5 Nisan 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

5.4.9037 Aİ tanbulu Çöpten Kurtarmak İşi: Türkiyede Yenilik Mücadelesinin - Tarihi — 5/4/1937. Hans Kohnun İngilizce eserinden Türkçeye çeviren: ALI ÇETİNKAYA (Bayındırlık Bakanı) Ankaradaki Tiyatro Mektebinde Çalışanlar > MRP CAN Muharrir Selâmi İzzete Teklif M atbuat, birdenbire ve mis- li görülmiyen bir hızal muştı. Dünya İle alâka artmış ve insanlar gazete haberlerine düş- kün olmuştu. 25 Temmuzda İkdam güzetesi altmış bin ve Sabah gaze- tesi kırk bin ilâve basmıştı. Gaze- teler elden ele dolaşıyordu. Ayni günün öğlesinden sonra hu gazete- lere dört misli fiyat teklif olunuyor- du. Uzun zamanların geri kalmaları artık çarçabuk telâfi edilmek zaru- retinde idi. G azeteler her gün tahr ci neşriyatta bulür. her yerde umumi mitingler yapılı- yordu, Halkı şu heyecan ve meser- retten geriye, her günkü hayatına çevirmek işi güçleşti. Hemen her yerde eski husumetler bir daha ye» niden uyanmıya başladı. İhtilâ) li- derleri menfalarından dönüy dı. Liderleri Ahmet Rıza ve Halil Ganem Bey olan bir kısım menfiler Osmanlı İmparatorluğunun tama- miyetine ve merkeziyet prensibine sarılmışlardı. Kendilerine Osmanlı Ademi Mer- keziyet cemiyeti adını verdikleri bir kısım, Prens Sabahattin ve daha #onra Arnavut İsmaili Kemal Bey tarafmdan idare olunuyordu. Bu grup daha sonra kendilerine Ah. rar adımı vermişlerdir. Hemen bir , kaş y için. e bu partiler arasmdaki uçurum, gahsi rekabetler dolayısiyle geniş. Hedi. Bundan başka canlı münakaşa mevzu, dln've milliyetlerin ayrılı. ğı vaziyeti idi, ark vilâyetlerinde ve Ara. > bistanda Abdülhamit idare. gine sadık kalan generaller tarafın. dan sevkedilen isyanlar hâdiz ol. du. Devlet idaresi, seksen yaşın! mütecaviz ve Ahrar fırkasınm ve fikirlerinin taraftarı bilinen Kâmil paşaya tevdi olundu. 10 Kânunuev. velde Türk parlâmentosu açıldı, Fa. kat devletin başlıca kuvveti olma- #inı istiyen genç Türk partisi Kâ. mil paşaya itimat etmedi. Ve 1909 Şubatmda kendisini istifaya mec. bur kaldı. Türk rönesansınn bü. yük edibi olan Namık Kemal beyin bir zamanlar kâtibi bulunan Hilmi paşa sadrâzam oldu. Bununla bs. raber, bu yeni hükümet hakkında müslüman cemiyetini teşkil eden #nlitenssip hocaların bir kısmı ile askerlikten ziyade siyasetle uğra. gan genç Türk zabitleri arasında memnuniyetsizlik başladı. 1909 Nisan 13 te ordunun büyük bir kıs- mi ve hoca, ve Âvam tabakası be. raber olduğu halde, bir mukabil ih. tilâl hâdis oldu, Asiller, Kur'an ve gerlatin mâtâ olmasını ve genç Türk komitesinin dağılmasmı ve bareketleri mukabil ihtilâl tarafın. dan mesuliyeti mucip görülen Me. busan Meclisi reisi ile üçüncü ko. Jordu kumandanının çekilmelerini istiyorlardı. Meclis Kanunu Esasinin devamı görtiyle, bu talepleri kabul etti, Ah. rar partisi kabineyi teşkil ile meclis yeisliğini üzerine aldı. Ve padişah, bir daha kanunu esasiye sadakat yemini etti. Bütün mukabil hare. ketler o kadar ifrata gitmeksizin ve az kan dökülerek hitam bulmuş ve bu sırada genç Türk liderleri Makedonyaya firer etmişlerdi. F akat biraz sonra İstanbulda giddetli bir feveran başgös. terdi. Ve Selânikten genç Türkler mukabil ihtilâlçilerin cezalandırı- malarmı istiyorlar ve İstanbula yü. İfümekle tehdit ediyorlardı. Mah. mut Şevket paşa Makedonya ordu- gunu İstanbula karşı sevketti, Bü. tün müzakere teşebbüsleri genç “Türkler tarafından redle karşılan. dr. Başlıyan mücadele 25 Nisanda bitti. Ve bü defn Ahrarcılardan ba yıları Girar etti. Genç Türkler erte. ik edi. si günü az hazırlıklı olan şehri iş. gal ettiler, Bizi sokak muharebe- leri oldu. Ve en çok medrese tale. beleri mukavemet gösteriyordu. Fakat genç Türkler bu defa bir mânia bırakmamak üzere nüfuzla. rini tesise ve bütün mukavemetleri bertaraf etmiye karar vermiş ol- duklarından 27 Nisanda Abdülha. midin hall'edildiği ilân olundu. Ve Selâniğe nefyedildi, Beşinci Sultan Reşat padisah oldu. Muzaffer olan İttihat ve Terakki komitesi muha. sımlarıma şiddetli muamelede bu- lundu. Askerlerden ve medrese ta. lebesinden bir kısmını idam etti, İstanbulda günlerce dehşet hüküm sürdü, Matbuat ve söz serbestisi ve toplantılar talik olundu. Gizli polis dosyaları sarayda meydana çıkarıl. ihamit idaresinde hafiyelik ında çalışmış olan bir ta. kım hafiyeler mahkemeye tevdi 0. lundu. Bundan böyle Türkiye resen meşruti bir devlet olmuştu, Fakat hakikatte genç Türk partisi mutlâ, kiyet rolünü oynuyordu. Genç Türk lerin, imparatorluğun idaresini is- lâh etmek söy ve teşebbüsleri mu- vaffak olamıyordu. Salâhiyet ev. velce olduğu gibi sikıca merkezi- leştirilmişti. H akikatte Ise, Imparatorluğun yeni müdürlerinin islâhat yapmıya o kader vakitleri yoktu. Abdülhamit tarafındân o kadar en. dişe ile muhafaza edilmek istenilen imparatorluk, yavaş yavaş sarsılı. yor, ve parçalanıyordu. 1910 senesinden 1912 senesine kadar harpler durmıyarak biribiri- ni takip etti. Bununla beraber ye. ni Türkiye nasyonalizminin en fena| düşmanı, yalnız Avrupa emperyi lizmi değil, ayni zamanda Türk! imparatorluğunda sakin diğer ırk- lar nasyonalizmi idi. Genç Türkle. rin karşısında iki yol vardı: 1 — İmparatorluğun başka milliyetlerine serbest muhtari - yet ve milli emellerini ifaya fır. sat vererek, Türkiyeyi, milliyet. lerden mürekkep bir ademi mer keriyet devleti haline koyabil - mek, 2 — Diğer milletleri zorla itaat altma almağa teşebbüs ve bu suretle hâkim bir Türk im. paratorluğu vücuda çetirebil. mek, enç Türkler ikinci yolu ve bu hal suretini intihap et- mişlerdir, Ve bu da muvaffakıyet- sizliğe mahküm idi. Zira bu hal su. reti tamamen aslına xıd idi. Abdülhamit idaresinde şahsi hü. kümdarlık ve dini akide rabıta hal- kasmı teşkil ediyor ve bunun için imparatorluğun bâka ve istikrarı. na İnanmak mantık farzediliyorsa dn Abdülhamit yeni devrin nüfuz ve tesirinden hariç kalamıyacağmı unutuyondu. Bununla beraber, na&. yonalizme israrla sevkeden ve nas- yonalizmi esas ehemmiyeti haiz si. yasi prensibe yükselten bir hare. ket, o prensibi imparatorluk dahi- lindeki milletlere ve onların emel. lerine teşmil etmekten imtina edil. diği vakit, kendi umde ve akidesini nekzetmiş olurdu. Genç Türklerin, üzerine halis bir Türk devleti bin, 8 kurabilecekleri temel ve esasi 1918 hâdiseleri husule getirmiştir. Zira 1918 de diğer milletlerle mes. kün olan vilâyetler imparatorluk. tan ayrılmıştı. Ve bu surettle 1908 de başlamış olan dava on sene son- ra ikmal edilmiş oluyordu. enç Türk partisi, İttihat ve Terakki komitesi adını ta. #ımakta devam etti, Ve fasılasiz 0. lârak 1909 senesinden 1918 senesi- ne kadar hâkim kaldı. 1911 sene. sinde aktedilen parti kongresinde şu programı kabul etti: (Arkası var), Kendi Ke Dün Samatyada beceriksizlik çocuğu başından; yaralanmıştır. bir'şoför, kullanmakta olduğu Ali, ayrıldıktan sonra otomobilin isterken otomobil de Şükriye adında mıştır, Sağır olan Şükriye, başından ralanmiış, otomobil de bir duvara tos şen polisler otomobilin şoförü Aliyi bulmuşlar ve suç teşkil eden bu hâdi yeye vermişlerdir. BIR KAZA DAHA Dolmubahçe sarayının duvar boya ralık başma düşen bir sıva parçası mıştır, ZEHİRLENDİ ALTI KİŞİ Adana, (TAN) Misis nahiyesin- den Şükrü ile kızları Fındık; Şaziye, İlhan ve oğlu Cumali, karısı Ayşe, yedikleri bir peynirden zehirlenmiş - lerdir, Memleket hastanesinde tedâ - vi altına alınmışlardır . Aslı Çıkmıyan Müthiş Tehlike Dünkü gazetelerden ikisinde, Ka- re freni bozularak geriye gittiği, vat- manın kendini tramvaydân aşağı at- tığı ve arabanın yolculardan bir zat tarafından kullanılarak. müthiş bir tehlikenin önüne geçildiği | şeklinde birer yazı vardı. Gerek Emniyet Müdürlüğü nöbet- çi müdürünün, gerek Kadıköy mer - kez memurluğunun yapmış (olduğu tahkikat, böyle bir hâdisenin kat'iy- yen vuku bulmadığı merkezindeğir. İktisat Fakültesinde Hukuk Fakültesinden, yeni tesis 6. dilen İktisat Fakültesine, ikinci sö- mestrden sonra geçen talebenin bir sene sonunda “Türk hukuku tarihi, dersinden imtihana tâbi tutulmamala. İrı Maarif Vekâletinden üniversite rek. İtörlüğüne bildirilmiştir. Alan Bir Otomobil... Sağır Bır Kız Başından Ağır Suretle Yaralandı mından dumanlar çıkmıya başlamış, buna mâni olmak için derhal direksiyona geçerek makinenin ötesini berisini karıştırmıştır. Bu da, otomobil kendi kendine yol almış, etmesini bilmiyen Mustafa telâşla haykırıp imdat 86 Üzerine ilk sorguyu yaparak adii- larmı yapmakta olan Mehmet, bir a-| ile yaralanmış ve tedavi altma. alın: | dıköyünde Yeldeğirmenine çıkmakta | olan bir tramvay arabasının birdenbi ! ndine Yol | yüzünden bir! (otomobil kazası olmuş, 11 yaşında sağır bir kız' Ali adında otomobili te- mizlenmek üzere caddeye Ölrakmiş"ahavaği Mustafaya teslim ederek gitmiştir. - makine kıs Mustafa”da esna-| araba idâre bir kıza çarp-| fena halde ya-| Uyarak durmuştur. Biraz sonra yeti- | Devlet Demiryollar; Avrupa hattı dokuzuncu işletme dairesi tren Ücret. Yeri hakkındaki tetkikatımı ikmal et. miş bulunmaktadır. Bu tetkikata gö- re, banliyö hat için ucuz bir tarife temin edilmiş bulunmaktadır. Sabık Şark Şimendiferleri kumpanyasmın Filorya için gidip gelme ücreti olarak tesbit ettiği 40 kuruş 17,5 kuruşa in. dirilmiştir. Gidip gelme biletlerindeki bu mü. him tenzilâttan başka, yalnız gidiş ve yahut yalnız gelişlerde de yine tenzi. lât yapılmıştır. Otelcilik Birliği Kuruluyor ah celbi Için 0- temin Memleketimize sey İteleiliğin islâh ve inkişafımı İ maksadiyle bir otelcilik birliğinin ku. rulması karırlaşmıştır. Alâkadarlar bu hususta bir proje de hazırlamakta dırlar. Bu projeye göre, otelciler birliğine bağlı olmak üzere otelciler cemiyeti teşkil edilecek ve bu cemiyetin İstan- buldaki merkezinden başka büyük vi- lâyetlerde de şubeleri bulunacaktır. Bir Şatranç ve Bilârdo Klübü Açıldı Dün Beyoğlunda İstiklâl caddesin- de Hava sokağmda yen! hir bilârdo, satranç ve ping pong klübü açılmış. tır. Klüp yakında Avrupada olduğu gibi şehrimizde de bilârdo, satranç, ve ping pong şampiyonası maçları A-keri mütekaitler cemiyetinin dünkü kon- gresinde idare heyeti raporu okunurken.. Edildi Belediye Reisliği, Belediye fen heyetine olan Makine ve Temizlik Müdürlüğünü | biribirinden Şimdiye kadar her iki vazif: B. Nüsret bu kat'i karar vermiştife i görmekte olaf ay başından itibaren yalnız Ma“ ayırmıya kine Müdürlüğü yapmaktadır. Temizlik İş leri Müdürlüğü de Belediye Reisliği tarafım dan gazeteci arkadaşlarımızdan ve Şehir Mec“ | lisi İmiştir. Ankarada — kurulmuş olan iyatro Mektsbindeki gençler alışmalarına devam ediyorlar, jenç talebeler yarınm Türk ahnesinl yaratmak azmiyle ça. 'ısmalarında muvaffak oluyor- 'ar, Muhabirimizin yeni gön - terdiği $u resimde genç talebe- eri bir arada görüyoruz . Askeri Mütekaitler Kongresi Askeri müteksitler cemiyeti dün senelik kongresini akdetmiştir. Eski idere heyeti ve mürakıplar ibra olun duktan sonra yeni idare heyeti şöyle kurulmustur: General Ferit, Binbaşı Rüştü; Kaymakam Rifat, Yüzbaşı İ Lütfü, Miralay Ali, Binbaşı Lütfü, İ Binbaşı Muzaffer, Yarbay Aziz. Hak- kı Kaptan, Binbaşı Vehbi, Miralay İsmail, Kaymakam Hüsmü, Miralay Hamittir, Kastomonuda 400 Muhtara Konferans Kastamonu (TAN) — Dört yüz köy muhtarını Halkevi sinema salo - nunda toplıyan vali Avni Doğan, köy kanunu, sayım işleri, Parti ve İnkılâp hakkmda kendilerine mühim bir kon ferans vermiştir. Muhtarlara Halkevinin propagan * İda filmleri de gösterilmiş, bundan azasından B. Selâmi İzzete teklif edik Selâmi İzzet bu teklifi kabul ettiği takdirde derhal işe başlıyacak ve ilk olarak çöplerin denize dökülmesi mer selesile uğraşacaktır. Diğer taraftan, evvelce (çöplerin denize dökülmesi mevzuu bahsolmar dığından çöpleri toplamak için şeh- rin muhtelif yerlerinde İstasyonlar kurulması kararlaştırılmış ve 937 bütçesine bu Iş için tahsisat konul “ muştu. Çöpleri yakmuk için fırın yapıla « cağı ve bu fırm kurulduktan sonra denize dökülmesinden vazgeçileceği malümdur. Bu itibarla bu istasyonlar yine yapılacaktır. Ancak İstasyonlar zın şekli hakkında evvelce hazırlanan projede değişiklik yapılacaktır. Sıhhat Vekâleti Siyasi Müsteşarının Vazifeleri Sıhhat Vekâleti müsteşarınm vazi fesi, vekâlet tarafından alâkadarlara: Buna göre, siyasi müstöğar, B'- yük Millet Meclisinde ve Ve t hilinde iskâna taallük eden bilümura işlerle vekil tarafından tayin edilen prensip hudutları içinde meşgul ola- caktır. Siyasi müsteşar, iskâna taallük e den işlerde vil&yetlere sıhhat ve is - kün teşkilâtma yazılacak emirleri ve tezkereleri vekil namına imza ede cektir, Serseri Mayn Karadenizde dolaşmakta olduğu gö. rülen serseri maynin bulunarak imha edildiğine dair hiç bir malümat gel memiştir, Bu maynin sahillerimize gelmemiş olmasına nazaran Romanya veya Rusya sahillerine düştüğü tah. min edilmektedir. Uyukusunda Dolaşırken Yaralandı Evvelki gece genç bir kadm, sair. filmenam bir balde evin içinde dola. şırken bir kazaya uğramıştır. Karagümrükte Dervişali mahslle- sinde 41 numaralı evde oturan 30 yaş. larmda Bayan Behice gece karan. Iğmda bir aralık odadan dışarı çık. vuş, sofada ilerlemekte iken merdiven ile gibi bir yer olan dört metre ka” Jar derinliğe düşmüştür. Bu sukut neticesinde ağır yaralâ. yan kadıncağız çığlıklarla kendine sonra dört yüz muhtar bir ağızdan Cümhuriyet Marşını söyliyerek teza- hüratta bulunmuştur. 5 Nisan Pazartesi Bugün hava, süreti umamiyeye kapalı ve bulutlu olacaktır. Rüzgâr, şimalden kavvet. İl esecek. Orta Anadolu ve Karadeniz sahil mıntakalar: bafif yağışlı geçecektir. Dünkü hava Dün, barometre 760 milimetre, bararet en çok 13, en ar 4 santigrat olarak kaydedil. İ miştir. #üzgârlar, değişik istikametlerde İ tertip edecektir, mutedil bir süratle esmiştir. Öğleden sonra yakıs, görülmüstür”, . gelmiş, yetişenler tarafından Haseki İhastanesine kaldırılmıştır. Bayan Bes İhicenin sıhhi vaziyeti tehlikelidir. Te e Bugünkü hava: BULUTLU 1 4 üncü Gün:30 Kasım:149 1355 Hiçri 1353 Rumi Muharrem 23 Mart 23 Güneş: 537 — Öğle: (o 1217 İkindi: 15,53 — Akşam: 1837 Yatsı: 20,10 — İmsâk: (3,55