6 Mayıs 1939 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 8

İzmitte mahkemelik olan ve tekrar yerlerine asılan tablolar Tablolar dan biri Tablolardan İzmit müddetumumisi Halil Hamdi Doğu SON POSTA Kont Teleki ile mülâkat Macaristan Trans iIvanyayı İstiyor ! Eski bir coğrafya hocası olan Telekinin esefle tekrarladığı bir cümle: “Biz 15 Martta Transilvanyayı alabilirdik,, Macarlar A'man tehlikesini bi.miyor v: hissetmiyor, değiller... Fakat Trans'ivanyayı almak iştiyakı o kadar, fazia ki “Evvelâ Transilvanya, sonra esaret ve ölum!,, diyorlar Maile kağ şe sine pinliağeci Bü üsilkele izel e Slm NE Orta Avrupada bir tetkik seyahati yapan maruf bir Pramsız gazetecisi yazıyor: Imanya ile çok muhtac olduğu Romanya petrol kuyuları âra- sında bulunan bir memleket vardır ki adı Macâristandır. Avrupada' Macaris - tan ve İsviçreden maada denize mah - reci olmıyan hiç bir memleket yoktur. Onun için İsviçre gibi Macaristan da daima geçid olmağa mahküm bir top» rak üzerinde kurulmuş bulunuyor. Mogolların ahfadı olan Macarlar da- im# muharibdiler. Tarihleri mütema - diyen barbarlarla ve sonra Türkler ve bazın da Avusturyalılarla yapılmış 0- lan mücadelelerle doludur. Nüfusları şimdiki halde ancak on milyondur. mi miş olar Rütenyanın 15 bin kişilik nü- yılmaktadır. fusu da Macarlar yalnız on miiyon kişidirler. İ fakat Avrupanın tam ında bulu" İnan on milyon insan (eğer bir hurbe kalkışırsa arkalarından harb etmesini istemiyen yarını milyar insanı felâkete İsürükliyebilirler İşte ben; Macar Başvekili Kont Te « leki ile, bu cesur milletin etnik karak- teri ve harb hakkınd#ki bugünkü te - lâkkileri üzerinde görüşmek istedim. Meşhur bir coğrsfya profesörü olan Kont Telekiye evvelâ Çinde gördüğüm Mogollardan, onların bir kolu olan Mek ilerinden bahsettim: Ga - yem | 1 ezip, büzüp nihayet Ro- manyadaki Transilvanyaya ve oradan İda Ror a petrollerine nakletmekti. Kendisine bu arzumu izhar eder et- İ mez, evvelâ o bana bir sual sordu: | acarlar bakkında ne biliyorsu - | nuz? Güldüm: — Ecdadları olan Moğolların dört saat at üstünde gittikten sonra beygir değiş- tirmek lâm geldiği zaman yere ayak basmamak için ağaca asıldıklarımı ve| Cengiz Hanın torurları olan bugünkü Ma- carların iyi süvarilik hasletini eski Türk- lerden tevarüs ettiklerini, sonra da, ların sabaha kadar çığun orkestraz: lemesini sevdiklerini ve mes'ud oldukları zaman ağladıklarını biliyorum. — Onlar hakkında ne öğrenmk istiyor- sunuz? — Her şey enmek istiyorum, bil- wediğim bütün öteki şeyleri... Kont Teleki güldü. Tecessüsümün bil. hassa Transilvanya üzerindeki Macar &- mellerinin etrafında olduğunu hissedi- yordu. Fakat evvelâ bana Macar köylüle- rinden, anların an'aneye karşı olan sa- dakatlerinden ve gururlarından bahsetti, O anlattı ki: Macar köylüsü kendi mill yeliz baban Piyer Teleki gibi alim ve Mişel Telek; gibi namuslu ol» demiş. Ceddimiz Etyen Teleki, 1792 de büyük kahraman- lıklar göstermiş bir insandı ve Mişel 'Te- leki de, bir namus meselesini temizlemek için intihar etmiş bulunuyordu. Görüyorsunuz ya, bizde an'ane çok kuvvetlidir ve bunun için taca ve krallı- Ha karşı olan merbutiyetimiz de bu an'a- nenin neticesidir. Biz'saltaratı başka tür- lü anlarız. Bir mefhum hâlinde... Ve işte bunun için bizde taç giyme merasimi hiç bir memleketteki taç giyme merasimine benzemez. Taç yüksekte bır yere asılıdır.) Kral altına gelir durur. Taç kralın ba-| şına konulmaz. Bunun manası da şudur; «İnsanlar gelir, geçerler, fakat mukaddes laç dalma yerindedir!» Söyledim ya, Macarlar alışık oldukları her şeye bağlanırlar. Onlarda sevk! tabii çok kuvvetlidir. Meselâ Amerikaya hic. ret eden Maca daima oMacar indeki yerlere yerleşmişlerdir v ze daha garib bir şey söyliyeyim ki M golistanda Macarların terk, bugünkü Macaristanla ni haiz olan yerlerdir. si- tiği yerler iklim şe: kıymetini derin bir surette bilen bir in- sandır. Yazılı kanunları pek anlamaz &m- ima kulaktan kulağa intikal edn bütün an'anelere bir kanuna bağlı gibi kuvvetle bağlıdır. Sonra en cahili bile kendi bü- yüklüklerini, şereflerini tebarüz ettiren tarihteki kahramanlarının kulaktan is mini öğrenmiştir ve onun menkıbelerini ezberlemiştir. Kont: — Size işte bir misal vereyim diye sö- ze devam etti: Babam anlatmıştı. İhtiyar bir köylü babamla herhangi bir müna- sebetle karşılaşmış ve karşısında bulu- nan adamın bir Teleki olduğunu anlayın- Ga: — «Eiyen Teleki gibi şerefli ve büyük Büylük bir coğrafya profesörü olduğu malüm olan Kont Telek!; eski mesleğini hatırladı ve bir harita çıkardı. Bana ha. rita üzerinde bir takım malümat veri Onları dinlerken bana öyle geldi ki Tri- anon muahedesinin, Macaristandan kesip kopardığı toprak parçaları için de günün birinde heyecanlı günler geçirmek ve he- yecanlı sahnelere şahid olmak muhakkak mukadderdir. Konuştuğumuz mevzu artık Trianon müahedesidir. Rütenyanın #ihakı onun bir kısmını silmiş değil midir? Kont Te. leki bu Ihakı mazur gösterecek teknik sebebler söylüyor. Hissediyorum ki Ma- car ordusunun bu muvaffakiyetinden memnundur. Gene coğrafyadan bahsedi. yor've bana Macar ovaiarını sulayan su- ların membaının Rütenyada bulunduğu. nu öğretiyor. Ona nazaran bu ilhak tam manasile ekonomik bir zarurettir. Bu sözler bana bir parça Hitlerizmin hayat sahâsı nazariyesi gibi geliyor. Fakat başvekil; bu nevi benzetmeler- den hiç hazzetmiyor. Macaristandaki Ne. zi pârtisini o yasak ettirmiştir ve Macar Nazilerinin şefi Szalassey şimdi hapisha- nede bulunuyor. Şimdi Transilvanyadan bahsediyoruz. Bana arada yaşıyan Macarları ve kendi hatıralarını anlatıyor. Kont Teleki Tran- süvanvalı hir Macardır. Onun için burâ- *| tehdid altında Amiral Horti bir geçid resminde Macarların Triam için bastırdıkları kartpostal: Mnenrşa parçalanmış şekli ve altında ohayır! asla!n o kelimeleri sını geri istemek ilk safta gelecek bir E yedir. Bu ilhak er veya göç fakat yö yüz tahakkuk edecektir. Kont Teleki büyük bir esefle: — 15 Martta biz Transilvanyaya gire lirdik! Diyor, Soruyorum: — Kısa bir zamanda, yeniden böy!€ şey yapmağa fırsat düşecek mi sani sunüz ve bu işi Almanyanın isil yapmaktan korkmuyor musunuz? O Çok şayanı dikkat cevablar veriyofi kat bu hususta başvekilin politik dü celerini burada neşretmeğe mezun Gİ lim, Macar politikasını idare eden burn Utika adamlarının hemen hepsinden cevabı aldım. Burada orta halli sınıf? gençliği Nazi propagandası tarafında” mamile kazanılmış olar Macaristan!” tün iktısadiyatı Almanyanın — elindöö Macaristan kudretli komşusu taratın dr. Bu vazivette epi Alman kuvvetini Transilvanyayı geti mak için kendi işinde kullanmak, Hi tin emri altına zorla girmekten dahâ EZ dir, «Esasen Almanlar bizim toprakların? işgale kalkışırlarsa böyle bir geye BERİ ,|dan vermemek için bütün Macarlar ler» Bütün Macarlar; büyük bir sami le bu sözü söylemektedir yetlerinin vehametini bi kahramanca atılışl stivor silvany öm daha sonra gelebilir. * Macarların namus ve şeref hakkında iyi bir fikir verebilecek ola hikâyeyi anlatayım. Noel Yortan La meral Horty operada bir oyun seyredi muş. Operanın galerisinde oturan lerci gençler: — Horiy bizim Szalasay'mizi dizi bağrışmağa başlamışlar, Bun# yunca ihtiyar general yetmiş yaşı0f men locasından fırlamış ve yaverini arkada bırakan bir süratle merdiv tırmanmağa başlamış ve galeriye zaman gençlerden eline geçen; var vetile tokatlamış. O kadar şiddetli PİLE kat atmış ki, bundan ürken delikani re diz çökerek generalden affini ri€9 miş. Bunu gören general büsbütün #5 (Devams 10 uncu sayfad”