9 Nisan 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

va — KOOR, XX RR — RS, MAveaaz MR PM ARİ EAA x ka —— 9-4-033 TAN Gündelik Gazete | TAN My hedefi: Haberde, fikirde, her YY8e temiz, dürüst, samimi olmak MA SÖNE BEDELİ e Ecnebi Er, 1 Sene 200 Er, a Er, büy 1500 Kr, 10 En taş s0 Er Mine Kr, Vay 300 Er, mayı rarası posta fttihadınm dahil oi- da emleketler çin 30, 18, b. re dir, &> bedeli pesindir: Adres değiş” e 28 kun Cevap için mektup 10 kuru Dul dâvesi lâzımdır. GÜNÜN MESELELERİ Hâdiselerin Gizli Kalan Tarafları (Yazan: M. ZEKERİYA| ygDünya hidiselerinin hakiki seysi- d. ekip edebilmek için, bunların per” e arkasında cereyan eden gizli sahne de bilmiye ihtiyaç vardır. Bun- ajans telgraflarında veya günlük Rietelerde okumak mümkün değil » Çünkti yevmi gazeteler, kulislere dar sokulamazlar. Fakat dünyada NE denilen şey kalmamıştır. Esrarı lap meydana çıkarma teşkilâtı o ka r kuvvetlenmiştir ki, en gizli zan - iş tüğimiz malümatın bir gün sonra Bağ edilmiyeceğinden emin olamazsı- İşte arada sırada bu sütunda hâdi- . in içyüzüne dair verdiğim malü- Sİ, dünya esrarını çözmesini bilen ecnebi müesseselerin buldukları ikatlerdir. Size bugün de bunlar: | birkaçını anlatacağım. İtalya Niçin Ahlaşıyor ? ekalya ile İngiltere anlaşmak Üze- , ler. Evvelce bedbini ile başlıyan Müzakereler bugün imzalanacak gelmiştir. Çünkü: | iç yanın Berlin - Roma mihverine | pie adı kalmamıştır. Alman ordula- işlerde görmek Musseliniyi zi ir. Avusturyanın işgali $ kabül otmekla herahar igi çhda eskiden Avusturyaya ver- leri Almanyaya da veremi ya Em bildirmiştir. İtalya Avustur- Triyestede serbest liman hakkın a İstifade imkânını vermişti. nra Mussolini, Hitler Romaj te gelmeden evvel İngiltere ile ak ihtiyacını muştur, Hit- karşı elinde bir silâhla çıkabil- ü, Sin bu müzakereleri tacil etmiş- *ön vanyanın her istediğine boyun kyk için buna ihtiyaç vardır. de, “re de İtalyanın bu hareketin- iş pmu olmuş ve ona şimdiden Li Yon İngiliz liralık bir borç ver- tay, etmiştir. Dn İngiltere ile anlaşmak için Yanın mülki tamamiyetini tanı- zi- leş Ürtir. Trablusta bulunan a8 - el e İspanyadan çekeceği asker- yg okviye ederek Tunusa musal| Yapmak niyetindedir. İspanya için Ya, ,€ fedakârlıklara mukabil İtal - yl, Küriimumiyesini tatmin için bir harekete mecburiyet duy- tadır, gerin Sma Ziyareti sie gelecek ay Romayı ziyaret tir, Bu ziyareti münasebetile | nay, ini, dostuna 360 bin Alınan bu-| ker» Senubi Tirglü Almanyaya ter-| « Ga Zuç YO razı olduğunu bildirecektir. M5 buradaki Almanlar hiçbir za - - Hattâ ai lalyaya asınmamışlardır. ri çosistana gönderilmek istendikle hali, gen isyan etmişlerdir. Ergeç edilecek olan hu davayı Mussolini air b “liğinden halledecektir. z Yalnız ispanya Paşa okabil Almanyadan İspany aday 28 İşgal ettiği Ceta ile Major ek, Tindaki mevkiini İtalyanlara ei tal, esini istiyecektir. Bu iki mevki | ae Akdenizdeki hâkimiyetini nz, <aktır, Çünkü Çeuta Cebelütta Majorka adaları, Fransanın $ mali ” İ Afrika yoluna hâkimdir. İpanyaya Yardım Koca ugün dâhi Türk mimarı Si- nanın ölümünün 350 ci yıldönümüdür. Muhteşem eseri- Yin bir köşesine imzası yerine ken di cesedini bıraktığı mütevazı me- zarının başinda toplanacağız, onun hatıralarını anacağız. Sinan, yalnız Türk mimarisi- nin değil, cihan mimarisinin erişil mez bir şahikasıdır. Sinan mimari tarihinde bir merhale yapmış. Ye- ni bir mektep açmıştır. Yüce dâhi, bir asırlık ömrünün içine asırla- rı, devirleri sıkıştırmıştır. O; Os- manlı İmparatorluğunun fütuhst ordularile Avrupanın, Asyanın, Afrikanın içlerine kadar sokuldu. Kesraların, Firavunların toprak- larında dolaştı. Takı Kesrayı, eh- ramları gördü. Kahirenin, Tebri- zin şaheserlerini, Radostaki, Bu- dindeki, İstargon ve Muhaç'taki tarih bergüzarlarını tetkik etti. Bu ralarda muhtelif milletlere ve çağ lara sit bütün sanat âbidelerini in celeği. Sonra bünları kendi deha- sinin potasında eritti, onlara Türk hüviyetini verdi. Sinan geniş si rarlı Osmanlı İmparatorluğunun heryerine sanatının, dehasının pır İsntalarını serpti, Hicazdan Budi- ne, Akdeniz adalarından Tebrize ve Venedik körfezinden Azak de- mescit, köprü, saray, kâryansaray, su yolu, dârüşşifa, imaret, hamam, türbe banikah, sebil ve çeşmeleri görürüz. Sayısı beş yüzü aşan bu eserlerin mimari, taşçılık, tezhip, tezyin, oymacılık, o kalemkirlik, kakmacılık, çinicilik bakımından ve daha birçok yönlerden fevka- İâde ehemmiyetleri vardır. Bunları incelemek şahısların kâ rı değildir. Bunlar, bir heyetin, da ha doğrusu müteaddit heyetlerin işidir. Bu yadigârlar muazzam cilt ler halinde toplanır ve tetkik edi- lirse o vakit üstada olan saygımız ve perestişimiz daha artacaktır. D âhi Türk, 40 kadar sivil ve askeri mimar yetiştirdi. O- nun şakirtlerinden mimar Yusuf ve bir kaç arkadaşı büyük Türk Hükümdarı Babür Şahın dafeti üzerine Hindistana gittiler. Delhi, Agra, Lâhur ve Kişmirde kalele: saraylar yaptılar. Bu bakımdan yalnız. Os- üstadımızın mektebi manlı İmparatorluğunun sınırları o ———Ç silerin muvaffakiyeti Fransa hudu | dunda Alman ve İtalyan askerlerinin, ve yahut hiç olmazsa faşizmin birleş- mesi demektir. Bü ise Fransa için bü- yük bir tehlikedir. Bunun üzerine Yraysa hükümeti derhal İspanyaya iki fırka asker göndererek hükümet gilere yardıma karar verdi. Bu kara rı Başvekil ve erkânıharbiye reisi de tasdik etti.Fakat İngiliz sefiri Fransa mın bu kararını hükümetine bildirin- ee Chamberlain derhal Fransa hükü metine, böyle bir hareketin harbi ia- taç edebileceğini, İngilterenin ise harp istemediğini ve bu hareketinde Pransayı takip edemiyeceğini bildir. di. Bunun üzerine bu karar çeri kal dı. O günlerde Sovyet Rusyanın Paris de Fransa hükümetine İspan- yaya süratle 200 son sistem bomba tayyaresi gönderilmesinde ısrar edi- yordu. Sovyet Rusya bu tayyareleri göndermiye hazırdı. Fakat havadan gitmeleri tehlikeliydi. Bu sebeple se- fir, tayyareleri Fransanın gönder - mesini, sonra da Sovyet Rusyadan de- sefiri İspanyada Franko orduları Akder! 2 Peru ileri hareketine başları sada bir heyecan başgönerÜ” yg açi ” 9 |Fakat İngiltere buna da mâni oldu. niz tarikile gelecek tayyarelerle bu ığın kapatılmasını teklif ediyordu. içinde kalmadı, taşı, dünyanın dört köşesine yayıldı. Sül 'Tezkiretülbünyan'da üste- din 81 cami, 5İ mesçit, 55 med- rese, 28 darülkura, 17 imaret, 3 darüşşifa, 7 su kemeri, 8 köprü, 18 kervansaray, 6 mahzen, 39 $a- ray, 35 hamam, 17 türbe ve daha birçok sebil, çeşme ve kuyu yaptı- ginı yazıyor. Marmaradan, Boğazdan, Haliğ ten İstanbula, Üsküdara ve Beyoğ lü taraflarına bakınız. Ufuklarınızı ösliyen, İstanbulun simasına asa- ini bu si let veren, Türk hâkimi topraklara çiviliyen narin li camilerin birçokları üstat Sine- nındır İstanbul farafında Süleymani- ye, Şehzade, Edirnekapıda Mihrü- mah Sultan, Aksarayda Haseki, Tahtakalede Rüstem Paşa, Topha- nede Kılıç Ali Paşt, Cihangir, Be şiktaşta Sinan Paşa, Üsküdarda es ki Valide, Şemsi Paşa ve Mihrü mah Sultan camileri ve bunların bazılarının etrafında toplanan ha- yir ve irfan müesseseleri hep mi mar Sinanın eseridir. Ustad Istanbul ve Edirnedeki yüksek eserlerinden başka Rume- li ve Anadoluda, ve bugün başka devletlerin sınırları içinde ke rakmıştır, Bunlari aşağıya sıralıyoruz. Sofya, Hersek, Vişigrat, Rusçuk, Kefo İstergon, Budin, Estarya, Ha lep, Şam, Mekke, Sabanca, Saman- hı, İzmit, Kayseri, Ankara, Erzu- rum, Çorum, İznik, Manisa, Kütah ya, Bulvadin, Karapınar, Babaes- ki, Havza, Burgaz, Ereğli, Çatalca, Ulaşlu, Gözlüve, Turhala, Babass- ki, Gebze, Büyük Çekmece, Siliv- ri, Mustafa Paşa, Marmara, Hak kalı, Sinanlı, Tekirdağı, İlgin, Ka- rıştıran Ss #nan, Sâlye dikte ettirdiği ki tabına yaptığı eserlerin w- zun bir listesini vermitşir. Fakat en çok beğendiği altı eserini bü- tün karaktorlerile tavsif etmiştir. Bunlar Şehzade camii, su kemer- leri, Süleymaniye camii, İskender bahçesindeki su dolabı, Büyük Çekmece köprüsü ve Edirnedeki Selimiye eamiidir. Sinan Şehzade camiyle ilk bü- yük ve muvaffak eserini verdi. Süleymaniyede sanatının bütün ih tişamını gösterdi. Fakat Edirne- deki İkinci Selim camli ve etrafı- nı saran külliye onun en çok bö- Zendiği ve üstüne titrediği eseri- dir. SAl, Şehzade camlini üstadın ağzından anlatırken der ki: “Kubabları deryayı letafetin ku- babları gibi baş getürdü ve mülev- ven kemerleri kavsikuzah gibi âsü- mana peyveste oldu. Dikilmiş sanmanız mermer direk- lerdir hariminde, Temaşa etmiye durmuş nice servi seman sima, İki minaresi güya bir piri rüşen zamir önünde kıyama (gelmiş iki kıyamet kad civanı ziba gibi ma- kamı hizmette berpa idi... Sinanın dört yüz kere yüz bin ve İki yüz bin ve altmış üç bin ak- şe sarfedilerek İstanbulda yaptığı uzun kemer, Güzelce kemer ve müderris kemerlerile su yolları İş- tanbulu suya ve hayata kavuştur- duğu için çok hoşuna gidiyordu. Yine Sâi, Sinanın ağzıyle bu ke- merleri şu mısralara söyletmiştir: (Devamı hel TAN Sinanın Hayatı YALİN LLM İN ÇOK BEĞENDİĞİ GÖRÜŞLER Mudanya g., Mütareke Evi Yazan: SABİHA ZEKERİYA Mudanya mütâreke evi, Mudanya- İdan Bursaya geçen her Türkün, her milli istiklâl âşıkının, her sulh seve- nin, bir mabet gibi, hürmet edilen bir mezar gibi, kahramanlığı, fedakârlı- gi temsil eden bir heykel gibi, gidip ziyaret edecekleri, bir milli kurtuluş âbidesidir. Umumi Harpte vatanın en mahrem köşelerine kadar girmek fırsatını bu- Jan düşmanları, bütün bir milletin müşterek imanı, Büyük Önderlerinin dâhiyane zeki bu topraktan ko - van, ve bu kovuluşu kâğıt ve kalemle tesbit eden Mudanya mütarekesidir. Mudanya mütarekesi işte bu küçük İevde imzalanmıştır. Kurtuluşun bü- tün kıymetlerini can ve yürekten du- yan Mudanyalılar, bu evi satin almış, 20 bin lira sarfederek tarihi bir müze haline getirmiştir. İçeri girdiğiniz z0- man sanki bütün bir tarih canlanıyor, dile geliyor, size istilâ ordularının ha- ris çizmeleri altında can verenlerin, büyük kahramanlıklar yapanların des tanını okuyor, sonra bütün haşmetli we debdebeli muzaffer ordu kumans| danlarını ayağına, bu küçük eve ge- tirten, milli imanın ve bu imanı tem-İ sil eden büyük kumandanın. eserini, gözünüzün önüne seriyor, Mütarekenin dördüncü ve sonuncu sayfasında bir sureti, altında mağlüp kumandanların imzası, mütarekenin imzalandığı kıymetli tarih (11 teşri- nievvel 1922) çerçevelenmiş, duvara asılmış, İşte milli kurtuluşun kanla İyapılan ilk imzasından sonra, mürek- keple imzalanan şekli benim diyor, Masaların üzerinde o tarihte çıkan gazetelerin, mütareke tafsilâtını ve « ren nüshaları, milli kurtuluş müca- delesini canlandıran resimler. Yukar da mütarekeyi imzalıyan mağlüp kü- mandanların, ve muzaffer kumandan; İsmet İnöntünün yattıkları odalar, için; de yattıkları yataklar, bütün o evde! mevcut eşya, ifnde ettikleri bütün muhafaza ederek tasihi kaymetlori duruyorlar. 30 Birinciteşrin 1918 de imzalanan Mondros mütarekenamesi, mağlüp bir milleti, Sevre götüren, ve boynu- na esaret zihcirini takan, eline idam fermanını veren bir cebanetin, kuv- vet ve zulüm karşısında yerlere ka- panan çürük bir iradenin beratı; Mudanya mütarekesi, yokluklar için de varlık yaratan, boynuna takılsa esaret zincirini azmile, fedakârlığile koparân, idam fermanını harp mey- danlarında yırlan bir milletin zafer ve kurtuluş vesikasıdır. Bu vesikayı yalnız tarihe maletmemeliyiz. Mu - danya mütareke evi, dikilecek herhan gi bir taştan daha kuvvetle kurtuluşu İifade eden bir heykel, konuşan bir âbidedir. Bütü: gençliğini Ulu- dağa çıkarmazdan, Bursaya eriştir - mezden, herhangi bir gezintiye gö -: İtürmezden evvel buraya getirmek, ve milli kurtuluş hareketinin bu &an“ lı vesikasını göstermek lâzım. Mustafa Önsay Öldü Ankara, 8 (Tan muhabirinden) — Çankırı saylavı Mustafa Önsay Meo- Misin bugünkü toplantısında tekat kanununun müzakeresi sırâsında SÖZ almış ve alkışlar arasında kürsüden inmiştir. Umumi heyet toplantısın - dan sonra, Mustafa Önsay maliye en- cümeni toplantısına gitmiştir. Orada üzerine bir fehalık gelmiş ve yanda ki salona girerek bir kanapenin öze rine uzanmıştır. Meclisteki doktorlar hastanın yanına koşmuşlarsa da, Mus tafa Önsay malesef gözlerini bayata yummuştur. Mustafa OÖnsayın kalp sektesinden öldüğü anlaşılmıştır. Bir Aylık Tahsilât Fazlalığı Ankara, 8 (Tan muhabirinden) — Mali yılın onuncu ayındaki tahs yekünu 219 milyon 845 bin 11 lira Ya baliğ olmuştur. Bu yekün, geçen senenin ayni © aylarına 22.020.237 lira fazladır. a ga B (Tan muhabirine ee çık olan Adliye Vekâleti tef eyeti reisliğine birinci sınıf adli ye müfettişi Sozu i ye işi Sezai Bilge tayin edilmiş nazaran |