17 Nisan 1939 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 7
— — seneye da; 17 Nisan SON POSTA Batı Akdenizde bir tehlikeli hareket Cebelüttarık tehdid altında ingiltere harbe mecbur edilmeden Akdenizin kapısını kapamak italya - ispanya işbirliği için mümkün olacak mıdır ? YAZAN -—... Emekli General H. Emir eki 1 inci sayfada) Misbi bir emniyet ve sükün şim geleceğine artık inanılebilir - Lai t aradan günlerle ölçülebilecek Akdi li bir zaman © geçmeden Batı iü e tehlikeli bir takım yeni ha - la, timal dahiline girmeğe baş - General Franko İspanya; ' ıyı son günler- de Kadiksden Lalea'ya (ağır top, tank ci sevkediyor ve Septe boğazının öte afına İspanya Fasının Ceyfa ve Melila anlarına askeri kı'alar gönderiyor; Yor; İağiltere Cebelüttarık kelesmi - yeniden hakim ve tarsin ediyor; Fransa Marsil - Ya, ölgelerinde müdafaa tedbirleri alı - or, 4 parça harb gemisinden mürekkeb man donanması Portekiz, İspanyol bir Al > İspanyol Fası limanlarını ziyarete çı. kiyor ih; Bu askeri tetibir ve hareketlerin bahu. ta kıl'alarının İspanyayı terket. z Pi devamları sırasında türlü tef - Hi > ie Mmalara meydan vermemele- he e meyanda, Cebelüttarik aleyhi - ir a görülmemeleri kabil de - Mü si daha dün Lehistan, Roman- Tartı unanistan gibi uzak yerleri ga « #tmek kudretini o kendinde gören “ida a bugün. Cebelüttarıktan yana bir; ; endişeye düşmesi acab varid o « - e Ancak Avrupanın siyasi ve as - 5 ve VAZEnESİ bu kadar fazla bozul- a dünya siyasetinde Adab ve usul e ie derece hiç bir şey kalmamış ki gi bir anda taban tabani i Kim fikirlerin hücumuna uğra- Muşta ık Şaşılacak bir mahiyetten çık - Bel; ye de ortada bir şey yoktur ve İs - tatık , » Simalden Cenuba ve Cebelüt - doğr, söy Üzerinden ( İspanya Fasına hari 2 ân askeri harekât (İspanya dış Bn eyi, irak etmiş olan Faslı kıt'ala - By ye dönüşlerinden ibaret- va ti alde İtalyan askerler; ve Alman iş AN uçaklarile © uçakçıları neden Memiş yada bulunuyorlar ve bunlar taya etlerine dönmüyorlar” İ. YA bir İspanyada döktüğü bunca kanla - Man ve olarak güya oradan dönecek ei Di Amavuğiuğu işgal etti - e Arnavudluğu © işgal eden uda Yan kıt'aları oldu. Binin p.. Pağka Cebelüttarık İngiliz Fa- emege 2 $imalindeki Lalilea'ya ge - tarı emi ağır toplar acaba Cebe - Saya doğr, sihi dövmek için mi? Birde dona, gelmek üzere olan Alman diz Ve pan gizli maksadı acaba ne - maksed Akdenizin doğusun. Cebelüttarıkla ingiliz donanması da toplanmış olan İngiliz, Fransız Akde- niz İilolarını batıya, yani Cebelüttarığı doğru çekerek İtalyayı bunların tazyi - kinden kurtarmak mıdır? o Ve bunların neticesi acaba bir harb mi olacaktır? dir sorulur, cevabları verilir, seferber » Yikler ve hazırlıklar olur, fakat netice - de Berlin - Roma mihveri gene bildiğini Yapar. İşte âlem bunları gördüğü için Şimdi fena halde kuşkudadır. İngiltere daha Süveyş kanalı açılma - dan 1704 de Tarık'ın dağını, 1800 de Mal- tayı, 1839 da Adeni, 1857 de Perim'i iş - gal etmiş ve nihayet 1869 da açılan Sü - jtu. Onun bu suretle Akdenizde Hindis - tanın kısa yolunda tesis ettiği hâkimiyet 1925 yılına kadar ciddi rekabet ve muka- vemete uğramamıştı. Bu denizde. Fran - sa mesaisini Şimali Afrika okolon'lerine giden yolu tesis ve temine ( hasretmişti. Ayni zamanda İngiltere ile sıkı bir işbir- liği yapıyordu. Fakat İtalya, Mussolininin idaresinde Habeşistanı zaptedince, bir orta Akde - niz devleti olarak isteklerini ortaya at - mıştı. İtalya o vakittenberi o Akdenizde, ağı kapah bir çuvalın içine tıkılmış gi- bi, boğulmak istemediğine şüphe bırak - mamıştı. Mussolini 1 İkinciteşrin 1936 da, Milanoda: «İtalya Akdenizin içinden yükselen bir adadır. Bu deniz Büyük Britanya için, uzaktaki müstemlekeleri « ne giden yollardan biri, ve belki de en kısası olabilir. Fakat bir diğeri için rota- dan ibaret olan bu deniz bizim için biz- zat hayatın kendisidir. — diye bağırmış ve Büyük Britanya derakab: «Akdeniz, imparatorluğun şah damarı olarak ka - lacaktır» cevabını vermişti, İşte büyük İngiliz - İtalyan Akdeniz mücadelesi bu suretle Haşlamış ve bunun ilk neticesi İngilterenin, Akde. nizde, İtaly#ya kendisile tamamile müsavi haklar tanmas, demek olan 16 Nisan 1938 munhedesi olmuştu, Arnavudluğun İtalya tarafından iş gali Akdeniz müvazenesine doğrudan doğruya dokunmuyordu. Fakat Ro - manya ile Yunanistanın mihver tara - fmdan işgal olunmak ihtimalleri Ak- deniz muvazenesine şiddetle dokuna - cakları için İngiltere yerinden oynıya- rak malüm garantileri vermekle an'a- nevi siyasetini bırakmıştı. Bütün mesele Akdenize tekrar hâ - kim olmaktır. Şimdi de Cebelüttarık tehdid elunuyor. İngilterenin: burada hiçbir şükası olmadığı malüm olmakla beraber acaba İngilterenin Cebelütlak Erkilet senansasa arsa anaama rik kayalığna dokunmadan, yani İngil- tere harbe mecbur edilmeden Akdeni- zin kapısını kapatmak, İtalyan - İs - panya işbirliği için mümkün olacak mıdır? En dar yeri yalnız 14 kileomet-| İşte bir sürü sorgu ki, emsali bir sene-freden ibaret olan bir boğazm iki taraf kıyılarına sahib olan kuvvetli bir dev- let için (ki, bu şimdi Franko İspanya - sıdır) elbette buralara en ağır toplar yerleştirerek, uçak istasyonları tesis ederek, seri hücum botları bulundura- rak, hülâsa elektrikli torpil hatları ku- rarak, yahud demirli ve seyyar torpil dökerek boğazı düşman zırhlılarına geçilmez veya güç geçilir bir hale ge- veyş kanalına da kuvvetli elini koymuş-İtirmek elbette kabil olur ve bu da İn- giltere üzerinde en müthiş tazyiki yap- miş olur. İşte bugün mihverin elinde yezâne mevcud koz budur. Ve onun bu kozu gene bir harb çıkarmadan ne zaman ve nasıl oynıyacağını ve bundan daha neler kazanacağını tetkik etmek elbet günün en meraklı bir işidir. Emekli General H. Emir Erkilet anl erineksüüüzmeklnesklizlanm ei Eğede çeltik ekimi İzmir (Hususi) — Zirset (Vekâleti çeltik ekimi mütehassıs Harunun baş- kanlığında bir heyet şehrimize geldi. “Torbalı havalisinde tetkikat (o yaparak burada pirinç ziraatine müsaade edi - leceğini kararlaştırdı. Heyet (Denizli ve Antalyaya geçerek oralarda da çel- tik ekimi işlerini tetkik edecektir Maili inhidam evler tesbit ediliyor Geçen'erde Yenişehirde yıkılan ve birkaç vatardaşın ölümüne sebeb olan apartımanın enkazı henüz kaldırılma- mıştır, Belediye fen heyeti bu gibi ka- zalara bundun sonra meydan verme - mek için tertibat almıştır. Fen heyeti mimârları İstanbulu baştanaşağı do - laşmakta, sokak, ev ve apertımanla - rın vaziyetlerini incelemektedir. Be - lediye reisliği kazalara yaptığı bir ta- mimde kazalardaki mühendislerin bu işlerle yakından meşgul olmasını İste- miştir. Mali inhidam binalar derhal tesbit edilecek ve yıkılacaktır. Emniyet Müdürü Ankaradan döndü Emniyet Müdürlüğüne aid işler et- rafında” Ankarada temaslarda bulun - mak üzere birkaç gün evvel Ankaraya gitmiş olan Emniyet Müdürü Sadri A- ka dün şehrimize dönmüştür. Amerika, Sayfa 7 Fransaya kendisinin ilk müdafaa hattı nazarile b“kıyor Münihe kadar seyirc i vaziyetinde bulunan halk ilk defa olarak korkmıya haşiadı Yeni dünyaya gıden muçahidler, Amerikan efkârı umumiyesindeki büyük değişikliği hayretle karşılıyorlar A Elyevm Amerikada bulunan bir Fransız muharriri yazıyor: Amerikada vüpurdan ineli on beş gün geçtiği halde buraya geldiğim gün denberi edindiğim şiddetli ve birbiri - ne uymaz intıbalara kafamda bir sıra vermeğe ancuk yeni yeni muvaffak o - labiliyorum. Zengin bankerler, amele liderleri, talebe gibi birbirine hiç uy - mayan bin bir sınıf halkl4 dolu olan New - York'da birkaç gün kaldım. Son- ra Vaşinşton'a geçtim. Orada Bankhe- ord, Senato hariciye komisyonu reisi Pitimann, Utah, Senato azatından Tho mas gibi Ruzvelt taraftarları Taft, A - ustin, Vanderbergh gibi infirad siya - seti taraftarlarile temasa! geçtim, İti - rafa mecburum ki bu saydığım insan - ların hepsi beni Amerikan misafirper- verliğinin en büyük tezahürü olan bü - yük bir nezaketle kabul ettiler, Benim gibi bir senedir (o Amerikada bulunmıyan bir ecnebinin — İlk nazarı dikkatini celbeden oşey muhakkak ki ne zarfındaki büyük değişikliğidir. Ge- çen kış muazzam bir ekseriyeti infirad politikasını terviç ediyordu. Bu politi - ka kabul edilen birkaç kanunla resmi- leşmişti. Bu kanunlar meyanında'en mühimmi bir harb halinde her iki mu- harib devlele gönderilmesi o icab eden esliha ve mühimmatı harbiyeye ambar- go konulması hakkımdaki (Neutrality- bitarafl'k) kanunu idi. Bu Kanunlar şimdiye kadar hiç bir fayda temin edememişti, Ambargonun, küçük devletlerin müdafaa imkânla - rın; ellerinden almak suretile mütear- rız devletin işini kolaylaştırdığı gö: Tüyordu. Nitekim - Reisicümhur, hak bin ilân edilmemiş olduğu bahanesile bitaraflık kanununu Çin - Japon mu - harebesinde tatbik ettirtmedi. Amerikada bilhassa efkâri umumi » ye o kadar değişmiştir ki bugün dün - yanım başka hiç bir memleketinde A - | merikada olduğu kadar kuvvetli, anti- | faşist ve Alman aleyhtarı hislere tesa- düf etmek âdeta imkânsızdır. Ancak bununla Amerika efkârı u - mumiyesinin büyük bir Fransız ve-İn- giliz dostluğu tahtı tesirinde olduğu - nu zannetmek doğru değildir. Bilhassa Rüzvelt, Fransız matbuatının kendisi - ni büyük bir Fransız muhibbi olarak tanıtmalarından hiç de memnun gö - rünmemektedir. Fransa ve bilhassa İngiltere, son Mü nih anlaşmasındanberi (Amerikadaki prestijlerinden «hemmiyeğli surette kaybetmişlerdir. £ Amerikadaki bütün İpartilerin umumi kımaati Hitlerin Ey- lülde bir blöf yaptığı merkezindedir. Bugün Amerikada büyük bir Fran - siz muhibliği yoktur. Ancak buna mu- Jkabil ehemmiyetli bir derecede Hitler Amerikan efkârı umumiyesinin bir se-! Amerika donanm asına bir bakış ve Cermen muhalefeti mevcaddur. Bu esasen Amerika için yeni bir şey de - ğildir. Amerikaya vatanından ayrılmak mecburiyetinde kalmış bir çok demok- rasi göçmenleri hicret etmişlerdir. Bun İar, tefekkür ve matbuat hürriyetinin içtima serbestisinin, mevki! iktidarda - ki hükümeti her dakika tenkid ve ica - bında onun yerine geçebilecek muhalif bir parti bulunmasının medeniyetin te- melini teşkil ettiği kanaatindedirler. Bu hissiyat son sylar zarfında daha ziyade tebellür eti ve daha kuvvet - lendi. Zira, Almanyada Yahudilere ya- pılan eziyetler, İtalyada ırkcılığın iler- leyişi, Hitler tarafından Protestan ki - lisesine karşı açılan mücadele burada çok fena tesirler uyandıran hâdiseler olmustur. Bu düşmanlığın daha kuv - vetlenmesi sebeblerinden < biri de Şu - dur; Münihtenberi ilk defa olarak Ame - rikâ korkmuştur. Geçen sene, hâdiseler dünyanın bir daki Avrup« (o kıt'asında cereyan icin Amerika sadece prensibe & - id beyanat, manevi (o ithamlarla iktifa ediyor ve bir taahhüde girmek taraf « tarı gözükmüyordu. Burün Amerika Birleşik Cümhuri - vetleri kendilerini doğrudan doğruya tehdid altında hissediyorlar. Japonya - nin Uzukşarkta ilerleyişi, Amerikalı « çin daimi bir endişe ( kaynağıdır. gandası Cenubi Amerikada mühim işler görmektedir. Bu bilhassa Lima konferansında nazarı dikkati cel- İ betmisti. Birleşik Cümhuriyetler için- İdeki (Deütsehe Bund) Nazi teşkilâtı .İiçtimalarını sıklaştırıyor ve infirad si - yaseti taraftarlarını tütüyor, bu sebeb- den efkârı umumiyenin hiddetini ve infialini kazammalarını mucib oluyor. Müttehidel Amerika Avrupddan ve Asyadan avni zamanda ( gelecek hü - cumlar karşısında istilâ edilmekten korkuyor. Buna mani olmak için Amerikan ef- kârı umumiyesi iki hareket yolu dü - şünmektedir: Evvelâ, kuvvetli olmak: Ruzvelt bü- tün memleketin müzaheretile deniz ve hava silâhlarını (6000 iwyare) muaz- zam surette çoğaltmak için bir proğ - Tam ortaya alıyor. Saniyen: Demokrasilere her türlü va sıtaya müracast suretile müzaherelte bulunmak. Bu bususta Ruzvelt'in Senato komis- yonu huzurunda söylediği sözler bü - yük bir ehemmiyeti haizdir: Mevzuu - bahs olan bir Amerikan - Fransiz veya Amerikan - İngiliz dostluğu, yahud da şu veya bu devlet reisine karşı besle « nilen sempati değildir. Ancak Amerikâ (Devamı 10 uncu sayfada)
