24 Mart 1937 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 7

24 Mart SÖON POSTA- ee 1 S İA S b d yia Sayfa 7 Markoninin keşfi nedir, — M —— radyo ile elektrik enerjisi nasıl nakledilir ? Kıymetli fizik âlimimiz Salih Murat “Son Posta,, okuyucularına çok şayanı dikkat izahat veriyor Kıymetli fizik rHanr âlimimiz — Salih ; ) Murat Tradyo ile #i elektrik enerjisi nakli meselesi hakkında şu malü Matı vermekte - dir : — Öteden beri tabiatte kudret i- ki türlü nakledi - lir Biri mihaniki, diğer: radyasyon Usulü ile. Meselâ rüzgârlar, med ve — Salih Murad ' tezir birinciye, güneşten gelen ziya ve hararet kudreti ikinciye misaldir. Telsiz telgrafın keşfinden sonra in- sanlar da bir yerden diğer yere rad- Yyasyon usulü ile kudret nakline mu- Vaffak olmuşlardır. Gerçi bundan ev -| Vel gene insanlar bazı basit mekaniz- Malarla bir yerden yakın bir yere ziya Şualarile küdret nakletmişlerse de tel- Siz telgrafın keşfinden evvel bu usul İle uzaklara kudret nakledilememişti. Telsiz telgrafın mutlak olarak keşif Şerefi bir tek kişiye verilebilir. Yalnız bunu pratik sahaya çıkaran Markoni Olmuştur. Babası İtalyan, ânas. İrlan- dah olan bu fizikçi her nedense bu va- diyi beğenmiş ve bütün ilmi muvaffa kıyetlerini bu cephede göstermiştir. Gerek Markoninin ve gerekse telsiz le uğraşan ilk adamların kullandıkları .algl'hr kısa dalgalardı. Sonrları tel - tiz devrelerinin icap ettirdiği âletlerin İnkişafından ve eleRtrik jeneratörleri - hin ıslahından sonra uzun dalgalar baş llmıştn'. Bugün herkes telsiz diyince radyoyu hatırlar. Herkesçe malümdur kı radyo İalgaları 3 gsınıfa taksim edilir, | — Uzun- dalgalar- « (uzunlukları 1000-. 2000 metre olan dalgalar) 2 — Orta dalgalar, (uzunlukları 200- 600 olan dalgalar). 3 — Kısa dalga (uzunlukları 12 . 100 Metre olan dalgalar). Günün muhtelif saatlerine ve muh- telif mevsimlere göre bu dalgaların in Üşay mesafeleri ve alıcıda yapmış ol- duğu tesirler değişir. Herkesçe malümdur ki gerek telsiz Ve gerekse radyoda bir verici, bir alıcı Vardır. Gerek verici ve gerekse alıcı #Yyni prensiple çalışmakta olup birinin Antenle neşrettiği kudreti diğeri anten le alır. Büyük bir istasyonun antenin Yen neşrettiği kudret her tarafa yayıl- dığından dolayı uzak mesafelerde alıcı Antenine gelen kudret bu kudretin mil Yonlar veya milyarlarda birine kadar er. Burada fiziğin maruf prensiplerin n (Mmurabbaiyle makusen mütenasip nunu) caridir. Radyasyon tarikiyle kudret naklin - 'lğ kudret mikdarı dalganın vüsati de- Üğimiz azami irtifa ve Frekansi dedi- iz saniyede bir noktadan geçel dal | &a Adediyle alâkadardır. Fizik kanun- ::Pına göre bu kudret bu iki mikdar tâsılı zarbının murabbaiyle mütenasip İr, Bu halde kudretli bir istasvonun lı'—"şt'mtiği dalgalar vüsatleri büyük ol- duğundan dolayı uzak mesafelere gi - r. Eğer bu istasyon kısa dalga gön- b__'*ifse (kısa dalganın frekansı daha h“!ı’uk olduğundan) bu sefer dalga da- a uzaklara gider. İşte kısa dalgaların ğ ammüm etmesindeki sebep burada - vlr- Meselâ Londranın büyük dalgasını *ren istasyonun takati 150 kilovat, or * dalgalarını veren istasyonların ta- tleri 70 kilovattır. İStan'buIdaki alıcı makineler bu istas Onları iyi dinlemediği hattâ dinleye- &diği halde 10 ve 20 kilovatlık kısa ialgalı istasyonları — İstanbul radyoasu Gdetinde dinliyoruz. Ayni suretle iyi T alıcı makinesi Amerikanın, Japon ühın, hattâ Avusturalyanın 20 kilovat & kısa dalgalı istasyonları almakta Flîim radyo makinelerinde oparlörü ÜzZü müteessir eden kudret verici is - ınîılroîıdan gelen kudret olmayıp kul - a dığımız akümülâtör ve kuru pilin g, © şehir cereyanının verdiği kudret- HÇ lene gelen kudret hoparlörden [çıkan ses dalgasının şeklini verir. Yok sa kendisi pak zayıftır. Markoni birkaç sene evvel Londra- dan göndermiş olduğu telsiz dalgal?ri- le Avusturlyada Sidney şehrinin lâm- balarını yakmıştı. Bunda şaşılacak hiç bir nokta yöktur. Londradan telsizle muayyen işaretler gönderildi. Bununla :ihzaı' edilmiş olan bir alıcı devrede küdret büyütülerek şehir cereyanını i- dare eden anahtar insan eli yerine bu devreye bağlı olan bir elektromağne' ile kapatıldı. Nitekim şimdi bu usul sa yesinde içinde insan bulunan harp ge- mileri ve tayyareler uzaklan idare e- dilmektedir. Şu tafsilâttan anlaşıldığına göre rad yasyon usuliyle kudret naklinde ran - dımanı arttırmak için (|) kudreti etra fa yaymayıp dar bir sahaya inhisar et tirmek, (2) kudreti kısa dalga ile nak letmek lâzımdır. Bunlardan her ikisi ,düşünülmüş ve tatbik edilegelmiştir. Birincisini gene Markoni bulmuş ve Beam (huzme) sistemi itat etmiştir. Bu sistem esas itibarile bir projektöre benzer. Nasıl projektörde bir lâmbadan çıkan ziya kudreti bir ayna vasıtasile bir. mahruta inhisar ettiriliyorsa huz- me sistemindeki telsiz de anteni bir tel siz aynası mihrakında bulundurularak kudret 8 - 10 derecelik bir mahruta in hisar ettiriliyor. Ve bu tettibat tıpkı bir projektör gibi idare ediliyor. İngilizler bütün müstemlekelerile böyle muha - bere ve kuüdretten tasarruf diyorlar. Fakat ne de olsa gene kudret bir mik- dar yayılır. Meselâ İngiltereden Avus turalyaya kuş uçuşü mesafe 15,000 ki- İometfe kadardır. Radyo dalgaları Lon drada 10 derectelik bir mahruta inhi - sar ettirilse Avusturalyada bu mahru tün ağzınin kutru 1500 kilometreyi bu Tür. Kudretten daha fazla taasrruf et- mek için mahrut zaviyesini mümkün “olduğu kadar küçültmek lâzımdır. Bu sefer umumi müşkülât başgösterir. O da kullanılan dalgaya göre telsiz ay- nasının yapılmasındaki zorluktur. Bu- 'nun önüne geçmek için dalgayi kısalt - mak icap eder. Yukarıda söylediğimiz gibi dalganın kısaltılmasının diğer bir faydası da vardır. Fakat bu sefer ta- biat müşkülât arzeder. Kısa dalgaların fiziki hassalarından bir kısmı bu dalga ların intişar esnasında sekmesidir. Bu- 'nun ilmi sebeplerini burada izah ede- “cek değilim. Yalnız muayyen olan bir şey varsa kısa dalgalar yolundaki bazı mıntakalarda alındığı halde bazı min- taklarda alınmaz. Rüzgârlı bir havada bir infilâkin her noktadan duyülama- ması gibi. Riyazi tahlilere göre 10 metreden kısa dalgalarla uzun dalgalar gibi is- tenilen noktaya kudretin nakledilemi- yeceği isbat edilmiştir. Amatörler ve mütehassısların bundan. küçük dalga - lar üzerine — yaptıkları tecrübeler bu nazariyeye uygun düşüyor. Maamafih mikro dalgalar denilen- bir metreden daha küçük dalgalarla kudret kısa me- safelerde gönderilirse bu mahzur varit olmaz ve küdret nakli randımanl: olur. Böyle mikro dalgalara gelince, bün- lar üzerinde uzun zamandan beri tec- rübeler yapılmaktadır. Daha doğrüsu hararet dalgaları diyeceğimiz bu dal - ,gaların. en kısasını (23 milimetre) Rus Jardan Madam Arkadieva birkaç sene evvel bulmuştur:. Markoninin. tectübe lerinden benim anladığım böyle mikro dalgaları küçük reisli bir mahruta in- hisar ettirerek kudretten tasarrufltur, Maamafih şunu da söylemeliyiz ki kudretin bu şekilde naklinde hır alıcı- pın mevcudiyeti lâzım olduğu gibi bu alıcının verimiyle senkronize olması, yani ayar edilmesi lâzımdır. Şimdi vü-| cudümüzden mikrosundan mekasına kadar her türlü radyo dalgaları geçi- yor. Biz anlıyor muyuz? Bu dalgalar- -| dan bir noktada istifade edilmek iste- nirse orada bu dalgaları alabilecek bir alıcıya ihtiyaç vardır, Fakat kısa dal- gaların yukarıda söylediğim sebepler- den dolayı kendine mahsus bir husu- siyeti vardır. Bunlar yakında bulunan | cisimlerin suhunetlerini arttırır. Mik - ropları ve bakterileri öldürebilir. Bun- - ae Mimar Sinan günü Edirnede bu sene büyük hazırlıklar yapılıyor Mimar Sinan Edirne (Hususi) — 9 nisan Mimar Sinan günü büyük bir ihtifal ile tes'it edilecektir. Trakya umumi mütettişi General Kâzım Dirik, bu sene bu büyük san'at dâhisinin Edirnemizi süsleyen tarihi e- eserlerini tamir ettirmektedir. Bu san- at dâhisinin günü olan 9 nisanda zen- gin bir programla hatırlatılmasına şim diden alâkadarlara bildirmiştir. Vilâyet Maarif Müdürü, Evkaf Mü- dürü, belediye ve Ticaret Odası Reis- lerinin iştirakile yarın bir toplantı ya- pılacak ve bir program hazırlanacak- tir. L #KSPORTE, Atletizm ajanlığına Suat Hayri tayin edildi Atlet Ömer Besimden inhilâl eden İstanbul Atletizm Ajanlığına eski at- letlerden Suat Hayri getirilmiştir. Suat Hayri 1922, 1925 seneleri ara- sında muntazam bir surette atletizm ile meşgul olmuş, eski bir sporcudur. 100 ve 200 metre sür'at yarışlarile 4X100 bayrak takımlarında koşmuş olan Suat Hayri İsveçde de altı ay ka- |dar tetkikat yapmış, Stokholm'de bu- landüktan sonra memleketimize gele- rek Hukuk tahsil ettikten sonra avu- katlığa başlamıştır. Kendisine yeni va- zifesinde muvaffakiyetler dileriz. Kros müsabakalarının neticeleri Geçen hafta yapılan İstanbul Kros şampiyonasında birinciliği kazanan Artin bu müsabakalara nizami vazi- yette girmediğinden müsabaka harici addedilmiştir. Şampiyonada dördüncü gelen Re- cep İstanbul takımına alındığından İbrahim, Hikmet ve Recep Ankarada yapılacak müsabakalarda İstanbulu temsil edeceklerdir. " Ankarada milli küme maçlarının hakemi 97 ve 28 martta Ankarada Fener- bahçe ile yapılacak olan milli küme oyunlarında Galatasaraylı Nihat A- sım hakem duracaktır. Burdurda spar faaliyeti Burdur (Hususi) — Sporcular böl- ge teşkil ve sahanın yaza kadar ikmali için çalışmaktadırlar. Bir taraftan da devamlı surette antrenman yaparak hazırlık yapmaktadırlar. Bir güreş minderi yaptırılmaktadır. Harbiyede o kuduğu zamanlarda 61 kiloda hiç ye - nilmiyen ve sikletinin şampiyonü o - ;lan Teğmen Kâmil yeni güreşçilerimiz: yetiştirmeği ve çalıştırmayı kabul' et - miştir. Yazın gölde su sporları da ya - pılmak“üzere tertibat alınmaktadır. Kütahyada üç klüp birleştirildi Kütahyadan yazılıyor.. Sporcuların yıllık toplantısı yapıldı ve bazı karar- lar verildi. Bu kararlara göre ayrı ây- rı çalışan üç klüp muattal vaziyette ol duğundan bunlar birleştirilerek tek klüp haline, faal bir şekilde idare edi- leceklerdir. Parti ve Halkevinin müza- hereti istenecektir. — Yeni klübün adı Gençlerbirliği olarak kabui edilmiş, idare heyeti _sç_çi_!ıjn.işt_iı:._" a 'dan hastahanelerde paralizı jenâ;;î'te davisinde, sütlerin pastörizesinde isti - fade edilmektedir. Maamafih istenirse bu tesirlere karsı tedbirler almak ta mümkündür. Hülâsa kudretin radyasyon usuliyle randımanlı bir surette naklinde yuka | rida söylediğimiz gibi iki yol var ki bi- ri,kudreti yaymamak, ikinc_isi kısa dal galarla göndermektir. Faydalı Bilgiler : Lekeler nasıl çıkarılır ? * ** £ Elbiselerinizde, çamaşırlarınızde husule gelen her türlü lekeleri bir mütehassıs tarafından yazılan bu yazıyı okuduktan sonra bizzat çıkarabilirsiniz B DÇ Lekeler hangi esaslara göre çıkarı- lır? | — Sabunlama 2 — Eritme. 3 — İçtirme. 4 — Rengi açma. 1 — Sabunlama ile hangi lekeler ve nasıl izale edilir? Bu usul iç, masa ve tuvalet çamaşır - ları ile pamuklu kumaşlar gibi suya, sabuna mütehammil kumaşlara kabili tatbiktir. Bu nevi kumaşlar üzerindeki yağ lekeleri ya çamur yıkanirken — ve yahut müstacel ise sabunlu suda yıka- nılarak giderilir. 2 — Eritme ile... Eritme ile leke çıkarmak usulü suya mütehammil olmıyan . 'kumaşlar - için kabili tatbiktir. Bu usulde kullanılan başlıca eritici maddeler şunlardır: a. Benzin. b. Mineral esansı., c. Petrol eteri, d. İspirto. Eritici maddelerin kısmı azamı ka » bili iştial olduklarından kullanıldıkla- rı zaman çok dikkatli hareket etmek lâ- zımdır. Zira buharları uzak mesâfeler- den tutüşâbilir. 3 — İçtirme ile... Bu usulde kullanılan vasıtalar şun « lardır: a. Sömiyer toprağı. b. Kil. c. Talk. d. Un ve sajire. dermek için kullanılır. 4 — Rengi açma ile... Renk açacak maddeler şunlardır: * a. Javel suyu. : b. OÖksijenli sü, c. Asid oksalik. d. Asid kloridrik ve saire. Bu dört usulün mühim olan umumi tatbikatını lekeyi çıkarmadan evvel bil- mek lâzımdır. I, Sabunlama usülü herkesin bil - diği yıkama usulü olduğundan ayrıca izaha lüzum yoktur. 2. Eritme usulü — Bunun için hava ve ziyaya hazır bir masa üzerine bir kaç kat temiz bir bez yayılmalı, lekeli parçayı üstüne dümdüz sermeli, müm- künse ayni renk ve cinsten bir tampon (yumak) hazırlamalı, eritici madde - lerden birine batırılarak iyice silmeli, icap ettiği takdirde bu ameliyeyi tek- rar etmelidir. Leke zail olunca kumaş kuru bir yumak ile oğuşturulmalı, tâ ki benzin veya esans tebahhur ederek hiç bir iz kalmasın. 3, Emici tozlar ile — İşaret edilen kumaşın ters ve yüzünden lekeli kısmı |Talk, un ve saire gibi tozlardan birile kaplamalı, 6,5 saat, hattâ icap ederse bir gün öylece bırakmalıdır. Yağ leke- si bu toz tarafından emildiği zaman toprak kendiliğinden dökülür. O za - man kumaş iyice silkelenerek fırçalan- malıdır. 4. Renk açıcı maddeler ile — Leke gıkarılırken dikkat edilmesi lâzım ge- len noktalar: Javel suyu, asid kloridrik gibi ilâç- lar saf su jle karıştırılarak kullanıl - malı ve Jeke çıktıktan sonra o yer mü- teaddit defalar çalkanmalıdır. Aksi takdirde kumaş vakitsiz yıpranır. Sık sık tesadüf edilen aşağıdaki le - keler nasıl çıkarılır? Yağ lekeleri: Yünlüler üzerinde: Yıkanmaya mü- tehammil kumaşlarda yıkanarak, yı - kanamıyan kumaşlarda ise emiçi tozlar dan biri ile çıkarılır, İpekliler üzerinde: Eter sülfürik ve- ya benzin ile silinerek çıkarılır. Pamuklu kumaşlarda yıkanarak. Şarap ve meyva İlekeleri: Yünlülerde: Ya amonyaklı su ile si- linerek veya lekeli kısım kükürt bu - harına tutularak çıkar. Kükürt buharı nasıl elde edilir? Bunun için küçük bir kap içine kü - kürt konularak yakılır, üstüne bir hu- ni konur delikten çıkan duman 1İlekeli kısım ıslatılarak tutulur ve eleke de bu suretle rengi açılarak izale edilir. İpeklilerde: (Meyva lekesi), amon - yaklı su veya ılık su ile silinerek çıka- rılır. Renkli çamaşırlarda: Kaynar batırılarak çıkarıldığı gibi su ile de leke izale edilebilir. Beyaz çamaşırlarda: (Leke yeni ise) Oksijenli suya batırılıp müteakiben çalkanılarak çıkarılır. Leke eski ise - bir bardak su içine bir çorba kaşığı Javal suyu konularak lekeli kısım bu su içinde ovalanır ve sonra bol su ile çalkalanır. Mürekkep lekeleri: Yünlülerde: Rakı veya kolonya su » yu, yahut ispirto ile tamponianır, Bun- süte amonyaklı ( Devamı 9 uncu sayfada ) Kâğıt paralarımız Memlekette Basılamaz mı? nasıl giderilmesini vermiyecektir. a * Alpullunun yanı başında şeker bulamayan nahiye Osman diyor ki het EDİ Askeri fabrikalar matbaası şefi çin - koğraf Esat Saykut büyük muharebe için- de Almanyaya gitmiş, mesleğini incelet- miş, ihtisasını arttırmış bir san'atkâr - dır. Kendisinden kâğıt paralarımızda gö- * rülen hususiyetler hakkırıda bir makale aldık. Görülen ufak tefek — kusurlarının anlatan bir yazıdır, fakat ne çare ki makalenin gecikerek eli- mize geldiği zamana kadar kâğıt parala- Tımızın yenileri de ısmarlanmış oldu, bu itibarla yazının aynen derci şimdi fayda Vizede oturan bir okuyucumuz, Bay yüne gitmiştim. Bir kaç dükkâna uğrı - yarak kesme şeker almak istedim, olma- dığı cevabını verdiler. Hayret ettim. Meğer bu memlekette seker yalnız bir tücecâr varmış, getirttiği zaman herkes anlır satar, getirtmediği zaman da bu memlekette şeker alınıo satılmazmış, Şirket burada daimi bir depo açsa da bizim gibi şeker almak istiyenlerin boaş dönmelerinin önüne geçse acaba olmaz mı? Bir domuz kuyruğu bir liraya Bigada oturan bir okuyucumuzun an - lattığına göre: Ekim memurunun köy - lüleri domuz derdinden kurtarmak için domuz avına teşvik etmesi, beher domuz kuyruğunun bir liraya çıkması gibi ga - rip bir netice vermiştir. * Kızılçulluda Bay Hatem Süleymana: gösterdiğiniz alâkaya teşekkür ederiz. Tercüme işinden istifade etmemize im - kân yoök. Memlekete faydası olacak mev- zular üzerinde çalışıp ta bize yazarsanız 4 getirten eg e ———i ErEmm —— LA * TT T GT ae — e AA l A e SAa ŞĞF Ş Z SAAT LT NT ĞD Ve T R YA yAS ! NO gA - Be h nn ei ada ; S a 4 yi A Vaf M 5i TErcearr SN F 1 4 'sı ğ Va