4 Aralık 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Siyasi aim ö2 Liberalizm nedir Onbirinci fasıl Okumak hürriyeti Diğer bazı muallimler hükü- metin fikrine sadık, fakat lüzu- mundan fazla sadık olacaklar- dır. İleriden gideceklerdir. Bu) da, takip fikrinden mahrum ol- mak gibidir. Anti klerikal, fakat ruhçu bir hükümette onlar siz olacaklar. Radikal bir hü mette sosyalist; sosyalis hükü- metin idaresi altında komünist olacaklar ve anti-militarist bir hükümet idaresinde ise vatanın lâğvmı istiyeceklerdir. Bunlar en can sıkıcı unsurlardır. Onları hem severler hen onlardan kor- karlar, Sevdikleri için kendile rine takdirlerde bulunurlarken, korktukları için de darbeler in- dirirler. Bu hareket: karşısında muallimlerin © memur olmakla berabe mutlak hürriyetini isti- yenlerle hükümeti kendi taraf- tarları üzerine ateş etmekle ittiham edenler, ayni derecede isyan ederler. Bütün bu işler arasında kü- güle kazanın küçük. politikacısı fena mevkide kalır. Ne mual- limilerine tamamen polis komi- serleri gibi muamele edebilir, ne de Onlara başka türlü mua- mele etmek lâzımgeldiği ve mu- alimlerin fikri polis komiserleri olmadıkları fikrine * aklını yatı- rabilir. Devlet tedrisatı grubu çok iyi olabilir. Zirames lek şerefli meslektir. Yalnız devlete mensup olmasa daha olabilirdi. Devlet maarifinin mu- limler kütlesi arasına daima sivrilmek istiyen ve sivrilmek için. siyasete dayanan ve me- murları devletin değil, kendi nin hizmetkârları addetmek iti- yadında olan hükümete .dalk: vukluk eden fesatçılar karışır. Devlet tedrisatının: mevcut ol- duğu bir memlekette, hükümet merkezinin bir köşe başında, oldukça hoş suhbet, oldukça malümatlı, güzel konuşan, hülâ- sa orta meziyette bir muallime tesadüf ettim: — Gidiyorum.. — Tatiller: «bitmeden nereye ? — Memlekete edilecek te... — Ön beş gün sonradır, in- tihap hakkınızı istimal için vak- tınız var. Ya intihap mücadelesi R... nin hasımları kuvvetli, ona yardım etmek lâzım, Bu muallim, dersinden ziya- de intihabata alâkadar oluyor- du. Eğer muhalefet fırkasında olsaydı, müfettişin © raporunda onun hakkında şöyle bir cümle olacaktı. — “Vazifesinde © biraz ihmalkâr siyasetten başka şeyle uğraşmazl, Fakat muhalefette değildi, Maarif emini olmak is- tiyordu ve arzusuna nail olduğu- nu arzederim. Söylemeğe lüzum var mı ki bu biçim memleketlerde mual- limler ordusu, intihabat memur- ları ordusundan — ibarettir. Her şey onları bu istikamete sevk eder. İptida kendi hırsları. Zira onlar tabii olarak hiç olmazsa papasın rakibidirler. Şu itibarla ki papas olmasa muallim köyün en nüfuzlu adamı olurdu. ( Muallimin papasa tâbi ol- ını tercih eder misiniz? —As- ial Papas ve muallimin başka şeyler olmasını . isterim ) sonra gayri dini olan ve son derece iice olmayan dimağlarda tabiati ile din aleyhtarı fikirler uyandı- ran tahsilleri, ve nihayet hakiki reisleri olan kaymakam ve de- ü- muallimler mi? R.. intihap Muharriri: Emila Fagvrt dım etmelerini | isteyeceğinden zaruret ( Onları bu istikamete sevkeder. Devlet tedrisatı olan memleketlerde, muallimler küt- lesinin muallimlikten ziyade si- yasetle iştigal etmesi için lüzu- mundan fazla sebepler vardır.Bir meb'us diyecek — “Daha âlâl, tabiil Meb” uslar başka türlü düşünmezler ve safdil oldukları zaman, başka türlü düşünmezler de. Tedrisat heyetinin bir ve ya bir çok” serbes vatandaşlar ce- miyetinin eseri olduğunu farze- diniz. Meselâ farzediniz ki Fran- sada, filesof Burjuvanzı. 16 ıncı asır nihayetlerine doğru Jesuit ve saire papaslarının tedrisatı kadar serbes bir lâik tedrisat te- sis etmiş bulunsun. O sıralarda! tedrisat işlerine hiç karışmıyan| hükümet, günün birinde hiç yok- tan bir lâik; tedrisat icadını ak- lından bile geçirmiyecekti.. Bu suretle Fransada di edrisatın kudretli rakibi olan bir | lâik tedrisat kurulmuş olacaktı.Bu çok eyidir. Fakat (fazla © olarak bu tedrisat siyasetle zehirlen- miyecek ve bu tedrisat hüküme- tin hasmı oldukları için faaliyet- leri üzerine şüphe çöken bir kaç şahısla, hükümetin arzularını in- faz suretile ilerlemek isteyen bir çok şahıslar, ve ne onlardan, ne de bunlardan olmadıkları halde zifelerini eyi yapmanın terfi in işe ' yaramadığını bildikleri cihetle vazifelerini rehavetle ya- pan diğer muallimler karışmıya- câktı. Bu öyle bir tedris heyeti olâtaktı ki, müessisletitlin daimi müzaheretine nail olacak ve mes- leğini menfaat düşkünü olmak- sızın, münhasıran ilim, fen, fel- sefe, tarih, sanayi, hakikat ve güzellik namına yapacaktı. Belki onunn da bazı mahzurları ola caktı, Fakat şu yukarıda saydi- ğım mahzurlar kadar vahim değil, — Fakat biz cemiyet ruhuna ve cemiyet yapmak kabiliyetine mâlik değiliz. — Cemiyet ruhu ve cemiyet yapan kabiliyeti mevcut olmıyan memleket, istibdadın tabii olarak doğduğu en müsait muhiti bula- rak inkişaf ettiği memlekettir. İşte bakınız nereye gidiyor: sunuz. Fransâda yalnız devlet tedrisatı ve papaslar idaresinde- ki tedrisat mevcut olduğundan okutmak hürriyeti meslesi mev- zuubahs olduğu zaman, yalnız onların arasında bir mesele gibi varit olur ve filen öyledir. Şu halde, ruhan siz hürriyet taraf- tarı iseniz, bunu müdafaa etti hiz için “ demek Jesuitsiniz? ; Sualine maruz kalırsınız, ve kendi kendinize:“Hakikat Jesuitmişim, bunu hiç düşünmemiştim!,der siniz. Ve hürriyetperverliğinizin kime yarayacağını düşünerek, liberal fikirlerinizin sarsıldığını hissedersiniz. Vakia Jesuitleri yalnız bir. prensibe hürmeten ve o prensibi sevdiğiniz için müda- fan ediyorsunuz amma, prensip müdafaasının şimdilik (sadece Jesuitleri himaye neticesini ver- mesinden müteessirsiniz çok 15- tıraplı bir fikir haletine düşer- siniz. Neden? Zira hürriyeti, tat- bik edecek derecede sevmiyor- sunuz ve kendinize benziyen, sizin fikrinize mutabık serbes bir. tedrisat tesis etmediniz. Liberalizm, (sevmediğiniz adamlara faydalı olsada yine liberal kalınız. Zira, evvelâ libe- ralizm O hasımlarının o hakkına riayet eylemektir. © © mink maarif “emini günün birin- a efendinin i “Sonra, sevmediğiniz * bu 'a- K.S.K. Sakıza gidiyor Şehrimizin kuvvetli takımla" rından K. $. K. birinci futbol takımı pazar günü ( Sakızda ( Lelâps ) takımı ile bir o maç yapmak üzere cumartesi günü körfez şirketinin Güzel © İzmir vapuru ile şehrimizden hareket edecektir. Takıma aynı kulübe mensup bazı zevat ile | gazeteciler ve İzmir sporcularından bir kaç kişi refakat edecektir. Bu seyahat münasebetle eg- zersizlerine ehemmiyet veren K. 5. K.h Futbolcular cuma günü Altay birinci futbol takımı ile bir egzersiz maçı yapacaktır. K.S.K.h futbolcularımıza şimdiden muvaffakıyetler temen- ni ederiz. Futbol Heyetinin yeni kararları Evelki gün vilâyet salonun- da toplanan futbol heyeti Lik maçlarının. icrası şeklini gör Şerek “bazı: esasları tesbit et- mişlerdir. Bu sene lik müsabakaları her iki küme * takımlarının ayrı ayrı karşılaşması te- suretile icrası hitamından sonra her iki küme- nin iştiraki ile bir -şilt turnu- vası- yapılması da esas itibarile kabul edilmiştir. Futbol heyeti tarafından kıymetli: şilt turnuvanın galibine verilecektir. Üç sene | sıra ile t turnuvasını. kazanacak | ku- ip ayni zananda şildin de'kâ- kiki sahibi olcaktır. Kulüplerden talev edilen ha kem namzetlerinin esamisi gel- dikten sonra futbol heyetinin ne- zareti altında. bir hakem kursu açılarak faaliyete » geçilecektir. Senelerdenberi diplomasız hakem ler yüzünden çekilen müşkülâtta bu suretle halledilerek badema resmi ve hususi maçlar. diplo- malı hakemler tarafından idare| edilecektir. Futbol heyetini bu güzel ka- rarlarından' dolayı" şayanı takdir! görürüz. : Elektrik ». 0 tarifeleri Deveran eden şayialar * doğru degildir Bir kaç gündenberi elektrik tarifelerinin tenzil edileceği ve tramvaylarda karne usulü tatbik olunarak bu kısımda da tenzi- lât yapılacağı söylemekte idi. Dün bir muharririmiz elektrik şirketinde (selâhiyattar bir zata müracaatla izahat almak istemiş ise de ' mumaileyh katiyen böyle bir mesele mevzuu bahs olmamış- doğru tır şayialar demiştir. değildir. prensibi temsil: ediyorlar ve ni- hayet, prensibi, ihlâl edilmiye- cek prensibi ihlâl ederseniz bir daha ona istinat edemez ve o- nu kendi menfaatinize, kendi keyfinize göre istimal eyliye- mezsiniz. Hülâsa; üç telâkki vardır: Yalnız devlet tedrisatı; hiç dev- let tedrisatı olmadan serbes ted- risat; devlet tedrisatı yanında ser bes tedrisat.En iyisi sonuncusudur ve ümit ederim ki istikbalin ted- risatı olacaktır. İkincisi kabule şayandır. Hakkı muhafaza eder ve kurtarır. Biri çok fena- dır. Gerek ruhu gerek tesiratı, , Serbes Gi ımhuriyet kârri etmiştir; Lik * maçlarının vazedilecek olan bu Yunanlı tarafından İzmirde Pasaport ile hane arasında münasip bir istimlâk edilerek tanzim edilen küçük bir şehir plânını tatbik etmek suretile ( inşaat yapmak arzusunda oldukları bil- dirilmektedir. Bu plânda asri bir şehrin bütün ihtiyaçlarını tat- min edecek her şey mevcut imiş İnşaat bittikten sonra bunlar on Hima Himayei etfal cemiyeti on ay zarfında himayesine aldığı yav- rulara yaptığı yardımlar ile te- min ettiği varidatı gösterir bir plânço © hazırlamış ve bunları bastırarak bu müesseseye alâka gösteren zevata tevzi eylemiştir. © Çıkarılan bu hesaplara göre cemiyet teberruattan 795 lira kırk üç kuruş rozetler hasılâtın- dan 960 lira yirmi dokuz kuruş resmi müsseselerden bin lira, pi- yangodan 2066 lira otuz altı ku- ruş ve müteferrik varidattan 1308 lira altmış sekiz kuruş ki ceman 6130 lira yetmiş altı ku- ruş varidat temin eylemiştir. Bu meblâğın 1526 lira kırk ei Etf bir grup İzmirde vasi inşaat yapmayı belediyeye teklif edecekmiş 'Atinadan gelen hususi birJsene zarfında taksitle ödenmek mektupta sermayedar bir grup)suretile istiyenlere satılacakmış. mektep, karakol, otel, banyolar, bahçeler mahalleri Bu yeni şehirde ve muhtelif eğlence ve her esnaf için sanayihaneler Noel yortusundan gruptan iki zat İzmire çarşılar sonra uameleye , teşebbüs in hazırlanıy orlarmış. On ay zarfında ne işler yaptı? Bu sene balo vermekten vazgeçti çocuk bayramına tan hariçtir. İstihbaratımıza görebu sene çocuk bakım evine (Ültraviyole) cihazı getirilerek bakıma daha fazla ehemmiyet verilecektir. Cemiyet varidat temini için halka usanç veren balolar terti- binden bu sene sarfı nazar ede- cek birçok masrafları mucip ter doğrudan doğruya müessesattan e münasip cemiyete kuruşu çocukların geydirilmesive | yapılmasını rica eyleyecektir. tibattan o vazgeçerek görecekleri yardımın bulunacakmış.. gelip belediye ile anlaşmak ve lâzım al cemiyeti okutturulmasına (711) lirası da- ğitılan süt ve gıdaya, (293) lirası (8276) lirası çocuk bakım evi masrafıra (409) rası da müteferrik yardımlara sarfolunmuştur. Son seylâp dola- yısile yapılan yardımlar bu hesap- Oğlu den öğleye Okumıyanlar Halk dersaneleri açılacak y, vatandaşlardan O okumak yaz. mak bilmiyenlerden bir kısmı daha okumağa başlıyacaklardır. Devamlı bir gayretle idare edil. memesine ve reklâm tarafına iş çihetinden fazla ehemmiyet veril. mesine rağmen, millet mektep. lerinin faydalı neticeler verdiği muhakkaktır. Türkiyede yeni bir nüfus tahriri, okuyanların çoğal. dığını ve cehaletin azaldı; gösterecektir. Bunun takdiri.Bi gazeteler için kolaydır. Gazete okuyanların adedi, normal vazi yetlerde de, heyecanlı zamanlar da da, şimdi, evvelden ziyadedir Binaenaleyh, millet mekteplerinin esaslı olarak faaliyeti devan ederse, mektep harici vatandaş. lardan okumak yazmak bilmiyen. lerin sayısı gittikçe azalacaktır Faki izim burada dokun. mak istediğimiz nokta, mek teplerde oluyanlardır. Dünkü gazetemizde neşredilen bir i tatistikte görülmüştür; mektep. lerimizde okuyan 700 bine yakin çocuğun üçte biri kiz üçte iki erkektir, 700 bin rakamını ne dereceye kadar © memnuniyet bahş addetmek lâzım geleceğini münakaşa etmiyeceğiz. Muallin. lerimizin o mevcuduna göre di- ha fazla çocuğu okutmak filen imkânsızdır. Maarif siyasetimizin esası fazla muallim yetiştirmek ve az zamanda muallim ordusu nun kuvvetini iki misline ibliğ eylemek (olmalıdır. Bu gayeye yaklaştığımızı göremiyor ve mi- teessir oluyoruz. Müteessir olmamıza diğe sebep te, kızlarımızın tab de çok geri kalmalarıdır. İli erkeğe mukabil, yalnız bir kı mektep görebiliyor. Bu, utan lacak bir neticedir. Bunun me nası şudur ki, yetişecek nesi lerde de kadın ve erkek ar sında tahsil müsavatı hâsıl ole ve bu et- Triyeste itibarile. 1789 ve1793 senelerinin imdilik sevdiğiniz bir bütün prensiplerine muhaliftir. daha az istihlâk Trenelr: Al Koşuların hitamında ve Alsancağa hususi tren Cihan yağ istihsalâtı Mütemadiyen çoğalmaktadır Son vaziyet konsolosü Nebil bey İtalyan zeytinciliği ve cihan zeytin yağları şehrimiz ticaret odasına mufas- sal bir rapor göndermiştir. Ra- porun mühim noktalarını aynen iktibas ediyoruz. İtalyada zeytin “tanesi bizden edilmektekdir. Konserve halinde ihracat dahi mahduttur. Umumi harptan ve sonra İtal- şöyle tesbit edilmiştir. 913 de zeytin tanesi 977|İtalya 283 milyon kilo, Yunaı milyon kilo zeytin yağı istihsa-|tan 73 milyon. kilo, Asya lâtı de"1,742/000 hekto litre idi.|milyon, Cezair 23, 926 da zeytin tanesi 1256 mil-|milyon kilo, bütün istihsalât ye-/rı intihabata karıştırdık. Vakit 136) reyleri hakkındi 100 Fuat milyon kilo, “yağ 2399000 hekto litre i ik 929-930 altı tesbit edilmiştir, İspanya 620 milyon bir milyar VALİ KAZIM PAŞA HAZRETLERİNİN RİYASETİNDE Vilâyet Hususi Muhasebesinin Sonbahar at koşusu 5 Kânunuevvel cuma günü saat on dörtte başlayacaktır Ikramiyesi :2600 liradır Duhuliye : Erkek Mevki: Meydan: Askerlerden ve heyeti talimiyeleril, gelen mektep talebelerinden duhuliye| tir. ncaktan I2 13,5 ve 13,40) hadan Kemer Hanım 25 ardır. 22 (562 nesi 1007 milyon kilo. yağ ıstih- mıyacaktır. Yeni yetişen. nesi ler, yine büyük bir ekseriyeti bilhassa kadınlık — cihetinden, cahil olarak yetişiyor. Memleket için bunun, ne büyük, «tehlike olduğu aşikârdır. Bir milletin umumi seviye sinde kadının mevki hakkınd: salatı da 1,620,000 hektolitre 928 de zeytin tatesi 1413 istihsalâtı 929 da tane istihsalâtı 1729 milyon yağ istihsalâtı 3143000 © hektolitre i. Cihan istihsalâtına gelince şu suretle Tunus 60) sözde, siyasi hak ver imseye öğretilecek hakikat kalmamıştır, zannediyörüz.. K dın ne kadar müterakki is, milleti de o derece; ilerilemiş tir. Kadınlığı cabil olan mille, çok geri kalmış bir milleti Türk inkılâbının kadınlık arr sında kâfi bir süratle inkiş edememesi, yani içtimai hayattı kadının mevkiinde pek fali değişiklikler olmaması, erkekle rin hodbinliğinden ve kadınları cehaletinden ileri iz, kadınlığı sürat le ilerletmek isteyen — milletiz ne onların, ne de © kek arkadaşlarının reylerini, kv lağa asmadık amma, hiç olmar sa şeklen © kendilerini “intiba? sandıklarına | yanaştırdık. Bu mukabil, kızlarımıza mektep 10 mayoruz, onları mektebe als! yoruz. Bitaraf bir gözle bizi tetti edenler, halimize eminiz ki gül ceklerdir. : Kızların çoğunu mektepsiz ve bırakan bir milletin, maarif sabs/ sında onlara erkeklerle müsavi temin etmiyen bir mi sahada müsavat vermesi hoş ” komedidir. Bu da gösterir kiri" tihabatta aranılan şey muhaker* değil, sayıdır. iz kadınların reyine ten fazla taraftarız. Zira kaf için hayatta erkekle tam Pİ müsavat isteyenlerdeniz. Fak bu müsavatın en faydalı kısmı ke dına hayatını kazanmak, çalış? imkânını bahşedecek olan tah! müsavatıdır. Türkiyede ( (©) nist ) teşkilâtı olsa, kendili den elde edilmiş olan rey si savatından fazla, tahsil müsav- için çalışmalıdır. Mektepler erkek ve kız çocukların 94 arasındaki nisbetsi; mes makamların lâkaydi ile ka laması gösterir adın - erke müsavatı bizde — hakiki deği esalidir ve şeklidir. || herkes"