14 Aralık 1939 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 7
Asrımızın en esrarengiz meselesi An Yeni bir Dreyfüs mü, yoksa bir Redi mi? Sabık Çek erkânı harbiye reis muavininin Ruslara satılmış bir hain olup olmadığı on senedir münakaşa ha iğün Avrupanın iki köşesinde harb By decaatile hükmünü (sürmektedir. : RİN mihtakanın haricinde kalan yer- ne Günden güne artan bir heyecan Bu arada son zamanlarda âs- Pa en esrarengiz hâdisesi mey- Magi Şıkmış © bulunmaktadır. o Harb ti ları arasında şimdi bundan da ay- hep riret , ile ayni merak ile bahsedil- a ve yaşanmış vak'alara istinad Ayi bu çok mühim ve çok meraklı hâdi- ing, Kyucularımıza küçük pasajlar ha- Sunuyoruz. İ — «Ben bigünahım!..» ban, opera, hiç itiraz etmeyiniz, yaptı- hareketler tamamile beyhudedir. m Cümhurreisi Masaryek tara- Yar, 5 &dilen tevkil müzekkeresi Bta” Bize itaat ederek canınızı K Bizi takib ediniz! daş tevkif hâdisesi bundan on sene ka- Dea Çekoslovakyada vukua geli- lerkit edilen general, Çekoslovakya Babi iyesi reis muavini General ayda idi. Onunla görüşenler de tay rovelverler bulunan yüksek dört Çek erkâniharb zabiti idi. al Rudolf Gayda bir müddet ses- hareketsiz kaldı. Gözleri onu tevs Selen zabitlere doğru çevrilmişti, Yet kekeliyerek dedi ki: elverlerinizi yerlerine koyu- ü rızam İle sizleri takib edece- sene evvel bu odada cereyan feci vak'a tekerrür edecek sa- a aldanırsınız. Ben tamamile bi- 2 ve “> kit, j yda'nın bahsettiği feci vak'a nedir? tevkif eylemeğe gelen erkâ- #abitlerine Gaydanın bahseyledi- vak'a yı anlatalım: Rüdolt Gaydanın çalıştığı ve tevkif edildiği oda vaktile Av z ristan orduları erkânı har- iye reisi albay Redlin mesai Fİ aci ; ; fini İş iş Redl casusluk ve hiyaneti vata- “Ürümlerinden delayı tevkif edil Avusturya - Macaristanın askeri Me Olduğu gibi Rusyaya satmıştı a, May Bedi de tevkifi srrasında inti- 4 | 3 — Rudolf Gayda meselesi aye Gayda mesiesi Çekoslovakya- tir Baş İtme) mesinde zuhur eylemiştir. Bü-| Kâzeteleri günlerce, haftalarca len bahseylemişlerdi. Rudolf Gayda ineselesi vata-| Askeri plânlarını Rusyaya satmış! Yüsturya albayı Redi meselesinin | Gayda Çekoslovakya © erkânı! ye reisi muavini olduğu yedi senedenberi Rusyanın! bulunuyormuş... o Çekoslo- harbiye dairesi tarafından itihaz| bir kararı derhal Rus- Aa yormuş. | Ieilumuminin yapmış ol göre iş yalnız bununla td Gayda ayni zamanda Rusyaya, akyanın müttefiki ve velinimeti mm da askeri sırların lamış. erkâm harbiyel umumiye MVİNİ #fatile Fransaya birçok de- Pirana #tmiş ve Fransız makamatı emer Çek müşareket o plânlarını meri — Sitreli dört telgraf divanı harbirin * müddelumi- deyi, 8) Rudolf Gavdanın ecnebi Cek, hesıbına ne suretle casusluk kiye na a Vey Jİ/! 7 ir MMinğumu etrafile izah eylemisti. kvanm mukabil casusluk zamandanberi © General İrol oynamıs o'duğu Beneş Gaydadan şüphelenmeğe başlamıştı. O- nu (arassud altında bulunduruyordu. Ay- rwa generalin maiyetine memurlarından birini vermişti, Bu memur, de General oGaydanın zihanesinden fevkalâde ehemmiyeti haiz olan dört a- ded şifreli telgraf çalmağa muvaffak ol mustu, Bu dört telgraf General Gaydatım hi-'? yanetini meydana çıkarmıştı. 5 — Cer Nikola'nın ölümü 'Tam manı serseri ruhlu bir adam olan Cek Generali Rudo'i Gayda eskiden de ellerini bir takım karısık işere sok- mustur, Bir takım entrikalar çevirmisti Bunlar meyanında tarihi fevkalâde e hemmiyeti haiz bulunan meseleler de vardır. Çar Nikolanın katli meselesinin bu İş ile alâkası herkesi hayrete sevkedehilir. Fekat... Rusyanın sabık Çarı Viko ölümünde «Gayda» »in cok mühim bir bugün — tamamile mevdana çıkarılmıstır. 1918 senesinin Teramuz ayında Gayda. mn kumandası altında bulunan bir Cek lefyonu Çar Nikolamın hapsedilmiş oldt- öw Ekaterinbourg sehrine 39 kilometre vaklasmıstı, Sehre girmesi adetâ bir saat meselesi idi ve bütün dünyanın nazarları Gaydaya cevrilmisti. «Çarın ha'âzkfir» dive apılmağa bile başlamıştı. Carın muhafızları bulunan Sovvet z3- bitan ve askerleri bile böyle düsürüvor. lardı ve hattâ heri olerak sehri terk evlemeğe hazırla! rlardı. Fakat, kaş söz arasında ne oldu ise oldu... Gayda nm kumandası altında bulunan Çek let yonları yürüyüşlerini durdurdular, Bu gürün birin- | ediliyor Jarada da Ekaterinbourgda Çar ve ailesi Ikurşuna dizildi. 6 — Gayda'nın bir ihaneti Gayda ne diye Çar Nikola ve ailesini kurtanmadı? Gaydanın kumandası altında bulunan bir Çek taburu mukabil ihtilâl hareketi- ni hâzırlıyan Rus generali Kolçakı ne di- ye İrkoutska kadar esir gibi sürükledi? Tesbit edilmiş olduğuna göre General Kolçak, Gayda tarafından Kızıllara tes lim edilmiş ve onlar tarafından 7 Şubat! 1920 tarihinde kurşuna dizilmiştir. Tes bit edilmiş olduğuna göre Kızular bu ge nersli ancak Gaydamın ısrarı üzerine kurşuna diamişler ve ateş! kumandası bizzat Gayda tarafından verilmiştir Müddelumuminin iddianamesine na. Ilsinın tariflerine göre Necdet snormal ,dorda hiç Iâzum yokken yüksek bir zaran Gayda o vakitlenberi komünist. lerle teşriki mesai eylemiştir. 7 — Rudolf Gayda bir Çek kahramanı! General Rudolf Gaydanın tevkifinden birkaç hafta sonra davaya rüyet edilme- ğe başlandı. Bu muhakeme bütün Çekaslovakyada çok derin bir heyecan uyandırmıştı. Na- sil uyandırmasın ki General Rudoli Gay- da Çek halkı nazarında tam manasile bir kahraman vasfını haiz bulunuyordu Çekler o zamalnar ona adetâ taabbüd e diyorlardı. Çekoslovakya Avusturyanın bir vil& yeti bulunduğu sıralarda Gayda vatanı nin İstiklâM için çok uğraşmıştır. Çek ço- cuklarına müstakil Çek devletinin hari tasmı ezbetletmiş, köy köy, ev ev dol şarak bu uğurda propugandada bulun- nuştu. | Harbi Umumi sonlarına doğru Profe- sör Masaryek'in erkânı harbiyesine da- hil olmuş, Alman ve Avusturyalıların tazyiklerinden kurtulmak üzere Rusyaya kaçmıştı. Rusyada meşhur Çek Generali Sirovy ile birleşmiş ve onunla birlikte Çek lejyonunu kurmuştur. General Gayda bu lojyonun giriştiği bütün harblere iştirak eylemiş ve büyük bir şöhret kazanmıştı. General Sirovy'nin gözünü kaybeyle diği muharebede gene hazır bulunmuştu, General Gayda hakikaten efsanevi! ce- İsaret nümuneleri göstermiş, bu cesareti i Çekoslovakyada halk nazarında şükran ve minnet ile karşılanmıştı. Hârbi Umumiden sonra Çekoslovakya dirildiği vakit Gayda kendisinin dünva- nın ©n mes'ud adimi te'âkki ediyordu. Fotografı ve hayatı Çek mekteb kitabla. vlemişti, şerefine bestrlenen ındaor düşürmüverlerör, 8 — İdem cezası Hayatın cilvesi... Bu büyük vatanper- ver nihayet müttehimler ve maznunlara mahsus mahalde yer almış buluhüyer- Hökimlerin vermiş oldukları karar a- zami İdam! Mahkeme bu cezadar evvel onun kı- taat müvacehesinde apoletlerinden, döğ- melerinden, rütbe işaretlerinden tesrid edilmesini de istemişti. Hükmün yalnız «Disbeti askeriyesinin kat'ıs faslı kabul edildi, bu hazin merasim Teresienstadi bapishanesinin avlusunda yapıldı, mera- isimin Avusturya askeri kaidelerince 16- rası tensib edildi: Siyah kumaşlarla örtülü bu'unan da- vullar çalınmağa (o başanınm General) Gaydanın nişanları, rütbesi ve işaretleri kaparıldı, kılıcı kırıldı. Rütbesiz, forma. #ız 'bir halde orada mevcud kıtaatın ö- nünden geçmesi icab etti, Bu kıt'alara «hicab cephesi> deniliyordu. İdam hükmü, tasdik edilmek o üzere Reisiciümhur Mazarike gönderildi, Maza- rik hiç idam cezası iınzalamamıştı. Bu hükmü de kabul eylemedi. (Devam: 9 uncu sayfada) güzel Cek kızları düdak- | gere cezayı müste'zim bulunuyordu:| b Beklenmiyen ip” ii Aşçı kadın: «İkinci katta, İ 9 — Necdet garajın bir anahtarına imslikti. Diğer (anahtar ev dahilinde duruyordu. Bunun için spor otomobi - lini ondan başka kullanan olamazdı. 10 — Leylâ hanının ve bizzat nişan bir &pti. Zabıta romanı meraklısı ve işok asabi bir delikanlı. Bu cina' rin bir kriz mahsulü olması mümkün «- dü., Serkomiser bunları sıraladıktan son- ra Rıdvan Sadullaha dönerek sordu: — Ne dersin hocam? — Bu delilleri lüzumundan fazla bu-| İluyorum, Osnuan bey, ve bu çokluk be.| ni şüpheye düşi or. Başka söyliye- cek bir şeyim İ Serkomisi emri üzerine aşcı ka - İdir içeri getirildi. 40-45 yaşlarında, çi- İçek bozuğu, esmer, kısa boylu bir ka » İdındı. Yürürken hafif topellıyordu. İ İfadesine göre Üç senedenberi bu aile - nin yanında idi. evin hanım ve beyini seviyordu. Fakat şu Necdet isimli deli- kanlıdan hoşlanamıyordu. o Aylak bir şeydi. Geceleri eve sık sık sarhoş geli- yordu. Nişanlısı da ona uygun bir şır - fıntı idi. ya... Serkomiser sordu: — Dün sen yemekten sonra evden çıkıp gitmişsin, nereye gittin? — Kasımpaşada bir ahbaba gittim- Yapacrk işim yoktu. | — Kaçta döndün? — Yedide. — Teylâ hanım sokakta mıydı? — Evet. Yedi buçukta geldi. Yeme. ğini verdim ve biraz yorgun olduğum liçin kapları kaldırmayı o beklemeden hemen yattım. — Ordan sonra hiç bir gürültü duy- madin m — Fayır. — Nerede yatarsın sen? — İkinci katta, tâ dipteki odada... gece yarısı garajın kenengi! #mü duymaz mısın? Twkum ağırdır, duymam. Pski havdi çekil bakalım: Aşcr kadindan sonra orta hizmetçisi! gen; kız. getiri'di. Onun da hiçbir şeyden | haberi yoktu. Dün ve dün gece mezun ol-| duğu için eve ancak sabahleyin dön-! müştü. Serkomiser bunlarla konuşurken Rid- van Sadu'lah biraz evvel yukarıdan ge- itirilen yazı makinesini açmış, cebinden Portekizli mühendisin ingilizce mektu- İbunu çıkarmış © mektubdaki © harflerle! makinenin harflerini mukayese ediyordu. Hizmetçi kız çıktıktan sonra: — Sana bir müjde vereyim, Osman bey, dedi, Mütehassıslar daha kat'i hük- medeceklerdir 'amma ben şimdiden söy- evim: Mektubun bu makinede yazıl - ms olması çok muhtemeldir. Serkomiser memnuniyetle gülümsedi:| — Şu halde seh de Jikrini değiştiri-| yorsun höci — Bilâkis, fikrim dana fazla kuvvet- leniyor, Osman bey! Rıdvan Sadullah fazla bir şey söyle- medi, Ayağa kalktı ve odanın içinde gez- meye başladı, kısa bir müşavereyi müte- akıb Necdetin tevkifi kararlaştı. Nişan- Msı şimdilik serbesi bırakılacaktı. Evin ZEHİRLİ GÖLGE İsi tam o sırada sokuk kupısınan bulun Yazan: CEVAD FEHMİ bir ziyaretçi dipteki odada yetıyorum!u dedi. zabıta nezaretinde tutulmasına da artık Jüzum kalmadığı bildirildi. Biz Rıdvan Sadullah ile eşden müd- dermumi musvinini ve serkomiseri bek- Jemeden ayrıldık. Rıdvan Sadullah kori- sesle tekrarladı: — Biz Cevad Fehmi ile eve dönüyo- ruz. Müddelumumi muavini bey bizim evi bilir değil mi? Maçkadadır, Sizi ora» da bekliyeceğiz. Müddeiumumi' muavini yeni tan İmız bir sima değildi. undan evvejki İmeselelerde müteaddid defalar evimize gelmiş, hattâ yemeklerimizde bulunmuş- tu, Rıdvan Sadullahın bu kadar unutkan olması imkânsızdı. Şu halde bu koridor- da yüksek sesle söylenen sözlerde bir başka maksad vardı. Yolda kendisine fikrimi söyledim, her zamanki alaycı tebessilmü ile güldü — Muavinimin zabıta işlerinde gittik- çe terakki ettiğini görmekle sonsuz bir sevinç duyuyorum! dedi. İtiraf Eve döndük. Rıdvan Sadullah kapıdan girerken #htiyar dadıya tembih et — Yarım saate kadar beni bir genç ke rin arâması muhtemel, Kapıda bek'et- meden kütübhaneye alırsın. Şâyed o bu- rada iken Osman bey gelecek olursa ken- disine; genç kızdan hiç bahsetmezsin, Salonda otursun olmaz mı? Yalnız vekili umuru değil ayni 7a- manda arkadaşı olduğum için Rıdvan Sadullahın her türlü münasebetlerini bi» Hrim, Ba itibarla bu ziyaret haberi dad» dan fazla beni hayrete düşürdü. Rıdvan Sadulishın bugün böyle bir misafiri ol maması lâzımdı. Zaten kadın arkadaşla. rını apartımanında kabul ettiği görük müş şey değildi. Biraz sonra beklenen misafirin kim olduğunu görüp anlayınca âyretim büsbütün arttı, Garib bir tesadüf netice İduğu koridordan geçiyordum, Kapının İzili üstüste birkaç defa şiddetle çalmdı. Dadı yetişinciye kadar ben kapıyı açmış bu'undum ve olduğum yerde tek kelime söylemeden hayrelte duraladım. Rıdvan Badullahın beklediği misafir Neclâ hw mamdı, Genç kız perişan bir hâlde idi. Biraz evvel Osmanbeydeki evde gördüğümüz mağrur, müstehzi ve Jâkayıd bali bir maske gibi yüzünden düşmüştü. Gözleri — Rıdvan Sadullah beyi görmek isti- yordum! dedi. — Buyurun efendim. O da sizin gele- ceğinizi tahmin ediyordu. Kendisini kütübhaneye götürdüm ve dağı ile Rıdvan Sadullaha haber yolla dım. Süratle geldi. Kapıdan girerken genç kız oturduğu iskemleden fırlıyarak ona doğru koştu. Göz yaşları içinde, yak varan bir sesle: — Biye yardım ediniz, dedi. Necdeti tevkif ettiler. Rıdvan Sadullah genç kızı yerine © turttu. Sakin ve samimi bir eda ile: — Üzülmeyiniz, dedi. Tevkif edilmek demek, büküm giymek demek değildir (Arkası var)
