9 Nisan 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

Türkiyede Yenilik Mücadelesinin .. Tarihi -: — 9Y— Hans Kohnun İngilizce eserinden Türkçeye çeviren: Ali Çetinkaya Bayındırlık Bakanı F akat Türk ocağının propa- gandası kadının kurtuluş a- kidesini halk sıralarına kadar gö- türdü. “Peçe taşıyanların tekâmü- | 1ü,, adındaki bir cemiyet tesis o- lundu. Bu cemiyet terbiyevi konfe- ranslar tertip etti ve kadınlara ilk tahsili vermek üzere bir mektep aç- tı. “Osmanlı Kadınlar Cemiyeti,, ay- ni gayeyi takip etti. Bu cemiyet 1918 de İstanbulun bir semtinde tasavvur ettiği kız mekteplerinin birincisini açtı. Türk kadmları hukukunun müdafaası i- çin olan komite dahi “Kadmlar Dün yası,, altında şu remiz ve işaretle bir gazete neşretti: Kadınların haklarının müdafaası “Kur'andaki,, ve başlıca mukaddes şeriat kitaplarındaki prensipler ve kadın, evinin muhafızı ve çocuk- *Jarınm mürebbisi olması gibi tabit *mevkii esas olmak üzere cemi ve » hulâsa edilmiştir. Bunlara ilâveten »*bir çok makaleleri havi kadınlar ta- rafmdan vücude gelmiş daha bazı kadm gazeteleri vardı. Kadınları çalıştırmağa teşvik için olan “İs- lâm Cemiyeti,, kadmnları san'ate Bokmağa uğraştı. 1914 şubatında İstanbul Darülfünununda 250 ka- ,dar talebesile kadın kursları başla- dı. ! alim edilen mevzular; hıf- Ş zıssıhha, ev idaresi bilgisi “ve kadının hakları ve vazifeleri idi. 1920 - 1921 senesinde İstanbul Da- llllıluluıı nu.ı KA fu —a et — CİB51 erkeğe mukabil 38 kadın tale- he, fen fakültesinde 61 e mukabil 62; ve hukuk fakültesinde 325 er- keğe mukabil 8 kadm talebe vardı. 1921 senesinde ilk defa olarak kadm, doktorluk tahsiline kabul o- Jundu. Genç Türkler tahsil ve terbi- | — yenin ıslahma da çalışıyorlardı. Ha- — kakiaten 1912 senesinde nezaretin programı “bütün mekteplerde umu- mi malümat verilmesi,, iyi bir sis- tem oldu ise de mesele ameliyatta — ihmal ediliyordu. Programlar pek şamil gayelerle tamim olundu, ise — “de bunları fiile intikal ettirecek ne — zaman, ne para, ne de teşkilât var- d — İlk mektepler, daha yüksek tah- — gil ve terbiye lehine terk ve ihmal ““olunuyordu. Ahrar fırkasının parti programı fenni ve ameli tahsil ve terbiyeye daha fazla dikkat edile- ceğini ve ferdi gayret ve teşebbüs ruhunun yükseltileceğini ve Şarka mahsus atalet ve memuriyet mesle- — gine rağbete karşı mücadele edile- || — ceğini ve gençliğin serbest hayat D ve mesleklere sevk ve iktısadi te- rakkiyi istihsal etmek üzere terbiye _edüeceğim' dermeyan ediyordu, alk, böyle bir ıslahatm zaru- j retini anlıyordu. Fakat — bunların fiilen tahakkuku daha zi- istikbale terkedilmek zarure- v tinde idi. 1913 senesi mektebe de- — vam mecburi ve meccani kılmdı. — 1913 - 1914 de resmi ilk mekteple- — rin müdavimleri (200776) erkek — $talebe ve (40293) kız idi. Darülmu- “ alliminlerde (1518), orta mektep- | lerde 10671, tâli mekteplerde (6202) — talebe vardı. || Şu devlet mekteplerine ilâveten — ecnebiler ve bilhassa misyonerler _ — tarafından tesis olunmuş husuüsi mektepler de vardı. Büyük Harp bu — mektepleri milli idare muraka'sesi — altma almak hususunda Türkiye — hükümetine pek arzu ettiği fırsatı ' werdi. 1914 Teşrinievvel, 1915 Ey- — (10l kanunları Türkiyede bulunan ec- £ mebi mekteplerini ve milessese ve hastanelerini devlet murakabesi al- tün tahsil ve terbiye tamamen dev- let mekteplerinde olduğu gibi ola- caktı. Muallimlerin devlet imtihan- larını geçirmeleri zaruri idi. Bu mekteplerin talebeleri hiç bir dini tesire tâbi olmıyacaklardı. Ye- ni ecnebi mektepleri ve müessesele- ri tesis olunmıyacaktı. T ürkler milliciliğin bu safha- sında Şark ile Garp arasın- da mütereddit idiler, onlar Avrupa emperyalizminin tehdidi altımda As- yaya, Turana doğru bakıyorlardı. Bununla beraber bir taraftan da devleti Avrupalılaştırmağa çalışı - yorlardı. Türk nasyonalizminin şu yeni safhasını, Umumi Hârp takip ettiği vakit henüz tereddütlerinde devam ediyorlardı. Anadolu milli - cileri Avrupaya karşı milli cidal başladığı vakit Rusya ile Asyanm teveccüh ve müzaheretini i'stiyor - lardı. Bununla beraber Türkiyeyi tamamen Avrupalılaştırmağa — ve Asya nüfuzundan kesip ayırmağa kuvvetli bir mcyil Vardı. Netice son meyli takviye etmek oldu. Türkiye yeni milliyetçi ve halkçı devlet ve dini irfan devrine tamamen intisap etmek gayretinde, diğer Şark dev- letlerinden daha kat'i kararlar al- dı. Bununla beraber o yeni devir, panturanizm fikri ile ve onun As- yal veçhesile ve panislâmizmin en eski devreleri ile açıklık manasma oluyvrdu. T ürkiye Umumi Harpteh sön- ra olan yeni âleme Avrupa- nm yeni milli hükümetlerinin dar düşünceleri ve taassupları ve diğer nakiselerine nisbetle tam asri dev- let olarak kendini arzetmiştir. Ye- ni Türkiye çalışkan ve ileri bakan memleketinin gerek giyinip kuşan- masında ve gerekse dış ve iç ruhun- da âmil olan mazinin İslâm ve Os- manlı bağlarını koparıp atmağa az- metmiştir. Bu değişen siyaset Umu- mi harbin en nihayet Osmanlı İm- paratorluğunu tahrip ettiği vakit milli ve mütecanis bir devlet ve Türk Cümhuriyetinin doğması ha- kikati ile Türkler için kolaylaştı. (Arkası var) Hasköyde Yapılan Yeni Gemi Mayısta Merasimle Denize İndirilecek Ş irketi Hayriyenin, Hasköydeki fabrikasında inşa etmekte ol- duğu vapur, tamamlanmak üzeredir. | Almanyadan getirilen kazanlar yer- lerine konmuştur. Makinelerin de ta- kılmasına başlanmıştır. Vapurun tek- nesi 55 bin liraya çıkmıştır. Bu kadar ucuzluğa sebep buradaki amele ücret- lerinin ucuz olmasıdır. Vapur, mayıs içinde merasimle de- nize indirilecek, bundan sonra ikinci vapur tezgâha konacaktır. İlk vapur- larm bütün parçaları çift olarak ha- zırlandığı için ikinci geminin “inşası daha süratle bitirilecektir. İkinci vapur da sonbaharda tamam- lanmış olacaktır. Şirketi Hayriye, bu teşebbüslerinde muvaffak olduktan sonra yine kendi fabrikalarında daha büyük boyda iki vapur inşasını düşün- mektedir. Afisaj Resmi Değişiyor Afişaj işinin idare tarzı hakıkında belediye reisliği tarafmdan hazırla * nan rapor şehir meclisinin * mülkiye ve iktısat encümenlerinde tetkik e- dilmiştir. Müşterek encümenin kara- rına göre, afişaj resmi, her afişin se- nelik ücreti üç liradan aşağı olma - mak üzere metre murabbamdan iki lira almacaktır. Ancak belediye ver- gi ve resimleri kanunu mucidince a- Immakta olan ilân resmi afişaj res- minden hariçtir. Müşterek encümen, ilânlarm resim, şekılfâyau ifade, renk ve talik mahal- Şehrin Umumtu nanzara- sma uygun olmak ve bir Türk şehri- ne lâyık bulunmak şartile “afişajm hangi şekillerde Ve nerelerde ve ne gibi vasıtalarla yapılacağında beledi. ye reisliğini serbest bırakmayı mu - vafıik görmüştür. Ancak afişaj işleri hakıkmda mec- lisçe hazırlanacak esas talimatname- nin, yapılacak tecrübeler gözönünde bulundurularak meclisin 2 inci teşrin devresinde yapılması daha doğru gö- rülmüştür. Beyoğlu Vakıflar Direktörü Beyoğlu Vakıflar Müdürlüğüne ta. yin edilen Vakıflar Umum Müdürlüğü varidat müdürü Cemal, dünden itiba- ren yeni vazifesine başlamıştır. Mu. vaffakıyetler dileriz. * Çocuklara Yardım Birliği Birlik nizmnamesini kabul eden komite # stanbulda ilkokullara — gi- ı den yoksul çocuklara yar dım için ”İlkokul çocuklarına yardım birliği,, adıyla bir birlik kurulmuş ve dün Partide yapı- lan bir toplantıda bu birliğin ni- zamnamesi kabul edilmiştir. Okullar himaye heyetleri, halkev- lerinin sosyal yardım kolları, bütün hayır müesseseleri ve senede 24 lira vermeği kabul eden her şahıs ve mü- essese birliğin tabif azalarıdır. Çok fazla miktarda teberrular yapanlar fahri aza olacaklardır. Himaye heyetleri yine eskisi gibi, fakat birliğe bağlı olarak çalışacak- lardır, Birliğin her yıl haziranda kon- gresi toplanacaktır. Dünkü toplantı- da birlik resmen teşekkül eylediği ci- hetle ilk genel merkez heyet seçimi yapılmıştır ve Necip Serdengeçti, Ce- maleddin Fazıl, Agâh Siırrı, Zühtü, Reşit, Atıf ve Tevfik Koç intihap edil- TAHA | dırılmışlardır. Geceki Yangında Yanan şüldü ve karar bulunan birinci Evvelki gece, Tarlabaşında bir miş;'iki küçük çocukla iki kadın evin üst katmdın atlamak sureti- di geei L aler Dd Ban l asayli 3, Tarlabaşında Sadiye ait 130 numa- ralı evde Anna ve Dimitri, hizmetçi- leri Mari ile metresi Salâhaddin utur- maktadırlar,. Ateş nasıl çıktı? Evvelki gece saat birde evin alt katında tulumbalı bir gaz ocağı üze- rine yemek tenceresini koyan ai!le uy- kuya çekilmiş, aradan yarım saat geç meden ocak birdenbire patlamıştır. Bu patlayıştan sonra evin alt katm- daki döşeme tahtaları ateş alarak yanmıya başlamıştır. Evin yanmakta oluşu, aileden kimsenin uyanmaması, bekçileri, polisleri telâşa - düşürmüş, nihayet sokaktaki gürültüyü işiten Dimitri alevler arasımdan çıkarak el- leri, yüzü yanmış olduğu halde ken- dini dışarıya zor atmıştır. Üst katta kalan çocuk Yukarda kalan iki küçük çocukla iki kadın, çok tehlikeli bir vaziyette hep beraber yandaki eve atlamışlar, kendilerinin imdadına koşan komşu- lardan Cemal ve Ligor adlarmda iki kişi de elleri, yüzleri yanarak yara- la dır. Ev ta yanmlşür Ateş, komşulardan Annanımn da evine geçmiş ve Du evin de çatısı yandıktan sonra yangm bastırılmıştır. Yaralılar Beyoğlu hastanesine kal. Tahkikat devam ediyor Dimitrinin evi 3000, yarımdaki An- nanm evi de 3500 liraya sigortalıdır. Yangında bir kasit olup olmadığı a- raştırılmaktadır. Gece yarısından son ra gaz ocağında yemek pişirilmekte oluşu, bazı şüpheler - uyandırmıştır. Kadmlar ihtilâttan menedilmişlerdir. Hâdisenin içyüzü bugün anlaşılacak- tır. h Üi BİRKAÇ SATIRLA icari temaslarda 1 k ü- yangın olmuş, üç kişi yaralan- Sahdal Kazaları Sandal Kullananlardan Ehliyetname Aranacak Şehir Meclisi, dün Necip Serden. geçtinin başkanlığında toplanmıştır , Prost tarafından hazırlanan Florya- nın ağaçlama programı ile kaza sınır. ları ayrılırken belediye sınırları dı. şında kalan Karakulak ve Sırmakeş suları membalarının hudut içine alm. ması hakkında belediye reisinin tek- lifi tetkik için mülkiye encümenine gönderilmiştir. Meclis, dün torbalar içinde satılan pirinç unlarının üzerine bunu yapan müessesenin ismini ve yapılış tarihi. ni gösterir renkli klişe vurulması mecburiyeti hakkında belediye zabıta talimatnamesinin 438 inci maddesine yeni bir fıkra eklenmesine karar ver. miştir. Herkes sandal kullanamıyacak Rastgelenin sandal kullanmaması hakkında ileri sürülen teklif mülkiye encümeninde son şeklini almış ve şu karar dün Mecliste kabul edilmiştir: “Her hangi bir maksatla olursa ol- sun umumi nakil vasıtası olan sandal ve kayıkların içinde sandalcısı bulun. madıkça ehliyetnameyi haiz olmıyan, lara kiralanması memnuduür. Müuayyen iskelelerde yolcu taşımak üzere kayık veya sandal kullanmak istiyenlerin 18 yaşını bitirmiş olma . ları, yüzme bilmeleri ve ehliyet — ve bir münakaşa kapısı açıldı. Aza, bu meselede ayrıldı. Başlarında İsmail Şevket ve Hamdi Rasimi 9.4-9397 ——— Eşekle Nakliyat 'Menedılmelı mi ? Şehir Meclisinde azalarüçe ayrıldılar şeğin nakil vasıtası olarak kul!anılmö ması hakkındaki mülkiye encümeni, eşekle nakliyatın bütüf belediye sınırları içinde yasak edilmesini doğ” ru bulmamıştır. Encümen, Beyoğlu, Beşiktaf Emnönü kazalarının her tarafında, Fatih kâ* zasının sur içindeki mıntakalarında ve Kadi” köy kazasının da Kurbalıderenin garbında ol mak üzere eşekle nakliyatın yasak edilmesinir fakat diğer kazalarda ve bu kazaların diğef mıntakalarında fıik görmüştür. Encümenin bu kararı dün şehir meclisinde görü“ teklifi tetkik edeft serbest - bırakılmasını muvâ”* okunur okunmaz mecliste har: üçe grup, eşeğin hâlâ bu şehirde lüzumlü bir vasıta olduğunu, memba sularımın evlerimize bü” nunla taşmdığmı, iç mahallelerde sevze ve meyvö satışmın bununla yapıldığı ileri sürdüler. Tarlabaşı Yangını (Ocak Patlaması Neticesi mi Çıktı? Eşekle nakliyat yasak edildiği tak- dirle yerine konulacak vasıta motör” lü veya beygirli olursa, halkkm iktıs8” di sıkmtıya uğrayacağını, hem bü vasrtalarm şehrin her semtine giriP çıkamıyacağını iddia ettiler, Bunlar ayni zamanda eşeğin tek atlı arabalaf kadar seyrüseferi karıştırmadığını d& söyledikten sonra yaşayışını sırf e“ şekle sebze, meyve satmak veya SÜ taşrmak suretile kazananlarım hali n olacağını da sordular, ”Eşekle nakliyat Feci manzaradır!,, Önlerinde Avni Yagızm bulunduğu ikinci grup, eşek nakliyatmım şehirde DEVE İ Hi t tikleri için esas ıtıBa;'ılemgı kabu]: razıdırlar. Fakat bu yasağın yıva! yavaş ve gerek halkı ve gerek esnafi zarara sokmıyacak tarzda tatbikin€ taraftardırlar: Üçüncü grup, mülkiye encüimenile bu encümenin kararına taraftar olan” lardan ibaretti, bunlar encümenin kâ* rarmı müdafaa ettikten sonra şimdi şehirde 4958 hayvanlı araba ve 500 kaniyon veya kamyonet bulunduğunu bu vasrtalarm nakliyata kâfi olduğu” nu 4 bin eşekten beş yüz küsurunun binek ve tenezzüh vasıtası olarak lanıldığını, geri kalanın yarısında! fazlasımın yasak edilmiyen kazalard& çalıştığmı ileri sürerek eşekle nakli” yatm yasak edilmesile halkm, geref bunları kullananlarım zarara uğramı" yacaklarmı iddia ettiler, 1 Saatlerle süren münakaşalar ! Münakaşa bu üç grup arasında s8” atlerce sürdükten sonra meclis 1 Necip, teklifleri reye koymıya başlâ” dı. Evvelâ eşekle nakliyatın yasak ©& dilmesi teklifinin reddi hakkındaki İs“ mail Şevketin takriri reye konuldu: 28 kişi buna taraftar oldu, sonra AV* ni Yağızın teklifi reye konuldu. Bt da 10, 12 rey kazandı. Daha sonrâ encümenin mazbatası aynen reye KO* nuldu. Hemen hemen yedi, sekiz ref de bu aldı. Dördüncü ve her fikre müstenkif kalan mühim bir grupun her üçündü de reye iştirak etmemesi yüzünden Hid bir teklif meclis mevcudunun yarısım” dan bir fazla rey alamadı. Bunun Ü* zerine reis, mazbatanm müzakı pazartesi gününe bıraktı. rı mecburidir.,, | bedeni kudret vasikasmı haiz olmala- i İ l ktır. Meclis pazartesiye toplanaca! MA zere Ankaraya giden İspan- yol tüccarlarından mürekkep heyet bu sabah Ankaradan şehrimize dö- necektir. e« ir müddettenberi Pariste bu- lunan Fransanm Ankara Bü- yük Elçisi B. Ponsot bugünlerde şeh- rimize dönecektir. i 9 NİSAN CUMA Buğün hava, ekseriyetle bulutlu geçecek. tir. Rüzgârlar, şimal istikametinden kuv - vetli esecektir. Eğe ve Marmara mıntaka . larında, Karadenizde hava kapalı olacaktır. Dünkü hava Dün barometre 764 milimetre, hararet en çok 11, en az 3 santigrat olarak kayde « dilmiştir. haılrıu şimal istikametinden Bugünkü hava: BULUTLU SHAVA — 4üncüay Gün:30 Kasım:158 1355 Hicri 1353 Rumn! Muharrem 27 Mart 27 | Güneş: * 5,30 — Öğle: * 12,15 İkindi: 15,55 — Akşam: 18,41 Yatsı: 20,16 — İmsâk: 3,47 saatte 20 kil e süratle Hava bulutlu geçmiştir.