29 Haziran 1937 Tarihli Son Telgraf Gazetesi Sayfa 5

Eski Dersimi nasıl tanırsınız ? Bit Ceşitçeşitisimler altında ya- Şayan âşiretlerin şimdiye ka- dar geçirdikleri hayat Bu vatan parçasına behemehal girecek olan me- deniyet nimetlerinin büyük manasını iyice an- layabilmek için, Dersim ve havalisinin şimdiye kadar geçırdıgı hayatı bilmek lâzımdır. Dersim dağlar? kdâinatta mirline ender tesadüf editir yekiller arzeder lâziz, (Hususi tidal ve hurafe- p icabatı her Der- Simli, armanlarında cesim ağaçlar S2 olduğundan yaşlı ve içi oyuk a- $lara kutsiyet atfetmektedir. Bu #açların dibinde, çapula gidip dvgadan salimen dönenler tara - findan mutlak bir yahut bir çok üyün kurban edilip bırakılır. İ Oyuk ağacın dibindeki toprak n içe içe Yengini ki: Üü etmiştir. Ha Holanlar bü ağaçların köhne Tinâ bez ve çaput parçaları bağ- İyarak medet umarlar. — Dersim Alları, küinatta misline ender te- Mdüf edilir şekiller arzeder. Mesı b ü fadaki vtesimde gördü Bu şekli almış olan d İYri na: 1 bir dede veya Baha sul- tün makz Şu şartla ki bu Biribe âka beş parmal 1' tebarüz etmelidir. Bir De » bu şekil kını hüra- cviye ettik- ra sıra uğrayan de bu rine takviye zeki Türklerini ıslâh için a Maarif ordusu seferber erine kadar dağılmalı- cereyanı ederlerdi. ACAİP HEYKELLER b"u'ııu seyahat edenler sözde fakat bargk köpeğine- daha ğ&ibe küçük mermer veya granit #kellere tesadüf ederler. Bu mıımn her birinin dibinde di- Âş, ösiretlerle müsademe eden bir 'Me merisup bir şahıs yatar, Bu- “»u:d. da Dersimli irgiler, durur, tü )t":îlıp bellediği duaları okur, el- Ü Yüzüne ve alnına sürer. İeziy Simliler hiç bir zaman biribir- k.q' Şarpışmaktan geri kalmamış- Buna yegâne sebep çapul fşiretin komşu âşirete çapul- p, muhabirimiz. iklar arasından bir takım bas- | 'e namı altında pay ver- verdiği payın az ol- yahut Böyle muhasama sırala- a, erkekler evlerinden çıkanı efrar k.nlnılar ürer, har- zamanlarda er - kekler tarafından evlerinin içinde | İki taraf arasında haylice kan döküldükten sonra, muhitin yidi müdahale eder ve iki taraf barıştırır. SEYİT ALİ RIZA BİR ÇIBANDIR Seyitler içinde küçük Rıza çok yapılır. Buralarda yaşa- yan Türkler şim diye kadar dağ- lar arasında bi- ribirlerini yeme- ğe ve boğazla- maya terkedil- lini > ve garbına doğrü n bunlar “Der otururlar, | sayılmazlar. Mazkirdin şimali şar kavis halinde Türk ırkından (2 Şadlı âşireti ve S dan gelmi Uı Horan âşireti vardır. Şadlılar tıp- kı Sivas Vazalakları gibidirler. Bu iki âşiretin altı yüz-tüfek çık. ğt eski zamanlarda malüm idi. (4) Nazimiye — Pah — Mazkirt a. nden bır he rasında — Alan — âşireti — oturur . Çök yakışıklı ve tam Türk- lüğünü — değiştirmemiş — olan bu fşiret halkı cesareti ve bol evliyası Üe meşhurdür. Eskiden di. 6) 100 tüfek çıkarırmış de General Abdallah Alpdoğan bir Dersilmi ile görüşüyor münevver ve zekidir. Büyük Ali Rıza bilâkis fıtratan hain ve dessas- h bu- larda kendi hasımları âşiretleri te'dibe gelen müfrezeye | dehalet ederek, affedilmiş ve müf- rezeye tehberlik etmeyi teahhüt et- mişken, müfrezenin cephane, er- zak katırlarını başka başka yerle- | Te sevkettirerek te'dib harekâtının aylarca gecikmesine sebep ol - müuştu. Seyit Ali Dersimde bir çı- bandır. Bu çıban izale edilirse ar- tık mesele kalmaz. DERSİM ÂŞİRETLERİ Yirmi küsur âşiretten terekküp eden Dersimlilerden, Pertek - Ho- ran kavsinde halisüddem Türk o- lan (1) Lolan Aşireti iskân etmek- tedir. Vaktile bunlar dört yüz tü- fek cıkarabilirlerdi. Bunların şima. K *-».uı Tunceline çittiği ââman Harçik köprüsünün başında | | | Ovacıktan Baş Vartanik, İliç hu « dutlarına kadar Dersimin en yeğit adamlarını yetiştiren Koçuşağı â- şireti oturur. kadar tüfekli çıkarırlarmış. Fakat beş yüz kadar tüfekli, yaâni aile sa- hibi şuradan buradan gelme İsi siz oymak olduğundan bunlar hayli seneler evvel Çimişkezek tarafla- rına inerek muti çiftçi olmuşlar- dır. Koçuşağı âşireti efradında vec- hen Türk ve Mogol tasalübünden hasıl olma alâim baris surette gö- ze çarpar. (6) Hüdranlıdlar İramın Ermiye ve Savrıbulak taraflarından gelme- dirler, Van gölünün şimalinde Maz lazkirt havalısında oturan Hld- ranlılarla mezhepçe vesair suretle münasebetleri yoktur. Bunlar ge- çimsizdirler, Ve etraflarındaki a- şiretlerle dalma kavga halinde bu- lunurlar. 700 kadar tüfekleri var idi. (7, 8, 9) Ziyarn, Ovacık, Er - zincan hudutlarında oturan Kata- bali, Kara uşağı, Herhat uşağı Aşi- retleri hâlâ Türkmen tiplerini mu- hafaza eden halis Türklerdir. Bun- lar biraz çıkıntılı çehreleri ve se- batları ile şöhret almışlardır. Her birisi vaktile ikişer, üçer yüz tü - fekli çıkarırlarmış. (10) Ov: şimali şarkisinde Hüroğlu turur. Bunlar da Türktürler. kat bazı unsurlarla karışmışlar, â- detlerini ve maişetlerini değiştir- Mişlerdir. Bunlar da vaktile 200 tüfek çıkarırlarmış. (11) Pertek ve Ovatık arasında Bahtiyar uşağı bulunuyor. Bunlar Derşimin en Ça- Bunlar eskiden 1300 | | | 8- SONTELGRAF — 29 Haziran 1937 kemesının kararıle mi ıdam edıldı Bir Fransız gazetesi Ovra denilen siyasi Ital- yan zabıtasının faaliyetlerinden bahsediyor F ransız zabıtası bundan i(ki ay evvel Fransada Banyol - civa- rında öldürülen faşizm düşmanı Karlo Rosselli ile kardeşinin katil- Jerini hâlâ bulamadı. Tahkikat ehem lacak ki, son gelen Fransız gazote- leri bu cinayeti unutmuş gibi görü- nerek, hiç bir şöyden bahsetmiyor: lar, Fakat en son olarak, bu Işi Ovra- nin yapmış ıılı!u Şunu ihsas ederek, bahsi kapat hakkında söylemiş: — Almanların Ges Karlo Rosselli — şunlı ha etmek için el birliği etmr Her iki teşkilât ayni usüulü tak derler ve her ikisi de aşağı yuka- TI âyni zamanda teşkil edilmişler- dir. Bu iki müessese maksâatlarına vârmak için en âdi profesyonel ca- hileri hizmetlerinde kullanırlar. Pariste faşizm aleyhtarları çı - kardıkları Liberta, Ciustisya ve İl Nuova Avanti gibi gazetelerde bu iki teşkilât hakkında bir çok ya- zılar ve vesikalar neşretmişlerdi. Şimdi pek iyi anlaşılıyor ki, bu Bgazetelerden birini çıkaran K lo Rosselli İtalyadaki gizli zabıta 1933 de Almanyada Gectapo de- teşkil: m elile öldürülmüştür, nilen siyast polis teşkilâtı tesis c lışkan çiftçi ve hurafelerden hayli. ce tecerrüt etmiş münevverleri sa. yılırlar. Köyleri diğer mezrea ve köyler gibi dağınık değildir. Top- lu ve büyükçedir. İcabında vaktile 200 tüfek çıkarır ve alelekser tedip Müfrezelerine yardırmcı olurlardı. (12,13) Ovacık, Hozan arasındaki çok sarp yerlerde oturan Kasımuşa- Bi ve Kalan âşiretleri Türktürler. Bunlar da haylice medenileşmiş ve köylü hayatını tercih edenlerdendir-| ler. Vaktile yüz ellişer tüfek çıka- rır, çetin ve muharip insanlar idi- ler (14, 15) Gev uşağı, Lar uşağı çok binici ve iyi kılıç kullanmakla ve battâ bir öküzü ikiye imekle müştehir cengâver İki öşirettir. Bunlar hicretler sırasında diğer a- nasırla kız alıp vermiş Harzem Türklerindendirler Hozatın şark ve şimal kısmında iskân ederler. On beşten fazla köyleri vardır. Vaktile ikişer yüz tülek çıkarırlar imiş. mr Ginct sayjada ) yetli bir safhaya girmiş 0- | Hitlerin iktidar mevkiino daha ye- ni geldiği zamanlarda İtalyan siya- sİ zabıtasının adı Uffici Politici di İnvestigazione, yani siyasi araştır- ma ofisi idi. Bu teşkilât, emniyet teşkilâtı haricinde çalışıyordu. 1933 de Almanyada Gestayo de- nilen siyasi polis teşkilâti tesis ©- Gildiği zamanlarda, İtalyada da es- ki teşkilâtin yerine Ovra denilen şimdiki teşkilât kaim oldu. Bu yeni teşkilâtın merkezi Ro- mada »bulunmaktadır. Fakat her vilâyetin de ayni çerçeve dahilinde kendisine mahsus tertibatı ve orga- Meselâ yalmız n miktarı 1730 & ALÂDE MAHK müdafansı bakımın- dan teşkil edilmiş olan Ovra'yı ta- mamlıyan bir de fe mahke- mesi vardır , rejim ümetin Bu mahken düşmanları aleyhinde tatbik & ek cezaları meşru ve karuni bir şekle sokmakla muvazzaftır. Bu mâhkeme 25 ikinciteşrin 1926 ve 2008 numaralı kanunla teşkil edilmiş- tir. Kanuna nazaran, rejim aleyhin- de hareket eden İtalyan vatandaş- ları, ölüme kadar giden gayet şid- detli cezalarla tecziye edilirler Mahkeme, harbiye nazırı, yani doğrudan doğruya başvekil tara- fTından seçilmiş olan faşist milisl rTinden Mürekkeptir. Muhakeme- leri kısa ve kat'idir. Suçluya hak- kını müdafaa için avukat verilmez. Eğer suçlu başka bir memlekette bulunuyorsa ve tevkif edilememiş. se, hakkında gayaben hüküm veri- lir, Acaba Rosselli bu mahkeme ts- Mateortt yı öldürdüğü — söylenen eski adamlardan Rosst Tatyan Foşizminin ilk kurban. Parından Meteotti rafından verilen karar üzerine mi i- dam edildi? Fransada yapılan tah- kikatta maktulün karısı Madam Rosselli kocasının gıyaben hususi mahkemeye verilmiş olduğunu söy- lemişti. Bu mahkemenin kararlarını in » faz için teşkil edilen hususi — bir müfreze vardır. Bu müfrezenin şe- fi on, on iki cinayet işlemiş Du - ini isminde birisi imiş. Parise sığınmış İtalyan sosyalist partisinin nüfuzlu âzasındam, biri şöyle demiş: — Banyol cinayeti, Dumini ile, o- nun sağ kolü mesabesinde olan Vol- pinin yaptığı bir işe benziyor. Ovra teşkilâtı bütün Fransa top- Tağında tam bir faaliyetle çalışı- yormuş. Fransadaki bütün - İtal- yan mültecilerinin arasında Ovra- nin adamları varmış, Şimdi Pariste İl Marlo isminde bir faşisi gazetesi de çıkmaktadır,. çıkaranlar Karla Ros- arından, bir iltihak etmiş bu- lTutan Albert Cianini ile Ruglior Karmello isminde iki kişidir. Bun- Tar sırası geldikçe, Fransız hükü -« met adamlar küfür savurmal: - tan da geri Çıkardıkları gazeteyi de bedava dağıtıyorlarmış, kalmıyorlarmış. Bütün bu yukarıdanberi anlat - tıklarımızı bir Fran stesi ya- zıyor. Bakalım, bu R mese « lesinin arkasından n cacak? Yahut Mateotti hikây birinde unutulup gid,