di. Ahmet paşa, Graçta doğmuştu, Mahmut paşa Sklavonyanın £ Kanije kasabasın- dandı. Sinan paşa, Cenevizdi. İm. rahor Mahmut ağa, Ahmet paşa - nın hemşehrisi, Babüssünde ağası esimda Velzor adli bir Karinity tercüman Mehmet Praglı müteferrikalar, çavuşlar içinde de. #leride vezir olacak « bir çok Ma - carlar, Almanlar (O bulunuyordu. Hatâ Ars'lı Adam Nozer adlı bir papası da ihtida ederek Kubbeal. tı erkânı arasına katılmıştı. kaza. İstiryal olup şte bu adamların bir kısmı Osmanlı hanedanı ile akra. balık tesis etmişlerdi. Daha doğ - rusu padişahlar, kölelikten paşa - lığa çıkardıkları kimselerin sada - katlerini kuvvetlendirmek için on. ları damat yapmak siyasetini gü » düyorlardı. Vezirlerle sultanlar a. rasında yapılan izdivaçlar, erkek- le kadının birbirini beğenmeleri e. sasına değil, ya'nız padişahların ve bazan de sultanların arzusuna istinat ettiği için damat paşaların harem hayatı d&seriya tatsız olu. yordu. Çünkü otuz beş yaşında bir vezire altmışlık bir sultanın veril. mesi vâki olduğu gibi yetmiş beş. lik bir vezire de dokuz on yaşla rındaki prenseslerin nikâhlandığı görülüyordu. Sultan İbrahim dev- rinde üç dört yaşında bulunan kız. lar bile vezirlere nikât Mp Hanya fatihi Yusuf hikâhlısı onlardan biriydi. paşanın Koca olacak vezirlerin intihap hakkına malik olamamaları ve sul, tanların diledikleri leri mümkün ol hür ruh. İu ve hür yürekli paşalar, Kubbe- altına girmek hevesini taşrmaz- veziri seçme. lar, kıyılarda ve hudutlarda dola. sırları. Orası, o Kubbealtı, ipuç- ları saray haremine bağıl bir ne. Vi nikâh ağı idi. pe şerefi uğruna fâni ha- yatın mukadder zevklerin - den mahrum kalmış veya bırakıl. mış vezirler çoktu, meşhur Sokul- lu Mehmet paşa bunlardandı O gerçekten dirayetli, gerçekten eh. liyetli vezir, kendisinden bir çok yıllar sonra şöhret kazanan üstat şiirlerden birinin: İzdivaç emri bele emet asir Onu sen gö sakın sehlü yeti Uz: ir taharri r Bir çoğu meyli teserri eyler Kıtasiyle müdafaa etmek iste. diği halayık alma yoluma girmiş, nikâhlı kadın almamış ve iki cari, ye seçerek onlarla yaşamayı tercih etmişti. Odalıklarından iki de oğ- lü vardı, yetişmişlerdi, mühimce mevkiler tutmuşlardı, Fakat tali kendisini Kubbealtına getirince bu sakin hayat kökünden sarsıldı, ca. riyeler sürüldü ve zavallı Sokullu damatlık beliyesine tutuldu. anuni Sultan Süleyman bu pek değerli vezirine kendi torunlarından bir prensesi, Sarı Selimin kızı Esmihanı lâyık gör - müştü. Bize öyle geliyor ki, şair meşrep ve candan şilr sever olan Kanuni, edebiyatta makbul olan tezat sanatını hayatta da görmek istemiş ve bu izdivac: düşünmüş- tür. Çünkü Sokullu vezir, o devir Türkiyesinin hemen hemen en u- gun boylu erkeği idi. Prenses Es. LI LL dam ile bu bodur & na gelmesi şüphe yok ki canlı bi tezat nümunesi olacaktı, Hemen ilâve edelim ki, o devir- ık, milyonlarca er- koği imrehdiren'bir saadet te teş- Kil ediyordu. Tanzimatan önce da. matlar, dnima iş başında bulundu- ruldukları için sik sık (eceli kaza) arlardı, kellelerini kaybeder- Kanuninin eniştesi makbul tul Ibrahim Paşadan başlı- yarak İkinci Mahmut devrinde tam on beş sene #lirgün hayatı yaşıyan Alâattin Paşaya kadar düzüneler- Je damat, bu hakikate bürhan teş. kil etmişlerdir. Tanzimattan son- ra öldürülmek ve sürülmek ,teh- Hkeleri kalktığından damatlık refli bir nimet olarak telâkki edili. yordu. Biz, saltanatın yıkılmak ü. zere bulunduğu günlerde damatlık için çırpınanları bizzat gördük ve bu uğurda çevrilen entrikalara Ş3- hit olduk. Şu halde dört yüz yıl evvelki da- matlardan çoğunun - her türlü teh- likeye rağmen - bu sıfatı kazanmak gayret gösterdikle he yoktur. Sokullu da ken- dine yıllarea emek ve bir kaç ta evlât vermiş odalıklarından ayrıl- maktaki acıyı belki ağır bulmakla beraber Esmihan ile küçük bir tereddüt göstermedi. 1.â- kin kurulan yuva, bir gün bozuldu ve Sokullunun Üçüneü Sultan Mu- rat devrinde öldürülmesile bodur sultan dul kaldı. Ç öhretli vezirin censzesinin kaldırıldığı gün kısa boy- Iu dulum minimini gözlerinden Sis i kiyordu. Küçük cüs- aşıya ordu. Halsyıklar materaki ka. dının başma toplanmışlardı, tes- âlı demde bir harem ağası gel nim, deği paşayı götürü ; 1 helâl e Esmihan Sultan » feryat içinde < pencereye koştu, kocasının ahret mahmelini, hicranlı ve yaşlı bakış- larla kucakladı, Dört vezir, tabu- tun dört koluna girmişlerdi, ağır ağır, yürüyorlardı. Büyük bir Ra- labalık ta birlikte gidiyordu. Esmihan Sultan — yüreği gam. sa, gözleri nemle dolu olarak — bu manzaraya bakarken, ansızın sar- sıldı ve arkasından el pençe divan duran harem ağalarından birini ça. fırarak tabutu taşıyan vezirlerden birini gösterdi — Bu kim, dedi, iye benziyor? tıpkı Tahmet- Köle cevap verdi. — Kalaylı Koz Ali Paşa! Taze dul, kocasına fatiha okur gibi mırıldandı: — Ne boy bos, ne boy bos? Al 'ah, kem gözden esirgesin! Ü ç yıl sonra bir gün, Padişah dul hemşiresi © Esir dileğine tercüman olduğunu söyli- seki Safiyeyi dinliyordu. Çok güzel konuşan bu tercüman, o sırada Budin valisi bulunan Ka- isylı Koz Ali Paşa ile Esmiha; vlendirilmesi halinde bir “gönül, yapılınış o'acağım söylüyordu. Şimdi sözü tarihe bırakalım: “Kalaylı Koz Ali Paşa, gayet si. lâhşör ve vakur bir vezir idi. So- kullunun dul zevcesi Esına Sultan kendisile izdivaç arzusunda bulu narak padişahtan (hattı şerif) varit olmasile zevcesini boşadı. Bu ağır felâkete uğrıyan kadın, yirmi — hik kocasının konağından ayri: © kadar ağladı, o kadar inledi ei Budinin dağı, taşı titrodi ve bütün Budinlilerin yüreği kanadı. Fa- ket onun bedduası yerde kalmadı. Esma sultan - çok geçmeden » ük dü. Ali Paşa da tekrar Budin va- liliğini istedi, orada ölüp, eski ka- rısının yanına gömüldü.,, İstanbul Halkına Müjde: memmmmmux ey Şanlı MA:I Ordumuzun Kahraman Erleri ae z İşgal Ederken.. Türkçe sözlü film K Sinemasında den itibaren mu unuz | “ » 10.7.939 ! intıbaları tesbit ediyor: EEE “..asssesesesie mis 59 | Talebe istirahat halinde (! ! | Kamp Komutanı ve earesesereseeeerara eee ASKERLİK KAMPLARI BAŞLADI Ankara Gazi Lisesi talebeleri, Söğütözünde askerlik kam- pına çıktılar. Cümhurreisimiz İsmet İnönünün oğlu Ömer İnönü de arkadaşları ile birlikte bu kampta vazife görüyor. Aşağıdaki resimler, kampın bir günlük mesaisinden muhtelif ,... —........ Gözlüklü Ömer İnönü'dür) talim heyeti birarada İzmirde Bir Bankcdan Para Aşırıldı Izmir — Istanbuldan buraya gelen Jak oğlu Alberto isminde bir Muse vi genci, Banka Kommersiyala Ital- yenaya gitmiş, veznedarın dalgınlı- ğından bilistifade elini vezne came. kânından içeriye sokup İk! deste ban. knot aşırmış ve yıldırım süratile, bankadan çıkıp bir otomobile atla- mıştır. Mesele hemen zabı rilmiş, çalınan paranın il olduğu anlaşılmıştı i karako- to, yaptığı | hirsizi itiraf'e etmiş, İlira bulunmuş ve para bankaya iade edilmistir. Bayraklıda bir gazinoda içip eğ - lenmiye başlıyan Albertonun vaziye« üzerinde 188 | — Çınarcıkta Bir | Define Aranacak Yalova, (TAN) — Adapazarı &- xukatlarından Ahmet Gülen, Çınar- cık nahiyesi köylerinden birinde, külliyetli altından mürekkep bir de- fre bulunduğunu ve bur İsinde olduğunu beyan etmektedir. Avukat, defineyi aramak için lâzım | gelen resmi müsaadeyi almıştır Bu. rada teşekkül e Kendisi, der pek ümitlidi Ma Tireboluda Sandal Yarışı Tirebolu, Jdal y İdere ettiği sandal birinci gelmiştir. pa j in saklı ol-f duğu yeri gösteren krokinin kendi-| komisyonla | * netice- (TAN) — Deniz bayramı burada çok güzel tesit edilmiş, san- yarışında, Cüce Ahmet Kaptanın ANKARA RADYOSU Türkiye Radyodifüzyon Postaları Türkiye Radyosu Ankara Rağyosü Dalga Uzunluğu 1639 m. 19/74 m. 31,70 183 Kes, 120 Kw. a 15195 Kes, 20 Kw TAR, M56 Kes. 20 Kw Pazartesi, 10. 7. 1939 12.40 Program. 1 PL. 13 Memleket saat 1315 FL) Türk müziği — yarı, ajans ve berler M4 Mü (Ka 19.05 Müzik (2 indi — Pi) 191 yeti) 20 Memleket 5 er rap Türk müziği: at ayarı, a- Kos sadi (Fasil türküler!) 20.00 Türk Pinar — Kürdilik Ne gelen var, 2 — Şemâsitin Zi- kı — Güller açınış, Güller açmi »ikâr şarkı — MAM rüsikilere musikisi) Nezlöndi bülbül 2 dair üçüncü Halil Bedi Yö N ir - R. 71.30 Mürfe (Piyasa soloları — Ulvi Cemal E 2) Müzik (Küçük Or- kestra — Şef: Necip Aşkin) 1 — Ernst sorge — Köy evinde şıklar (vala) 2 — Ludwig siede — Siri nold Meister — Bohe İnterm Carl Frlek nda ben evimdeyim. 8 — Vittorio Giulirni — Yal nad) 7 — Viktor Hruby — Viyana ope» relinden (potpuri) 8 — Alois pachernezz, ana sülü. a) Küçük geçit resmi b) Operada balet müzföi e) Grabende ge- zinti di) Paroterde atlı karınca, 23 Son Jans haberleri, ziraat, #sham, kambiyo - nukut bo: ( Müzük and — PL) 2355 — H Ya rirki program. konuşma Manisa Halkevi Takdir Edild Manisa, (TAN) — Yeni vali Faik şerefine, halkevinde bir çay ziyafeti verilmiştir. Toplântda mektuçu, baâlkevinin son üç senedenberi gösterdiği bağarı- İleri ve, febriki mutazamımın olarak C, H, Partisi Ge; gelen takdirnameyi okumuştur, Sıvasta B Bir Ziyafet Sıvas, (TAN) — Paş rikasında yeni yaptırılan gazinoda Belediye tarafından, Hatayın kurtuluşu ve yeni velimiz Muhtar Akman şerefle. rine elli kişilik bir öğle ziyafeti ve- rilmiştir, ÖLÜM İstanbulun değerli hâkim ve avu. katlarından Bursa hukuk hâkimi A. rif Sırrı Allahın rahmetine kavüş- öleli Tayyare a- manlarından bugün saat on bir buçükta kaldırılarak, namazı Lâleli camiinde kılındıktan sonra Merkeze. fendi kabristanına defnedilecektir. Mevlâ rahmet eyliye, YENİ NEŞRİYAT : İBRAHİM PAŞA SARAYI — Mimar Sedat Çetintaş tarafından yazılmış, yıkıl- ması kararlaştırılmış olan beplehane bi- masının halini anlatan çok kıymetli bir eserdir. Fiatı 75 kuruştur, . NUR BABA — Yakup Kadri Karnos- . KOMİK HİKÂYE — Fransız edebiyatı- nin dünya ölçüsündeki mubarrirlerinden le Francen en güzel bi ç rilmiş olup Remzi mubarrirlerinden tercümeler serisi” min 43 ünel kitabını teşkil etmektedir. o ÜLKÜ — Hölkevleri | derglelhin 17 nel sayısı zengin münderecetin intişar miştir. o İSLÂM DİNİ ANKÂMI VE HULASA İ MANALARİLE KUR'ANI KERİM — Mü ga Kadı mektebi müderrislerinden avu- kat İshak Muammer Pındikell, Arap harf min eden ve diren bir eser tertip etmiştir. Hüsnü 'Ta- biat matbnasında basılan bu eser forma forma çıkarılıp satılmaktadır. . ÇOCUK — Çocuk Esirgeme Kurumu 1 Merkezi tarafından çıkarlar bu der- in 146 net sayısı Jr miştir, . DEMİRYOLLAR DERGİSİ — Bu aylık fenni derginin 172 nci sayısı çıktı Ji