29 Ekim 1941 Tarihli Son Telgraf Gazetesi Sayfa 4

18 sene evvel 28 İlkteşrin zünü geç vakit içtima halinde bulunan Fırka İdare Hey'eti, Gazi Paşayı davct etmişti, İdare Hey'eti Reisi Fethi Beydi. Fethi Bey Fırka na. mına - İdare Hey'etince bir liste tertip edildiğinden, Fırka Umu- mi Reisi sıfatile Gazi Payanın poktaj nazarlarının — alınmasını muvafık gördüğünü söylemişti. Listede Hariciye Vekâl mi geçen Yusuf Kemal Bey İis. eti de kat'i bir liste tertip ede. miyordu. Guzi Paşa kat'i bir liste terti. bini tavsiye ettiklen sonra, Mec- listen ayrıldı. Koridorda kendi. sini bekliyen ve görüşmek iste. yen Kemalettin Sami ve Halit Paşaları akşam yemeğine davet et Paşa ile Milli Müdafan Vekili Kâzım Paşa ve Fethi Bey- le birlikte gittiler, Rize Meb'usu Fuat, Afyonkarahisar - Meb'usu Ruşen Eşref Beyler de orada bu- lunuyorlardı. Onları da yemeğe alıkoydular. Gari Paşa yemek esnasında: — YARIN CUMHURİYETİ İ. LÂN EDECEĞİZ- dediler. Sofrada hazır bulunan zevat derhal — bu fikre iştirak ettiler. Yemekten sonra bir program tes. bit edildi. Gazi Paşa Cumhuriyetin ilânı. | na karar vermek için Ankarada bulunan arkadaşlarını davete ve rla müzakere ve münakaşaya lüzum ve ihtiyaç hissetmemişler- di. Çünkü anların zaten ve tabia. ten kendisile hemfikir oldukla. rından şüphe etmiyordu. Gazi Paşa, etrafında bulunan gevatlan ayrıldıktan sonza, Çan- kayada misafir kalan İsmet Paşa ile birlikte bir kanun lüyihası müsveddesi hazırladılar. Bu müs- vedde 20 Kânunusani 1337 tarihli Teşkilâtı Esasiye Kanununun dev. letin şeklini tesbit eden maddele. rini tadil ediyordu, Birinci mad. denin nihayetine “Türklye dev- letinin şekli Hükümeti Cumhuri. yedir» cümlesi ilâve edilmişti. Bundan başka Teşkilâtı Esasi. Kanununun 8 inci ve 9 uncu Tunuyordu: Madde — Türkiye Reisicünihu- vu, Türkiye Büyük Millet Meclisi kehdi üzası meyanını bap devresi için intihap olunur. Vazifei Riyaset yeni Reisiclimhu. tun intihabına kadar devam edi Yekrar intihap olunmak cak Bundan başka Cümhurreisliği. ne taallük eden diğer iki madde de tavzih edilmiş bulunuyordu. ... 29 Teştinievvel 319 pazartesi günü Ankarada çereyan edea hâ- dizeler şunlardır: yi maddeleri de şu suretle tavzih o. | | | | | Atatürk Ankarada bir Cumhuriyet Bayramında geçit resmini takip ederlerken Fırka Grupu toplanmış, Hey'eti Vekile intihabı müzakeresine baş- lanmıştı, Reis, hey'eti umumiye. ye arzedilmek üzere Hey'eti İda- renin ihzari mahiyette olarak ter. tip ettiği listeyi okuttu. ti Paşa o sırada Çankayada. ki ikametgühlarında bulunuyor- lardı. Mecliste muhtelif üza ara- sında münakaşalar başladı. Söz alan âzalar Histe hakkında fikir ve mütalealarını beyan ediyorlar. ilâf hasıl olamayınca, Reis müzakereyi kâfi gördü ve bundan sonra birtakım takrirler okundu. Bu meyanda Kemalettin Sami Paşanın takriri kabul edil. di. Bu takrire göre, Gazi Paşa Reisi Umumi sıfatile meselenin halline bey'eti umumiye tarafın. dan tevkil ve memur ediliyor- lardı. Gazi Paşa takririn kabul mesi üzerine içtiman davet edil. diler ve içtima salonuna girer gir. mez doğru kürsüye çıkarak, şu kısa mütalea ve teklifi dermeyan ettiler: — Etendiler, Hey'eti Vekile in- bında teşeddüdü efkâr hasıl olduğu —anlaşılmıştır. Bana bir saat kadar müsaade buyurun. Bu. Tacağım sureti halli arzederim. Teklif kabul olundu. Gazi Paşa 18 sene evvel Cumhuri- yet nasıl ilân edilmişti? Ebedi Şef, ölmez eseri olan Cumhuriyetin ilân edildiği tarihi günü anlatıyorlar bu bir sant içinde icap eden zeva- | ta Meclisteki odalarına davet et. mişler ve bir gece evvel hazırla- dıkları teklif kanunu müsvedde. sini göstererek, müdavelci efkâr. da bulunmuşlardır. | Öğleden sonra saat bir buçukta Fırka umumi hey'eti tekrar top- lanmıştı. İlk söz Büyük Şefe ait idi, Gazi Paşa kürsüye çıkarak, şu beyanatta bulundular; — Muhterem - arkadaşlar, hal- linde müşkülâta duçar olduğunuz meselenin sebep ve illeti bütün rüfekaca taayyün etmiş olduğu kansatindeyim, Noksan, kusur, takip etmekte olduğumuz usul ve şekildedir, Filhakika mevcut Teş. kilâtı Esasiye Kanunumuza tev. | fikan bir Hey'eti Vekile te; teşebbüs ettiğimiz zama: rüfekanın herbiri Vekiller ve | Hey'eti Vekile intihabı mecburi. | yetinde bulunuyor. Hey'eti umu- miyemizin birden Hey'eti Vekile | intihabına mecbur — olmamızda | görülen müşkülâtın halli zamanı | gelmiştit. çen | süretle müşkülâta tesadüf edili. yordu. Görülüyor ki, bu usul ba. zan birçok teşevvlişlere bâdi olu. yor. Hey'eti celileniz bu müşkü- lün halline beni memur kıldınız. Ben de bu arzettiğim kannatten mülhem olarak, düşündüğüm şek. li tesbit ettim. Onu teklif edece. (Devamı 5 inci sahifede) bağlıdır. Genç Üniversiteliler, &... Nimet ükellefiyet bu memleketin her tarafında bütün vatandaşlar için müsavi olacak « tır.r (Millet Mecli rından; 6/11/925) ideki beyanatla. e «.. Milletler arasında birinci derecede — itibara lâyık olanlar X met Ti —için icap hayat! feda etmiye her an hazır bulunmalıdır. Bu kabiliyet milletlerin yüksek ev- safının ifadesidir. Hâkimlik bu e, 4 olan salâhiyetinde n ve bugü: dığı en büyük milk dir,. (Ankara Hukuk Fakültesi dip- loma tevzü — nutuklarından: 20/ 11/932) tae dünyanın tanı. rden biri. D &. İdarei devlette adaleti bütün vatandaşlar içi: üzere ayırıyoruz. A: bir çiftç bik olan kanunun, yüksek addçalımabilecek fendisi hakkında dâ ayni müs: vatile ayni ciddiyet, ayni adalet, ve şiğdetle kabili tatbik olmasma dikkat ediyoruz.» (Birinci Milli Tep kongresi açış nutuklarından: 1/9/925) İMARCI, YARATICI ŞEF «.. Memleketin umumi havası vatandaşın çalışmak, işlemek, ka. zanmak arzusu ile dolgundur. etin —kanunlarına ve müsavat kuvvetlerine yürekten güvenmek dü. ve dayanmak, açik, serin bir şünce ile yurdu ve ülkeyi ma! çalışmak, işte bugün n tek olarak, cem aşayışlarına yön V fikir budur.» | (Ankara Hukuk Fakülterinde diploma tevzii dolayırile nutuk - | larından: 8/7/929) . &., Şimdi şimendifer geçmiye başlıyan toprakların altında İs- tanbullu, ve Vanlı yüz lerce Türkün kemikleri yatı. | an, memleketin (Sıvas demis açılma törenindeki — nutuklarından: 30/ 8/930) «.. Büyük Millet Meclisinin, Gazinin riyasetinde toplanan ilk hükümeti 336 da dünyanın bü- tün ateşleri başına yağarken, ya- rınki meveudiyeti hazin bir ŞÜp. he altında iken, vatandaşlar Y lımayak ve sopa ile müstevlilere karşı koymuya çalışırken, bütün mamüreleri elinden gitmişken v0 hazinesinde bir tek lira yokken, ilân ettiği programında Ankara. dan Yahşihana şimendifer tem- dit edeceğini söylüyordu. Bi zin hâdiseyi, nesillerimizin zihin. lerine yerleşecek bir telâkki etmez misiniz?e (Svas — demiryolunun açılma merasimindeki nutuklarından 30/ | 8/930) . <.. İntizamla ve itibarla işleyen her belediye memleketimizin iç- hayatında mühim bir uzuy, mühim bir mekanizmadır. Mem- lekette birçok temaslar yapıyo ruz. Bunlardan Belediyemizin va. zifelerinin faaliyetlerinin her daha ziyade arttığını — yakını ibret dersi | görüyoruz. Birçok Belediyeleri - mizin şehir işleri, cemiyetin yük- sek işlerine ve cemiyetin vazile. vasati ahlâk ve Moraliniz ve karakteriniz, büyük Türk milletinin yü- Dair Güzel ve Seçme Sözleri Bilmenizi isterim ki, ahlâk ve karakter sağlam olma- dıkça, cemiyette esaslı bir hizmet görmeğe imkân yok- tur. Cemiyetin kudret ve ehemmiyeti, karakterinin yüksek kıymetine, her faktörden ziyade |H reğini ümitlerle dolduracak güzel örneklerle kendini göstermektedir. Türkiyenin mak istiyen yabancılar, tahsil çağında bulunan gençleri: mizin ahlâk ve karakterlerindeki sağlamlıktan ders a || malıdırlar. | (713/439 İstanbal Ünicersitesindeki nutuklarından) Milli Şef Büyük Millet Meclisi kürsüsünde lerine faal bir surette iştirak çek. Yinde oluyor. Bundan çok mem. nunuz. Gerek sağlık mücadele - sinde, gerek içtimal ve ahlâki mü- cadelelere Belediyelerimiz iştirak ediyor, Yeni Türk Cumhuriye « tinin ihtiyaçları hergün eakilere artıyor, Bu artmadan ketin meden dikçe ihtiyaçları artacak darın büyük bir kısmını halledip | | başarmak dalma Belediyeler'ani. zin üzerinde olacaktır. Halkımız Belediyeye en ziyade sevdikleri k bir ev, cemlyetin müş- u teğikkisine imiz — vasıta bulmak imkânı daha kolaylıkla ekde edebilirler.» (Türkiye — Belediyelerinin ilk e 4 kapama nutuklarından: 27/10/935) BARIŞÇI ŞEF «... Her dostluğa ehemmyet ve- mah oldı terek bi alıştıkça, Belediye Ankaradaki geçit res minde gene mektepliler munlazam ririz ve bilhassa — dostuklarımıza çok vefa gösteririz.. |— (stilet Meclisinde bütçe dola- yısile beyanatından: 29/4/1928) «... Siyasetimizin gizli kepaklı bir noktası yoktur. Biz menabii kâfi olan arazimiz içinde mevcu- diyetimizi, terakkiyatımızı temin etmekten başka bir şey düşü Çaruz ve atiyen Balkanlarda Tür- kiye dalma bir unsuru muavenet ve âmili sulh ve sükünet olarak ihtiram görecektir.. | — (Hariciye Vekili mfatile Millet | Meclisindeki — beyanatlarından: 23/8/1923) e «.. Türkiyı sulh içinde ve intizam içindi şamanın beynelmilel güzel bir nümunesidir. Enternasyonal ha- '| yat huzur içinde değildir. Büyük Yak'alar milletleri çok meşgul et. . aA istikbali üzerine teşhis koy- mektedir, Biz, bu hâdiseler çit de memleketimizi gatleye kaptif” mamak için ekidt bir surette İ na ediyoruz. Sulh hayatı, Ci bir sulh politikası bizim siyâöt timizin esasıdır.» (Türkiye — Belediyelerinin Üf kongresini kapama nutuklarıt * dan: 27/10/1935) MiLLİ KABİLİYE- TE INANAN ŞEF e-i 'Türkiyenin geçirdiği MÜfÜ haleleri çok vakit sinir gergit içinde ı ,, Bütüf bunları şimdi biraz iftiharla döP hatır ediyoruz. Amma, 'mdm*. nin geçirdiği çetin günleri Söf miş telâkki etmemeliyiz. Hayâ' Z dışını görenler kazanılmış Mü vaffakiyetlerini bütün ömürle * rinde öğünmek için kâfi bir hariyet sayarlar. Biz asla bir kanaatte değiliz. Türl asırdanberi çok ihmal edil dünya hiç olmazsa, bir asırdi beri çok terakki etmiştir. iddian dünyanın yüz elli denberi kazandığı — menfaat | Türkiyenin behemehal kazani ? cağı idalasıdır, Dünya Türkii” 4 nin göçen muvaffakiyetlerin? |. kadar şaşarsa, şaşışını, biz MT miz Türkiyeni yarınki muvü' | fakiyetlerini ilimle, — çalışMilı, temin etmeğe ve bu memli genç arkadaşların yapmağA e | bur oldukları şeyler için m:u. ı yük sahalar hazırlamağa M7 cp büylü ruz. Türkiye çok çalışacaktı bşan Taırkıycg için mm-ııııl”*'ı dağma muhakkaktır.» (Mülkâyenin 56 mcr yıll mü dolayısile törendeki VW rından: 1/12/932) <.. Herkesle, bütün GÜNÜÜYE dast vaziyetteyiz. Hiçbir. ÜÜ gir yoktur ki beynelmilel hayA'Piçiit den daha fazla dostluk şerRiF p de bulunsun. Kimse ile bİZ Pt dele mevzuu idame etme3i7, fu' memleketimizin haklı, hV? T nik dır. Türk milletinin tabli ve meşru bır hak OÜ bul eden herkesle gayet İYİY (Mülkiyenin 56 wmcı Ydit münasebetile törendeki ** | yından: 1/12/932) adımlarlş geçerlerk”