22 Mayıs 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 7

“ge Gur meta e wep rev vE Y He LE ği BRE —— 22.5. 93 Yeni Evliya Çelebi: Tetkikleri : e e Mabedin, bir müze değerinde olan rhezarlığı da perişan bir haldedir; birçok taşları devrilmiş, kırılmış, kaybolmuştur. Ayazma Camiinde Harap Olan Eserler A yazma camli, mimari tarihi maizdeki bir dönümün iy- Metli eserlerindendir. Mabet bu n mimarlarımızı ve mima- Tİ tarihile meşgul olanları ehem - Miyetle ilgilendirmelidir. Elimiz- de bu mâbedin en hurda teferrü - Atını gösteren bir inşant defteri ulunmasi da tarihçilerin dikkat - lerini çekmektedir. Beş yük altı bin doksan altı Esebi kuruş 49'ak- Şeye çıkan mâbet ve teferrüatı ile İçindeki eşya, inşast ve tefrişat def İerine göre tetkik edilirse birçok tarihi hakikatler; hattâ tarihi hır Kızlıklar ortaya çıkacaktır. Camlin içindeki eşyayı İnşaat defterile “karşılaştırmadan o önce Topkapı sarayı arşivinde 5466 nu- Marâda kayıtlı bir kira ve satış def terinin başındaki şu satırları oku- Yalım; t “Şerefbahşı sudur eden hattı hü- Mayunu şevketmakrun mucibince Yakfı hümayunu hazreti şehriyari tihandarından medinei Üsküdarda Şerefahâd sahil sarayı hümayunun tanibi berrisinde vâki ayazma sa- Yayı demekle arif atik Sultan sa- tayı arazisinden bu defa bazı kesa- Da icar olunan arsaların kabzolu - nan iearei muacceleleri defteridir ki, berveçhi ati zikrolunur: Fi Gur- Pei şehri Rebiülevvel sene 1172, Bu satırlardan sonraki hesap - öğreniyoruz ki, ayazma sa- Tayı arsalarından 9172 terbilndeki Yerler Mehmet ağa, Şerife Fatma, Hüseyin çavuş, Ahmet ağa. Afife hatun isminde altı kişiye 53105 kuruşa kiralanmıştır. Bu saray en kazından 6839 çeki taş ta dokuz ki $iye 683 kuruş 48 akçeye satılmış- tır. Bu hesaba göre camiin inşasına başlandıktan bir sene sonra - 1172 de - arsa kirasından ve taş satışın- dan altı bin otuz üç buçuk kuruş 48 akçe toplanmıştır. Bu defter o vakit Üsküdarda ar- *a ve bostan kiraları ve taş fiyatla- 7 ile yıkılan ayazma sarayının ye rini de göstermesi itibarile çok mü himdir. "Topkapı sarayı arşivinin 1137 Mumarasında kayıtlı mabedin İnşa- At ve tefrişat defterinden de öğre“ hİyoruz ki, ayazma sarayı arsasin- daki bir hamam tamir edilmiş, ya- Mina yeniden camekân ve iki oda Yapılarak vaktedilmiştir. Bu kayda göre üçüncü Mustafa Yeni bir hamam yaptırmamış, ya- Pılmış bir hamamı tamir ettirerek mâbedine vakfetmiştir. Bunun da #ebebi vardır* devirde hamam yaptırma salgın bir moda haline gel- MİŞti. Şehirdeki hamamlar temiz. »me ihtiyacına temamile cevap Verebildiği helde önüne gelen ha- mam yaptırıyordu. Bu da şehirde $u ve odün buhranı doğurduğu için Padişah şiddetli bir emirle yeni - den hamam yapılmasını menetmiş- İİ. Eski ayazma hamamının tami- Yİ suretile padişahın da bu memnu İyete daha evvelden uyduğu anlı Şılmaktadır. Tarihçi Vasıf “meni Çe aaa aa (© YAZAN: & Möbrahim Hakkı ' » Konyalı tam. Tİ ihdası hamam,, başlıklı bir bendin de bu emri (1) şöyle anlatıyor: “Asıtanci saadette ve etrafında vâki mahallât hamamları kadri ki- fayeden dün değil iken teksiri irat fikrile bazı tamakâran refte refte hamam ihdasile suların kılletine ve hatabın nedretine illet: olmalarile bundan böyle müceddeden hamam bina olunmayıp bina olunursa bâ- nisi tedip eve hamamı tahrip oluna cağı babında bilâdı erben kadıları na ve mimar ağaya hitaben emiri <elilüşşan ısdar olundu. Sonra bu hamam ve bitişiğinde- ki evler her nasılsa hususi ellere geçmiştir. Son sahipleri de sabun tüccarından Mazhar ve İzzet bira- derlerdir. Tamirden evvelki varlığı Bizans- Tara kadar çıkan bu tarihi hamam son zamanlarda vergisinin ağırlı- ğı yüzünden yıktırılmıya başlan - mıştır. Ben geçen gün hamamı ge- zerken mermer döşemelerinin ve kurnalarının tamamen sökülerek satıldığını ve sıranın kubbelere gel diğini gördüm. Kör ve şuursuz kaz ma bu tarih yâdigirni yere seri- yor. Kubbeleri de ortadan kalk - madan evvel aldkadar idarenin ça- bük bir müdahalesi lâzımdır. Tari- hi eserlerin mutasarrıfları şahıslar da olsa milletin ve tarihin malt ol maktan kurtulamazlar. İnşaat defterinde gördüğümüz 69 yastıkçı dükkân; da şunun bunun eline geçmiştir. Yine başka ellere geçen lonca odalarile Basmahanenin ancak bazı duvarları ayakta kala- bilmiştir. Ayazma camiinin kurul. masında âmil olan Basmahanenin givithanesi eski halil bize kadar gelebilmiştir. Burası basmacılık ta rihinin canlı bir müzesi olabilir. Bu müzenin kurulmasında halâ sağ olan Besmahanenin emektar usta- larından Bay İskenderden de isti- fnde edilebilir. Evkafa sit bu gibi yerlerin vakti le elden çıkarılması dedeler!mizin temiz maksatlarla ve ictimaf yar - dım endişelerile yaptıkları bu gibi eserlerin son sultanlar zamanında nasıl yağma edildiğini gösteriyor, ki inşaat defterinden öğreniyoruz. İnşaat defterinde gördüğümüz di- ğer dükkânlar, ipek kârhaneleri, fırınlar, hanlar ve menzilhaneler de tamamen başka ellere geçmiş ve yı kılmıştır. M öbedin saray mensuplarına tahsis edilen mezarlığı da bir müzedir. Bir fırtına helinde esen Yeniçeri düşmanlığı bu teşekküle alt her şey gibi mezar taşlarını da (1) Bu bend tarihi Vasığın birinet cil- 201 inci sayfasında 1182 vakaları arasındadır. TAN silip süpürdüğü için Yeniçeri orta- larının işaretlerini ve serpuşlarım toplamakta müşkülât çekiliyor. Bu mezarlıkta tarihin müşküllerine ce vap verecek taşlar vardır. Meselâ 1185 te ölen silâhtarı şehriyâri Meh met ve 1196 da ölen çukadar ağası Mustafa ağaların uzun serpuşlü me zartaşları benzerlerine az yastla - nan müzelik eserlerdir. Kırılası bir el bunlardan birisini yarısından parçalarıştır. Ben parçasını bul - dum. Müezzin Hikmet te saklanma sını üstüne aldı. * mâbedin içine tekrar gi Şimdi relim. İnşaat defterinde ka kısı olarak biri büyük ve yedisi or- ta olmak üzere sekiz (Mihri Süley- man) la büriları"kubbeye ösmek &- çin 69,825 kuruşluk örme zincir 8- lındığı görülüyor; Mihri Süleyman lardan büyüğüne 1800, orlalarının her birisine altışar yüz kuruştan 4200 kuruş sarfedilmiştir. Ben bu mühür Süleymanlardan şimd! mâ- bette beş tanesini gördüm. Üçü a- caba nö oldu? Kandil ve devekuşu yumurtaları mın altlarına, mahfel tahtına süs | olarak kullanılmak için 119,625 ku ruşluk ibrişim püskül, 10,440 kuruş tuk somsırma püskül, 3300 kuruş- luk ta kilâptanlı püskül kullanıl. mıştır. Defter Mührü Süleymanla- ra, minbere süs olarak asılan 151 de devekuşu yumurtası kaydediyor. Ben bu yumurtaları saydım. Şim- di tar 56 tanesi noksandır. Acaba bunlar ne oldu? Mahfeldeki kıymetli Hünkâr tah tanın nereye gittiğini tahkik ettim. Bunu Türk ve İslâm eserleri mü“ zesinde buldum. Taht ziyadan kur tarılmıştır. Ben camide müzeye kaldırılması muhakkak lâzım olan üç eser daha buldum. Birisi mih- Taba asılan üçüncü Ahmedin elyaz- ması bir levhadır. Bu levhada yük sek bir talik ile “ve hüve semiüd dün,, yazılıdır. Kâğıdının Zeref - şan haline sokulması, üstüne birçok minystürler ve tezhip yapılması, altında da (Az'afülibad Ahmedi”Alı Osman) imzası bulunması bu lev- haya yüksek bir kiymet vermekte dir. Üçüncü Mustafa babasının el yazması bu levhayı camiin küşat resminde buraya asmiştır. © İkinci eser de şair Sezal tarafından cami» in inşasından sonra 1174 te tahta üzerine yazılan ve câmiin bina e- minliğine İshak ağanın tayin edil- diğini de gösteren on misralık bir tarih kasidesidir. Kurtların bir bur gu gibi delik, desik ettikleri bu lev ha da kurtarılmalıdır. Üçüncü ve en mühimmi de camlin İnsasından birkaç asır evvel Lâri tarafından yazılan fevkalâde kıymetli bir ku- randır. Devekuşu yumurtalarının ve kah dillerin alt ve üstlerine ihlamur a- Racından ince bir surette oyulan ve yaldızlanan süsler de Türk zev- kinin ve oymacılık sanatinin yük- sek nümüneleridir. Şu Garip Dünya: Yıldırımın Sürati Ölçüldü Amerikalaı âlim- ler yıldırımın süra tini ölçmiye niha yet muvaffak ol inuşlardır.. Yıldı- rım saniyede 16 bin kilometre me- safe katediyormuş. Tecrübeler, Navyorkun en büyük binalarından birinin tepesinde yapıl mıştır. Bu binanın en üst katındak! odalara çok yıldırım düşüyormuş Teerübede, bir film çekme mekinesin dgn de istifade edilmiştir. Film çeken makine, üzerinde tecrübe yapılan bi- nadan bir kilometre uzak, yüksek bir binanın damına konmuştur. Yıldırım düşerken, makine hâdiseyi filme al- - ir, Bu tecrübe üç sene yapıldıktan sönra, netice alınabilmiştir. * Kafese tıkılan sarhoşlar Amerikada, içki yasağının kaldırıl- masından sonra İç ki içenler; gittikçe çoğalıyormuş <A- merika şehirlerin- den birinde belediye reisi olan Uy- lâm, içkiye karşı bir mücadele açmış tar, Fakat aldığı sıkı tedbirler hiç fay- da vermemiştir. Nihayet bir çare bul muştur, Fazla içki kullanan kadın, er- kek bütün sarhoşluk suçlularını be- lediye ahırlarındaki boş aslan kafes- lerine kapatmıştır. Bunun üzerine, şehir halkı, beledi” ye röisini tâ hükümet reisine kadar şikâyet etmiştir. Hükümet reisi, “bu usulü Arnerika kanunlarına müğayir bularak emri geri aldırtmıştır Bunun örerine belediye Te'si, sarhoşların ka (66 tikılıp tıkılmamaları hakkında, halk arasında bir anket açmıştır. Bu ankete 1876 reyle “evet,, ve 2456 rey le de “bayır;, cevabı Verilmiştir. Bun- dan sonra, sarhoşların kafeste hapse- dilmelerinden vazgeçilmiştir. * Düğün evinde kurt Selânik şehrinin Lofos köyünde bir düğün esnasında ortaya çıkan bir kurt. düğün evi vetlilerini paniğe uğratmıştır. Köy halkından zengin bir Yunanlı olan Yani Sfinadis, kızı- run düğününe hemen bütün köyü Çar Hırmıştır. Bir aralık, gelin, düğün e- vinin avlusuna çıkmış, fakat bir de ne görsün, koca bir kurt, korkusun- dan olanca kuvvetile bağırmış ve ye- fişen düğüncüler, kurdu köy dışına kadar kovalıyarak orada öldürmüş. lerdir. 'Bir İngiliz Milyoneri y sapi "Kardif,, Şehrinin Yarısını Sattı I ngilterenin en meşhur mil- yonerlerinden Lord Bute, birkaç gün evvel bir şehrin yarısı- mı sattı. Bu şehir, İngilterenin meş hur “Kardif,, şehridir. Burada Lor da ait olan arsalar, binalar, vesaire kendisine tam 20.000.000 İngiliz li- rası getirmiştir. Kardifteki tersane, Lordun baba 8 ve büyük babası tarafından tesis olunmuş ve şehir içindeki birçok güzel yerlerden başka civarındaki köyler, ayni zata intikal etmiştir. Lorda ait müessese binalarından, fabrikalardan başka yine kendisi. ne ait 20.000 ev, 1000 dükkân, 250 umumi yurt, ve birçok tiyatro ve sinemalar vardır, Bir adamın bu kadar çok emlâ- ke sahip olması hayret verecek bir seydir, fakat daha fazla hayrete değer bir nokta, Kardif belediyesi- nin hâdiseden haberdar olunca bu emlâk ve akarın yabancı ellere git memesini temin için derhal Lorda müracaat etmesidir. Antak belediyenin bu müracaa- fı nazarı dikkate alınmamış ve Lor- dun bütün bu emliki bir sendika tarafından satın alınmıştır. Londra gazeteleri bu sendikanın maliyeci Napier'nin riyaseti altında olduğu- nu haber veriyor. Yeni sendika bü tün bu emlâki ve akarı, bugün ida re edildiği tarzda Idare edecektir. F akat bu İngiliz Lordunun mal ve mülkü bu 20 milyon İn- giliz lirası getiren yerlerden ibaret değildir. Kendisinin bundan başka Galde ve İskoçyada birçok kömür maden leri vardır. Ve onun bu bakımdan bit de kömür kralı sayılacağı söyleniyör. Londra gazeteleri Lordun, muh - telif yerlerdeki emlâkini saya sa- ya bitiremiyorlar. Bir Londra gazetesi Lordun şah #iyeti hakkında yu malümatı veri- yor: Lord Büte, 56 yaşındadır. Ken - disi İskozya Kralı üçüncü Robert'in torunlarındandır. Kral Röbert'in on dokuz oğlu vardı ve bu Lordun ceddi de bunlardan biri idi. Lord, son derece münzevi bir 8- damdır. Cemiyet içinde nadiren gö rülür. Hattâ ekseriyetle mütenek » kiren seyahat eder, Fakat dostlrı- nı İskoçyadaki mâlikânelerin? da- vet'eder ve onlara fevkalâde mükel lef ziyafetler verir. Kendisi © halihazırda, o memle- ket haricindedir ve tedavi ile meş: guldür, Fakat nerede bulunduğu- nu, nerede tedavi olunduğunu an- cak en yakın dostları bilir. Londra daki hizmetkârlarından da Lord hakkında bir şey öğrenmek müm- kün değildir. Kömür Kralı unvanını alan Lord Bute SİLİVRİDE : Halk Kendi Parasile Rıhtım Yaptı Silivri, (TAN) — Zenginlerin çi- İmento temin etmeleri ve halkın mü- ayyen günlerde çalışması sayesinde, sahildeki Sivrisinek bataklıkları ku- rutulmuş ve güzel bir rıhtım yapıl. miştar. Böylece parasız vücude getirilen nlitima, hükümet mühendisleri yir- mi'bin liraden fazla kiymet biçmek” tedirler. Ayni çiliğiria sayesinde elde edilen araziye 500 den fazla ağaç di- kilmiş ve sahilde güzel bir park vü- cude getirilmiştir. Kaymakamın emrile, eski harabe- lerdeki taşlardan istifade edilerek ka sabamızın en güzel yerinde bir dis- panser binası yapılmasına başlamıl- mıştır. İnşaat yakında bitecektir. Kasabamız içinden geçen yolun ge nişletilmesi ve asfaltlaştırılması için 35 bin liralık tahsisat getirilmiştir. Yol üzerindeki iyi ada istimlâk edil- miş ve büfadaki evler yikilmıya böş- lanmıştır. Kurfalı yatı mektebinin inşası Bi- tirilmiştir. Yeni ders mektepte derslere başlanacaktır. Gençler, faaliyete geçirilmiş, patö- senesinde bu 12 Burada 17 inci asırda Türkiyede y buhurdanlarla rnekte buhurdanlarda Bunlara da kurtlar musallat ol muştür. Acaba kurtarılamaz mı? hk işlerini göstermeleri itibarile çok ruz, Bunlar Türk ve İslâm eserleri müzesinin kiymetli eserleridir. mizliğe ve güzel kokulara önem veren dedelerimiz güzel kokuları zarif yarlar, evlerini, mabetlerini tatir ederlerdi. Her dini de ödağacı yak mak mutattı. Aile reisi vasiyet eder. ken buhurdanının bir türbeye verilmesini unutmazdı. Bunun için türbeler de, camilerde birçok buhurdanlar veğülâbdanlar bulunurdu. Dördüncü modern bir şekerliği andırmaktadır. Devirlerinin kuyumculuk ve hakkâk ler! apılmış dört çeşit buhurdan görüyo- Te - yüksek kıymetleri vardır. le sız olarak bir futbol sahası ve gençle- | rip çalışmasına mahsus bir bina te- min edilmiştir. Kaymakam, gençlerin bu mahfeli. ne 60 cilt kitap hediye etmiştir. Silivri, (TAN) — Buraya gelen bah riye efradına, geçen yıldaki gibi 1300 kilo süt verilmiştir. Ayni efrada, 19 Mayıs Buyramında 60 kuzu bediye e- dilmiştir. ŞEHİRDE Neler Olacak? Hafta İçinde TOPLANTILAR; Türk mimerlar cemiyeti, Tstarbul subesi yıllık kongresi 245-858 salı sünü saat 17,30 da, Alay köşkünde toplanacaktır. KONFERANSLAR: 24 Mayıs salı günü sart 2030 da Fatih Halkevinde Üniversite doçent lerinden Galip Gültekin — tarafından “Orta çağda Türk tecim ve smat ka yatı » esnaf teşkilâtı, konferans. verilecektir. Konferansa herkes girebilir. 26-5-088 salı günü sent 1820 da Beyoğlu Halkevinde profesör Salik Murat tarafından “Türk riyariyeci- leri mevsulu bir konferans vecile - cektir. mevzulu bir