11 Haziran 1941 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 2

.. Hergün Bir kişi herkes için, Herkes bir kişi için Muhittin Birgen Mi Z ukarıdaki başlığı, bundan on iki sene evvel, İzmirde, kooperatfli kültürünü bizde neşre vasıta olamak çıkarmıya başladı - ğun «Türk kooperatilçisis mec - Muasının başına, şiar olarak ken- di elimle yazmıştım. Bugün, ayri şiarı, dün elime aldığım senelik bir hesab raporunun içinde görü - yorum ve cemiyetin hasbi bir fikir müsthasili safatile, İzmir ve Aydın havaksinde ektiğim bir tohumun rüzgârla Bursaya gelip orada ye- Üişmesini görmketen doğan derin bir memnuniyeti ve zevk hissedi - yorum. Senelik hesab raporu, takriben bir sene evvel kurulmuş olan Bur- 8a koza satış kooperatifleri birli ğine aiddir. Tetkik ettiğim zaman görüyarum. ki, Birlik, bir sene ça- lışmış, bilânçonun 79,742 Yra 63 kuruş olarak tesi>t ettiği bir ka - zanç elde etmiştir. Bilönçoya ge çirdiği stok koza kiymetini mali . yet ölçüsüne göre hesaba almiş ol. duğuna göre, öder mevcudümü pi- yasaya göre kiymetlendirseydi, bis 7e daha yüksek bir kâr göstere - bilirdi, Fakat, mesele, kârın az yüksek veya çok yüksek olmasın. da değil, bu işlerde acemi olan bir memleketin, bu tarzda bir iktisadi hareketi bir sene döndürüp iyi bir netice almış bulunmasındadır. Bu, bir çocuğun ilk adımı atması de - mektir; yürüme ve koşma devri sonradan gelecektir, * Bu koza kooperatifleri teşkilâtı, muhtelif projelerden geçti; muh - telif fikirler ileri sürüldü ve muh- telif teşebbüs meyilleri gösterildi. Muhwielif vesilelerle benden mü - talea istenildikçe daima ihtiyat tavsiye ettim ve büyük projeler - den Zyade mütevazı gayeleric ik- tifa fikrini ileri sürdüm, Memnu « niyetle görüyorum ki, Birlik, bü. yük projeler: bir tarafa birakarak, sadece kozanın piyasa hareketle - rini tanzim işini üslüne almakla iktifa eylemiş. Esosen, bizde, kö; mahsullerini anarşik piyasanın u- yandırdığı felâketlerden kurtar - mak üzere tecrübe edilebilecek ye- gine kooperasyon şekli de bınmdan SON POSTA Alman tarihçisi Oswald Spengler yıllarca evvel «Garbin inbitatız — İnsanı aldatan düşünce E Milletlerde olsun, ferdlerde olsun büyük tehlike çocukluk, gençlik başlığı altında yazdığı bir kitabdn şu nazariyeyi müdalâa etmiştir: Her medeniyet tabil bir kanuna tâbidir, bir defa zirvesine var- di mı münhani bir hatti takib ederek inmiye başlar, nihayet kaybo - Jar; Bu Misir, Yunan, Roma, Arab, bütün medeniyetlerde böyle ol - muştur, beilz tarihçisi Wells'e göre ise kaybolmuş bir medeniyet yoktur, yetişme devrelerinde değil, bilhassa muvaffakiyetin zirvesi göründü. ğü zaman başlar, artık yorulmuşuzdur, dinlenmek, biraz da sarfedil- miş emeklerin zevk'içinde mükâfatını tatmak isteriz. Yahud da fazla gurura kapılmışızdır, hiç kimsenin arkadan gelip bizi geçemiyeceğini sa.arız, uykuya dalariz, milletlerde ve ferdlerde inhitat işte o zaman medeniyetler bir tten diğerine geçer, teselsül ederek devam eder. Hakikatte yekdiğerine zıd gibi görünen iki düşünce yekdiğerinin mütemmil başlar, arkamızdan biri gelir, elimizden muvaffakiyet meş'alesini ka- ir, her zaman ve her yerde «durma»yi bir parak daha ilerilere edüşmevnin takib edeceğini vnutmıyalım, is vananama saman 108 000000100100008 00 m0 1000080009900 sena sanm Nia He KAM AamANA mann same eme enn Buhran devreleri ve di ktatörl ükler | Yeni silâhlar 3 Amerikada seyyar kaleler yapıldı Los-Anjelos'im, tecrübe znahi - yetinde olmak üzere fevkalâde mu. T arih, biri refah ve sükün, diğeri buhran ve intikal ol. mak üzere birbirini takib eden iki ayi devreden müteşekkildir, o ve aym ayrı karakterleri vardır. Refah ve sökün devreleri büyük imparatorlukların, dinlerin ve dok. İtrinlerin doğmasına tesadüf &der. Bu suretle cemiyet muayyen ana sanan “YAZAN sems Ahmed Hamdi Başar | maat halinde yaşımacın da tesirini larsa talihsizdirler. Fakat hâdiseler azzam bir zırh otomobil tipi yaz ryan aliyo, yaman a a ie akel kendilerine müsaid olacağı devreye) zere altışar pusluk iki topla müceh- br aş imla eni ie ERA NM SE ihülâl- hareketi ile hürriyete kavu -İvemet edecek kadar kalın bir zih| şabilirler. Yoksa henüz buhran tabakasile | Kaplıdır. Otomobilin devresinden çıkmamış olen bir) bilhassa motör ve makine aksamı İ prensipler içinde bir sükün ve refah devresine girer. Bu devrenin en ka- gözönüne almak icab eder, Fakat umumiyetle tarihte imparatorluk » lar ve rejimler kurmuş milletlere memlekette ne istibdad, ne de dik- tatörlük tasfiye olunamaz. İhtilâlleri yapılsa ve saltanat veya diktatörlük ayn ve hususi bir zirh tabakasile muhafaza altina ahinmiştır. Haziran 11 Yardımsevenler (Cemiyetinin faaliyeti Ev kadınlığı bilgileri için de bir kurs açılacak Yardımsevenler cemiyeti, dün saat 16 da Bayan Hayriye Lütfi Kırdazın rewsilğinde mutad hatta. hk toplantısını yapmıştır. Toplantıda şehrin uzak semt - kerindeki bayanlardan hastabakı- cılık davetiyelerini vaktinde ala - mıyanların yeniden kayıdları ya, pine ve hastanelere tevzileri işi Şehrimizin uzak semtlerinden olan ve nakil vasıtaları danisbeten İsmahdud bulunân (Eyüb kazasın- idan hastabakıctlık kurslarına ge - lecek bayanlar için Yardımseven « ler cemiyeti İarafından iki otobüs temin edilmiştir, Cemiyet propaganda ve neşri - yat işlerini daha esaslı bir şekilde yapmak için bazı kararlar vermiş- tir. Bu cümleden olmak üzere önü. müzdeki haftadan itibaren "muhte. if kadın hatibler tarafından Halk- evlerinde konferanslar verilecek- tir. İlk konferans ayın 16 sında Bayan Refika Tevfik ; tarafından Eminönü Halkevinde verilecektir. Diğer tarafınn Yardımsevenler" cemiyetinin, Yalova, Eyüb, Bey « koz, Balurköy kazalarında açilân şubeleri de dünden itibaren İza liyete başlamıştır. Haber aldığımıza güre Yardim- sevenler cemiyeti normal mesa'si- ni tanzim ettikten sonra, Halkev- lerinde ev kadınlığı bilgilerine ald kurslar açacaki» Eğlence yerlerinin tarifeleri Belediye iktısad müdürlüğü eğ» Jence yerlerinin yazlık tarifelerini; hazirlamış ve daimi encümene ver miştir. OBuna nazaran (al «; kollü içkilere yaplan mü“ dulaa vergisi zammı (nisbetinde #istlar artırılmış, ayrıca şeker, kahve fiatlarının eskiye müzaran yüksekliği nazarı dikkate alınarak meşrubat tarifelerine her sınsİta yüz para zam yapılmıştır. Geçen yıla nazaran gria mad « deleri fiatlarının da arttığı gözö 4 nünde bulundurulmuş ve tabldof- ! X Bu tip zırhlı etomobilin teker -'Jara 25 kuruş ilâve edilmiştir. Bazı, kaldırılmış bile olsa kısa bir zaman|leklerinde mevcud zincirler, araba-| eğlence yerlerinin sınıfları da bir sonra teessüs eden ve hürriyet ana'nın santte 105 kilometre bir sürate! ibarettir. Bu suhada' yerleşip kök- )rakteristik “vasfı uzunca (ozamanlar leşmeden, geniş bir tecrübe ve istiktar bulmuş, hareket görmüş ana sk önükdnl » dlakilerinin Bakma devresinde ortaya çıkmı ik - terbiye sahibi olmadan dâha ka - rışık kooperasvon sistemlerine geç mek hatadır. Ümid etmek islerin ki, Birlik, bu ölçü haricinde teşeb- büslere * girişmekten çekinmekte devam edecektir, Birliğin bu sene çalışması nis. beten kolay: olmuş'u Çünkü, her toprak mahsulünde olduğu gibi, bu mahsulde de harb, memieke - timize yüksek bır piyasa konjonk- türü getirdi. Bu nevi her koope - ratif hareketi için de böyle yük. sek bir konjonktür devri çök lâ zımdır. Otuz senelik bir tecrübe * esnasında beş mahsul senesini en düşkün bir buhran devri içinde geçirmiş olduğum için, Bursa Bir- liğinin ne derecede talihli olduğu» mu çok iyi anlarım, © Rapordan anladığıma Bk, bu yüksek konjonkt tifade etmesini, könd: hesibma da, memleket hesabına da iyi bi Hükümetin ve Ziraat Bankasının yardımı ile, piy dan koza mü- bayaa ederek geniş bir stök yap- miş ve sonra da bunu yavaş yavaş ihraç ederek piyasa farklarından istifade etmiş, fakat, ayni zaman. da memleketin iptidai mağde öla- rak kullanmak ihtiyacında bulun- duğu kısmı da, depolarında fabri-! kaların ihtiyaçlarını karşılamak ü. kanunların ve bu çerçeve içinde | tatörlüğün devamı oldu; ül - hürriyetin yaşamasıdır. Böyle olmi- mektedir. İstibdadın — rejimleşmesi yan mike. ise buhran “devresi!... 5 cemiyetteki buhran halinin 7€- geçirmektedirler. öimleşmesi demektir. uhran devirlerinde bürriyetin K B tahdidi ve ha mkâr:, otori o iü e n Sikilan istibdad idarelerinin mevcudiye. iki ti ancak buhran İstibdat | |iaria izah edile - prnsipine sadık olan ihtilâlei Kuv-İle hareket etmesine imkân vermek- vet dahi diktatörlüğe geçmiye mec-İtedirler. Ateş esnasında top kalesi, bur olur. Ancak bu ikinci tesis edi-| hususi bir takım ayaklarla toprağa len idare birinciye nazaran dahalistinad etmektedir. Bu «seyyar ka- halkçı ve dâha faydalı olursa ce.'leler» sayesinde tamamen müda - miyet bu idare altinda nisbi bir fnasız bir erazi parçasi bir gece i-| tefaha kavuşabilir; fakat yalnız bu çinde müstahkem bir mevki haline! yolla ve hâdiseler ve şartlar olgun-lifrağ edilebilir. İ İaşmadan bir sökün ve refah devre. (o «Seyyar kaleler» in ayrıca iki ter devletçiliğin ve diktatö Buhran ve bğı görülür, tatörleri bubra nın sebebi değil, leketlerde yikilmiş a idareleri yerine gelen | inkılâbeı velrön yanında bulunmaktadırlar. Bu riyeiçi idarelerin © diktatörlüğe) «seyyar kaleler» Amerika ordusun- istihale etmeleri inkılâbı idare eden yele aydanberi tecrübe edilmek lerin hatasindan değil, tarihi zar,.|tedirler. setlerden neş'et eder, Bu idareler Yeni bir yakıcı madde dir. Bunları iş başına geçiren cemi. yetin kendi içinde bulunduğu buh- Tandır. Diktatörler ış başına böyle tarihi zarüretlerle geçtikten sonra; ihtiraslara o kapılarak ve semiyeti | cud kanaate gö re nasıl orta çağin sebebi derebey- lik ve istibdad nizamı ise, Avrupa rn liberal inkilâplı pip bürri - yet ve demokrasiye kavuşmasın - İfelâkete sürükliyerek buhran balinif” ii semiyeti Bukunlir Baliadei” İİitar- İşiddetlendirdikleri gibi, bir ink, -|don. SOR şarkta arı ee ibi " "| Avustralyanın Melburn şehrin - İlpci' rolünü alarak bir :siikümwç|faletim. devam, eiyesi, sebe. . rak, yeri biç relah ye kün deve) aktriöyerii iniadar bikini tesine ulaştırmak öçin o çalişirlaraa ri istibdad idareleridir. Bu gö hn a e e ani çala Eli hadi dem her HE ie menk'e aker, hava ile temasında yanan, rsfah devresine ulaştırabilirler. Bi. eb bilir. Bu meyzu!sine, hürriyet nizamına geçemez. |tane de ağır makineli tüfeği mev- rar İleri buhranın üzerinde ekseri) Buhran beli devam eden mem-|cuddur. Bu makineli tüfekler, «sey-| sai » neticesidir | kimselerde mev. olan istibdad Yar kalelernin ön kısmiinda, motö- relerin mevcud fa&rü sefalet se » selere cemiyetin tahakkümünü te - rinci şekil diktatörler irtiçam, eski- pini din ve en çmenin ramen —İeblerine ve buhran haline bizzat iktidarı kendi evlâdlarına devret :) kendilerinin de “mühim. ; unsurlar İde elm — elimin iinileriki ik kattıklarına şüphe yoktur. Fakat prensipleri haine koyarlar. İkinci /kendileri münhaaran bu fenalıkla - cins diktatörler ise eaki şartları esna. (710 sebebleri değil, yalnızca neticesi anına malik iken, bu idareler ona #indan değiştirmiye ve yeni ana leridir. İstibdad idaresi altında ka-| ân; olurlarlasa, irtica o baslamış, İ prensiplere dayanmış bir refah ve lan memleketler buhran içinde © -iye buhran şiddetlenmiş olur, bu İsiükün devresine cemiyeti ulaştırmı- | lanlardır. Buhranı ise tarihi şartlar! şakdirde bükim kuvvetin tasfiyesi ya muvaffak olurlar ve inkilâpçilık ve milletler arası münasebetler ta- için maalesef gene şiddet metodla- sifatını kazanırlar, yin eder. Eğer o memleketler bülrma -yani harblere, ihtilâllere. Jü- Buhran idâreleri, otoriter idares!şatları değiştirmek iktidarına malik'zum görülür. ler ve diktatörler devridir. Sükün oldukları halde bunu yapamamış -* (Arkası sayfa 7 sütun 6 da) yi ri ususesese sus sanar vanansnss susu sa susayan sasanasa01s001n1000001000000040040908008 min etmiş olurlar. Yani inkılâbcı diktatörler idarelerinin yaratılması inkılab ve terih için zarurettir. Eğer cemiyet ulaşması İâzem gelen: yeni şartlar ve müvazeneye geçmek im. zere muhafaza etmiş. Bütün bun-| irak kanunla ve nizamlı bir hür. lar, iyi ve şuurlu bir çalışma alâ-İ yet ve demokrasi devridir. Ba çö- | İSTER İNAN, metleridir. Birlik, bu tarzda çah$-İrüye göre diktatör idarelerinin çık-| g . tığı müddetçe, bütün koza müs|mas, o memleketin bahran içinde | İSTER İNANMA! tahsillerinin ve hattâ kısmen delolduğunu gösterdiği kadar, bu ida- anda 500 m fabrikaların onu her suretle tut. maları lâzımdır. i * «Bu tarzda çalıştığı müddetçe> dedim; bu şartı koymam sebebsiz değildir: Bu teşekkül, aşağıdan yukarıya yapılan bir tırmanma deği, yukarı dan aşağıya uzat bir el verme- dir. Bunun için, bütün marifet yu- karıdan aşağıya doğru uzatılacak) çu. evvelâ bir buhran ve intikal olan elin beceziğinde toplanır. Da- ha ziyade beylik psra ve beylik mürakabe (le çalışıcak olan birlik, kendisini tamamen halka-maledir- ciye kadar, gayet ihtiyatlı, şuürlüİlamaz. Din, © (Devam 4 üncü sayfada) relerin zaman geçtikçe bir istibdad idaresi halinde yerleşmeleri ve 1c- jimleşmeleri de buhran halinin de.| Yamını gösterir. İnkilâpçı diktatör- Tik cemiyet dinamzimine mecra ve. ren, irticai diktatörlük de buna karşı gelen ve her türlü zulüm ve| hile ile kendi menfaatine de uygun j — şartları muhafaza eden idare- lerdir, Vakıâ tarihte her istibdad ida. devresinde şeflik etmiş, ve o za - zaanlar cemiyetin tarihi mukadde- faktörlerin Bir dostumuz şöyle derd yan- dı: rn «— Bir telefonum var, abo- ne mükavelem bana senede 500 defa konuşma hakkını verir. Evimde ancak kış aylarında oturduğum için bu miktarın & zemi 400 defasını : Kullanırım. Telefon idaresinin tam ücret al- mak bakkıdır. Buha bir diyece- ğim yok. Fakat: Senelik abone bedelini iki taks! sitte tahsil ettiği için her defi. İSTER INAN, “ASTER INANMA ! konuşmanm yarısı! hesablar, bakar ki yarıyı biraz geçmişim. Bunun için fazin üc- ret alır, halbuki senenin geri kalan 6 ayında telefon hiç ko - n Hakkım olan 500 mükâleme dolmaktan da pek u- zak kalacaktır. Bir kanun vardır, numarası: 3054 dür, aboney» 25 lira muka. bili 500 mükâleme hakkı verir, fakat idara aboneden bu mikta- rın fazlasını alır» tayyare bombalarında kullanılmıya yaahsus yeni cins bir yakicı madde keşfetmiştir. Bu yeni yakıcı mad - de, hava ile temas eder etmez ken- di kendine alev almakta ve muhiti- ni tutuşturmaktadır. Yeni oyakicı madde yalnız harareti düşük yer- lerde yammadığı için, bu yeni yaki- cı maddelerin bombalara dolduru- huşu, hususi surette yapılmış, bhara- reti alçak, soğuk Oİboratuvarlarda vukua gelmektedir. Bu yeni yakıcı maddenin keşfi, #ayyarelerde kullanılmakta olan yangın bombalarının vazifesini ve yapılışını fevkalâds kolaylaştırmış- tr. Çünkü bu madde sayesinde, ay. nca bombaların içine, şimdiye ka - dar olduğu gibi muzam bir tu - İ tuşturucu madde koymıya lü - zum o kalmamıştır. Bu yeni yakıcı imadde ile doldurulmuş bir bomba, hedefe veyahud toprağa isabet e - der etmez; bombanın cidar parça- ta ve içindeki madde yan - derece yükseltilmiştir. Arpa ihraç edilebilecek Hükümetin eski mahsulden o « Tan arpalara bir defaya mahsus ol- mak üzere lisans vereceği öğrenil. miştir. Bu suretle eski mahsulden elde mevcud stokların mühim bir kisnm satılmış olacaktır. ! caat ederek yeni keşlettiği siye paltosun ismini verdiği bir «can kurtaranıın resmen hükümet tarafından kabulünü istemiştir. : Mucidin teklif ettiği bu otahlisi. ye paltosu:, mantardan site defa daha hafif, yani, mantara nazaran suyun üzerinde altı misli daha fazla durmiya kabiliyetli yeni bir mad- de ile kaplı paltolardir. Bu madde, paltokun Yeyahud pardesünün içine astar gibi dikilmekte ve palto ile beraber taşınmaktadır. «Tahlisiye o paltosus o fevkalâde hafif: fakat o nisbette insanı sıcak tutmaktadır. Çünkü, paltoya astar vazifesi gören yüzücü madde, di. şarıdan hiç bir suretle soğuk hava- min geçmesine müsaade etmediği gibi içerideki meak havanın dişan <ıkmasına da hiç bir suretle müsa- ade etmemektedir. Yapılan tecrübelere mazaran bir lisiye paltosu» Ferah o ferah dört kişiyi suyun üzerinde tutm'ya müktedirdir. (Devam miya başlamaktadır. Bu yeni yak'cı maddenin neşret- tiği hararet 3.000 dereceyi bul - tadır, Doktor Etçerli yeni keş. fettiği bu yakıcı maddeye «İynayt» ismini takmıştır. ınayt ile dolu bombalar ilk ön- ce İğboratuvarlarda, sonra da, tec- rübe bombardımanlırında tecrübe edilmişlerdir. Alınan neticeler müs- bettir. “Tahlisiye paltoları,, İngiliz Wücidlerinden birbi, İn |