31 Ekim 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Cemiyet teşkil etmek hurri- yeti insanın bir hakkı mıdır? Beyannameler bundan bah- setmiyorlar. Sakinane toplanmak ve dini ayinleri serbesçe yapmak hakkından bahsediyorlar... Fakat başka şey ol cemiyet teşl hakkından değil, Bu hakkı bil- iltizam © uzaklaştırıyorlar, “onu istemiyorlar mı? Buna inanmağa mütemayilim. Zira beyanname- lerin muharrirleri pek aristokrat! aleydaridırlar ve, cemiyetleri ar- istokrasinin muhtemel tohumları bir aristokrasi tehlikesi halinde görmüş olmaları muhte- meldir. Fakat kat'i olarak bile- meyiz, Yalnız şunu biliyorum ki, beyannameler saydıkları haklar arasında “cemiyet teşkili, hak- rından biri midir? Ayni süküt, 'Aksi manada, insanın müsa- Vat ve mülkiyet hakkını kaydedi yorlar. “ Mülkiyet adam hakla- rından biridir. ,, sözlerinden ne mana çıkarılmalıdır.? Yani her insan, nasıl ki gidip gelmekte serbes olmak ve emniyette bu- lunmak hakkını haizse ayni su- retle mal sahibi olmak hakkını- da haizdir manasını mı? bunun neticesi taksimcilik ve komü- nistlik” olur. Beyanname mu- harrirlerin meseleyi bu manada telâkki etmiş olmaları muhtemel değildir. Aglebi ihtimal | şunu söylemek istemişlerdir ki bir şe- ye malik olan bunu muhafaza etmek hakkını haizdir. Ve mal sahibi olandan bu mal nezedi- lemez.. Fakat şu halde işte bir “ hakkı, ki. yalnız bazı adamların bir imtiyazıdır. Belki de;keyfiyet tavzih. “etmek icap ederdi... (55 “Müsavat biradlam halladır,, sözünden de, : bütün i oldukları, kanın benim hakkımı ih- Bunun neticesi de taksimcilik, kollektivislik . ve o mutlak bir Devlet sosyalizmi olurdu. Vakia burada muharrirler maksatlarını izah etmişlerdir. İlân ettikleri hakkı tahdit etmişlerdir. Şu sözleri ilâve etmişlerdir: “Bütün insanlar tabiaten ve kanun na- zarında müsavidirler.,, - Kanun ister. himaye etsin, ii etsin herkes için aynidir. - Bü- tün vatandaşlar umumi memuri- Di seyyanen kabül edilirler. , İnsanın müsavat hakkı işte buna inhisar ediyor. Söylemeğe lüzum yoktur ki muharrirler 'bu suretle mtisavatı bir adam hakkı olarak geçirebilmek onu hemen hemen hiç mesabesine itdirmi lerdir. “Tabiaten müsavi ,, k mesi sadece bir cümle, ve zaten gülünç derecede yanlış bulun- maktadır. “ Kanun nazarında ,, ibaresi muharrirlerin hakiki fikridir. Fa- kat şunu düşünmediler ki insan- ların hakikaten kanun nazarın- da müsavi olmaları için hükü- met karşısında, polis karşısında, adalet karşısında müsavi olma- ları lâzımdır, ve hükümet karşı- sında; polis karşısında ve ada- let karşısında müsavi olmak için de hakikaten kuvvette, zekâda, münasebatta, servette' müsavi “ olinaları icapeder ve bu hakiki müsavat olmadan kanun karşı- da müsavat evvelâ pek az bir şeydir, ve sonra bu pek az şeyde bir hayâlden ibarettir. »Umumi memuriyetlere kabul hususunda da ayni şeyler söy- lenebilir. Zira bu kabul daima tevellüde, tahsile ve binaenaleyh “servete, hükümetin. lütuflarına tâbi olacaktır ve müsavat siste-| mi altına girebilmesi için iptida »hakiki müsavatın tesisi iktiza) NE emmedir Muharriri : Emile Faguet cut olacak hükümet memuriyet- leri kendi dostlarına verecektir. Bütün bundan şu neticeyi çı karmak lâzımdır ki musavat bir hak değildir, zira husulü imkân- zdır, zira o kendisine yaklaşı- labilen fakat ulaşmak imkân olmıyan bir şeydir, ve halbuki bir hak ona sahip olan kimseye tamamen verilebilecek ve tama- men uhdesinde muhafaza oluna- bilecek bir şey' olmalıdır. Emni- yet bir hak addedilebilir. Emni- yette olm hakkım vardır. Her kese müsavi olmağa hakkım var mı? Var, eğer ki gücüm ye- terse. Bu bana şunu şöylemeni- ze benzer: “ Renan kadar zeki olmağa hakkınız vardır, eğer ki öyle isem, Ölmemek üzere ha- zırlanan bir metne böyle budala- lıklar sokulmaz. İşte, meseleyi yanlış bir e- sas üzerinde kurdukları için, her mükaveleye © mütekaddim adam hakkı mefhumu, adamın şu ilahi hukuku mefhumu üze- rinde kurdukları için, Beyanna- melerin muharrirleri / tesadüfe bağlı olarak gidiyor ve tama- men indi olan, başka türlü ol- ması imkân bulunmüyan bir “A- dam hakları, listesi tanzim edi- yorlardı Bilâhara bu pek güzel gö- rüldü ve 1789-1793 Haklarına zamanın arzu ve temennilerine göre diğer haklar inzimam . etti. 1848 de çalışmak hakkı ve yar- dım görmek hakkı ; çıktı. Bün- lar da, evelkiler gibi, davanın ihtiyaçlarına göre icat edilmiş haklardı. İnsan çalışmak hakkı- İni haizdir, eğer ki çalışacak iş varsa. Yardım görmek hakkını ise hiç haiz. değildir. . Yardım, bir merhamet. vazifesidir, binacna-| leyh bir. hakla. rabıtaşı, olamaz. Eğer cemiyete hizmetleriniz geç- mezse, yardım görmeğe âdeta hakkınız vardır, bunu teslime hazırım. Orada M. Leon Bour- gevisnin (Teavün) ünvanlı kita- bında çok mahirane şekilde bah- settiği ( Mukaveleye yakın şey) vardır. Fakat, benim gibi sade- ce: hayatınızı © kazanmışsanız ve şimdi il indeyseniz, ne hak iktisap ettiniz? Ben ve hat- ta Cemiyet, merhamet vazifesile size yardım etmeğe mecburuz. Fakat bir hakka . tekabül eden bir vazife ile. değil. : Ne sıfatla alacaklı oluyorsunuz? Demek, bü da icat edilmiş hayali haklardan biri idi. Zaten hepsi de böyle- dir, İnsi ın hakları © insanın beslediği... arzulardır. ki, bütün arzuları gibi bunları da bir hak addeder, ve vakıt vakıt bün- ları, parlak ve hükümlü olma- ları için, bazı kanunların arasına geçirir. Fakat bu suretle hare- ket etmek ve meseleyi kenâr- dan görmek tehlikelidir, zira çok vahim neticelere varılır. Meselâ, hakikatte tesadüfe tâbi olarak, mülkiyet ve müsa- vatı adam (hakları meyanına kaydetmek mantıki fikirleri hür- met edilen bir metne dayanma- ğa, ve “Fransız ihtilâlinin pren- siplerinden,, doğan ani, mü: takbel ve zaruri bir netice ola- rak komünizmi talep etmek için beyannameden istianeye sevk- eyler. Madam ki insan, istediği saatte yatmak hakkını haiz ol- duğu ğibi mali sahibi olmak hakkını da haizdir, öyle ise her- kesin mal 5 olması için bütün malları taksim ediniz ve- ya müşterek yapınız. Madem ki müsavat bir adam hakkıdır ve madem ki “bütün adamlar ta- biaten müsavidirler ,, o halde tabiatin kanunu bozmuş olan, içinde (yalnız & müsavatsızlık hüküm süren bu' cemiyeti tahrip a decektir. Hattâ hayır, o vakıt ediniz. Haddi zatında az bir şey olan ve hakiki müsavat ol- Halâ devam ediyor Müddeiumumi tahkikat evrakını ülkiye müfettişliğiine vermiş Manisadan yazılıyor: 27— (ge- ikmirtir. ) Burada da belediye intihaba- tı, Türkiyenin ekseri şehirlerinde olduğu gibi Cumhuriyetin temel taşını teşkil eden vatandaşların en mukaddes hakkı büyük ma- kamların malümu ol lâzım gelen sihirli ellerle çiğnenmek suretile neticelendi. Manisa inti- habatında makamatı resmiyenin halk fırkaşını, bütün bir memle- ketin arzu ve âsarı hilâfına, ka- zandırmak için oynadığı rolleri büyük bir nefretle gördük, her zaman ispat edebileceğimiz bu kanunsuzlukların tafsilatına geç- meksizin vuku hali kısaca izah etmek isterim: Her taraftaki emsali “gibi o Manisamızda da Serbes fırka © taraftarlarına rey attırmamak için mümkün olan her müşkilâtın tatbikinden sonra, bizzat encümen azasinın tesbitine nazaran, Halk fırkâsı- nın aldığı 180 küsür reye mu- kabil Serbes fırka 2800 küsur reyle ihrazı. ekseriyet eylemiştir. Rey' puslaları “encümen hüzü- rundaki 'daktilolarla “teksir edil mekte olduğundan * bunu “anla- mak: kendileri * için hiç te müş” kül değildi. Sandik açılmazban' iki gün evvel belediye müstahdimininden Kenan efendi; akşam üzeri « en- cümenin meşguliyetinden İstifade ederek, encümen mühürünü alı- yor ve ertesi sabah evrak ara- sına sokuştururken yakalanıyor. Ayni sabah sandıkta da bir rey puslası girebilecek kadar yarık bulunuvor. Encümen derhal keyfi- yeti Vali beye bildirmişse de intihabatta her #ürlü kanunsuz- İluklara cevaz verilen , böyle bir ni zamanda nazarı itibare alınma” dığı ve alınmıyacağı şüphösiz- dir. Netekim gene her yerde olduğu gibi sandık açıldığı Za“ man Serbes fırka reylerinin efr sunlu eller ile tebdil. edilerek halk fırkası kazandığı hay- retlerle görülmüştür. Derhal def- terlerdeki imzalarla rey pusla- larındakini mükabele, etmek tiyenlere mümaneat edilmiştir. Sandık açıldığı gün encüme- nin vaziyeti de zikre şayan ga- ribelerdendir. Encümen, odada jandarma ve polislerin muhâsi rasına alınmış kat'iyyen hiç biri- sinin dışariya “çıkmasına imkân bırakılmamıştır. Fakat encümen le müra- kabe kapularinın açık olduğunu söylemeğe lüzum var mıdır ? Tasniften evel encümen azasına ziyafet: veriliyor. Yemeklerde ne gibi keramet vardı bilinmez bundan sonra artık azanın işi tasnife nezaret değil sabaha kadar yüz numa- raya taşınniak oluyor. Fena ha: talanan bir zat polis nazaretinde evine gönderilmiş ve. fakat tas- nif neticesine kadar ihtilâtı Rey puslala- yolsuzlukları görüp ( intihabata fesat ve hile karıştırıldığını anlıyan en- madıkça souk bir şakadan iba- ret kalan kanun nazarında mü- atla iktifa etmeyiniz, ve ta- müsaadesi nisbetinde ha- kiki müsavatı tesis ediniz ve mülkiyet müsayatından işe başla- yınız. —Ve il Beyannamelerin muharrirleri- le benim aramda sadece mesele- nin şekli itibarile bir fark var- dır. Ben hakikatte, ruhen, tama- men onlarla beraberim. Beyan- nameler umumi hatları itibarile iberalizmin kanunuesasi adde- dilebilirler. Bununla beraber ben meseleyi * başka bir. zaviyeden görmeği tercih ediyorum. Ve niçin ettiğim de şimdi anlaşıl- mıştır. cümen, Vali beyden imdada karar vermiş ve teşriflerini rica etmiştir. Merkez memuru ene men azalarına vali beyefendinin cevabını, şu şekilde bildiriye “Bitaraflığım hasebile gelmeki ğim doğru değildir, tasnif bitip mazbata imzalanıncaya kadar, bir ayda olsa, burada mahpus- sunuz, hariçte en küçük bir nü- mayiş olduğunda derhal siz tey- kif edileceksiniz...,, İşte böyle bin türlü tehdidat ve mazbatayı imza etmemek için saatlerce © mücadeleden sonra imkân olmadığını gören encümen, mazbatanın zirine gazetelerde intişar eden muhalefet şerhi ya- Zarak pek tabii yalnız reis hariç kâmilen imza etmek suretile ne- fislerini taklis' ediyorlar. Bu suretle intihaba hile ve fesat karıştırılnığı resmen teey- Yütettiği halde vali beyefendi, hem şerilerin payimal edilmiş hukuk mukaddesesi bahâsına, Halk fır- kası mamzetlerine buyurultu gön- deriyör. Şu ahvale baktıkça, memle- ketimizde ' kanunun, ekalli kalil bir;zümrenin, keyf ve ihtirasına oyuncak olmaktan ne zaman kur- tulacağını kendikendimize teessüf ve telehhüflerla sormaktan men'i nefsedemiyoruz. âne | tesel limizi Adliye ve sikile eme zin * bitaraflığına © olân” itimadı tammemiz teşkil etmekte idi. «Ve bu ümniye- iledir ki S. bes fırka Müddeiumumiliğe mi râcaatla intihabı ifsat eden be- lediye müstahdimininden Kenan efendinin. tecziyesi için tahkikat icrasını talep etti, müddeiumumi Kâmil beyefendi, gayet bitara- fanemeseleji “talikik ve müseb- biplerini mahkemeye “vereceklee ve. hâkimliğine havale etti. Fakat bu adli tahkikat, alâka- darları endişeye düşürmüş ol malı i, gün $onra Adliye vekâleti celilesinden geldiği vayet -edilen bir şifre üzerine müddelumumi bey derhal teb- dili fikir ve adliye bitaraflığını bertaraf ediyorlar ve (tahkikata muavin Sadi bey tarafından de- vam edilmek üzere) kaydile ev- rakı müstantiklikten alıp o si- rada Manisayı teşrif eden mül- kiye: müfettişi" - Tevfik — Talât beyfendiye veriyorlar. Tevfik Talât beyfendiye çok. büyük hürmeti, namuslarından bir an hatırımdan geçmez, lânmiş ir tahkikat nasıl tevkif ve mülkiye müfettişliğine tevdi olunuyor. vardir, şüphe fakat baş- F. Cevdet Belediye görmiyor Fakat ekmekçi- ler cemiyeti işidiyor Bilümumekmekçi esnafına Bazı esnafın fazla fiatle ok mek sattıkları ışidilmektedir. Bilhassa böyle Yelâketli günleri: mizde * esnafımızın — bakkallara ye saireye ondalıkla ekmek sat- mamaların zira bazı kimseler mahalle aralarında ve şehir ha- rici yerlerde fazla fiatle ekmek sattıklarından ihtikârm müseb- bibi biz fuzuncular olduğu ileri sürülüyor ye şikâyet ediliyor Bunun için felâketzede İzmir halkınn mübrem ihtiyacı olan ekmeği esnafımızın bizzat tez gâhlarında ve belediye mukarre ratı dahilinde satmalarımselâme- ti millet ve mesleğimiz namına rica ve istirham eyleriz. Ekmekçiler esnafı heyeti idare reisi ilayı: “tahkikat |i AŞ- İhâkim kalacağını “ Odemişli ark li Ödemişte intihabatın tama- mile Halk fırkası için çalışan ve vatandaşların öctbes rey ver- melerine mani olan bir Kayma- kam fından ne suretle idare i- hatırlardadır.. Ödemiş- liler intihabatın ilk gününde bü- yük bir. kütle halinde Serbes fırka lehine rey. istimaline şitap etmişlerdi. Halkın ekseriyeti değil Gdemişte tevkif edilen arkadaşlarınız. hemen hemen umumiyeti S.£Fir- ka ile beraberdi. Bunu gören kaymakam bey ve belediye r: Döktor Mustafa bey intihabatı ne- ticesiz bırakacak çareler arıyor- ip. dairesinde bir hâdise / Belediye reisi dok: Kaymakam bey koştu. İntihâ bâti/ durdurmağa ; tevessül etti- ler,/ Müntehipler asabiyet. içinde idiler, İntihabatı devâmını, rey verebilmeleri imkânının selbedil- İmemesini orlardı. Halk ba- ğırıyor, iştikâ ediyordu. Kayma- kam beyin, belediye reisinin ha- reketleri, koyu fırkacılıkları in- fial uyandırmıştı. ! Serbes fırka erkânı, halkçıların bir hâdisel çıkararak teşebbüs ettiklerini Fikirleri teskine, nümayiş halin- de toplanan vatandaşları dağıt- mağa çalıştılar. Çünkü kanunun ümit ediyor- lardı. © Halbuki işe jandarma karış tirildi. Halkı teskine, intihaba tın kanuni yolda yürümesini te- mine çalışan serbes fırka erkânı tevkif edildi ve hapse atıldı. Serbes fırka ocak reisi Şükrü; diş tabibi Kemal, eczacı Salik beyler ve arkadaşları bu suretle hürriyetlerinden mahrum bira- kıldılar, Hâlâ da mevkuf bulu- nuyorlarA Bu arkadaşlar Dahiliye vekâ- letine müracaat ederek haksız ve kânunsuz yere tevkif edil- diklerini, tazyik karşısında Ser- bes Firkanın intihabattan çekil- meğe mecbur kaldığını, intiha- batın bu şekilde halkın iştiraki olmaksızın komedi halinde cereyân el bildirdiler ve kaymakam beyin, belediye reisi- nin kötü fırkacılik zihniyetile yaptıkları hareketleri protesto eylediler, Dahiliye vekâleti hâdiseyealâ- kadar olmuş ve İzmir valisinden malümat istemiştir. Biz de bu hususta ceryan eden muameleyi Ankarada tahkik ettik, Zira bu tevkif hâdisesi ve bunun devamı Ödemişli vatandaşları çok müte- essir etmiştir. Herkes hakkin tecellisini beklemektedir. İntihabat kurbanları a bulunuyorlar Vilâyet Dahiliye vekâletine yanlış malümat ve, “Jiçin fırkasınin yanlış anlaşılmış adaşlar hâlâ vi or tırdığımız tahkikat bize bir le daha göstermiştir ki İzmir vili. yeti hâdiseleri daima halk fır. kası közlüklerile görmekte vehi, kümete o suretle malümat ve, mektedir, Zira vali Kâzım paşanı, Dahiliye vekâletine gönderdiği cevapta, Ödemişte diş hekimi Ke. malettin beyle refiklerinin güyi belediye encümenini © vazifede, menettikleri, tecemmü kanunun muhalif surette içtima yaptıklı. ri, halkı hükümete karşı tahı ettikleri, kaza kaymakamına h karette bulundukları a olun. maktadır. Bu iddiaların asılsızlığı. na ise bütün Ödemiş halkı, intihap hakkını tazyik hasebile kullan. mıyan müntehipler kütlesi şa. hittir. i Halk firkasının Ödemişte in. tihabata karıştırdığı “ Fesat ve kanunsuzluk,, o derecede idi ki bünu © görmemek, anlamamak menfaatlarını kanundan üstün tutmak icapederdi. Vali paşı maalesef. bu, -hâdiseleri | tah kike hiç lüzum görmemiş vekâlete — gönderdiği telgrafı ise, Ödemişte intihabata fesat ve kanunsuzluk” karıştırıldığı dair olan iddiaların madde te yini suretile -tevsikini mahallin. den istediği ve fakat şikâyet edilen maddelerin ne olduğunun bildirilmediğini yazmaktadır. Vali paşanın hı retle tefsir etmi memek mümkün dej abata karıştırılan fe- sat ve yapılan yolsuzluklar ma- halli hükümete * bütüm * delilleri bildirildiği: 'gibi gazetemizde tişar “edenmütendditmektup- larda da © gösterilmiştir. Vilâyet bütün bu yazılarin hangisini di kate alârak tahkikat açmıştır? 'ilâyet tahkikat açmamıştır. Çünkü açmak istememi lidir ki açılacak bitarafane tah- kikat Ödemişte halk: fırl nunsuzlukları, taz, leri meydana çık: bunun için mi tahkikatta gösterilmiyor da, intihabatın kut- siyetini, hurriyetini müdafaadar ve vatandaşları teskin; ederek kanun yolunda - muhafazadar başka suçları olmadığım ilin eden arkadaşlarımızın » mevki! kalmaları tercih olunuyor? Telefon numarası - 2697 'elgraf adresi - İzmir Serbes Abone şeraiti Senelik: | 10 lira Altı aylık: 6 lira Ecnebi memleketler için: Senelik: 25 lira İlânat Birinci sayfa: Satır 100 kuru; İkinci sayfa: , 50 (Üçüncüsayf 0, Dördüncü 8 0, Daimi ve aylık ilânat ay rıca pazarlığa tâbidir ve az2 İmi teshilât gösterilir. İHTAR: Abone ve ilân üc Maatteessüf Ankarada yap-||