8 Eylül 1933 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 9
İTTİHAT: TE Nasıl doğda?., — Her hakkı mahfuzdur — Üç'ncü Kısım No, 13 Ziya Şakir Mustafa Kemal! Beyin Vaziyete Hâkim Nası! Yaşadi ?.. Nası! Öldü”. Olmasından Kuşkulananlar Vardı Mustafa Kemal Bey, vaziyeti ıslah edebilmek için; evvelemirde ittihazı İâzimgelen mukar?erattan bahse başlamıştı. Bu husustaki fikir ve mütaleaları, şu noktalar etrafında: toplaniyordu: 1 — Cemiyeti, artık komite hayatından e çıkararak - siyasi “bir fırka haline sokmak. 2 — Orduyu siyasetten tama- men syirmak.. Ve, ban zabitana izafe edilen (kahramanı hürriyet) vesaire gibi unvanları bir tarafa atmak. 3 — Cemiyetle masonluk ara- sında biçbir alâka ii Ve bunu filen göstermek için de tadilât yaparak mason nizamname- sinden alınan maddeleri çıkarmak. Hatta; artık pek gülünç ve ip- tidai olan kabul merasimini de 4 — Cemiyet erkân ve efradı arasındaki imtiyazlı mevkileri kır- mak.. bilâkaydü şart müsavatı hukukun teminine çalışmak. 5 — Hükümet işlerini, diyanet | meselelerinden ayırmak. ! Mustafa Kemal Bey, yalnız maksat ve mütaleasım söylemekle kalmıyor; ittihaz lâzımgelen ted- birleri de, hiçbir tenkit ve müna- kaşa kabul etmiyecek derecede olgunlukla ortaya koyuyordu... Bunu içindir ki meclisteki ekseri- yet, derhal bu cihete temayül etmiş.. verilen kararlar merkezi umumiye Osadece bir direktif değil, adeta bir program mabi- yetine geçmişti. Meclis. dağılırken, (o tebellür eden iki intiba ve cereyan vardı. Biri; hakikati görenler.. ve Mus- tâfa Kemal Bey tarafından gös- terilen çarelerle istkbal tehlike- lerinin izale edileceğine kanaat getirenlerin kongrede bu nok- talar etrafında israr etmeye karar vermeleri. Diğeri ise; Mustafa Kemal Beyin şu ihzâri bir müzakerede bile derhal vaziyete hâkim olu- vermesinden kuşkulananların en- dişe ve telâşları... Nitekim, Meclisin dağılması Üzerinden henüz yarım saat geç- rbemişti ki: ' © Doktor Nazım Bey tarafından, İstanbulda bulunan Talât Beye şu kısa telgraf çekildi: İİlk vasıta ile hareket ediniz ve serian geliniz...) Talât Bey birdenbire vukubu- lan bu davetten helecan içinde ük vasıta ile hareket etti ve se- rian Selâniğe geldi. İstasyonda sabırsızlıkla kendisini o bekliyen doktor Nazım Beye telâşla sordu: — Ne var.. Ne oluyoruz?... Nazım Bey, ona Sporting klüp içtimâm anlattıktan sonra, merkezi umumiye gelir gelmez de, orada tutulan zabıtlan gösterdi. Talât Bey bunları dikkatle tetkik ettik- ten sonra ayağa kalktı. Masanın Üstündeki okâğıtlara (parmağını bastı: —Allah ran olsun, Mustafa Ke- mal Beyden... İşte, merkezi umu- minin direktif ve proğramı, bunlar olmalıdır. — Diye haykırdı... Doktor PM di Osmanlı Bankası Selânik şubesi muhasebecisi Alber Ferit Bey (Sonraları maliye mülettişi olmuştur) zım Bey, fena halde bozulmuştu. — Çıldırdın mı Talât.. demek ki sen de mubalefeti alkışlıyorsun. Talât Bey, dikkatle (Nazım Beyin yüzüne baktı: — Hangi muhalefet azizim?.. Ben, şu sözlerde £ bir muhalefet değil, bilâkis büyük bir muha- lesat O görüyorum. (Bu inkılâbı biz yaptık deye, alabildiğimize gidecek değiliz ya... Talat Beyin bu sözleri, Nazım Beyin fikir ve kanaatini tebdil etmedi. Çünkü, Mustafa Kemal Beyi çekemiyenler, onu tamamen kurmuşlar, boşanmıya müheyya bir zenberek haline getirmişlerdi. Talin çok garip ve hayrete şayan bir cilvesile - koca Osmanlı İm- peratorluğunun mukadderatile meş- gul olan - bir heyetin arasında bulunan bu basit düşünceli zat, artık hislerini ketmedemedi. İpti- dai ruhunun verdiği bir gayz ve kin ile; — O halde, sen anlamıyorsun Talât... Bu, bir muhalefettir. Ve bu muhalefet te kökünden izale edil- melidir. fi Nazım Beyin halini çok iyi bilen Talât Bey, artık lâkırdıyı uzatmak © istememişti. (o Fakat biraz sonra, Manoel Karasu Efendiyi görünce, bu bâhis yine tazelendi. Karasu Efendi, Mustafa Kemal Beyin Masorluğa karşı aldığı vaziyetten çok müteessir olmuştu. — Ben size söylemedim mi, vaktile.. Ne yapın yapın, onu locaya getirin; demedim mi?.. Şimdi ne yapacaksınız ?.. Görü- yorsunuz ya. o, bem sizin ve hem de bizim için en tehlikeli bir unsur olmuştur. Diyordu. Bir zümre, Mustafa Kemal Bey hakkında böyle düşünürken; diğer bir zümre de bütün bun- ların aksine büküm veriyordu.. Sporting Kulüp müzakeratı, çar- çabuk Selâniğin dört köşesine yayılmış, günün © mühim mevzuu halini almış.. Ve bir an- da, Mustafa Kemal Beyin peres- tişkârları artmıştı. Merkezi umumi, . telâş içinde idi. “Askerlerden Cemal Bey, Mustafa Kemal Beyi pek çok LİN ii çi j sevmek ve hürmet etmekle be- raber; Enver, Erkân harp hafız Hakkı ve Erkâm harp İsmail Hakkı (1) beylerle birleşmiş; Mus- tafa Kemal Beye karşı bir cephe almıştı, Aynı cephenin temel taş- ların töşkil eden doktor Nâzım ve Rahmi Beyler de kuvvetlerini arttırmıya çalışıyorlardı. En çok endişe edilen: nokta, Mustafa Kemal Beyin kongreye resmen iştiraki ve ekseriyet kazanarak merkezi umumi azalığına intihabı idi. Böyle bir şey olduğu tak- dirde, her kuvveti kendi nefisle- rine basretmek istiyenlerin bütün kudretlerini o kaybederek | iflâs edecekleri o muhakkaktı... Dok- tor ONâzm Bey, © vaziyete bir türlü tahammül (oedemi- yor, mevkiini muhafaza etmek, Mustafa Kemal Beyin tenkit ve itirazlarına nihayet verebilmek için ber vasıtaya başvuruyordü. (99 uncu bölük ) efradından en cür'etkâr ve en atılgan zabitler harekete gelmişlerdi. ( Arkası var ) hi Bera Valiliğinde vefat “eden İsmsil Hakkı Bey, —< RADYO —- 8 Eyidi Cuma İstanbul — 1250 Alaturka Plâk nesriyatı, 18 Grâmöfon: Plâk neşriyatı, 19 stüğyd #nz heyeti, 20 Osman Peh- van, 2930 hanımlar heyeti, 21.30 grumofon: o Plak neşriyatı, 22 Anadolu ajansı, borsa haberleri, saat ayar. Moskova — 7.16 Akşam konseri, Varşova — 21 (o Brutislava'dan haklen Smetana'nın eserlerinden “Sa- tılmış Zevce, o isimli opera temsili, 93.05 dans musikisi. Peşte — 8115 o Monolog, 2250 haberler, 28. radyo konseri, 28.45 sigan o müsikizi ve #alon orkestranın kunseri, Viyana — 20 Halk operalarından parçalar, 21.45 Katolik günü, 22 “Türk akınlarında #tefan kulesi, “ismindeki Türkler tarafından Viyana mühasara- sının 250 ci yılğönürü müoasebetile hazırlanan temsil, 2350 dans plâklan, Milâno - Torino - Floransa 71.35 Karışık neşriyat, Prag — 9055 Mozart'in “Figaro- nun düğünü, (Pgaro's Hochzeit) sim- Ni opema Sip “Notre Dame kil sesi kulesi, isimli Masenat'in oparam. Bükreş — 20.45 Puccini'nin “Ma deme Butterfiy,, isimli operas i Breslau — e e Dm 93,45 bir “ransiz kızının Silisya - kında intıbaları, 24 dane ve hafıl mu- 9 Eylai Cumartesi Moskova — 7.15 Plâk, 10.15 kon- ser, 1190 könsefi Varşova — 21.05 Hafif omusiki, 22.35 Polonez — SIl5 “Zigennerprman, | isimli Kalmanın operet, müteakıben plüklar. Viyana — 20 “Düses'in emri üze- rine,, isimli operet, 2145 plik kons eti. | Milâno « Torino - Floransa 9i Haberler, plâk, 2140 senfonik konser. mi Prag — 20.15 Askeri musiki, 21.25 şarkı ve musikili karışık neşriyat, 23.20 orkestra, > Roma — 21.16 Plâk, 21.50 karışık konser, 23.50 dans musikisi, Bükreş — 13 Habârler plâk, 14 plâk, 118 konser, 19,20 devamı, 20.20 plâk, 21 operetlerden şarkılar, 2160 piyano konseri, 2220 Romen halk musikisi. Breslau — 20 iye i i müsababe 2216 konseri, ZA”dana ve musiki, © Fakat Evvelâ Para, Sonra Para Ve En Sonra Yine Para İster (| ( Baştaralı 1 indi sayfada ) için Belediyeye izhar edilen te- mennilerden bahsedelim. Son za- manlarda Belediyeye bu sahada bazı Oo müracaatler (yapılmıştır. İstenilen şeyler şunlardır: 1 — Beyazıtta büyük ve ge niş bir meydan vücude getirilme- lidir. Böyle bir meydanın açıla- bilmesi için de şimdiki Beyazıt meydanının bir kenarındaki kır- tasiyeci dükkânları ve kahveler karşi tarafta bulunan diğer dük- kânlar kaldırılmalı, Beyazıt camii meydana çıkarılmalıdır. Bu suretle açılacak olan geniş meydan güzel bir şehir bahçesi haline getiril. meli, burada havuzlar kameriyeler tesis edilmelidir. 7 — İstanbulun en mühim geçit (yerlerinden birisi olan Eminönü (Obugün ( dapdaracık bir © yerdir. £ Buradaki oOdük- kânlar ve hanlar istimlâk edil- meli, yıktırılmalı, seyyahların uğ- rağı olan Yenicami meydana çı- kacak şekilde büyük bir meydan açılmalıdır. Bu suretle İstanbula gelen seyyahlar evvelâ Yenicami görebilmelidirler. 3 — Büyük bir san'at abidesi olan Sultanahmet camiinin etrafı bugün süprüntülükler ile ihata edilmiş bir vaziyettedir. Bu süp- rüntülükler hemen ortadan kal- dırılmal, camiin etrafında iç aça- cak bahçeler te'sis edilmelidir. Bu arzuları açıkça ortaya a- tanların tahminleri de şu cümle- ler ile hulâsa edilebilir: Eğer mağ bu işleri ya- | pacak olursa İstanbul güzel ve asri bir şehir manzarasına bürü- Aleyhimize necek, bu sayede seyyah akını artacak ve binnetice İstanbulun varidat da çoğalacaktır. Belediye bu arzular ilk bakış” ta çok güzel ve hattalısmen de muvafık bulmaktadır. Ancak bü- tün bu işleri başarmak için mü- him miktarda paraya iktiyaç ol- duğunun da unutulmaması. söy- lenmektedir Hatta belediye işleri - le çok yakından alâkadar ola: bir zat diyor ki: i “— İstanbulu güzelleştirmel için evvelâ para, sonra para ve en sonra yine para lâzımdır.,, Diğer taraftan Belediye Reis Muavini Nuri Bey bu hususta şunları söylemekle iktifa ediyor: “— Bütün bu temesniler çok güzel fikirlerdir. Hatta dahası var: Beyazıttan Koskaya ine: fakat henüz (açılmamış olan yolun etrafhndaki bütün bina- ları Oistimiök etmek, bu sw retle bu yolu genişletmek te çok güzel bir şey olur. Bütün bunlar Belediyenin en büyük arzularıdır. Fakat herşeyden evvel bolca ve çokça para lâzemdır. Biz bu parayı elde ettiğimiz zaman bu işleri oyapmak bususunda bir dakika bile tereddüt etmiyeceğiz. Şehrin . güzelleşmesi için başka tasavvurlarımız da vardır. Bunları imkân nisbetinde pey- derpey tahakkuk ettirmiye uğra- acağız. Bütün emelimiz İstanbulu ir seyyah şebri haline getir- meklir. ,, Görülüyor ki İstanbulu yeni- den yapmak için aşağı yukarı başa yıkmak icap etmek- tedir. Fakat bunun için paraya o ihtiyaç vardır. Liralık Dava Açıldı ( Baştarafı 1 inci sayfada ) sında cereyan eden mükâlemeler neticesinde bu davalardan mühim bir kısmı kısa bir zamanda hal- ledilmiştir. Şimdiki halde bu mah- kemenin elinde karara ikti- ran etmek. üzere üç bin ka- dar dava dosyası kalmıştır ki bunların da dört ay için de intaç (o edilmesi (o muhtemel görülüyor. Bu suretle mühtelit mâhkemelerin işleri tamamen bit- miş olacaktır. Muhtelit mahkemelerin yekün olarak gördükleri işlere gelince; yaptığımız tetkikata (göre altı mahkemede hükümetimiz aleyhine ecnebiler (o tarafından (o muhtelif Ankara ( Baştarafı 1 inci sayfada ) M. Çaldarisin Ankara seyahati- ne ye ma refakat ve miyeceği r veriliyordu. Fa ya o son dakikada teyit etmemiştir. Çünkü Ankara s€- yahatinin bsiz lde siye miyet dolayisile seyahate hariciye nazırı M. Maksimos da refakat edecektir. Balkan Tütün Konferansı Atina, 8 (Hususi) — Bu ayın 16 ıncı günü İstanbul T.caret Odasının Balkan tütün konferan- n toplanacaktır. mevzularda 10600 dava ikame edilmiştir. Fakat bu (davaların mühim bir kısmında Türk hü- kümeti o haklı görülmüş, ancak yirmide biri bizim aleyhimize ne- ticelenmiştir. İkame edilen 10600 dava ile hükümetimizden tamam â a 19 milyon Türk lirası tazminat istenmekte idi. Fakat Türk hü- kümeti bugüne kadar ancak 300 bin lira raddesinde (tazminata mahküm edilmiş, diğer tazminat taleplerinin hepsi reddolunmuştur. ği Şimdiki halde Türk - Fransız ve Türk - Yunan mahkemesinin elinde bulunan davalardan bir çoğunun da Türk hükümeti lehine netice: lenmesi ümit edilmektedir. Konferansa İstanbul Ticaret odası Reisi Nemli zade Mithat Bey riyaset edecektir, Yunan. murahhasları Başvek'li M. Çaldari! ila birlikte İstanbuldan bareket edeceklerdir. di Bu konferansta Balkan tütün” ofisi teşkili için hazırlanmış olan nizainname tastik clunacaktır. . İzmir Oteckisleri İzmirden heber veridiğine göre, İzmir Belediyesi şehirdeki otöbüsle” rin hepsini müayene ettir.niş, bir kış- mın bozuk olduğunu ,örerek bum Ma sefer yapmamalarına karar ver. Mühim Siyasi Hâdiselerin a Merkezi Oiuyor 2d 19 Milyon çin Yıkmak Lâzımdır 1
