24 Aralık 1936 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 4
66 SERVETİFÜN UN. Alekh Adıl İki Yandaki tariht dedikodunuzu okudum. Yarım asır kadar bizi geri bakdıran yazınızda bazı unutkanlıklar var, müsaade etde doğrultalım. 1 — İki tane Sabah vardır. Birincisini yalnız Ş. Sami 1293de, meclisi mebusan açılınca çıkardı; meş- rutiyet müdafiidir. Ş. Sami İtalya Üniversite mezunu idi. İlk Sabah mebusanın kapanmasile kupandı ve Ş. Sami Rados Vali teroümanlığına gitti. Ş. Sami o zaman 30 yaşını doldurmadığından, gazete imtiyazı alamazdı; sahibi imtiyaz başkasıydı. Ben ilk Sabahı bilirim, fakat 9 yaşında çocukdum. Ş. Saminin 1896 (1305) da Servetifünunda kendi imzasile çıkmış ter- cümei haline bakınız. İkinci Sabah 1899 (1305) de Papudula sahibi im- tiyaz olarak çıkmışdır. Ş. Saminin bununla hiç alâ- kası yokdur, O tarihde Ş. Sami Kamus alam yazı- yordu. Gazete Mihranındır; Kamus alam, sair kamus- lar gibi Mihranın tabıliğile çıkmışdır. Mihranın Sabahı 10 paraya çıkdı; fakat 10 paraya gazeteyi ilk olarak Ziya adlı bir arkadaş yapdı; bu Mürüvet dir. Çok ya- şamadı. İkinci Sabah sonradır. Bu mektubu yazdığım: $. Saminin, Kanunuesasi ilânile meşrüti muharrir ol- duğunu, asla Mihranın e Sabahına bağlanmamış olduğunu göstermek içindi Ş. Baminin ilk ça Sabahında Mihranın mürettiplik ettiğini ben de duydum. Fakat ilk Sabah Ş. Saminiu malıdır, ve kendi parasile çıkmıştır. Mihran, Kayseriden gelmiş bir mürettip çrağıdır; mürettipliği Mektebi Sanayi matbaasında öğrenmiştir. O tarihte kitapoılar, matbaacılar ve gazetecilerin çoğu ermeni idi, (Kitapçı: Arakil, Kaspar, Ohanes, Kirkor ve Aleksan. Bunların iki tane matbaası vardı.) Eski dostum A, Nadir Brenin yazdıklarında yan- lışlık var; o da dediğim gibi ilk Sabahın Beyoğlunda 1878 (1293) de basılmış olması ve bunu Mihranin tam 13 sene sonraki sababa karışdırmasıdır. Bu müddet zarfında Mihran Daruşşafaka kitaplarını basdı; fazla baadı, adliye takibatile matbaa altındaki turgucu dükkânına doldurdu, Bu da o zamanın Vakitinde mufassal vardır. Daha &onra meşhur yazlcı Beşir Fuadiu Güneş meomuasını baadı ve B. Fuadi batırdı o da intihar etti. İkinci sabah bu rezaletlerden sonrs tam 1305 de (1809) şimdiki Taw matbaasında çik- mıştır ve Anadolu zaferine kadar yürümüşdü. azet6e imtiyazı almak için Beratihümayun ve rildiği de doğru değildir. İmtiyaz mektubunu Dahi- liye nezareti İradeye göre verirdi. Meselâ 1308-1893 de İkdam için İmtiyazı Cevdet merhum böyle almiş. Abdürrahman Adil dostumun anlattığı Kaçopulo çarşısındaki matbaayı bilmiyorum; bu matbaa Ahmed Midhatın sürgün Radoşa gidişinden önce olacak. 1302-1887 de Babıâli yokuşunda Bbüsüud sokağında Tercüman - Hakikat matbaası Ahmed Midhatın idi. Bbüzziya matbaası Galatada Senpiyer hanında idi sanıyorum, Ebüzziya oradan sürgün Konyaya gitdi. Said Bey Filipin Vakit başmnlarriri, o da oradan Yemene sürgün oldu. Amed İhsan Tokgöz Abdürrahman Adil Erenin TAN daki yazım: SABAH GAZETESİ İBRET GAZETESİ Sabah gazetesi sahibi Papadoplo namında bir Rum idi. Sabah gazetesinin beratı Divanı Humayun Kaleminden Pa- " doplo namına verilmiştir. Çünkü evvelleri gazete çıkarmak abıâliden berat istihsaline bağlı idi. Beratlar da Divanı ya Kaleminden yazılıyordu > Papadişle beratım aldığı halde Sabah gazetesini Marek ı. Beratını ucuz fiyatla sat- mak mecburiyetinde kaldı. Papadoplo beratını Karakaşyan Mihrana sattı. Sm Papadoploya yalnız beş slün vermiş, namına Divanı Humayundan t belle en berat çıkartmıştı. Mi ran beratı aldıktan m muharrir Şemsettin Sami Beye mü- racaat etti. içek kıt Pe pr Sabah vene baştanaşa gr Sami Bey Mihran da bizzat kendisi dizip te- arik ettiği .» 17 el tezgâhında gene endisi basardı. Sa- > Bey Sabah gazetesi muharrirliğinden para almazdı. Ken- di dizip kendi elile tezgâhı çevirerek bastığı gazete Mihran Karakaşyana m ucuza mal ol an gazetesini ma çi sür- twek için de iye ücreti vermez: ü geze“ telerini erkence dl sonra koltuğuna alır, Babil cad- desinde gelene geçene om paraya satardı. Ben Sabah mat- baasını şimdiki “Tam,, matbaasında olarak bilirim. os. evvel Mihranın başka y yerde matbüası, bir başka tezgâ olup olmadı; 57 hatırlamıyorum. Çünkü İstanbula tahsil kar- tile Me 1301 de i Sabah,,ın on paraya satışı fevkalâde sürümüne sebebi- yet ml Pek çok rağbet gördü. Çünkü o zamanlar ve on — evvel neşredilen gazeteler, çok pahalıya satılıyordu. Ce- i Havadis, Ruznamçei Ceridel Havadis üçer buçuk ku- e Namık Kemal Beyin Beyoğlunda, Haçopulo imei çıkardığı İbret gazetesi iki kuruşa satılıyordu. Namık al in gazetesi pahalı olmasına .gee | ünde bin tane satı agg O zaman yi tane sürüm bir sürüm cgi du. Namık Kemal Beyin İbret şan günde bin kuru gine Mi kâr İliş, Bin k cşad Bey, E bilye e ey, Recaizade Esi böl birlikte güzelce yer, güzelce içerdi. Namık Kemal Beyin çemiyetlerinde bir — ermeni avukat bulunurdu. (Hem gazete işlerine nezaret em de mubarirlerle hembezm ig Şinasi de meclise bi. göne değildi. emi avukat Toros Saraçyan Efendi rivayet eder ki: çopulo çarşısında İngiliz sefaretine nazır olan kapının e ir taraça vardı. Bu taraçaya masalar, sandalyeler konulur, meal Bey e de bir gire konyak yerleştiri — Namık Kemal B eşad, Recaiz; Tevfik Beyleri ea m konyak şişesini açıl yayar mıya ve her üç muhatabına birden öç makale dikte etmiye başlardı. Bu yazılar en çok bir saatte bitirilir ve pala bas- ıya verilirdi. Tahkikatıma nazaran, İbret gazetesi Ahmed Mithat Efen- dinin Haçopuloçarşısında 13 numaralı dairede ilk tesis etmiş olması İâzimgelen matbaada basılmıştır. Çünkü Ahmed Mit- t Efeni evir gazetesini bu matbaada bastırmıştır. Ve matbaanın kendi malı olduğunu Ayan Reisi Rifat Bey mer- uma söylerdi. ve gazetesinin tanıdığım muharrirlerinden biride Ata Beydi. Ata Bey, maliye memurlarındadı. 1301 de Selânikte üşar snzaliğindi bulunmuş, sonraları merkeze alınarak terakki etmiş ve meşrutiyetiç maliye nezaretine mere Hammer tarihini tercüme gibi büyük bir hizmeti v Ata Bey, kapı dönüşü her ei gey marine uğtar, şimdiki “Tan, matbaasının veznedar odası olan odada kırık ve yırtık bir basma koltuğa oturur, elindeki çıkını açıp yani — an Karakaşyana # O zaman Mihran sasibdmüru il üst katı yoktu. İdare me- mürü Abüsleyin taşlıkta otururdu. Abdürrahman Adil Eren No. 2105——-420
