22 Ağustos 1936 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 1

CUMARTESİ | D 2 Ğ İstanbul Ankâfü gaddesi 22 TELEFON ; 24318, 24319, 24310. TELGRAF : TAN, İSTANBUL AGUSTOS İKİNCİ YIL — No. 483 1936 5 KURUŞ BAŞMUHARRİRİ: AHMET EMİN YALMAN ispanyadaki vahset! İtalyanlar Balear adalarını işgal için Almanların fikrini sormuşlar Dilimizde inkişaf ir asır evvelki dil vaziye- timizi göz önüne alırsak Türk dili kadar sür'atli bir inki- $af geçirmiş bir dil bulunmadı. ğinı görürüz. 1900 de Türk edebiyatma dair altı Ciltlik bir ingilizce eseri çıkan Mister Gibb, 1870 ile 1900 arasındaki otuz senelik zamanda Türk dilinin geçir- diği inkişaf hakkında çok büyük hay- Tet gösteriyor. İngiliz lisanının Chau- cer zamanından, yani on dördüncü asırdan yirminci asra kadar geçen altı asır içinde Türk dilinin otuz se- hnede gittiği yol kadar yol alamadığı- hi söylüyor. K Kapitülâsyonlu dil albuki Mister Gibb'in daha eskiyi ölçü diye alması dola4* Yısile bukadar beğendiği 1900 senesi dilimiz üç lisandan mürekkep bir ga- Tibe idi. Bunu doğru okumak ve yaz- Mak için Türkçeden başka Arapça Ve Acemcenin birçok lisan kaideleri- hi bilmek lâzımdı. Halk lisanmda ba- Sit mukabilleri dururken, yabancı İi- Sanlardan alman kelimelerin Osman- lea içinde kapitülâsyon usulü bir va- fiyeti vardı. Tıpkı kapitülâsyonlarda &nebilerin kendi konsolos mahkeme- inde muhakeme 'edildiği, Mmemle- &in kanunlarından ve usullerinden ı'—'triç kaldikları gibi, Arapça, Acem- Fakat bir taraftan da İspanya işlerine ademi müdahaleye dair teklife müsbet cevap verdiler . Kardeş boğazlaşmasına giden askerler Ispanyadaki vahşet bütün şiddetile devam etmektedir. Birçok yerlerde yeniden kanlı çarpışmalar, idamlar olmuştur. Sen Sebastiyen şehrinin tehlikede olduğu haber verilmişse de bilâhare bu teyit edilmemiştir. Asiler şimdiki halde 31 eyaleti kon- trolları altında bulundurmaktadırlar. Bu vaziyet dahilinde hükümetin elin- de 18 eyalet kalmıştır. Siyasi vaziyete gelince, İtalya dün İspanyol işlerine ademi müdahale hakkındaki Fransız teklifine müspet cevap vermiştir. Fakat bu hususta SETar a a a IZ 2 incidet Şehir Haberleri — Siyaset âlemi — Takvim 3üncüde: Son Haberler — Resimli mâkale — Felek, j 4 üncüde: Acı hakikatler — Sağlık Öğütleri 5 incide: “Günün meseleleri — Günün içinden V 6 ımncıda: Yesarinin romanı: Gece yarısı 7 incide : Çocuk sütunları « 8 incidee Memleket — Üç İstanbul 9 uncuda: İzlandaya Türk akımı — Mari Antüuvanet rMet_aksas faşizmi kabul ediyor. “Komünistleri hapsettim | N şimdi artık sıra Venizelist | lere geldi,, diyor Atina 21 (Tan) — Başvekil Metaksas bugün gazetecilere yaptığı bir beyanatta ezcümle demiştir ki: — Buguıı Avrupada iki rejim hüküm sürmektedir: Sol cenah ve faşist rejimleri. Bunların ara- sında tercih meselesine gelince, | ben faşizmi tercih ederim. Lâkin mürteci değilim. Eğer diktatör- lüğü ilân etmekte birkaç gün daha gecikmiş olsaydık, Yuna- nistan dahi İspanya gibi kana boyanacaktı. İlân ettiğimiz diktaötrlük mu- vakkat bir tedbirdir. Az za- manda normal vaziyet avdet ederek, memleketin yeni ihtiyaç- Jarıma uygun bir kanunu esasi hazırlıyacağız. Bütün komünistleri hapsettim, Sıra şimdi Venizelistlere geldi. Yalnız şunu kaydetmek iste- rim ki, benim tesis edeceğim fa- şist idare, İtalyan ve Alman fa- şizmlerine benzemiyecektir. On- lardan örnek almak istemem.” kuyudu ihtiraziye konup konmadığı malüm — değildir.. Diğer taraf - tan da Brükselde gayet kuvvetle de- veran eden bir şayiaya nazaran İtal- ya Balear adalarını işgal etmek hu - susunda'Almanyanın fikrini istimzac etmiştir. İspanyol vakayii hakkında gelen haberler beşinci sayfamızdadır. Sovyet Rusyada suikast davası Ştalini geçen Mayıs bayramında öldüreceklermiş ni .KSSW““V G gn ikhi ler haî?.;onularak kullanılırdı. a ca rısta n Kra I Na ı bı Şuşniği ziyaret etti İkisinin beraberce Cenubit Almanyada bulunan Hitlerle buluşacakları söylenmektedir Bugün ile Mister Gibb'in çok ye - hileşmiş, ilerlemiş bulduğu lisan ara- Sında derin bir uçurum var, Dünün kitabmı kendi dilimizde yazılmış bir €ser diye benimseyemiyoruz. Yarın bu gibi kitaplar üzerinde edebhi ve ta- Tihi tetkikler yapan gençlerimiz Os- Manlıcayı ecnebi lir lisan öğrenir gi- Di öğrenmek ihtiyacını duyacaklar- dir. Bugünün dilinde en küçük bir ec- Debi usulü terkip bile göze batıyor. Buna tahammül etmiyoruz. Bazı ec- Hebi kelimeleri cemi halinde kullanı- Yoruz. Fakat bizim için bu kelimeler Muayyen birşeye alem olan müfret kelimeler rengini almıştır. Arasıra kalemimizden hakikaten, — derhal, binnisbe gibi kelimelerin kaçtığı olu- r. Fakat bunları benimsemiyoruz. Bu gibi kelimeler herhalde yolcudur. Önümüzdeki yol ugünkü lisan, son sadelik ve canlılık derecesine varmak- tan uzaktır. Pek gok yıkanmaya ve ternizlanmeye ihtiyacı vardır. Ancak Teddüt zamanı geçmiş, bu gayeye hasıl varacağımız artık belirmiştir. Heryeni cereyanda bir ifrat tarafı Unur, Bu ifrat tarafını hoş gör- "'Iek lâzımdır. Bugün için müfrit gö- Tünen bir yenilik hedefine dört elle Sarılan samimi vatandaşların, eski € yeni arasında takip edilecek mü- eli ve âyârlı yolu bulmak husu- Sunda faydalr tesirleri vardır. Dil cereyanmda bir aralık ifratlar î_ol alır gibi göründü. Yenilik cazibe- 4 lisanm herşeyden evvel bir anlaş- Ma vasitası olduğunu bir saniye için yöutturdu. Dilimizden başka bir - dil Bi Usmaya uğraştık. Bir âralık dil- ğ Olduk. Biribirimizi anlamak için Bate, tereümana, ihtiyaç duyduk. Daima sağlam, müvazeneli bir ze- 'N üzerinde yürüyen inkılâp hare- *ti derhal mahzuru gördü ve doğru Yârı buldu, Müvazene vaziyeti arihimiz hakkındaki araştır- malar ve Güneş - Dil teori- çıkan neticeler, müvazenenin “"fna.sımı çok hizmet etti. Yaban- k?hmeler göze batıyordu. Dilde İr nevi kapitilâsyon izi istemi- Tduk. Fakat yabancı kelimelerin Sinde, Bbul 5 t k köklerinden geldiğini ve ancak Amira Hortt Londra, 1i (Tan) — Macaristan kral naibi Amiral Horti, dört gün kal mak ve ava çıkmak üzere dün ÂAvus- turyaya gitmiştir. İlk evvel Viyanaya uğramış olan Horti, Avusturya başvekili Şuşniz ile görüşmüş ve bilâhare Tirola geçmiş- tir. Niyabete tayin edildiği 1920 sene- sindenberi Macaristan haricine çıkma mış olan Hortinin bu seyahati — her nekadar hususi mahiyette olsa da - hi — büyük bir alâka uyandırmıştır. Bazı siyasi mehafilin tahminlerine Hitter Şüşntg göre, Tirola hareket etmiş olan Hor- ti, orada Suşnigle tekrar buluşacak ve böratberce Rehtesgardende istinahat etmekte olan Hitleri ziyaret edecek- lerdir. * Viyana, 21 (A.A.) — Amiral, bir- kâç gün Mariazello ve Salsburgta o- turacaktır. Olimpiyatlardan dönen Liba valisi M. Balbo Linze vâsıl olmuştur. İtal- yaya avdetinden evvel bir müddet Salzburgda ikamet edecektir. geçirdikleri istihaleler dolayısile ya- bancı göründüklerini keşfedince ken- di öz malımıza sahip olmak hissini duyduk. Bu sayede filân ve falan ke- lime gözümüze batmıyacak, kullandı- ğımız dilde bir meram anlatma va- sıtası diye yerini alan ve vazife- gö- ren bütün kelimeleri bir ham malze- me kaynağı diye göreceğiz. Dilin in- kişafı ve inzibatı gayesine doğru yü- rürken, kelimeler tabil bir — seçilme yoluyla tam mânasını ve yerini ala- cak. Zaten dünyanm herhangi bir di- linin biribirine benzer kelimeleri gös- teren bir (Sinonim) lügatine baka- lım: “Filân kelime istimalden — düş- müştür. falan kelime az kulanılıyor.., gibi işaretlere tesadüf ederiz. Buna müukabil bugünün bol hareketli haya- tı, eski ile iktifa etmiyerek boyuna yeni yeni kelimeler yaratıyor, bunlar yarının lügatinde yer buluyor. De- mek ki kelimeler de 'canlı mahlüklar gibi doğuyor, ikbal günleri geçiri- yor, unutuluyor, ölüyor. Ana vazife D ilimiz gibi inzibatı henüz ku- ” rulmamış, birçok kelime ve ıstılahları yerini bulmamış bir dilde yeni term ve ıstılahlar yaratmak elbet te bir ihtiyaçtır. Bütün mesele, inki- şaf hareketini, kullanış lisanınım ha- zim ve temsil kabiliyetini ölçerek tan zim etmektedir. Dil çok mühtaç'oldu- gu inkişafa arası kesilmeden devam etmeli, fakat anlaşma vasıtalığı ma- hiyeti, yani ana vazifesi bir gün için bile muattal kalmamalıdır. Ahmet Emin YALMAN suikast duruşması devam etmekte - dir. Zinoviyef ve arkadaşları şayanı hayret itiraflarda bulunmuşlardır. Bütün bu teşkilâtın başlıca müşevvi- ki ve idarecisi Troçki addedilmekte- dir. Gazeteler: “Kahrolsun faşistler, kahrolsun yılanlar” diye yazılar neş- retmişlerdir. Muhakeme esnasında tesbit edildi- ğine göre Troçki suikast hakkındaki talimatı bin bir gece masalı kitabınm içine koyarak Moskovaya öyle gön- dermiştir. Yine itiraflardan anlaşıldı- ğina göre suikastçiler bazı Almanlar- la suikast hususunda uyuşmuşlardır. Bunların programı geçen 1 Mayısta Stâlini öldürmekmiş. Fakat bu plânı tatbik edememişlerdir. Başvekil dün Dolmabahçede Atatürke mülâki oldu Başvekil İsmet İnönü, dün Heybe- liden İstanbula inmiş, Dolmabahçe sarayma giderek Atatürke mülâki olmuştur. Son dakika: Almanya hem Mos- kovayı hem Madridı protesto etti Londra, 21 (Tan) — Berlin Hükü- meti bugün biri Moskovaya, diğeri de Madride olmak üzere iki yeni pro- testo yapmıştır. Moskova nezdinde yapılan protes- to İspanyadaki Alman tebaalarının Marksistler tarafından hırpalandık- larma ve Sovyet kaynaklarınm asıl- sIZ neşriyat yapmasına dairdir. İspanyol sularında bulunan yedi Alman harp gemisinin yerini almak üzere, bugün Kielden başka gemiler yola çıkmışlardır. Alman gemileri - nin adedi çoğaltılmıyacaktır. * Berlin, 21 (A.A.) — Alman donan- ması Başkumandanı Amiral Reader Hitler'le görüşmek üzere tayyare ile ' Konara zi (Tan) — Möoskovadalcik YZA AAT B n Olimpiyaddan 'dönenler — Sporcularımız büyük törenle karşılandılar Onbinlerce halk Yaşarla Mersinli üstünde taşıdı Ahmedi elleri Yaşar ve Mersinli Ahmet Güreş Federasyonu Retsi Ahmet Fetgeri ile beraber Yaşar mahallesinde kendisi: 1 karşılayanlar ar d B:eı-lin. Olimpiyatlarından dönen gü reşçi, basketbolcü, denizci ve bisiklet çilerimiz dün Köstence yoliyle şehri- mize gelmişlerdir. Sporcular, Galata rıhtımında kalabalık bir halk kütlesi tarafından ve büyük tezahüratla kar şılanmışlardır. Olimpiyatlara iştirak eden futbolcülermiz de bu sabahki ekspresle döneceklerdir. Bu hususta- ki tafsilât altıncı sayfamızdadır. Üçüncü Dil Kurultayı Üçüncü Dil Kurultayına ait hazır- lıklar ikmal edilmek üzeredir. Pazar- tesi günü saat on dörtte yapılacak o- lan açılış törenine ait program hazır- lanmış ve dün Dolmabahçeye gele- rek hazırlıklarla alâkadar olan Maa- rif Vekili Şaffet Arıkan tarafmdan tasvip edilmiştir. Şehrimizde bulunmakta olan ecnehi profesörler, Dil Cemiyeti Umumi Kâ- tipliğinden, cemiyetin neşriyatma ait bazı malümat istemişlerdir. Bu âlim- lere, cemiyet neşriyatından birer kol- leksiyon gönderilmiştir. (Bu husustaki diğer tafsilât onuncu sayfamızdadır.) Itfaiye şenlikleri buğün yapılıyor Bergahtesgadene hareket etmiştir. Itfaiye teşkilâtı kurulmadan evvel yangınlarda çalışan bir tulüumbacı grupu (Dün yapılan tecrübelere ait tafsilât ve r 3 ncü sayf: dadır)