31 Ekim 1936 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

Londra Mektubu Ispanya ihtilâlinin arka- sındaki gizli kuvvet! Isyanı Hazırlıyan ve Generalleri Ayaklandıran Adam Milyoner March'tır Londra, (Hususi Muhabirimizden) — İspanyada da- hili harbin mühim bir safhaya vardığı bu sırada araştı- rılan bir nokta, İspanya isyanmı çıkaran General Fran. konun kime boyun eğerek ve kimi dinliyerek bu işi yap- tığıdır. Şüphe olmıyan bir nokta, Frankonun milvoner Juan March'ın emrile hareket ettiğidir. Yarının İspanyasmı aydınlat yarıyacağı için bu adamım kim oldu- ğunu öğrenmek çok faydalıdır. Şöhret ve servete âncak kudret verdiği zaman kıymet veren bu a - dam, uzun boylu, sıska, gaga burun, gözlüklü, bir Yahudidir. Mazorn eda Chuetaş soyadın! ta ailesine mensup - tur, Ailesi son derece fakirdi. Bu yüzden mektep görmemiş ve gimdi- ye kadar da okuma yazma öğrenme- miştir. Bugün 58 yaşında olduğu hal de ömründe bir kitap okumamış bu- lunuyor. Bir çıraktı... Bayata, bir buğday tacirinin ma - ğazasında çıraklık yaparak girdi. Da- ha sonra Fasa giderek orada yetiş - tirilen tütünleri Ispanyaya Kaçır - meki meşgul oldu. Daha sonra Ka- talonyaya giderek ateşli bir katalan vatanperveri #olünü oynlyarak “biz Katalanların İspanyollarla hiçbir a- lâkaları yoktur,, demeğe basladı Büyük Harbin kopması ve Ispan- yanm bitaraf kalması üzerine March fırsatı ganimet bildi. Ve evvelâ şeker ticareti ile meşgul oldu ve üç sene i- çinde 19 mliyon peçete İşazandı. Bonra büytik arazi alarak parçaladı. Ve parça parça satarak para kazn- dı. Duha sonra kimyevi işlerle, kömür! le meşgul oldu. Herşey: onun iç 'Artık elini değdirdiği herşey altın oluyordu. O kadar ki, 1918 de Barse- lon bankası (1914) e nisbetle 13 mis li para yapmıştı. March servetini he- saplıyamıyacak derecede zenginleş - mişti. Emlâk, akar, vapurlar, made: ler, bankalar, çiftlikler sahibi idi. E- lini sokmadığı iş ve san'at kalmamış- tx. Bütün zevki rakiplerini yenmek - ten ibaretti ve başka bir zevki yo) Gayelerinden biri Ispanyanın mu- kadderatma hâkim olmaktı, Dikta - tör Primo de Rivera ondan istifade etti ve ona İspanya tütününün inhi- sarmı verdi Tevkif edilmişi 1931 de Kral Alfohs çekildikten ve Cümhuriyetçiler iş başma geldik - ten sonra March'tan hesap sormak istediler, O zaman March mebustu. Aleyhinde birçok sulistimal ithamla- rı İleri sürüldü ve Ispanyolları Al - man casusu diye Fransaya teslim et- mekle itham edildi. Hükümet March'ı tevkif ederek hapise gönderdi, Fakat March'ın paraları derhal faaliyete geçti ve bir milyon peçete rüşvet ola- rak dağıldıktan sonra March Fran - saya kaçtı. Pariste süratle tanılan March cebindeki biner franklık to- marlarla göze çarpıyordu. March'ın paraları yeniden İaaliye. te geçti ve March tekrar mebus 86- çildi ve İspanyaya döndü. Kendisi alacağı dersi almış ve ha- #ımlarının kuvvetini tanımıştı. Onur «İt anmda Meşhur March March Fransanın bitaraf kalması İ- çin uğraştı. Fakat March'ın arı bile bu kadar büyük bir dahili harp idameye kâfi değildi, Çünkü da İhili harp şimdiye kadar 130 milyon İ Ingiliz lirasına mal olmuştur. Fakat March ile arkadaşları olan general İler, yeni Tspanyanm itibarmr ileri sü rerek silâhlar; toplar, tanklar, tay - yareler ve saire tedarik ettiler, Isyandanberi: March'ın nüfuzu ken dini her tir, Onün m ranm oğlu“ Amtönio'ya" yüksek kus manda verildi. İleride bu adamın nüfuzu herhal- de daha fazla hissolunacak. Göz Tabibi General Esat Vefat Etti Göz tabibi General Esat dün gece vefat etmiştir. Merhum bir müd . 'dettenberi kalpten muztaripti. Vefa- yet Uç yaşma varmış bulunuyordu. General Esat tam kı sene Dari sn müderrisli; ap - miş ve Tıbbiyede ilk göz kürsüsünü tesis etmek şerefini kazanmış, mem- lekete modern irfanla mücehhez bir. çok göz doktorları yetiştirmiştir. Memleketimizde modern göz tabipli. n babası olan “Esat Paşa" Sıh. hiye Müdürü Umumlliğini de yap- mıştır. Memleketimizin fen ve ilim âle- minde ve tarihinde bilyük bir kıymeti olan merhum Esat Paşa meş'u Mütareke yıllarnda milliyeteüiği ve vatanperverliği yüzünden tevkif olu - narak Maltaya sürülmüş ve mili da- vanm yüksek zaferi üzerine di kadaslarile birlikte tah ve Malta dönüşünde Ankaraya git - müişti. Daha sonra yine Darülfünunda ça- Yuşan merhum General Esat, son 86- için sağ cenah partilerini birle$ti" “İ geler icinde hastı alindi oyle meye çalıştı ve bunları hükümete KAT | gen düüyür e ğı yü 81 faaliyete geçirdi. Onun parası sayö | yordu. sinde faşistler, kraliyetçiler, krelist-|” Nihayet merhum dü kalp - ep Nu m gece kalp ler birleştiler ve taarruza geçtiler.| ,,, vefat etmiştir. » içinde yaşi- Meselesi Öğrendiğimize göre, İstanbul Belediyesi, şehirde ekmek mese- lesini kat'i bir hareketle hallet- mek kararındadır. Bugün da- budaklı bir ekmek meseles olmamakla beraber, bazı fırın- tarm sik sık çeşmiye ve nümu- neye muvafık ekmek çıkarma maları, pişkin ekmek yapmama - Varı gibi vaziyetlerie belediye uğraşmak mecburiyetinde kal maktadır. Belediye, yakmda te sebbüse giriğerek bu vaziyetle- rin tamamen önüne geçecektir Bunun için de belediyenin ek mek fabrikaları kurmaya teseb- büs edeceği öğrenilmektedir törenini tesbit ediyor. Bayr Küçük ve Büyük Hak Sahipleri amın Gayri Mübad''ler Cemiyet nde Gene İhtilâf Çıktı Azanın büyük bir kısmı gayrimitba- diller teshilât ve tavziat komisyo - nunun lâğvını İstemesi yüzünden ce- miyetin idare heyetinde bir ihtilâf çıkmış ve çok münakaşalı bir celse” den sonra idare heyeti reisi Ce lip istifa etmiştir. Boş kalan reieliğe cemiyetin eski umumi kâtibi Şahap l dün akşam nihayet bulmuştur. Resmi Cumartesine tesadüf ettiği cihetle bugün, saat 13 te eskisi gibi, her y kapanacaktır. Husu dün sabah açmışlardır. Bütün mek - tepler pazartesi sabahı — açılacaktır. Resmi ve hususi bütün binalardaki bayrak ve ampüllerle. belediye tara - Sand: mel larda amel ARaEbu sabahtan Tüibarsa Kaldir er milessoseler görüşen omuhar -| rimübadil, münakaşa | mevzuunu şöyle anlatmıştır» : — Setevi 160 bin lira mabrafı of Türver dedir olan kömisyon hiçbir âzanın menx b faatini korumuyor, bi haklar | kaybolmasına meydan veriyor, bunu pek iyi bilen eski reis (Celâl Galip her nedense bir türlü komisyonun lâğvını istemiyordu. Esasen takdi - ri kıymet komisyonu arsaları ve &v- İleri ucuz fiyatlarla müzayedeye çi-| karıyor, hele Balat ve Usküdar gibi uzak semtlerdeki emlâke mtiçt»” bu! Tamıyordu. Bir de küçük ve büyük hipleri meselesi vardır. kadar hükümetin u bonoları yalnız büyük hak sahipleri almiş ve hemen hemen bü - tün istifadeyi onlar temin etmiştir. Küçük hak sahipleri ise ellerindeki bonolardan hakkile istifade edemi - yorlar,, İste bu ihtilâf cemiyette son şifaya sebep olmuştur. ıya başlanılacaktır HALK HATİPLERİ j Dün bayramın 3 üncü günü elmas hasebile evvelce seçilmiş olan halk ha tipleri mıntakaları içinde kendilerine ayrdan: kürsülerde Cümhuriyet ve İnkılâp mefhumları hakkında halkı tenvir etmişlerdi: HALKEVLERİNDE iğer taraftan şehrimizdeki bütün Halkevlerinde dün de gündüz kon - ser ve konferanslar, gece de temsil - ler verilmiştir. Dağcılık klübünde bayram müna- sebetile bir balo tertip edilmişti. Dü gece saat 21 de bu balo verilmiş ve sehrimizin tanmmış birçok aileleri iştirak etmiştir. FAKİR ÇOCUKLAR Dün sabah Turan tiyatrosunda E- minönü Halkevinin tertibile fakir cuklar için bir çocuk müsameresi ter tip edilmiştir. Müsamereye İstanbul e devam eden talebe - ak etmiştir 425 yardım şu» Dertlerini İstarbul besi civar mekteplerdeki Tb; ço- Mebuslarına Anlattılar | cuklerdan iki yüz kadarma ayakka- br, pantalon ve göğüslük dağıtmıştır. var. e Kemerburgaz Köylüleri İ Kemerburgazın Çiftalan köyündeki toprak ve arazi meselesi senelerden- beri bu köy ahalisini meşgul eden bir pürüzdür. Köylü nihayet Istanbul mebusleri- na müracaat ederek dertlerini Jinle- melerini rica etmişlerdir. Istanbul saylavları birkaç gün ev- vel toplu bir halde bu köye gitmişler, Talebeye paso Şirketi Hayriye, mektep talebesi- nin tatil ve bayram günlerinde de ten zilAtlı pasolardan istifade etmeni kararlaştırmış ve bu maksatla yeni bir paso ihdas eylemiştir. YARALANDI 1 İman da bir darbei hükümet Bu tedris yılının başında yeniden tesis edilmiş olan Bakırköy orlamektebinin dün saat 15,30 da açılma töreni yapıldı. simde bir çok davetliler vardı. Mektep müdürü Nazim ile mual- limlerden Bayan Şivezat birer nutuk söylediler. Resim açılış Mera- son günü de hararetli geçti Halk Hatip'eri Nutuklar Söylediler, Fakir Çocuklar Sev:ndirildi Uç gündenberi parlak tezahüratla devam seden Cümhuriyet bayram: dâire ve müesseseler bu sabah yeni- den açılarak mutat işlere devam edeceklerdir. ' Çocukları Okumıya Alıstirmak kazası, içinşleki Ykmek - tep çocuklarını okumaya alışurma ve bunlardan fakir ve kimsesiz olanla ra kitap vermek ve bu suretle oku - ma ve çalışma zevkini arttırmak ga- yesile bir çocuk kütüphanesi tes's 8- dilmiştir, Bu kütüphanenin bugün sa- at 17 de küşat merasimi yapılacak - tır. i Matbuat Cemiyetinin Bir Teşebbüsü Yugoslavya Başvekilinin #ehrimi - zo geldiği gün Akşam gazetesi, foto muhabiri Faik Val Ustündağm İemrile polis tarafmdan vazifeden me nedilmişti. Cümhuriyet bayramında- ki geçit resmi oanasinda da Faik ga. zetesi için vazife görürken ayn! mu. ameleye maruz kalmıştır. Bunun Üzerine Matbuat Cemiyeti idare heyeti bir toplantı yapmış ve bu hidiseyi güzetecilik bakımından mütalea ederek Hükümet nezdinde teşebbüs icrasina karar vermistir. Bunun Üzerine Ankarada bulurian Cemiyet Reisi ve Giresun veeb'usü Hakkı Tarık Usa bu hususta müra- caat edil ir, İKİ YANGIN Dün iki yangm olmuştur. Birisi Galatada bir kahvenin boğ- birer birer köylüyü dinlemişler kendilerini haklı bul karada bu mesel kamlara mebus! alâkadar arımız tarafından muşlardır. An- ma» Kasımpaşada oturan Ekrem Oğlu |rum katındaki talaşlardan, diğeri de ismet Hamalbaşı caddesinde şoför | Uzunçarşıda kâğıt balyalarının tu - Behçetin otomobilinin sademesine 704 | ti dan husule gelmiştir. Fakat ruz kalarak yaralanmıştır. ikisi de çabucak söndürülmüştür. ve Sosyalistler işi anlıyor ve March hak kında “çamurla sıvanmış altından bir araba içinde dolasıyor.. diyorlar- dı. Bununla beraber March ilk ham- lede muvaffak olmamış,, son intiha- betta halkçılar kazanmış ve March) Ü” tekrar kaçmış ve ihtilâli oradan ha sırlamıştı. Sosyalistler, bir hayli zaman işin farkma varmadılar. Farkma vardık- ları zaman krnliyetçilerin Hderlerin- den olan Kalvo Sotelo öldürülmüş ve | çok geçmeden General Franko isyü- nr ilân etmişti. 130 milyon Sterlin Pranko isyanı idare ediyorken Cenazesi Yarm on bir buçukta Ka- İ drköyündeki evinden kaldırılarak Os- İmanağa camiinde namazı kılmdıktan sonra aile kabristanma gömülecek - Merhumun ailesine samimi taziyet- lerimizi sunarıZ Mudanyaya haftada dört vapur Devlet Denizyolları idaresi Mudan ya için kış tarifes! hazırlamıştır. Ya- rından itibaren tatbik edilecek olan bu tarife ile Mudanyaya haftada dört posta kaldırılacaktır. Halk Için Konferanslar Geçen sene olduğu gibi bu ylda üniversite rektörlüğü halka mahsus konferanslar tertip etmiştir. Bu kon feranslar bu sene her salı günü ünl versite konferans salonunda bir pro- tesör tarafından verilecektir . Dünkü hava İk konferans" gelecek salı profe-| Dün hava açık ve güzel geçmiştir. sör Nissen tarafından ve son kefe. | Sabahleyin ve akam Üzerine doğru rans* da mayısın ilk haftasında rek -| biraz bulutlanmış ise de sıcaklık de- tör Cemil tarafından veritecekti recesi düsmemiştir. Rilzgâr yıldız - | ğü Rasat istasyonlarının tespit etti - gine göre bugün havanm yağışlı ol - ması İhtimali vardır. “ar | Bugünkü Hava: YAĞIŞLI Hzr: 179 1892 Run 18 Birinciteşrin 11,58 10 uncu ay 1385 Heri Şaban: 14 Güneş: 6,30 — Oğle Gün: 30$ dan saatte 10 kilometro süratle es miş olup tazvik 745 derece idi 31-10-9386 ——< 3 Siyaset âlemi | Irakta bir darbei hükümet in dokuz yüz yirmiden başlıyâs B rak bugüne kadar işbaşın&| gelen irak hükümeti! nin sayısı, dün (23) vardı. Bundan, Irakta bir hükümetin) işbaşında vasati sekiz ay kadar kalâ" bildiği anlaşılıyor. Yeni Başvekil Hikmet Süleyman, bir darbei hükü“ metle işbaşına gelmiş ve hükümetir | ni teşkil etmiş bulunuyor. Bay Hik- met Süleyman, eski sadrazam Mah-| İmut Şevket paşanın kardeşidir. Tari hin ne garip bir tecellisidir ki mer* İhum Mahmut Şevket paşa, bir darsf bei hükümet neticesinde işbaşına z05* | tiği gibi, kardeşi Bay Hikmet Süley“İ netioe” sinde işbaşına geçmiştir. Fakat Mah“? mut Şevket paşayı iktidar mevklind getiren hâdise az çok kanlı olduğu | halde, Bağdat -darbei hükünietinde | kan dökülmediği haber veriliyor. Bu | da, şüphe yok ki yöni irak Başvekili lehinde bir talih farkı teşkil eder. Bay Hikmet Süleyman 1925 te Mas arif ve Dahaliye, 1928 de Adliye ve (1933 te iki defa Dahiliye Bakanlı rını yapmış olduğu için Irak siyaseti İdünyasının iyi tanıdığı bir simadır.ğ Kendisi, General Yasin Haşimi hüsü kümetine muhalefet ediyordu. Anla İşilan parlâmentoda ekseriyeta dayasf han General Haşimi hükümetini ia ordusunun hükümet aleyhinde * kak kınması ve hükümeti istifaya. davet eden bir ültimaton vermesi yıkmış tır. General Haşimi, bu kalkınma kars? şısında derhal istifasını vermeklei mühim hâdiselerin önüne geçmiş v8 Kral Gazi, Bay Hikmet Süleymani işbaşına çağırmakla dahili bir fitnesi nin önünü almıştır. j Darbe ansızın vukubulduğu içi hakiki sebepleri henüz anlaşılamamı$? ve Irak ordusunu bu harekete sevkö” den âmillerin mahiyeti hakkında 585 rih bir fikir edinmek mümkün olmasi mıştır. Bir iki gün içinde hak kati tavazzuh edeceği şüphesizdir ği Kİ | , İspanyada ”Marn,, muhareb. Madritten sızan haber! yük“ harbin Marn ölçülmektedir. Marn muharebeleri Büyük «iarbif tarihinde.büyük önemi haz y lardir. Almanlar 1914 yılının de Kluk ile Bulov'un kumandası ale tında burada mağlüp olmuşlar va dul yüzden Alman taarruzunun catvetii ve hızı kırılmış, hattâ daha sonrakiğ vak'alar, Almanyanın burada uğrâ* dığı mağlübiyetle Büyük Harbi kay”; bettiğini göstermişti. 1918 senesi temi muzunun 15 - 28 günlerinde tekerrüfi eden Marn muharebeleri Alman taaf“” ruzunu püsklrtmüş, ayni senenifi 18 temmuzundan başlıyarak 4 ağus“? tosa kadar ayni yerde devam olaf! Fransız mukabil taarruzu muvaffar kiyet kazanmış ve bu muvaffakiyet” harbin neticesi üzerinde en derin te“? siri yapmıştı, a Madrit hükümeti de, Madrit sr adrit kuvvetlerinin lerde - Âsilerin avene er “ere | amareseleriyiai rında gösterdiği mukavemetin dahilt harp mukadderat üzerinde aynı tesir ri haiz olağağına inaniyor. Başvekil Kaballero, dünkü beyan” namesinde, kat'i galebeye batiyye emin olduğunu ve zerre kadar telâfi” ve endişöye yar bulunmadığını, bilği kis her-hazırlığın tamamladığını an“ latmakla ayni inanca tercüman ol*” muştur. Fakat bu duraklamayı ne çeşit hi diseler takip edeceğini tahmin etmek” güçtür. Hâdiseleri beklemek lâzımdır. SoN netice, hükümet kuvvetleri tarafın dan gösterilen mukâvemetin bif “Marn,, teşkil edip edemiyeceğini an” latacaktır. Ömer Rıza DOĞRUL Sürpagop vu Mezarlığı ya Ihtilâfı Sülrpagop mezarlığınm arsa kıs” tamamile belediyeye geçmiş ve bur$” sı hemen hemen bütün pürüz'e-dif kurtulmuştur. Şimdiki halde Sürp” göpun garaj ve gazinoyu ihtiva © den ve üzerinde biha bulunan Kii na nit ihtilâfm mahkeme yolile bi“ ine uğraşılmaktadır. Belediye Sürpugopu satmak İİİ ifraz etmeden önce şehircilik müt” hassısı M. Prostun fikrini ala |“