28 Ocak 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

—— TAN'ın hedefi Haber” fikirde, heryeyde olmiya galışmaktır. ABONE BEDELİ Türkiye Ecnebi 2800 Kr. 1400 Kr, 71 Sene Di 750 GA M0: Alim Sep 150 , JAY 300 » Milletlerarası" posta ttihadıns dahli olmıyan memleketler için abone bedeli müddet sırasiyle 30. 16. 9. 3,5 liradır. Abone bedeli peşindir Adres değiştirmek 25 (kuruştur. Cevap için mektuplar 10, kurus” tuk pul ivesi Hizımdır. mmm eee GÜNÜN MESELELERİ Meclisin Feshi Sebepleri ci Büyük Millet Meelisi bu- Bi kendi kendini feshe karar vermiştir. Meclis haziranda bütçeyi tasdik edip dağılacak ve tenmül muw- tibince yazın intihabat yapılarak son buharda yeni meclis faaliyete geçe - cekti, Meclisin kendi kendini üç dört ay evvel feshetmesinin mühim sebep ie başında dünyamın Bu sebeplerin başımda geçirmekte bulunduğu istikrarsızlık ve huzursuzluk vardır. Bütün dünya gayet pazik günler Yaşıyor, her gün yeni bir buhranla hurursazluk vardır. karşılaşıyor, her an bir harp kopma» tehlikesi altnda bulunuyor, İspan- ya harbinin Fransa ie İtalya arasin- da bir harp aoğurması ihtimali hiç ie uzak değildir. İspanya harbi bey- nelmilel bir karışıklığa sebebiyet ver mese bile Akdeniz muvazenesini bo- zacak bir vaziyet ihdas edebilir. Orta Avrupa buhran içindedir. Ta Balkanlara kadar uzanan bir harp tehlikesi bu sahalarda bulunan mem leketler için bir endişe kaynağı ol - muştur. sugar an patlamak üzere bulunan bir harp için var kuvvetleriyle hazırlanmak - in meşguldürler. Cihan harbinden evvelki manza- ra bugün tamamen mevcuttur. 1914 bütün Avrupayı ketlerde bi parlimentoladan alırlar. Halbuki dünyam» kümetin her samandan duğu bir ini ün son günleri Millet Meclisi ömrün! Erdal 3 dlyacımız vardır. Bi hahatı tiç dört ay öne almakta biz fayda vardır. TAN Büyük Maarif Şürası, yakında toplantıya davet edilecektir. Profesör Sadrettin Celâl, aşağıdaki yazısında Şüranın ne kararlar verebile- ceğini ve Şüradan neler beklendiğini tetkik ediyor, şahısların değiş» MAARIF SURASI emleketimizde, o Cümhuri- yet devrinde toplanan bi- rine! ve ikinci “Heyeti İlmiye,le- rin kararlaştırdığı esaslara göre hazırlanan maarif teşkilâtı kanun- larına göre iş gören Maarif Vekâ- leti Milli Talim ve Terbiye ve Ted- risat dairelerinin mütemadi mesa- ilerinin neticesinde, mektepleri - mizin talimat ve programlarında büyük yenilikler yapılmış ve bu suretle, imparatorluğun milli ve asri olmıyan maarifinin yerine, bütün manasile milli ve modern bir maarif sistemi kurulmuş ve tekâ- mül etmekte bulunmuştur. Bugün tatbik edilmekte olan bu talimat ve programların ve teşki- lâtm neticelerini tetkik etmek ve yeni ihtiyaçlara göre yapılması dö- zım gelen değişiklikleri kararlaş- turmak maksadile “Maarif Şüra- sı, nin toplanmasını çok faydalı buluyorum. Çünkü uzun senelerdenberi, ma- arif meseleleri bö; ilmi bir he- yette görüşülmemişti. O: üç sene evvel Maarif Ve- kâletine takdim ettiğim bir lâyihada (*) şunları söylemiş “... Bir esasa bağlanmıyan kıs- mı ve erit ıslahata niha - yet vermek, Türkiye Cümhuri- yeti Maarifinin hedef ve ka- metini tayin, hiç olmazsa on se- neyi kavrıyan bir zaman içinde yapılacak terbiveyi faaliyetleri Bugün Millet Meclisi — tarafın. dan kabul ve tasdik edilecek 0- lan bu program, Maarifimizin, esas hatlarında ve istikametin - de şahısların tebeddülünden ka- yen müteessir olmıyacak bir kanunu wsasisi mahiyetini ka - zanmalıdır. İstikbaldeki bütün faaliyetleri- mizin esasını teşkil edecek olan böyle bir programım, ne kadar büyük bir dikkat ve ihtimamla hazırlanması lâzım geleceği ken diliğinden anlaşılır. Bu proğram nasıl tanzim edile- cektir? Şüphesiz salâhiyeltar bir ilmi heyet tarafından. Ancak, bu ilmi heyetin, sureti teşekkü- lü ve tarzı mesaisi itibariyle, şimdiye kadar toplanan ilmi he- yetlerden farklı olması icabedi- #yiasilimler Mecmuası, nın 1 Şt» bat 193İ tarihli sayısında çıkan “Yisarifte ıslahat, başlıklı maka- lemde de ayni fikri müdafaa et you lüzumunun şiddetle hissedilmesi © bizi ne kadar memnun ediyorsa tesiri mahdut ve muvakkat olan kismi ıslahat ile iktifn arzusu bizi o derece en sevkediyor. Çünkü kana- atimizce, yekdiğerinden müsta- kil olarak ayrı ayrı halledile » cek maarif meselesi yoktur: bel Ki, memleketin siyasi ve iktısa- di sistemine ve vaziyetine bağlı olarak hep birden halledilmesi icabeden bir maarif meselesi On senede tahakkuk edecek 1s- lahatı ihtiva eden bir inkişaf programı hazırlamak lüzumu ü- zerinde ir8r ediyoruz.,, ün de böyle düşünüyo- Bin Tecrübeler bize gös- esaslı bir tetkik ve lü olarak hazırla lahat iyi neticeler ver- > ı» düşünen ve tatbik e- yayar: 9OAE boraber doğuyor ve ira yahut maddi şartlar ve im- " temin edilmediği için ga- Manen uzaklaşıyorlar; 27 Za - halledilir. men sonra bunları göstermek lü « zumu hâsıl oluyor. Bu fikrimizi teyit edecek mahi- yette birkaç misal gösterebiliriz: İlkmekteplerin, topluluk esası- nin hâkim olduğu birinci devresi ile ikinci devresi arasında, ilkmek- teple, ortamektep, ortamekteple li- se, lise ile üniversite arasında lâ- zım olduğu derecede bir irtibat bu- Tunmadığından da şikâyet olun- maktadır. Muallim mekteplerinin de, ilk- mekteplerin en yeni pedagoji pren- siplerine göre tanzim edilmiş prog- ramlarını tatbik edecek ehliyette Muallimler yetiştirmediğini bili- yoruz. Bu vaziyetin, bu muhtelif mekteplerin programlarının, biri- birile ola münasebetleri gözetil - meksizin, ayrı zamanlarda ve mün- ferit olarak yapılmış olmalarından ileri geldiği muhakftaktırım *— her sene çoğalmakta ve Maarif Vekâ- ' Teti, bu talebe için mektep ve mü- allim temin etmekte güçlük çek- mektedir. Bu güne kadar, bu orta- mekteplere talebe tehacümü mese- lesi, mektep olmıya hiç te elverişli olmıyan bazı evleri kiralıyarak ve ancak otuz talebenin oturabileceği odalara altmış, yetmiş çocuğu Üs- tüste oturtmak suretile halledili- yor. Liselerde de bu izdiham meselesi daha az endişe verici bir halde de- ğildir. İlkmekteplerde, bu izdiham yü- zünden, hiç te terbiyevi olmıyan çift tedrisat yapılmaktadır. Ortamekteplerde ve gençleri ü- niversiteye hazırlamak vazifesini üzerine almış olan liselerde - mu- allim eksikliğinin önüne geçecek muvakkat bir tedbir mahiyetinde olsa da - lise mezunu gençlerin yardımcı muallim sifatile tedrisat- $a bulunmaları ne dereceye kadar pedagoji esaslarına uygundur? Liseler, on iki sınıftan on bire indirilmişti. Tekrar on ikiye çıka- rılması, fen ve edebiyat kısımları- nın birleştirilmesi hakkında bir te- mayül seziliyor. z Memleketin içtimal ve iktisadi hayatında faydalı olmıyan yarı - münevverler yetiştirdikleri iddia edilen ortamekteplerin yerine sa- nat ve meslek mektepleri açılması. nı istiyenler var. Liselerin bakalorya mahiyetinde olan mezuniyet imtihanları, birkaç sene evvel, ağır görülerek kaldırıl- mış ve yerine, ona nazaran çok ha- 4i£ olan “olgunluk, imtihanı kon- muştur. Şimdi de bu imtihanların ciddiyetinden şüphe edenler, tek- rar mezuniyet imtihanını koymak, yabut lise mezunlarının üniversi- teye hususi bir imtihanla almak istiyorlar, Fransız sisteminden vazgeçip Al- man veya İngiliz sistemini kabul etmek, yahut, Galatasaray lisesi ne vinden İngilizce ve almanca ted- risatta bulunacak liseler ve kol - İejler açmakla maarifin »slah edilebileceği kanaatini besli- yenler de var. » YAZAN: i Sadrettin Celâl Antel Maarif meseleleri beş on orta omektep veya li- İ se açmak, programa bazı dersler ilâve etmek, en İdeal programlar yapmakla halledilmez. Mharif meseleleri ancak bir taraftan birbirlerine bağlı olarak, diğer ci- hetten memleketin iktısadi ve içtimai hayatının ihti- yaçlarına ve imkânlarına uygun bir surette, toptan | şte bir takım meseleler, pro- jeler, tetkikler ki, satbi ve münferit bir surette düşünülmele- ri ve halledilmeleri miimkün de- gildir. Çünkü maarif meseleleri beş, on ortamektep veya lise aç - mak, programa bazı dersler ilâve etmek ,en ideal programlar yap » wakla halledilmez. Maarif mesele leri ancak bir taraftan, biribirine bağlı olarak, diğer cihetten, mem - leketin içtimal ve iktisadi hayatının ihtiyaçlarına ve imkânlarına uygun bir surette, toptan halledilebilir, Maarif siyasetimizin esas istika- metini tayin etmek, on senelik ma- ârif inkişaf programımızı hazirla- mak, şahısların değişmesinden mü- teessir olmıyacak bir maarif kanu- nu esasisini meydana getirinek İ- şinl bu büyük ilmi heyetten bekli- yoruz. Münasını ve faali, Sürası,, nın mahiyet ve hedefini ve burada görüşülecek meseleleri tes- bit ederek, içtimadan hiç olmazsa Iki ay evvel, mekteplere gönderece- ği tamimlerle, gazetelerle, en ge- «miş bir surette yayması, Bu, bir taraftan Maarif Şürası- na iştirak edecek murahhasların bu meseleler üzerinde düşünmelerini, tetkiklerde bulunmalarını ve bin- netice, içtimalara hazırlıklı olarak, yani muayyen ve mütebellir fikir ve kanastlerle, müsbet tekliflerle iştiraklerini mümkün kılacaktır; diğer cihetten, bu meselelerin açık olarak. geniş mikyasta tetkik ve münakaşa edilmesi, maarif mese lelerine karşi umumi alâkayı uyan- dıracaktır. P 2 — Muayyen meseleler üzerin- de kongreye arzedilecek raporları hazırlamak üzere raportörlerin ta- yini ve bu raporların, geniş mua). lim kütlesi tarafından okunmasını “temin maksadile, çok miktarda tabedilmesi ve dağıtılması. aarif Şürasının yapacağı iş- leri şu suretle hulâsa edebi- liriz: 1 — Maarif siyasetimizin esasla» rını tesbit ederek on senelik bir inkişaf programı taslağı çizmek ve bunu, bütün alâkadarlara dağıt - mak, Bunu yapmak, kongreye murah- has sıfatile iştirak etmiyen mual- İlimlerin ve terbiyecilerin de bu Programı tetkik etmelerini ve ayni zamanda, tefekkür ve tecrübe mah sulü olan kıymetli fikirlerini salâ- biyetli makamlara bildirmelerini mümkin kılacaktır. 2 — Şüra, ancak üç sene sonra- Ki toplantısındadır ki, inkişaf prog ramını kati olarak tesbit ve kabul edecek ve Büyük Millet Meclisine tasdik ettirecektir. Bundan evvel, henüz taslak halinde bulunan prog ramdaki ıslahatın tatbikine başlan- maması ve mevcut teşkilâtın de- Biştirilmemesi olâzımdır. Ancak, beklemiye tahammülü olmıyan müsbet veya menfi bazı öcil ted- birler alınabilir. 3 — Şüranın, inkişaf programı taslağını hazırladığı birinci itimat ile, bu programı kati olarak kabul edeceği üçüncü içtima: arasında ge- çen üç senelik zaman, Şüra azası İ- çinden veya hariçten seçilecek ko- misyonların ve heyetlerin bu prog- ramda tesbit edilen ıslahatın kıy- metlerini, tatbik kabiliyetlerini, sistemli etütler ve tecrübelerle tah- kik etmelerini mümkün kılmak i- çin bırakılmıştır. Şüra ikinci içtimaında, Komis- yonların ve heyetlerin bir senelik faaliyetlerini tetkik edecek ve bun lara göre, taslakta zaruri görülen bazı retuşları yapacaktır. — üç senelik faaliyet devre- sinde memleket içinde ve dışında yapılacak tetkik ve tecrü- belerin ve işlerin mahiyetlerini bir kaç misalle gösterelim: G İT, orta ve ise tahsilinin verim- lerini, sistemli bir tarzda, objektif olarak tahkik etmeki © İlk mektep mezunlari arasından, orta mekteplere leyli ipeccnni olurak alınacak talebeyl, hakiki zekâ, kabili- yet ve bilgilerine göre isabetli bir sw- rotte seçmeyi mümkün kıllcak bir imtihan ve muayene tari bülmek ve bunun kıymetini, sistemli bir tecrübe * ile tahkik etmek; © tik, orta ise ve munllim mektep- lerinin programlarının ve talim melerinin, Şâreca kabul edilen esa: ra göre, mütehassıs heyetler ve ko- misyonlar tarafından hazırlanmaları; © Köylerde maarifin #ürutle irkişe- fim temin maksadiyle yetiştirilen ve köy mekterlerinde çahışmağa başlıyan eğitmenlerin dikri seviyelerinin, elde ettikleri neticelerin tetkiki ve köyün kültür seviyesini yükseltecek diğer Yasıtaların araştırılması; © Geniş halk kütlelerini az zamanda | okur yayar hale getirecek esaslı ted» birlerin düşünülmesi; © Nunilimlerin ilemi ve pedagojik se- « viyelerini yükseltmek için alınması icap eden esssli ve devamlı tedbirlerin tetkiki © Musilimlerin terfihi ve muallimi. # enelp bir meslek haline getirmenin çarelerinin araştırılması; © Mütehassiz heyetler tarafından ha- zırlanacak programlara göre Gere ki- tapları yazdırılması; © Cocuklar, gençler ve halk için, on sene içinde neşredilecek esaslı kitap- arın İlistesinin yapılması ve bunların, delesinden beri, kendine mak ve kendini maddi ve manevi ni bir inşanın mevzuu kılmak say€ - sinde, bugünkü terakkileri kaydet > miştir. 3lemleket ve milletlerin tarih i çindeki uyanışları, bir hamlede ardı sira gelen bir sıra taze hamle nin eseri olarak vücuda gelir. Ve bü hamleleri yorulmadan yapmak. yo * rulmadan tazelemek için, bu gibi hallerde, milletler, aksyon sahnesine ardı sira nesiller sevkederler. Bu 0€- sillerin durmadan zuhurudur ki, © hezale uğramış sanılan camiada, hür yatiyet bem de durmadan artmakta olan biz hayatiyet mevcut olduğunu. güsteriz. Tüekiye, bu hayatiyeti göstermek te olan memieketlerden biridir. An * cak, bu gibi inkılâpçı hamleleri Yap- mış ye başarmış memleketlerde ol « duğu gibi, Türkiyede de, yeni haya - & bütün şartlariyle yapıp © sağlama bağlayan nesillerin, yeni hayatı istih sal etmeleri payı yeni hayatı istihlâk etmeleri payından, daima üstün kak malıdır. Aksi takdirde, kendi gayret- leriyle meydana getirdikleri kreği; bunun haddini aştıklarından, aşın * |dırmaları, bizzat kendi davalarına karşı borçlanmaları ve bunu, karşıl ğı kalmamış bir hesap haline koyma ları tehlikesi baş gösterir. Demek oluyor ki. yeni hayatı tem sil eden ve onun İstikrarlı bir suret te, memleketin her köşesine ve be? insanın şamil bir hal alması'için çar şan nesiller ve bunların mensuplari | feragatli ve temiz kalmaya mecbur < | durlar. Nesiherine bu vasıfları vere» bilen inkılâplar yaşadığı gibi, nesil - lerini bu terbiye İle teçhiz edemiyen inkılipiar göçer ve bir inkılâp ters besinden ibaret kalır. Bilhassa Os » manlı tarihi, “Lâle devri, inden iti. baren bu gib: misallerle doludur, © | Genç Türk cümhuriyetinin on al | tancı yılımı yayıyoruz. On altı yil beri inandığımız bir hayata, memle- leri sırasına hazırlan. #allerle yösterecek (risslelerin hazır- anma; © Bazı yeni tedris tekniklerinin, tat bik kabiliyetlerini, verimlerini tahiei maksadiyle, birkaç mektepte tecrübe ediimeleri; © Mekteplerin, hayatla | trtibatlarını kesmiş akademik müesseseler halinde kalmamalarını temin maksadile, mem leketla değişik içtimaf ve Iktisadi va- ziyetlerdeki mntakalarında açılmam icap eden muhtelif tipteki mektepler fin binalarının ve programların etüt edilmesi ve hazırlanması; © Memleketin mühtelif © mühifleri için, ayni zamanda pedagoji ve ekönö- ml esaslarına uygun muhtelif mektep binası tüplerinin etüt edilmesi; © Programlarda, kızlarımızın yarın- ki kadınlık vazifelerine hazırlarmala- rını mümkün kılseak değişikliklerin tesbiti © Muhtelif memleketlerin maarif teş- kilâtlerini, mektep binmlarını, köy ma arifini, tedris tekniklerini, sanat ve meslek mekteplerinii mektep koope Entiflerini, çocuk ve gençler kütüpha- pelerini, üniversiteleri... — Yerlerinde tetkik etmek o maksadiyle yebancı memleketlere heyetler gönderilmeni; 9 Memleketimiz manrifi halkında “et lerde bulunmuş olan John Dewey, Ömer Buyse gibi terbiyecilerin rapor» larının yeniden tetkik edilmesi... ği“ birkaç ay sonra toplana- cak olan Maarif Şürası faa- liyetini izah ettiğimiz osaslara gö re tanzim ettiği takdirde, on sene içinde tedrici bir surette tahakkuk edecek ve şahısların değişmesin- den müteessir olmıyacak bir inki- şal programı hazırlıyacak, maarif. te emniyet ve itimat veren bir is. tikrar temin edilecek ve bu suret © le, tahsil müesseselerimiz lüzumsuz değişikliklere karşı korunmuş ola- caktır. Bu kadar büyük ve esaslı bir işin başarılması için üç seneyi çok Bör- memelidir. , Masrif Şârasının programını ha- zırlıyacak ve faaliyetini idare ede- cek olan değerli “Talim ve Terbi- ye, heyetinin bu büyük işi başar. masını İtimatla bekliyoruz. Bu kadar mühim bir memlev meselesinin tetkik edilmek üzere olduğu bir zamanda şahsi fikirle. rimizi ve kanaatlerimizi söylemeyi bir vazife bildik. Meseleleri başka cephelerden tet kik ve baska hal suretleri göstere- kette kök tutturmıya çalışıyoruz. Son günlerde kontrolcu yasfını, bu » kadar bir mesuliyet nin bir. esini kendinden a yeceğimiz Türk mathuatı, ortaya bir. takım meseleler atmıştır. Bunlar hak kında, Türk devlet bütün hassa - siyeti seferber bir haldedir. Ve bi gibi işlerin olmuş olmasından müte- esir olmıyan tek kimse yoktur. Te - essürü azaltan nokta Türk milletinin temizlik yapma kudretine malik ol - duğunu, o göstermesidir. Tee büsbütün ortadan kaldıracak noktaya gelince bu, bir yandan malbunlının müsbet tenkit salâhiyetini Lunun ayni zamanda bir mesuliyet olduğunu bilerek devam ettirmesi; bir yandan da genç nesil- lerin inkılâbın müstehliki olmaktan. ziyade müstabsili olarak yetiştiril « yetiştiril - Nesillerin biri diğerinden tehlike Hi olan oportiinizm ile doktrin softar ağının tesirlerinden uzak'tutulması, kâfi değildir. Bu iki tehlike arasın - da korkak yetiştirilmiş ofurlar, Tane zimat nesilleri &ibi ikisi arası müte. hassısı; idaret maslahatçı olurlar. Kat eğer nesiller, bizzat inkılâp dâ - vaları içinde «ki baştan başa bir imar ve inşa memieketi nlan Türkiyede" bu dvalardın çok bir şey yoktur) yetiştirilir. şuurlu olarak, mesul ola. rak, salâhiyetli olarak yetiştirilirse, » zaman hem oportünizme hem dok. irin softalığına Karşı mücadelenin ne olduğunu yerinde ve iş başında öğreneceklerinden, Türk inkılâ. vadığı hayati teze hamlelerle ha kat kılmağa muvaffak olür, Genç Türkiye Cümhurt, ie e bir hamle üret 2 en » Bunu yaratacı miz yoktur. ani Burhan BELGE Sak ölan meslekdaşlarımızın metli mütalealarını öğrenmek istifadeli olacaktır. Mubtelif ki elek karşılaşmasından atın meydana çıkacağına imani miz vardır. ia Burada işaret ettiğim muhteli maarif meseleleri hakkındaki dü- şüncelerimi ayrı makalelerde 7 ha çalışacağım. sunsa» nın İ Mayıs 1626 tarihli 7