15 Şubat 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 9

Nasıl doğdu ? - Nasıl yaşadı? - Nasıl battı? No. 38 — İKİNCİ KISIM — Yazan : Ziya Şakir Kararsızlık Içinde Geçen Bir Geceden Sonra.. Vahdettin; Anadoluda umumi bir isyan çıkarak, © Avrupanın bazı hükümetlerinde olduğu gibi, taç Ve bahtının bir anda alt üst olaca: ğından büyük bir korku ve endşie içinde idi. Ve bu endişede, Damat Ferit Paşa da.müşterekti. Çünkü o da çok iyi biliyordu ki; bütün ha- yatı, varlığı, yaşayışı; sadece köh- ne Osmanlı tahtının, artık çürü- müş ve kağşamış olan ayaklarının dibinde idi. Bu saltanat tahtı, her hangi bir sebeple çöktüğü dakika- dan itibaren, artık bütün hayat ve ikbalinin üzerine, kahın ve siyah bir perde iniverecekti. Bu kararsızlık, yirmi dört saat, böylece devam etmişti. Nihayet (13-9 -3 gecesini büyük buh- Tanlar içinde geçiren Damat Ferit Paşa; ertesi sabah erkenden, kona- Eında bulunan yeverleri, emir ça- vuşlarını, uşaklarını, hattâ bahçı- vanların bile her tarafa saldır- mış.. (Hürriyet ve Itlâf Fırkası) nın asli erkânile bu gibi işlerde medet umduğu kimseleri konağa davet etmişti. Biraz sonra; Dahiliye Nazırı A- dil Bey, Harbiye Nazırı Süleyman Şefik Paşa, şeyhülislâm Mustafa Sabri Efendi, Vasfi ve Zeynelâbi- din hocslar, Rıza Tevfik ve Ali Kemal Beyler, Sait Molla, ve salre gibi mühim şahsiyetler, Damat Fe- Tit Paşanın konağında birikmiş- “ler. kapıları sımsıkı kapadıktan © sonra, hararetli bir müzakereye girişmişlerdi, Bu müzakere, saatlerce devam etmişti. Hattâ, kısa bir yemek fa- sılasından sonra, tekrar başlıyan konuşmalar, o gece ortalık ağarın- caya kadar temadi eylemişti. Verilen karar; şu üç kelimeden ibaretti: — Sonuna. kadar. se bat. Bu kararı #lan Damat Ferit Pa- şa, doğruca saraya gitmiş. cere- yan eden uzun müzakere ile, ne- tiveyi aynen arzetmişti. Vahdettin, bu karar karşısında büyük bir sinir buhranı geçirmiş... ellerini uğuştura uğuştura, odada gezinerek: — Eyvah.. oldu, olanlar... Demişti, shdettinin keskin zekâsı, Anadoludan yükselen o heybetli sesin manasını ona tama» Mile ihsas etmişti. Adeta; kendisi- ni tehdit eden felâketi gözlerile gö Ten bir insan gibi, birdenbire te“ Vâşa kapılarak iki: defa üstüster — Peşat.. Istifa ediniz. Derhal İstila ediniz. Demişti. O anda Vahdettinin geçirdiği korku, onu o kadar değiştirmişti ki: Damat Ferit Paşa, derhal fik- PİNİ söyliyememişti. Padişahı sar San buhranı geçiştirmek için: — Hay hay, şevketmesp.. Fer- © mân buyuruyorsunu... Böyle bir Zamanda, nasıl ki bu vazifeyi, mah Zâ sizin hâtırı bümayununuz için “eruhde ettimse,. yine öylece, fer- anı şahancnize ittibaen derhal İstifa ederim. Biliyorsunuz ki; Sizin, azat kabul etmez bir kulunuzum. Bütün vazifem. sizin Arzunuza hizmet etmek.. Sizi mem- Run eylemekti.. Hay hay. Şu an- & istifa edeyim. Ancak şu var 45 PP$ dakika beni dinlemek lüt re bulununuz. Vaziyeti, efen- > izah edeyim. Ondan son- a ME ferman buyurursanız, der i icraya hazırım. Dedi, ha, riptir.. hem de çok gariptir ki, bak itimadı olmıyan. her Sözünü dinlediği halde, hiç Kimseye İnanmıyan.. her sözü, in Sıvas Kongresinin toplandığı tarihi bina ceden inceye tahlil etmeden kabu- Ve yanaşmıyan Vahdettinin üzerin de, Damat Ferit Paşanın sözleri, daima bir büyü tesiri husule ge- tirirdi. Nitekim, işte şimdi de şu bir kaç çift söz, bu karaktersiz hükümdarı, âdeta büyüleyivermiş- ti. Damat Ferit Paşaya, oturmak için yer göstermiş. korkak bir sesle: — Buyurunuz, paşa... Demişti. amat Ferit Paşa, Vahdetti- nin gösterdiği koltuğa yer- nizdir ki. bugün, Anadoludan bi- zi tehdide kalkışanlar, eski Ittihat- çılardır. Bunlar, birer bahane ilâ Istanbuldan -savuşmuşlar; orada toplanmışlardır... Yine malümu şa hanenizdir ki; bu Ittihatçıların bir tek kuvvet ve siyasetleri e vardır. O da, (blöf) tür... Emin olunuz ki, efendimiz; bugünkü hareketleri de, adi bir blölten başka bir şey değildir. Diye, söze girişmiş. Konya, An- kara, Kastamonu valilerinin (maka mı muallâyı saltanat) a merbuti. yet ve sadakatlerinden.. Bursa vi- lâyetine de, Ittihatçıların en (bi aman düşmanlarından, Kürt Mus- tafa Paşa) gibi (sadık bir bende) nin gönderildiğinden bahsetmiş: — Hiç teliş (o buyurmayınız. Zerre kadar müteessir olmayınız, şevketmeap... Bir taraftan hükü- meti seniyenizin kuvvetleri, di- ğer taraftan da (Firka) mızın gy- ret ve himmetlerile bir kaç gün zarfında, İttihatçıların (blöf) leri sönüverecek.. Her şey, arzuyu şa- haneniz dairesinde cereyan ede- cektir... Eğer şu teminatım, kâfi geliyorsa: Bu sadık kulunuzu İcra- atımda serbest bırakınız. Yok ©- ger kâfi gelmiyorsa, şu anda istifa- ya hazırım. Demişti. Vahdettin, kısa bir düşünce ge çirmişti. Damat Ferit Paşaya o ka- dar kanmış ve inanmıştı ki; onun bu sözleri, kâfi derecede tesir bu- sule getirmişti. — Pekâlâ. Bir kaç gün daha bekliyelim. Işinize bakınız. Diye, cevap vermişti, rtesi gün, İstanbulun muh- telif köşelerinde, muhtelif fesat şebekeleri harekete getiril mişti. Bunlar, esaslı bir program dahilinde çalışarak, Anadoludaki milli cereyanın önüne geçecekler- di. Bu programın ilk madesi, Şöy- ece hülâsa edilebilirdi: — Ordu- yu, ikiye ayırmak... Bu müfsidane oyun, yeni bir şey değildi, Muhalifler, bu müfsidane oyunu, Balkan harbine tekaddüm eden günlerde de oynamışlar; ken di lehlerine — fakat Osmanlı ördu- sunün pek çok zararına olarak — muvaffakıyctli neticeler elde et- mişlerdi. Hattâ yapılan bu uygun- suz bareket, Balkan harbinin kay- bolmasına sebep olan hâdiselerden birini teşkil eylemişti, İşte şimdi de ayni oyun teker- rür eyliyecekti. Bu iş, bir kaç kişiye teklif edil miş, fakat bunların hiç biri ka- bul etmemişti. Nihayet, Hürriyet ve İtilâf Fırkası merkezinde gizli bir içtimadan sonra, (Kiraz Ham- di Paşa) oraya davet edildi. Mak- sat kendisine anlatılır anlatılmaz: — Hay, bay.. Bu işi üzerime a- Liyorum. © Cevabını verdi. TArkası var) a aaa m EKONOMİ DIS PİYASALAR: Yunanistanın | Geçen Seneki Maden Ihracatı Yunanistanın geçen 1937 senesi i- çinde ihraç ettiği madenler 112 bin | tondan fazla demir cevheri, 9125 ton krom, 3918 ton pirit, 7332 ton manyezit, 9313 ton yanmış mariyezit, 21700 ton borasittir. Bu madenlerin hemen hepsi Almanya tarafından s3 tin alınmıştır. Yunan Vapurlar İle Nakliyat Yunan vapurlarından birçoğu A- vusiralyadan Yunanistana buğday taşımak üzere angaje edilmişlerdir 4vustralyadan buğday ithal « nanistanâ son hafta içinde 8400 ton Avustralya buğdayı getirilmiştir. Bulgaristanla Yeni Anlaşma Yunan ve Bulgar hükümetleri ara- sında yeni bir klering ve ticaret an- laşması imza edilmiştir. Bulgar gaze- teleri bu anlaşmanın imzasmı; bir Balkan iktisat birliği için atılmış bir adım olarak yazıyorlar. Bulgaristanda Petrol Aranıyor Bulgar hükümeti, bütün Bulgaris- tanda petrol bulunması ihtimali o- lan mımtekalarda petrol mütehassıs- ları dolaştırarak petrol aratmakta ve sondajlar yaptırmaktadır. Bazı yer. lerde bulunan bitomlu ş'stlerinden bitom çıkartmak için fabrikalar ku. rulması düşünülmektedir. Bu sayede terkibi petrol yapılması için de çalışı- lacaktır. Irakta Petrol İst'hsali İra khükümeti arazisinden 1937 senesinin on ayı içinde 511 bin ton ham petrol istihsal olunmuştur. Ro- manyada İse âyni senenin ilk dokuz ayı içinde istihsal olunan petrol mik- darı beş milyon 408 bin küsur tonu İnsan ve Mercan Tahiti adularının nerede bulun- duğunu belki o unutmuşsunuzdur, fakat oradaki halkın sık sık tek- tar ettikleri bir atalar sözünün doğruluğunu şüphesiz tasdik © dersiniz: Mercan büyür, İnsan ölü- rüz, Meşhur doktor Carrel bu haki- kati değiştirmek istiyormuş, ken- disine yine kendi gibi meşhur bir de kafadar bulmuş, havalar kahra- manı Lindberg'in tabii yüreği- ni çıkararak yerine suni bir yürek takacak ve bunumla insanın hiç öl miyeceğini ispat edecekmiş... İnsanın .kendi yüreği yerine ta- kılacak başka bir yüreğin tutup tutmıyacağı bir mesele: Doktor Carrel bağlı olduğu fertlerden a yırdığı, nesiçleri kendi başlarına yaşatmıya muvaffak olduğu . için bir fertten ayırdığı yüreği başka bir ferde takarak onu tutturmıya da muvaffak olacak mı Bu mese lenin halini onun tecrübe işlerin- de pek usta ellerine bırakabiliriz. Ancak, takma yüreği tutturul - duktan sonra İnsanı ölmekten kur- tarabilecek mi? İnsan yalnız yüre- inin durmasından ölmüş olsaydı, takma yüreğin tutacağını farzede- rek buna da şimdiden inanabilir- dik. Halbuki insan yalnız emme ve basma bir tulumba gibi işliyen yü- reğile yaşamaz, bütün uzuvlarile, uzuvlarını . teşkil eden o bütün nesiçleriyle yaşar, Yüreğin va zifesi Ooo nesiçlerin (o hayatı - m devam ettirmiye lüzumlu kanı götürmek olduğuna bakarak yüreğin hiç durmamasını temin e- dince bütün vücutta hayatın hiç- bir vakit sönmiyeceğine inanmak sebep olur. Yüreğin sağlamlığı in- sanı o hastalığın neticesinden kur- taramadığı gibi zaten başka bir uz- vun hastalanmasından çok defa yü rek te hastalanır. İsterseniz, sağlık ilminin, hekim lik ilminin ilerlemesi o sayesin- de hastalık sebeplerinin hepsinin bir gün önüne geçilebileceğini de farzedebilirsiniz. Şimdi de - aşağı yukarı yüz binde bir defa - bütün ömürlerinde hiç hastalık görme- miş İnsanlara tesadüf edilir. Öyle olduğu halde bile nesiçler ihtiyarlar. Yaşlanmış bir adam hiç hastalık geçirmemiş olsa bile onun vücudünden küçücük bir parça a hp mikroskopta muayene ederse- niz hücrelerinin. genç insanlarda kinden daha koyu renkte olduğu gözünüze çarpar, Daha ehemmiyet- lisi, hücrelerin içinde birtakım ta- necikler bulunmasıdır. Hücrenin ihtiyarlaması hayatın tortusu, de- mek olan bu tanecikler çoğuldık. ga, yani İnsan yaşadıkça, hücrenin hayatını güçleştirir. Bunlardan do- layı ihtiyar vücut hastalığa karşı daha az dayanıklı olur ve en so nunda onlardan birine mağlüp dü- Yalnız tek hücreli amipler öl meden çoğalırlar Onun hücresi İ- kiye ayrılır, hayatımız böylece de vam eder. Sayısız derecede çok hücrelerden olan, insan da ancak tenasüli hücreleri amip- ler gibi ikiye ayrılarak insanın ha- yatını çocuklarında devam ettirir ler. Onun İçin bir insanın ölmesi: nisbi bir şeydir, hayat sönmez, ne- silde devam eder. Fertlerin ergeç mutlaka ölmesi biraz da isabettir. İnsanlar sade ce çoğalıp ta hiç ölmeselerdi dün- yada hepsine yer ( bulunamazdı. Doktor Carrel'in teşebbüsü - bize kadar gelen haber yanlış değilse - abes bir fikirdir. .... ? BORSALAR: AÇILIYOR Bayram münasebetile kapanan bü- tin borsalar bugün açılacaktır. Bor« sa dışında bazı alış verişler yapılmış» tır. Türk barcunun birinci ve ikinci tertipleri 10 liradan, Aslan çimento- su 13,10 lirodân ve gayri mübadil bo- nolatının yüzünü yirmi liradan satan ve alanlar olmuştur. TEREKE Londra 15235 Nevyork 2036 Berlin 1223 Brüksel 51522 Amsterdam 1698. — Roma 159,59 Lizbon 136.40 Cenevre 705 Kurşun 14,15,30 Bakır 424352 Kalay 180,— Altin 135,952 Gümüş 20,3/16 Çinko 1041/2 DEMİRYOLLARINDA: Yeni Alınacak Vagon ve Lokomofifler! Devlet Demiryolları hesabına ye- niden vagon ve lokomotif satın alı- nacaktır. Haber aldığımıza göre, ye- Aniden alımacak muhtelif lokomotif ve İ vagonların bedeli on beş milyon li— rayı bulmaktadır. Bu vagon ve lokomotifler son sis- tem olacaktır. Bunlardan 88 tanesi lo komotif, 106 sı yolcu vagonu, 450 si akaplı yük vagonu, 366 sı muhtelif cins yük vagonu. 12 si de muhtelif tipte otoray ve bir tanesi de dinamo metre vagonudur. lskaeasasaasaasazankasansikkkkükkkükekükükeei İDIŞ TICARET: i Danimarkaya Şarap ve Halı - e Göndereceğiz Danimarkalı ihracatçılara ait olup Cümhuriyet Merkez Bankasında blo ke edilmiş bulunan paranın tasfiye- İsine dair hazırlanan protokol Tera Vekilleri Heyetince tasdik edilmiş- tir. Bu protokole göre, tasfiye işine İ başlanmak için Türkiye ve Danimar- ka hükümetlerince bazı hususlar ka- İ carlaştırılmıştır. Protokolün imzası İ tarihinden evvel Türkiyeye ithal ©- dilmiş olan Danimarka menşeli maj- İlarm bedelleri Türk lirası olarak Da- nimarka Mili Bankası namına Yler- kez Bankamızdaki hususi bir hesaba yatırılacaktır. Bu suretle hesaba ya- tırılacak paralar bu protokole göre tediyat yapılıncaya kadar Danimar- kadaki hak sahipleri lehine bloke o- larak kalacaktır. Bu alacakların tas- fiyesi için Danimarka Bankası Mer- kez Bankamıza faizsiz olarak ve Da- İnimarka kronu ile bir hesabı cari açacaktır. Bu B hesabi aşağıda yazılı Türkiye menşeli malların Danimar- Kaya ithalinden hâsıl olacak para fle Kredite edilecektir. Danimarkaya yüz bin kronluk şarap ve yüz bin kronluk halı ithal olunacaktır. B hesap mevcudu Türkiyede kalan Da- nimarka alacaklılarının tasfiyesile *amamen tükenmediği takdirde kalan bakiye klering hesabına hakledile- Masta di Jandarma Satınalma Komisyonunca caktır. 2 — (li) kalem malzemenin ayrı a konmuştur. © 7,5 teminatı muvakkat 26/2/938 Cumartesi saat 11,30 dadır. şubesine müracaatları ilân olunur. Tesviyeci ALINACAK Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğünden : Kırıkkalede Topçu mühimmat Fabrikası İçin beş birinci sınıf mastarcı tesviyeciye ihtiyaç vardır. Yol masrafları kendilerine ait olmak Üzere yapılacak imtihanda takdir olunacak gündelikle çalışmayı kabul edenler imtihan için nüfus ve askerlik, tahsil ve sanat vesikası ve bonservisleriyle doğruca Fabrika Müdürlüğüne müracaatları, (748) “© İstanbul Jandarma Satınalma Komisyo- nundan: Mikdarı Cinsi Tahmin bedeli İlk teminatı Lira Ku. Lira Ku. 807750 Adet Kapsül 242 32 18 17 120840 Adet Sustalı kapsul 193 34 1450 207 Kilo Çiriş 6210 4 66 137 Kilo 9, Katlı keten ipliği 732 95 54 97 450 Kilo 3. Katlı keten ipliği (2632 50 * 197 44 7m Kilo Ökçe perçin çivisi 223 16 16 74 191 Kilo Ökçe takviye'çivisi 53 48 40 650 Kangal — Ağaç çivisi 442 00 33 15 93 Metre Zımpara kâğıdı 55 80 419 9000. —12000 Kilo Kösele 20280 00 1521 00 7240 Kilo Vaketa « 18027 60 1352 07 © 42045 25 3220 90 1 — Vekiller heyeti karariyle parası 938 mali senesinde verilmek Üze- Te cinsi miktarı, tahmin bedeli ve ilk teminatı yukarıda yazılı (11) kalem kundura malzemesi 2/3/938 çarşamba günü saat (15) de Gedikpaşadaki kapalı zarf eksiltmesiyle satın alma- yrı isteklilere ihalesi cniz olduğu gibi hepsinin veya birkaç kaleminin bir istekliye ihalesi de caizdir. 3 — Şartname her gün Gedikpaşadaki Jandarma satınalma komisyonun- da görülebilir. Veya (215) kuruş mukabilinde aldırılabilir. 4— İsteklilerin eksiltme günü saat (14) de kadar kanun ve şartnamesine göre hazırlıyacakları teklif mektuplarını komisyona vermeleri lâzımdır. (763) İstanbul Deniz Ticareti Müdürlüğünden : Müdiriyet motörleri için 20 - 30 benzin kapal zarf usulile eksiltmeye te 497 lira 50 kuruştur. Eksiltme İsteklilerin teminatı muvakkate mak buz veya banka mektubu ve teklif zarflarını bir saat evvel Galatada Rıh- tım caddesinde Deniz Ticareti Müdürlüğü binasındaki komisyon riyaseti- e tevdi etmeleri ve şartnameyi görmek İstiyenlerin de Müdüriyet idare (794) İstanbul Nafıa Müdürlüği ünden : 28/2/1938 Pazartesi günü saat 15 de İstanbulda Nafia Müdürlüğünde (38378,13) lira keşif bedelli Fatih Zincirlikuyuda yapılacak Ortaokul bi- nasi inşaatı kapalı zarf usulile eksiltmeye konulmuştur. Mukavele, eksiltme, Bayındırlık işleri genel hususi ve fenni şartname» leri. proje, keşif hülâsasile buna müteferri diğer evrak (192) kuruş mu- kabilinde dairesinde verilecektir. Muvakkat teminat (2879) liradır. İsteklilerin teklif mektupları ve en az (30.000) lirahk bu İşe benzer iş yaptığına dair Nafıa Vekâletinden alınmış ehliyet ve Ticaret Odası vesi- kalarını havi kapalı zarfların 26/2/938 cuma günü saat 14 e kadar İstan- bu ,Nafıa Müdürlüğüne vermeleri. (358) a G5 İ cektir. '