28 Kasım 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

e meselesini balletme! eredir, Ingil- mammaz 28.10.9387 IT AN Gündelik Gazete ii BAŞMUHARRIRI Ahmet Emin YALMAN 'TAN'ın hedefi: Haberde, fi- kirde, her şeyde temiz, dü- rüst, samimi olmak, kariin gazetesi olmıya çalışmaktır. — mmm (sonun MESELELERİ İngiltere Ricat Ediyor Almanya ve Italyanm 1933 tenbe- barp yapmadan, fakat harp yapmak istiyor gibi görünerek elde etmek. Faşist hükümetler şimdiye kadar bu siyasetlerinde muvaffak oldular. Her muvaffakıyet onlara yeni bir ce- saret verdi, Bu cesaretle her mesele bittikçe yeni bir mesele çıkardılar. Almanya Ren havzasını işgal etti, talya Habeşistanı aldı. Şimdi de H- panyayı almak üzeredirler. Harpten korkan ve kağan dervok-| rasi devletleri, harbin önünü almak; için mütemadiyen ricat ediyor, faşist devletlerin muvaffakıyetine göz Ha- pamıya mecbur oluyor. Şimdi faşist devletlerle demokra- siler Ispanya üzerinde çarpışıyorlar, Berlin — Musslolni mülâkatındın sonra Italya, Ispanya meselesini kati sekilde halle karar verdi. Günderiken askerleri geri çekmek teklifini orta. ya atarak İngilizlere bir parmak bal verdi, Balear adalarında hiçbir emeli olmadığını da tekit ederek ingiliz Başvekilinin gönlünü etti, zaten bü yüzden harp yapmak istemiyen ingil- tere, Fransanın Prene geçitlerini aç- masına mâni oldu, Ademi Müdahale Komitesinde müzekerelerin uzaması” va Tazı oldu, Bu müddet zarlınla talyanlar Asturya cephesini temizle- diler, Şimdi Madrit üzerine yüklen- miye çalışıyorlar, Ademi Müdahale Komitesi, gönül MA kem gekliğini | tere ile Fransa büyük bir emrivâki karşısında kalacaklardır. Fakat o va- kit bu emrivâklin izalesi hakikaten harbi icap ettirecek bir müdahaleyi icap ettireceği için, demokrasiler yine lâkayt kalmıya mecbur olacaklardır. Almanya ve Italya demokrasilerin artık çürüyüp eskidiğini, eski kuvvet ve zindeliğini kaybettiğini iddia edi- yorlar. Hâdiselere bakılırsa âdeta in- sanm bu düşünceye hak vereceği ge- liyor, Fakat madalyanm diğer yüzü böy- le değildir. Wogilterenin Ispanya me- selesinde takip ettiği siyaset hükü- metçilerin mağlüp olması ve sonra Framco ile bir anlaşma teminidir. Ken | disini ecnebi altmma satan bir hükü. / met relsini daha kolaylıkla elde ede-| ceğine kanidir. General Praaco'ya karşı şiddetli hareket etmemesinin, hükümetçilerin mağlüp olmasına 5 bep olacak hâdiselerin tekerrürüne göz yummasının sırrı budur. Maamafih bu siyaset İngilterenin başıma belâ olabilir, Çünkü Italya yelniz Ispanyada değil, Trablusta, TAN İspanya meselesi, Büyük Harpten sonra Avrupanın en büyük beynelmilel derdi olmuştur. Çünkü bugün İs- panya toprakları üzerinde karşılıklı ihtiraslar at oy- natıyorlar. Bugün egemonyasız yaşıyan Avrupa, yeni bir kanlı maceraya sürüklenmemek için çırpınıp du- ruyor. O halde şu yazıyı dikkatle okuyalım : İSPANYA İSİ AVRUPAYA NEYE MALOLACAK? © YAZAN: Lioyd George CESBAK İNGİLTERE BAŞVEKİLİ) EE # talyanın o İspanyadaki i gönüllülerini geri al mamak hususunda ilkönceki ısrarı ile daha sonra mülâyim bir hattı hareket takip etme- sinde muhakkik ki bir sebep vardır. Duce'nin karakterini ve metotlarını bilenler için bu sebebi anlamak güç değildir. Mussolini Avrupa devlet a- damları içinde, realist olmak bakımından ileridedir. Ona göre diplomasi yalnız bir stra- teji meselesidir. Stratejiye siyaset hâkim olmalı ve siya» set, gözetilen maksada boyun eğmelidir. O halde Mussolininin maksadı nedir? Bu maksat, harpten evvel Avus- turya ve Almanya arasmdaki skt ittifaka benzer, yeni bir ittifakı İs- panya İle Italya arasında yapmak- tır. Bu ittifak için de Ispanya dai- ma İtelyanın yardımına güvenecek ve bu hususta Avusturya impars- torluğunun Alman ordusuna gü - vendiği sıraları andıracaktır. Ada- ları, limanları, denizleri ile Mus- solininin, Akdenizdeki emellerine son derece lâzım olan Ispanya, Fransa ile İngilterenin kendisine Pevun. etmelerine. hizmet -edecak» — Akdenizde bu hâkimiyeti ka. zanmak için İspanya da gördüğü yardımlar yüzünden Italyaya min- nettar olmakla kalmıyacak ayni za manda onu muhtemel kıyamlara karşı dalma koruyacak biriz. panva hükümetinin teşekkül et - mesi lâzımdır. ? ngiltere Başvekili geçenler. İ ğe Ttatyanın Ispanya toma. miyetini ihlâl etmemek için kati te. minat aldığını söylemiştir. Fakat Müssolininin maksadını temin &- çin Ispanya toprakları üzerinde hâ- kimiyet sahibi olmasına Yüzum yok tur. Avusturya da Almanyadan gördüğü himaye mukabilinde bu devlete bir tek karış toprak ver- memişti. Faket onun askeri hâki. miyeti 'altında yaşıyordu. Mussolini tarafından tekip olu. nan siyasetin muvaffak cls x çin iki şey lâzımdır. Birincisi Fran- co'nun tam galibiyeti, Mineli si galibiyetin Italyanlar panya faşistlerine temin olusan as- Filistinde ve diğer Arap memleketle- rinde de taarruza geçmiştir. Dava, eski diplomasi usullerile hal- ledilecek davalara benzemiyor. Hal- buki ingiltere hâlâ ananevi diplomasi yollarmı bırakmış değildir ve dünya &iyanetini bu yollardan halle çalı$- Mmakla meşguldür. Işte İngilterenin Senelerdenbri siyasetinin mütemadi - Yen hezimetle metieelenmsinin sebe- bi budur, o Doktor Schacht Bu İsim okuyuculara yabancı de. ğildir. Doktor Sehacht, Almaayann Dialiye Nazırıdır. Hitler iktidar mev- küne geldikten sonra Almanyanın Mali siyasetini idare eden nadir mi Niyecilerden biri sayıdır. Çünkü za maliyecilerin. ker ve malzeme ile başarılmasıdır. Mussolini tarafından takip olunon siyasetin ana hatları budur. Misso- Bini anlattığımız maksadı. varmak için bu siyasete bütün “KuvW ekile sarılmış, bundan bir dakika bile inhiraf etmemiştir. Mussolininin hedefi faşist bİr Akdeniz devleti vücude getirmek” tir. Bunun mânası, Atlas Okyanu - sundan Süveyşe, Marşilyadan Fa- sa, Tulondan Cezair ve Tunusa seki den bütün Akdeniz yollarının tejik meleri ve istasyonların Sinyor Mussolini tarafından idare olunan toplar, tahtelbahirler ve t4Y- yarelerin tehdidi altnda kalmasını temindir, | kele elerğrmi if küreti, Garbi Akdenizde ©- nun bütün ihtiyaçlarını temin ede- ———— tor Sehacht'n göre başka, Georing'e göre başkadır. Bu ayrılık Sehscht'm çekilmesile neticelenmiştir. Bu da , | Almanyadaki iktemdi buhranm Şid- Şimali İspanyada cereyan eden son çarpışmalar atasında bir kasabanın silâhlı manzarası bilir. Bu yüzden Mussolininin bü- tün tekliflerini ,bütün hareketle - Tini, plânlarını bu noktai nazardan tetkik etmek icap eder, Italya tarafmdan tutulan son hattı hareketin bu sivasetea 4yLun olup olmadığını tetkik edebiliriz. Bunu anlamak için İspanyada - ki askeri vaziyeti gözden geçirmek Tâzımdır, Ispanyanm garp ülkeleri isyanm İlk haftalarında Franco tarafından İşgal edilmişti. Franco'nun Madri- de karşı taarruzu muvaffak ols- dı ve Madridi tecrit için vuku bu- lan teşebbüsler bir fayda verme- di, Fakat Franco, başka yerlerde mühim muvaffakıyetler temin et” ti, Malaga gibi mühim bir jiman ve şehri zaptetti, Franco, gimal «ahh lini kâmilen işgal etmiş bulu- huyor, Asturyalıların kömür mâ- denleri de belki yakında ele g0ç#- cektir, O zaman Franco bütün kuv vetlerile büyük bir taarruz yapa rak hükümet hattı yarmuya çalı şacaktır. F ranco, Katalonyayı Madrit ile ayırmıya muvaffak olur- sa cümhuriyet ordusu fena bir v8” ziyete düşecek ve Franco'nun bu muvaffakıyetini, kati bir netice #8Y mak icap edecektir. Muallem ordu bakımından hâlâ muvazene Fran - €o'nun lehindedir, Ispanyanın esi ordusu ile Faslılar onunla beraber- dir. Bunlardan başka 100 bin İ- talyan ve Alman askeri de ona yar” dım ediyor. Mussolini, Ispanyadaki askerlerinin 40 binden ibaret oldu- Bunu söylemektedir. Bunlara 10 bin Alman da ilâve edilirse yekünlari (50) bine varm, Bu da yarı terbi- ye görmüş milislerle yapılan mlica- delede az buz bir yardım kuvveö teşkil etmez. Fakat Franco, bilhassa motörlü vasıtalar ve mühimmat bakımındağ faiktir, Sonra onun topçu kuvvet- leri, bilhassa ağır topları son dere“ ©e üstündür. Bilbao, Santander ve sonra Gijon galebelerini bunlar te- min etti, Bu vesnitin çoğu Kslya ve Almanya tarafından gönderil - miş olduğu gibi bunları kullanan” lar da oradan gönderilmiş bulvan- yor. Şimaldeki muharebe son bulk duğu için bütün bu vesait hirkaç hafta İçinde şarka doğru naklelu- nacak ve bu yüzden Ispanya WP - raklarının eşini görmediği bir mu- harebe vukubulacaktır. ümhuriyetçiler tarafıma ge- lince; burada yüz binlerce cesur adam hürriyet ve demokra- si uğurunda ölüme hazırlanmış bu- lunuyor. Acaba bunlar italyan ve Alana m Üre mrk ER vurduğu mermi, kurşun, bomba sağnağıma karşı durabilecekler mi? Mussolininin hesabma göre, du- ramıyacaklar, bilâkis kırılacaklar ve kaçacaklar, onun zaman kazan- mak istemesinin hik, i Hattâ Mussolini bu seyede, “Dem zamandan, hem Fransa hududu - nun kapalı kalmasından istifade &- decektir. Fransız hududu açılmış olsaydı motörlü vesait bakımından arâda. ki müsavatsızlık kalkardı, faşist - lerle demokratlar müsavi şartlar i- çinde harbederlerdi ve hükümet müdafaayı iltizam edeceği için mu- vaffakıyet ihtimalleri kuvvetli o- Yurdu, Böyle olmadığı için Italya Ispanyaya komisyonlar gönderil « mesini teşvik ediyor ve Fransa hu- dudunun kapalı kalmasından istifa- de etmek istiyor. Fransa hükümeti Italyan tuza - ğına düşer ve Ispanya cimhuriyet- çilerine karşı hududunu kâpalı tu- tarsa, insanlık hürriyetine hizme- ti ve fedakârlıkları çok büyük olan Fransanm bugün başında bulunan- lar ona ihanet etmiş olurlar. Bu hareket, Avrupeyt aralarında nü - fuz mmtakelarma ayıran büyük diktatörlüklere menfur bir tesli - miyettir. Bu yüzden Fransa, Av. rupa kıtasının konseylerinde işgal otan veya Blum ile görüş - mek şerefine nail olama- dım. M. Daladiye ile görüştüm. Bu müşkül dakikada Ispanyada hür- riyet ve halk hükümetinin istikbali onunla M. Saronun omuzlarma yük Jenmiş bulunuyor, Ikisi de namus- Jarı ve prensipe bağlanışları ile yük sek bir hürmet kazanmış kimseler. dir, Bu vazifeyi yapmakla mem'- ketlerinin şerefini arttırırlar. Bu meselede İngilterenin bütün fırka- larma mensup olanlarm Fransa ile beraber olacaklarından şüphe etmi- yorum, Alman toplarının Cebelüttarıkta ve Italyan tahtelbahir üslerinin Ba- lear ve Kanarya adalarında görün. mesi İngilterenin en koyu muha - fazakâr muh de bile Franco- ya karşı hissolunan sempatiyi sön- dürmüştür. Buna mukabil İspanya- da müfrit unsurların imhasile mu. tedil bir hareket hükümetinin teş- kili, anarşist İfratlarından muzta- rip olanları hükümet lehine ka- zanmıştır. e Bir noktayı tashih Dünkü sayımızda, yine bu sayfa- da çıkan B, Mazhar Müfidin “Mu- siki bahisleri,, yazısında birinci sü- tunun ortalarına doğru bir tertip yanlışlığı olmuştur. Bunu şöyle dü. zeltiyoruz, “Tmnet, yani kendileri- ne mahsus bir çeşnileri vardır. Klarnet te öyledir.,, EZ FİLİSTİN İKİNCİ BİR İSPANYA OLUYOR panya ve Çin muharebelerine çeviren. lere ayni ehemmiyeti arzetmiyor, Fi- Wstinde Yahudilerle Araplar arasın. daki kavga, dahili bir miicadele ol- maktan hiraz daha ileriye doğru gi. diyor. Filistin kavgasına diğer Arap hükümetlerinin gösterdiği sempati, Talyanların Trablusgarpteki tahsida, tı, Ingülizlerin buna karşı tedbir al. ması, Asyada da bir Ispanya mücade lesinin başlamak üzere olduğunu gös- teriyor, Filistinin çe parçalanması, Filis. tinde bir Yahudi hükümetinin kurul. ması, Filistinin en feyizli toprakla. rmm, en büyük servet membalarının Yahudilerin eline geçmesi şüphesiz ki, Arap milliyetperverlerini milda- faaya geçmiye sevketmiştir. Milli ve müstakil bir vatan yapma iştiyakı ile bu iki unsur arasında başlıyan bu dahili mücadele, yavaş yavaş harici müdahaleleri, bu suretle bu defa Aş- yada bir umumi harp tohumunun &« &ilme istidadı gösteriyor, © Rüzgârlt havalarda yangın çabuk sirayet eder. Umumi harbin ilk ateşi Habeşistanda yandı. Bu yangından çıkan kıvılcımlar Ispanya yangamı meydana getirdi, Ayni kundakla yas nan bu yangılarm kıvılcımları Çine gecti, Şimdi rüzgür istikametini Fi- Vistine çevirdi, Yanrbaşımızda bir Is« panya, ecnebi müdahalesine karşı A“ demi Müdahale komisyonları, üçler, beşler, sekizler, dokuzlar konferans« ları, nihayet, nihayet korkulan Şey... Harp. , Acaba Filistin, ikinci bir Ispanya, umumi harbin sirayet merkezi mi o lacak? Sabiha Zekeriya Aydında Kışlık Ekim Aydm, (TAN) — Kuraklıktan çok bunalmış olan çiftçi, bir hafta de « vam ettikten sonra kesilen yağmur. lardan dolayı çok memnundur. Hava açtığı için kışlık zeriyata başları) « Okuyucularımızdan Bahri Özde - niz Soruyor: “Hükümet, bir kararname ile hur- da demir ve benzeri maddelerin ihra emi yasak etmiştir. Benzeri tabirin- den şimdiye kadar anladığımız mâ- na müdafaamız bakımından imalâtı harbiyemize elverişli hurda iptidet maddeler olsa gerek, Fakat, benzeri kelimesile istihdaf edilen hurda mad deler hangileridir? Askert, milit, ma- halli hiçbir imalâta yaramadıkların. dan dolayı serbestçe dışarı çikarıla- bilecek olanlar tayin edilmediğinden hurda madeniyat tüccarlarımız te - reğdüde düşmüşlerdir. İhracat tüccar ları herhangi nevi bir hurdayı alır. ken bunun “benzeri, kelimesile ne derece alâkası olduğunu bilemiyorlar, İhracı istenilen bu hurdaların “ben. seri,, madde ile münasebetini Ticaret odası ve gümrük idaresi de kestire- iyor. Fabrikalarımız acaba hangi mad - deleri satın alacaktır; ince kenar te- neke kırpıntıları, galvaniz tortusu, maden külleri ve çinko toprakları; â- di maden cürufu, ve muhtelif âdi maden talaşları ve “kırpmtı. ları gibi sır? İhracata mahsus ve münhasır burdaları alacak mı- dır.. Almıyacak ise, burada hiçbir müesseseye satılamıyan bu hurdala- rın ihracma müsaade edilmelidir. E- Bmizde 500 ton teneke kırpmtıları kalmıştır, Bu nevi kıymetsiz hurda MEKTUPLA İhracına Müsaade Edilecek Hurda Maddeler Hangileri? © lar ardiye kiralarını mütehammil ol madıklarından ucuz açık arsalara ko Rİ Okuyucularımıza Cevap Çankırı, İstasyon oteli sahibi Mah | nulmakta ve paslanmaktadır. Zarara | mut Erdağa: ) uğramamak için bu hususta alınacak “ — Fabrikanm Eskişehirde kurul. j kararın mahiyetini biran evvel öğren | ması hakkında kati karar verilmiş. mek istiyoruz. Alâkadarlarm nâzert dikkatini çelmenizi rica ederiz.,, e Tevkifane Müdürlüğünden Mevkufların Bir Ricası istanbul Tevkifevi mevkufları na» mma Osman Yürük imzasile gönde. rilen bir mektupta deniliyor ki: “Her sene olduğu gıbi bu yıl da 29 Teğrinievvelde Cumhuriyet Bayramı niz büyük tezahüratla kutlanacak” tır. Mukadder felâketlerimiz, mili hissiyatımızın İzharma hiçbir zaman mâni teşkil etmiyeceği için biz mem- leket evlâtları da kalben ve hissen bu şerefli bayramınızı kutlayacağız. Ancak bu müstesna gün münasebe- tile Atamızm verecekleri söylevi din- lemek ve sair milli neşriyattan istifa- de etmek istiyoruz. Bu maksatla da «nbul Halkevi başkanlığa. ca ediyoruz: Bu mutlu bayramımız şerenne, müsait olan Tevkifevi bahçesine bir radyo konursa 600 yurttaş bu bakım. dan minnettar edilmiş olacaktır. Muhterem gazetenizin bu dileğimi-| 4 sin neşrine müsaadelerini dileriz. / / Kurduğumuz fabrikalar j tir. Alâkadar heyetler bu iş üzerinde | tetkikler yapıyorlar, Işaret ettiğiniz. noktaların bu tetkikler sırasında e hemmiyetle gözönünde tutulacağma şüphe yoktur.,, 4 © Kütahyadan mektup gönderen mu allim okuyucumuz: dl “— Yapılan tamimi, bir bakıma keki; ve yerinde görüyoruz. Anlagı, lıyor ki, bu işin kontrolsuz bırakıl « ması disiplin noktai nazarmdan bip | çok sutistimallere Yol açmış ve bu müdahaleye ihtiyaç hâsıl olmuştur, Yoksa, ileri sürdüğünüz tez doğru « J dur ve bundan tabit bir #ey olamaz.,, i 4 Tİ i Yurddaş! ve yaptığımız demiryollar hep ulusun biriktirme gücü- ne dayanır. Bu gücü arttır. ma senin elindedir. KA