22 Ağustos 1936 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 1
TA CUMARTESİ | 22 TELEFON : RAF : AGUSTOS 1936 Dilimizde inkişaf ir asır evvelki dil vaziye- B timizi göz önüne alırsak Türk dili kadar sür'atli bir inki- af geçirmiş bir dil bulunmadı. ğını görürüz. 1900 de Türk edebiyatına dair altı “iltlik bir ingilizce eseri çıkan Mister Gibb, 1870 ile 1900 arasındaki otuz #enelik zamanda Türk dilinin geçir- diği inkişaf hakkında çok büyük hay- Fet gösteriyor. İngiliz lisanınm Chau- «er zamanından, yani on dördüneli asırdan yirminci asra kadar geçen altı asir içinde Türk dilinin otuz se- hede gittiği yol kadar yol alamadığı- mı söylüyor. Kapitülâsyonlu dil H albuki Mister Gibb'in daha| eskiyi ölçü diye alması dolas Ywile bukadar beğendiği 1900 senesi dilimiz üç lisandan mürekkep bir ga- ribe idi. Bunu doğru okumak ve yaz- Mak için Türkçeden başka Arapça Ve Acemcenin birçok lisan kaideleri- Bİ bilmek lâzımdı. Halk lisanında ba- St mukabilleri dururken, yabancı li- #anlardan alman kelimelerin Osman- liea içinde kapitülâsyon usulü bir va- Miyeti vardı. Tıpkı kapitülâsyonlarda #hebilerin kendi konsolos mahkeme- inde muhakeme 'edildiği, memle- in kanunlarından ve usullerinden kaldıkları gibi, Arapça, Acem- mi ylmiedrekendllemnaz Terre)” İsr haline konularak kullanılırdı. Bugün ile Mister Gibb'in çok ye - Mileşmiş, ilerlemiş bulduğu lisan ara- | #mda derin bir uçurum var. Dünün | kitabını kendi dilimizde yazılmış bir #ser diye benimseyemiyoruz. Yarn bu gibi kitaplar Üzerinde edebi ve ta- Yihİ tetkikler yapan gençlerimiz Ös- Mmanlıcayı ecnebi lir lisan öğrenir gi- öğrenmek ihtiyacmı duyâcaklar- “ir. Bugünün dilinde en küçük bir ec- | Nebi usulü terkip bile göze batıyor. tahammül etmiyoruz. Bazı ec- Mebi kelimeleri cemi halinde kullanı- Yoruz. Fükat bizim için bu kelimeler Muayyen birşeye alem olan müfret| Kelimeler rengini almıştır. Arasıra İemimizden hakikaten, (derhal, isbe gibi kelimelerin kaçtığı olu- . Fakat bunları benimsemiyoruz. Bu gibi kelimeler herhalde yolcudur. Önümüzdeki yol ugünkü lisan, son sadelik ve canlılık derecesine varmak- tan uzaktır. Pek çok yıkanmaya ve #mizlenmeye ihtiyacı vardır. Ancak düt zamanı geçmiş, bu gayeye Bası varacağınız artık belirmiştir. Heryeni esreyanda bir ifrat tarafı umur. Bu ifrat tarafını hoş gör- Mek lâzımdır. Bugün için müfrit gö- en bir yenilik hedefine dört elle tarılan samimi vatandaşlarm, (eski Yeni arasmda takip edilecek mü- eli ve âyârlr yolu bulmak husu- Bunda faydalı tesirleri vardır. Dil cereyarında bir aralık ifratlar Yol alır gibi göründü. Yenilik cazlbe- Sİ lisanm herşeyden evvel bir anlaş- vasıtası olduğunu bir saniye için kaıturdu, Dilimizden başka bir di Uamaya uğraştık. Bir aralık dil- Viz olduk. Biribirimizi anlamak için 'Eate, tertimana ihtiyaç duyduk. map tima seğlam, müvazeneli bir. 7e- İh üzerind; yürüyen inkılâp hare- İKİNCİ YIL — No. 5 KURUŞ NEVİ Anki, gaddesi 24318, 24319, 24310 TAN, İSTANBUL 483 Fakat bir taraf işlerine adem dair teklife müsb Kardeş boğazlaşması Ispanyadaki vahşet bütün şiddetite | devam etınektedir. “Birçok yerlerde yeniden kanlı çarpışmalar, idamlar olmuştur. Sen oSebastiyen şehrinin tehlikede olduğu haber verilmişse de bilâhare bu teyit edilmemiştir. Asiler şimdiki halde 31 eyaleti kon- trolları altmda bulundurmaktadırlar. Bu vaziyet dahilinde hükümetin elin- de 18 eyalet kalmıştır. | Siyasi vaziyete gelince, İtalya dün acaristan Hitlerle buluşacak! Amira Horn Londra, 1 (Tan) — Macaristan kral nsibi Amiral Horti, dört gün kal mak ve ava çıkmak üzere dün Avus- turyaya gitmiştir. İlk evvel Viyanaya uğramış olan Horti, Avusturya başvekili Şuşmiz Ze görüşmüş ve bilâhare Tirola gecmiz- tir. Niyabete tayin edildiği 1920 sene- sindenberi Macaristan haricine ç muş olan Hortinin bu seyahati — her nekadar hususi mahiyette olsa da - hi — büyük bir alâka uyandırmıştır Bazı siyasi mehafilin tahminlerine ma geçirdikleri istihaleler dolayısile ya- bancı göründüklerini keşfedince ken- di öz malımıza sahip olmak hissini duyduk. Bu sayede filân ve falan ke- lime gözümüze batmıyacak, kullandı- ğımız dilde bir meram anlatma va- sıtası diye yerini alan ve vazife. gö- ren bütün kelimeleri bir ham malze- me kaynağı diye göreceğiz. Dilin in- #ti derhal mahzuru gördü ve doğru yâr buldu. S e Müvazene vaziyeti e arihimiz hakkımdaki araştır. v malar ve Güneş - Dil teori- hen Sıkan neiceler, müvazenenin masına Gok hizmet etti. Yaban- My limeler gözc batıyordu. Dilde yoçi” hevi kapitilâsyon izi istemi- vak Fakat yabanc kelimelerin k köklerinden geldiğini ve ancak kişafı ve inzibatı gayesine doğru yü- rürken, kelimeler tabii bir o seçilme yoluyla tam mânasını ve yerini al: cak. Zaten dünyanm herhangi bir « Binin biribirine benzer kelimeleri gös- teren bir (Sinonim) lügatine baka- hm: “Filân kelime istimalden — dilş- müştür. falan kelime âz kulanılıyor.,, gibi işaretlere tesadilf ederiz. Buna müukabil bugünün bol hareketli haya- tı. eski ile iktifa etmiyerek boyuna Hitler BAŞMUHARRIRI: AHMET EMİN YALMAN spanyadaki vahset! İtalyanlar Balear adalarını işgal için Almanların fikrini sormuşlar tan da İspanya| i müdahaleye et cevap verdiler ına giden askerler anyol işlerine ademi müdahale kındaki Fransız teklifine müspet cevap vermiştir. Fakat bu hususta kuyudu ihtiraziye konup konmadığı mılüm değildir. Diğer taraf” tan da Brükselde gayet kuvvetle de- veran eder bir şayiaya nazaran İtal. ya Balear adalarını işgal etmek hu - susunda' Almanyanın fikrini istimzaç tir. İspanyol vakayii hakkında n haberler beşinci sayfamızdadır. Kral Naibi Şuşniği ziyaret etti İkisinin beraberce Cenubi Almanyada bulunan arı söylenmektedir Şuşrig göre, Tirola hareket etmiş ölan Hor- Gi, orada Suşnigle tekrar buluşacak ve beraberce Rehtesgardende istinhat etmekte olan Hitleri ziyaret edecsk- lerdir, # Viyana, 21 (A.A.) — Amiral, bir- kaç gün Mariazello ve Salsburgta 0- turacaktır. Olimpiyatlardan dönen Liba valisi M. Balbo Linze vâsil olmuştur, İtak yaya avdetinden eveşl bir middet Salzburgda ikamet edecektir. yeni yeni kelimeler yaratıyor, bunlâr yarının (ügatinde yer buluyor. o De mek ki kelimeler de canlı mahlüklar gibi doğuyor, ikbal günleri geçiri- yor, unutuluyor, ölüyor, D ilimiz gibi inzibatı henüz ku- rulmamış, birçok kelime ve ıstılahları yerini bulmamış bir dilde ni term ve ıstılahlar yaratmak elbet te bir ihtiyaçtır. Bütün mesele, inki- şaf hareketini, kullanış lisanınm ha- zim ve temsil kabiliyetini ölçerek tan zim etmektedir. Dil çok mühtaç oldu- w inkişafa arası kesilmeden devam etmeli, fakat anlaşma vasıtalığı ma» biyeti, yani ana vazifesi bir gün için bile muattal kalmamalıdır, Ahmet Emin YALMAN Ana vazife 'Metaksas Ifaşizmi İl d : i İ kabul ediyor! | i li “Komünistleri hapsettim | İİ şimdi artık sıra Venizelist | lere geldi,, diyor Atina 21 (Ton) — Başvekil | İ Metüksas bugün gazetecilere yaptığı bir heyanatta ezelimle | | demiştir kis | — Bugün Avrupada iki rejim | | | İ hüküm sürmektedir: Sol cenah * ve faşist rejimleri. Bunların ara- © sında tercih meselesine gelince, İ ben faşizmi tercih ederim, Lâkin miirteci değilim. Eğer diktatör- İ tüğü ilan etmekte birkaç gün daha gecikmiş olsaydık, Yuna- nistan dahi İspanya gibi kana İİ boyanazaktı. İlân ettiğimiz diktaötrlük omu- İ vakkat bir tedbirdir. Az za manda normal vaziyet avdel ederek, memleketin yeni ihtiyaç» İ Tarma uygun bir kanunu esasi İ hazırlıyacağız. İ © Bütün komünistleri hapsettim. Sıra şimdi Venizelistlere geldi. İ o Yalnız sunu kaydetmek iste- rim ki, benim tesis edeceğim fa- şist idare, İtalyan ve Alman fa- İ sizmlerine benzemiyecektir. On- “ii i Sovyet Rusyada i suikast davası Stalini geçen Mayıs | | bayramında öldüreceklermiş Lonarı 21 Ulan — MOSKUvadaki | Suikast duruşması devam etmekte - dir. Zinoviyef ve arkadaşları hayret itiraflarda bulunmuş! Bütün bu teşkilâtın başlıca mi ki ve idarecisi Troçki addedilmekte-| dir, | Gazeteler: kahrolsun yılanlar” retmişlerdir. Muhakeme esnasında tesbit edildi- ğine göre Troçki suikast hakkındaki talimatı bin bir gece masalı kitabının içine koyarak Moskovaya öyle gön- dermiştir. Yine itiraflardan anlaşıldı- ğına göre sülkastçiler bazı Almanlar- ls suikast hususunda uyuşmüuşlardır. Bunların programı geçen 1 Mayısta Stalini öldürmekmiş. Fakat bu plânı tatbik edememişlerdir. hrolsun “faşistler, | diye yazılar neş- Başvekil dün Dolmabahçede Atatürke mülâki oldu Başvekil İsmet İnönl, dün Heybe- liden İstanbula inmiş. Dolmabahçe saraymü giderek Atatürke mülâki olmuştur. TE Son dakika: Almanya hem Mos- kovayı hem Madridı protesto etti Londra, 21 (Tan) — Berlin Hükü- meli bugün biri Möskovaya, diğeri de Madride olmak üzere iki yeni pro- testo yapmıştır. Moskova nezdinde yapılan protes- to İspanyadaki Alman tebaalarnın Marksistler tarafından | hırpalandık. larma ve Sovyet kaynakların asıl- siz neşriyat yapmasma dairdir. İspanyol sularmda bulunan yedi Alman harp gemisinin yerini almak üzere, bugün Kielden başka gemiler yola çıkmışlardır. Alman gemileri - nin adedi çoğaltılmıyacaktır. : Rerlin, 21 (A.A.) — Alman donan. ması Buşkumandanı Amiral Reader Hitler'le görüşmek üzere tayyare fle Bergahtesgadene hareket etmiştir. KARA İN a , 3 incide: el 6 imcidas Şehir Haberleri — Siyaset âlemi — Takvim : Son Haberler — ResimB imâkale — Felek, Acı hakikatler — Sağlık Öğütleri Günün mesöleleri — Günün içinden Yesatinin romanı? Gece yarısı 7 incide : Çocuk sütunları 8 inci 9 uncuda & Olimpiyaddan “dönenler Memleket — Üç İstanbul İzlandaya Türk akmı — Mari Antüvanet Sporcularımız büyük törenle karşılandılar Onbinlerce halk Ahmedi elleri Yaşarla Mersinli üstünde taşıdı Yaşar ve ölersinli Ahmet Güreş Federasyonu Rewsi Ahmet Fetgeri is beraber Yaşar mahallesinde kendisini karşılayanlar arasında Berlin, Olimpiyatlarından di rezçi, basketbolci, denizci ve bisi gilerimiz dün Köstence yoliyle şehri- re gelmişlerdir. Sporcular, Galata rıhtımında kalabalık bir balk kütlesi ü (tarafından ve büyük tezahüratla kar sılanmışlardır. Olimpiyatlara iştirak eden futbolelilermiz de eksprerle döneceklerdir. Bu hususta- ki tafsllât altıncı sayfamızdadır. bu sabahki Üçüncü Dil Kurultayı —mın Üçüncü Dil Kurultayma ait hazm- lıklar ikmal edilmek üzeredir. Pazar- tesi günü saat on dörtte yupılacak o- lan açılış törenine ait program hazır- lanmış ve dün Daolmabahçeye gele. rek hazırlıklarla alâkadar olan Maa- rif Vekili Saffet Arıkan tarafmdan tasvip edilmiştir. Şehrimizde bulunmakta olan ecnebi profesörler, Dil Cemiyeti Umumi Kâ- tipliğinden, cemiyetin neşriyata ait bazı malürbat istemişlerdir. Bu âlim- lere, cemiyet neşriyatından birer kol- leksiyon gönderilmiştir. (Bu husustaki diğer tafellât onuncu sayfamızdadır.) İtfaiye şenlikleri bugün yapılıyor ; Hjoiye teşk kurulmadan evvel yangınlarda çalışan bir tulümbacı grup (Dün yapılan tecrübelere ait tafsilât ve resimler 3 ncü sayfamızdadır)
