27 Şubat 1935 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 6

| Eİ MİLLİYET ÇARŞAMBA Devlet Şürası kararını verdi ufaşı 1 inci sahifede) sız bir surette cari olan işbu kaide, Türkiyede Teşkilâtı Esasiye kamınuna müsteniden Şürayı Devlete vücut ver- miş olan 1859 numaralı kanun ile bir şek ve tereddüde mahal vermiye. cek surette mütehakkik bulunmakta» dır. ihtilâf çıkınca... Filhakika bu kanunun o 19 uncu maddesinin bir fıkrası, âmme hizmet- lerinden birini ifa msksadile akdolu- nan mukavelelerden dolayı âkitler a- rasında tekevvün edecek ihtilâflerm iptidaen ve intihaen Şüravı Devletçe hüleme bağlanacağını natıktır. 22 inci maddenin ikinci fk, e nafıa işleri imtiyazları hakkımda avni hükmü mutazamınmdır. Şu halde her hangi bir imtiyaz mukavelesinin feshi hususunda hükümetçe tatbikata gi - rişilmezden evvel bükuku hususiye re- öimile işliyen mahkemelerden bir ka- rar almak lâzm geldiği yolunda da - vacı tarafından ileri sürülen müddea- pu kabulüne imkân olmadığı zahir - ir Diğer taraftan Şürayı Devlet kaza- sı, hükümetin ittihaz ettiği idari mua- melelerden ve kararlardan dolayı hak ilarnı veya menfaatlarını haleldar 0!- imuş görenler için mmüessestir. Şürayı Devlet nezdinde açılacak idari dava- larda hükümetin daima dava olunan taraf mevkinde bulunması liz ge Yir. Netekim bu nokta, idari d da fertlere duva hâlikımin, idari bir mwnmele veya kararın tefhim veya tebliği veya icraat yolile alâkadarla - rın itilama arzı tarihinden başlayıp aradan altmiş gün geçtikten sonra sa- ket olacağını gösteren Şürayı Devlet kanununun 25 inci maddesile de müs- tedeldir. Kanunun vazıi, hükümetin de Şürayı Devlette dava açabileceği- ni derpiş elmediğindendi de yalmız fes tir, Gerçi lette dava yalnız Şi kanununun 20 in ci maddesinin (d) fıkrasında yazılı kararlara temyiz yolile itiraz nde cereyan edebilir, yoksa ka- Bunun İ9 uncu ve 22 inci maddelerin de vazılı ve kaza mercilerinin iptida- € intihaen Şürayı devletten ibaret 1 muharrer mesajl ve ihtilâfat- ta hükümet davacı mevkiine geçemez. Amme hizmeti mukavelesi niçin yapılır? Bundan başka âmme hizmet imti- yaz mukavelelerinin illeti © tesisi, bu hizmetin görülmesinden ibaret olma - sma nazaran bu türlü mukaveleler, ve ferdi bir teşebbüsün sureti icraiyesi hakkında tarafların müteka- bil taahhütlerini gösteren bir sndiaş : enelme zeli Vini ifade ederler, Bi Li bhükü- metin bunlar karşısındaki vaziyeti le'âde bir taraf teşkil etmetken iba- ret kalması zaruridir. Zira: O Amme hizmetlerinin ifası esasen hükümete mürettip bir vazifedir. Bu hizmet, bir başkasına devir ve tahmil edilmekle hükümet, aslan vazifedar olduğu bu işin hakiki mosulü olmaktan kurtula- maz. Tabiri diğerle imtiyaza başlan- maş olan bir âmme hizmeti hiç bir > man bu mahiyetten sıyrılmış. Ke, imtiyaz mrukavolilerisdö hükE #etin sadece bir fert hak ve iktida - rile mücehhez bir taraf teşkil etme - yip kendisinin her yerde işin hakiki sahip ve hâkimi olarak tanmmasında ve bu nevi mukaveleler için (onda o kadar hudutsuz bir mürakabe salâhi- yetinin kabul edilmesindeki sebep ve illet yukarıda zikredilen esasda mün- demiçtir. Hükümetin vazifesi icaba - batını takdir ve tatbik hususunda hiç bir makamdan mezuniyet almaması da âmme hukukunun esaslı ve umumi iplerinden birisidir. Şu halde vi- âmme hukukunu haiz olan dev- letin her hangi bir imtiyaz mukave - lesinde imtiyaz sahibinin vecibelerini yapmamasından dolayı bizzat hare - kete gelerek yukarda söyledinği üze- re aslan ifası kendisine terettüp eden bu hizmetin işlemesini temin için lü - zumlu gördüğü her tedbiri resen itti- hazda serbestisini kabul etmek zaru - ridir. Buna binaen müddeinin, imtiyaz mukavelelerinde hükümetin ferile mü teallik ihtilâflarda müstakilen hare- kete mezun olmayıp bütün efalinin hu kuku bususiye kaidelerile bağlı bu - Junduğu neticesine varan iddiası ka- bule lâyık değil, Tramvay şirketinin iddiası Davacı şirketin 21 ve 24 temmuz istihsal etmiş imtiyaz mukavelelerinin feshinde Ba- yındırlık Bakanlığının istinat ettiği se beplerin meşruiyet ve ademi meşrui- yetine gelince: Vakın davacı şirket bu mukavelelerin feshinde kendisinin ve- olduğunu ve halbuki kendisi - ne mukavelelerle tertip edilen veci- beler | — Muayyen tramvay hatları- ps yapmak, 2 — lstimlâkler için İs - İanbul belediyesine 200,000 lira ver - mek, 3 — Karaköy köprüsü kaldırım- ları inşa ve imtiyaz müddetinin s0- muna kadar hüsnü halde idame mek, 4 — Muayyen yerlerde mua; tarifeli otobüs işletmek, 5 — Beledi. yeye veregeldiği kontrol aidatım 7200 Wraya iblâğ eylemek noktalarmdan i- baret birinci fıkrada bahsedilen tramvay hatlarını yapmak ver'ber'sin de imtiyaz mukavelesi mucibince bu hatların güzergâhlarında belediyece istimlâkler icra ve yolların tesviyesi- Je meşrut bulunduğunu ve 2,3, 4, ve 5 inci fıkralarda münderiç vecibeleri larafındap tamamen yerine getirildi- gini ve birinci fıkrada “işaret edilen tramvay hatlarından güzergâhmin is #imlâki belediyece tamam olsn Fatih. Edirnekapı hattını inşa edip iş'ettiği- ni ve diğer hatları yapamaması bun - lara ait istimlâklerin belediyece nde- mi ifasından ileri geldi; bevan ile beleAivenin ihmalinden doğan h cikmadi » day. sen “ş'nim den feshine ne ticaret kanunu, ne de olunduğu üzere her imtiyazlı âmme hizmeti mukavelesi- nin akdindeki gaye, âmme hizmetinin muntazam ve daimi surette işleme: olmakla bu gaye, her ne sebeple olur. sa olsün hasıl olmadığı takdirde mu- kavele zaten hükümsüz kalır. Mukavele hizmetin ifası için yapılır Hizmetin. yapılmamış olması için ileri sürülebilecek sebepler muka lenin bu hükümsüzlüğünü izaleye mü- essir olmaz. Zira: Mukavele bizzat bu hizmetin ifası için vücude getirilmiş bulunmaktadır. Kaldı ki her mukave- le gibi idari mukaveleler dahi taraf - ların tevzini menafii esasma İstinat eder. Fesholunan mukavelede imtiyaz sahibi olan şirkete tarife ve #âir nok- talarda verilen menafi ise hükümetin halk hesabma taahhüde bağlattığı me nafis tekabül etmek lâzım gelir. Bu menafiin de yeni hatlar inşasmdan Meret olduğu malümdur. Halbi bu umumi menfaatların makul bir in- şa müdeti içinde tahakkuk etmemiş olduğu meydandadır. Bu vaziyete rağ men diğer tarafın kendine taallük e- i almakta devam etmesi el Davacı | şirketin, tarife tezyidinin yeni mukavelelerle derpiş edilen hat- ların inş ası, bu tezyidin ancak bu yeni mukavelelerle kabul edilmesi ve bu vakıanın başka hiç bir sebeple meş ru gösterilmesinin mümkün bulunma- ması ilibarile pek açık olarak varit değildir. Kezalik sermayesinin tezyidi ve eski sermaye ile yeni sermayenin para cinsi noktasmdan bir vahdet ha- #ıl etmek üzere İsviçre frangma tah - vili hususunda gösterilen ve tatbileat- ta aldığı şekil bilhasan tenkidi davet eden mütaadelerin de yeni hatların yapılmasına muktazi nakdi imkânı te min etmekten ibaret olmasına ve bu hatların da aradan sekiz sene kadar bir zaman geçmiş olduğu halde yapıl- mamış bulunmasına göre artık ademi ui tabiödir. Belediye icraatından Bayındırlık Ba- olamaz Belediyenin mukavelede derpiş olu nan istimlâkleri yapmamasından do- layı Bayındırlık Bakanlığına mesuli - yet atfetmiye de imkân yoktur. Zira: Cumhuriyet mevzuatına göre Türkiye belediyeleri müstakil birer hükmi şah siyettir. Bunlar üzerindeki idari yet, ancak kanunların tahsis etti mevzilere Kanun ise Ba- yındırlık Bakanlığının istimlâkler hu- susunda belediyeler üzerinde bu yol- da bir vilâyetine müsait bulunmamak tadır. Umumi hizmetleri tesis ve teşkilâta raptetmek aslan hükümete aittir. De a bu dan doğruya sahip edilmesi ancak ye ni belediye kanunu ile mahdut bir da- irede tecviz olunmuştur. 1926 muka- velelerinin akdi tarihinde ise beledi. yelerin böyle bir salâhiyeti gayri mev gut olup o zamanda ancak mesafii be- lediyelere ait olmak üzere kanunen vermesi hükmü mevzu bulunmakta i- Şu halde, kırk seneden (fazla bir vecibalerin ifa olunmasından dolayı 1. lediyenin mesul tutulması lâzım ğini idaresi umumiyei vilâyet pi in nun 78 inci maddesinin 3 üncü fıkra- sına ve borçlar kanununun 32 ve 415 inci maddelerine istinaden iddia et - mek mümkün olamaz. Şirketin diğer iddiası Bundan başka, (mevcut mukavele ye şartname ve itilâfnameler hüküm. lerile bunların bu mukavelerame ile taarüz etmedikçe mer'i kalacağı) 21 temrmiz-1926 mu- kavelena nesinin sonuncu maddesile pevayyeh olduğu ve 21 kânunusani 1817 tarihli mukavelenin 10 uncu maddesi ise şirketi metinin istim- : tevfikan yapma ie meş takdirde hüki keti-işbu imtiyazdan müteveitir huhu. kundan iskat edemiyeceği yo'unda bir bükmü | mutazamnn bulunduğu yanile fesih ei maddenir: »sİnrz, taallük e kavclede muayyen ve mecburi hatla. rın inşa midetlerine temaş etmesi - ye Z1 temmuz 1926 O mukavelesi ise K Soli alara ai olan tarife farklarının bu vecibeden ifa edilenlere tekabül e- den miktarı çıkarılmak şartile dava» «dan geri istenmesinde ne salâhiyet, sne #ekil ve ne de osaş noktalardan bi. rile kanun Ve nizama muhalefet yö- rülere-liğ'nden ikame © edilmiş olan da —— a ile 400 kuruş ilâm harcının vacıdan alınması 26 şubat münde sözbirliğile kenirildi, © > sü Tezler ANKASA, 26 (1.4) — Istanbul tramvay şirketi tarafından Baymdırlık Bakanlığı aleyhinde ikame © edilen ve şürayi devlet denvi dairesi heyeti umu- miyesinde hakkesdaki karar bügün ve- rilmiş olan davada iki tarafın ileri vür- müş oldukları tez şu Mi Şirketin Bayındırlık Bakan ile tramvay li mez 1926 günlemeçli iki makavelena - me ile kararlaştırılan vecibelerden, yeni hatlar inşasına © müteallik olan kısmı şirket © tarafından ifa edilmediğinden yn bu mukavelelerin feshedil » iği ve bu mukavelelere tevfikan yük - niş tarife mucibince tramvay üc- reti olarak halktan fazla (o alınan iki milyon küsür liranın iadesi hakkında 30 temmuz 324 günlemecinde — iliihez edilip 1 ağustos 934 günlemecinde ken- dilerine tebliğ olunan karar salâhiyet, şekil ve esas noktalarından kanuna müu- halif olduğu cihetle iptalini istedikleri, usul itibarile evvelâ şörayi detlet ka nününün idari davalara ait hükümle - rine göre © bakanlığın bu mukaveleyi kendi kendine feshe salâhiyetli bulun - #madığı, ve mahkemeye müracaatla hâ- kime feshettirmek (teşebbüsünde bu- İanması Hizm geleceği ve tramvay şir keti kazanç için teşekkül etmiş bir t- caret şirketi olmasile hakkında Ücaret kanunu hükümleri dairesinde muamele ulması muktazi olduğu, velev dava olananın müdefanları imekbal sayarak borçlar kanunu bölümlerine gidilse bi- İs orrolümirde girbüte Btorekta balı. mulması ve mühlet verilmesi lâzrm eldiği, halbuki ihtar o yapılmadığı ve yılamıyacağı, esasen 1911 mukavelesi. nin mer'i bulunan 10 uncu maddesi mu- cibince feshin kabul edilmemiş olduğu, şirketin 926 mukavelderile yapmasını taslıhüt ettiği yolların yapılmaması, ev- velemirde Istanbul belediyesince güzer- göhların istimlâk ve tesviyesi işlerinin yapılmasına bağlı olup bu şart yerine getirilmediğinden bakanlığın iddia et- tiği gibi şirket zimmetinde muaecceli - ” yet kesbetmiş bir borç tasavvur edile- miyeceği, Âkidler arasında müsuvat bulunması hukuk esaslarından olüp ba- kanlığın aldığı (o fesih kararı bu esası da ihlâl eylediği,fesih karariyle 923 muka velesi hükümleri avdet edince (| tarife tezyidinden dolayı fazla alınan Para - ların bir kısmı 926 mukavelelerile taak- hüt edilip ve yerine getirilen vecibe - lerle karşılaşmış olduğundan bunun i umumiyesinin mütalebesi haksız bulunduğu, 21 ve 24 temmuz 1926 mu. kaveleleri münhasıran yeni hat inşa » sma matuf olmayıp mukavelelerde bun. dan başka maksatların da mevcut ba- lunduğu, şirketçe yapılması taahhüt 6 dilen hatlar için belediyeco (o istimlâk yapılmış olan Fatih - Edirnekapı hattı. nı şirketin de hemen inşa (eylediği, 926 mukaveleleri mucibince hükümetçe sermayesi İsviçre frangı olarak kabul edilmiş olan şirketin hissedarlarının bu mukavelenin feshi yüzünden müktesep haklarının ihlâl edilmesine imidân ol - madığı, bu sebeplerle Bakanlıkça yapı- lan fesih müamelesinin ne usul ve ne de tas itibarile kanunlara mütabakatı bu. ee ez iptali, dileğindan ba - anyon Nalnlığımn fel Usul itibarile, yapılan mukavelenin bir ömme hizmeti mukavelesi | ölması itibarile buna ademi riayetle vecibele- bakanlığı #ismda kusurlu sayılacağı, 1926 mu - kaveleleri o ötedenberi her mukavelede zikredilmesine rağmen yapılmamış olan Men inşalarmı istihdaf edip şirketin dava kâğrtlarınm da bu hususu göster- diği, tcaret kanunu hükümlerine git - meye mahal olmayıp imtiyazlı bir âm- me hizmeti gören şirketin tacir vazi - yetinde sayılamıyacağı, buna dair ti - caret kanunu bir hükümde bulunma - dığı, âmme hizmetine müteallik idari mukavelelerde hükümetle diğer âkit ta- raf arasında müsavat tasavvur oluna - mıyacağı, borçlar kanunu hükümleri - De göre bakanlığın çirkete ihtar yap- miş ve mühlet te vermiş duğuna 1934 yılında aylarca süren ii - lerin delil sayılacağı, şirketin bidayeti teşekkülündenberi kendine az menfaat. ler temin edecek hatları daimi bir temerrüdü bulunduğu, e. larından velev birisinde dahi olsa riayet edilmiyen âmme hizmetine üteallik idari mukavelenin kendi kendine mef- suh olacağı, hukuku âmme icaplarında mücbir sebepler bile kabul edilemiye- ceği, bu sebeplerle bakanlıkça alınan fesih kararında bir kanunsuzluk olma - dığından davanın reddi lâzmm geldiği yolundadır Müddei umuminin mütaleası Hâdiseyi beyan ile tarafların iddia ve müdafaalarını telhis ettikten sonra: Bakanlığın, bir âmme hizmeti ifa ettir- mek maksadile davacı şirketle aktetti - ği mükaveleyi ili fert arasında müna- kit hukuku hususiye mukaveleleri ma- hiyetinde telâkkiye hukukan imkân ol- madığı, esasen vazı kanunda bu gibi ânrme işlerine müteallik imtiyaz mu - Demeli âdi mukavelelerden farkh görmüş ve bunlara mütedair ibtilâfla - rin halini şüra heyetine vermiş bulun- duğu, meseleyi ferdi ve âmme hukuk - ları cephelerinden tetkik © ettiğimizde böyle bir âmme hizmetini üstüne alan şirketin hüsnü niyetle o yapacağı şey, her ne bahasına olursa olsun işbu taah- 7 Inkilâb kürsüsünde (Başi 1 inci sabifede) Düşmanlarımıza gelince; onların is. tediği şey gizli muahedelerle kararlaş- tırılımış olduğu gibi Türklüğü yok et- mek idi. Buna iki yoldan varabilmek imkân vardı: Ii — Baştaki adamları tutarak. 2 — Türklerle zahiren © mütareke yapıp silâhlarını beraktırarak ve hükü- meti, teşkilâtı bozarak. Bu daha kolay bir şekil oldu. Zira Türkler silâhsmz, onlar silik olarak harbe devam etmek mecburiyeti hasıl oldu. 30 teşrinievvel 1918 Mondoros mü- tarekesinin maddeleri şu 1 — Boğazlarm açılması ve torpil- lerden temizlenmesi, düşmanların sev- kulceyişi işgal etmeleri. 2 — 3 üncü maddelere göre boğar ve denizdeki torpil tarlalarının harita- larının düşmanlara verilmesi, 4 — 5 inci maddelere ordusunun terhizi, 7 — Düşman tarafından eiaiyeti bozacak vaziyette olursa düşmanım is - tediği yeri işgal edebilmesi. 10 — Toros tünel manzumesinin dijman tarafından işgali. Toros Ana » dolu için bir duvar gibidir 11 — Iran ve Kafka: yanın Türkler. ce tahliyesi, 12 — Hükümet muhaberatı müstes- na diğer telgraflar kontrolu. 13 — Şimendiferlerin kontrolu. 16 — Hicaz, Asir, Yemendeki gar- nizonların müttefik ordulara teslimi, 17 — Türk ordusuna verilecek tec- hizatın düşmanlarca vaz'iyeti, 18 — Ermenistanda kargaşalık çı - karsa oranin işgali, Bu tam bir teslimiyeti. Her şey düşman kontrolu bulunacak. Osmanlı ordusunda 19 mıştı. Cephaneler, silâhlar tarafından alınmıştı 7 inci madde ise düşmanların her istedikleri yeri işgali meselesi Mütarekeyi nasıl tatbik ettile; Bu mütareke düşmanlar ne emir © derse yapacaktır manasmı gösteriyor - du, O vakitki hükümetin aczi ve zaafı ber şeyi kaybettirmiştir. Mütareke olur olmaz (düşmanlar her şeyden istifadeye & başlamışlardır. Onlar için en mühim olan şey Jstanbul ve boğazlara hâkim olmaktı. Torpillerin ına ehemmiyet verdiler, Bu 12 günlük bir işti. Bilhassa Ça- nakkele baştan başa torpil tarlası idi. Bu 12 gün içinde düşmanlar vaki yapmak istediler, fakat belki Ba- builinin gözü açılır ize Sonra dolu dizgin git İlk hamleye larimler bir gün sonra başladılar. göre Türk altında maddeye göredir. Dediler, Zira bu va- yetimin tehdi ediyor diye ilime et - öler . Biraz çekişme oldu. 15 teşrinisani- de Mumulu işgal ettiler. İskenderon için ayni şeyi istediler. Irak ve Suriyedeki ordularımızın tesli- mini İstediler. Garnizon bir kalede bulunan aske- ze derler. Bunlar mütarekedeki tabir - den istifade ederek İrak ve Suriyede - ki orduların teslimini istediler. Kabul edilmedi, ordular geriye çekildiler. daki torpil temi bitsin diye ısrar etmediler. başka yerlere taşınmaması için teşeb- büste bulundular. Mustafa Kemal ları Torosun öbür tarafma çoktan taşi. şt. Boğazlar temizlendikten sonra işle- ile Ermeniler de gelmişlerdir. Bu suretle Osmanlı hükümetinde inbilil alâmetleri © görülmeğe başla dı. Yalnız bir kişinin: ——— ————— landuğu, bu esaslar karşısında hâdise i- kanunu hükü mek hususunu derpiş eden idarei umu” miyei vilâyat kanununun 78 inci mad- desinim ve diğer mevzuatın dahi hâdise ile bir alâkası olmadığı gibi davacı şir- ketin Bayındırlık Bukanlığının İstan - mukaveleleri hükümlerinin avdeti tabi olup umumi harbi müteakip taraflarca madığı, şirketin ivazsız olarak halletan aldığı paraların karşılığı hatları yap- mak hizmeti olup bu hizmet te yapıl - mamış bulunmasına göre, ücret farkının geri İstenmesinde de kanuna mugays- ret görülmediği gibi bakanlıkça hüsnü niyet gösterilerek bu miktar üzeri Galibler mütareke şartla- rını nasıl tatbik ettiler — Nereye gidiyoruz. Bunun vahimdir, diyen sesi yükseliyordu. Fakat o zaman bunun sesi duyulma- . O da Mustafa Kemalin sesi i- sonu Bir adam, bir ordu, bir ulus yenil - diğini içinden kabul etmezse, o, yenil- memiş demektir. Nitekim Türkler ye - milmediğini içine koyduktan sonra mu- zafferlere galebe çalmışlardır. Mustafa Kemalin muhaberelerinden anlıyoruz ki bir tek adam yenilmeği kabul etmemiştir. O telkin sayesinde bütün milleti © canlandırmış ve bütün galipleri bizimle birlikte maglüp vazi - yelie sulh yapmağa mecbur etmiştir. Kapitülâsyonlara göre, yeni Türki- ye Osmanlı devletinden daha © büyük fırsatlar elde etmiştir. 30 teşrinievvel- de mütareke imza (ediliyor. Bir gün sonra tebliğ vuku bulunca Yıldırım or- duları kumandanı Mustafa Kemal Paşa maiyetine bir tebliğ yapıyor ve Temas edeceğiniz itilaf kuvvet- lerine kafa tutunuz, diyor. İstanbul ile olan mubaberelerde de bunu görüyoruz. Mütarekenin. 10 uncu maddesi To- ros tünellerinin işgalini gösteriyordu. Bu Anadoluya serbestçe girilmek de - mektir. O zaman Mustafa Kemal Paşa letanbula soruyor: — İngilizler, ne kadar kuvvetle iş gal edecektir? İstanbuldan şu cevap geliyor — Ingiliz kumandanı biliyor. Mustafa Kemal Paşa buna derhal cevap veriyor: — Ya bu kuvvet bütün Anadoluyu istilâ edecek kuvvette ise me yapaca- ğa? “* Serkimda ve diğer yerlirdeki gürel zonlarm teslimine karşı diyor Bu maddenin İngilizler tarafın - dan iğfal için konmuş olduğuna şüphe gilizlerin her dediğini kabul çilizlerin ibtirasmın — önüne geçemeyiz. İngilizlerin İskenderonâ çıkmasına : N — İngilizlerden İskenderona çıka- cak olana ateşle muksbele edileceğine emrettim, diyor ve istifa ediyor. Mustafa Komal Paşa 12 ikinciteş rinde gene telgraf | çekiyor ve diyor ki: — ingilizlerle aktolunan mütareke- in şekli Devleti Osmaniyenin hayatı- nı kâmil değildir. Bir atraftan çıkan bir adam boyun eğmiyelim diyor. Bugün burasını, yarm orasını, nihayet şurasını istiyecekler. unlar hakikaten yavaş yavaş hep mi Bu hiç bir zaman unutulma — Yenilmek demek, yenildiğini ka- bal etmek demektir. ı Mütareheden sonraki devir e teşrinisanide boğazlar temizlenir. Sonra Makedonyadaki Fransız kuman - danı İstanbula büyük bir muzaffer or- du kumandanı vaziyetinde gelir. O zaman Türklere karşı (o hakaret başlar. Yavaş yavaş © İngilizler Urfa, Ayıntap, Adana, Mersini işgal ederek Torosa dayanırlar. Orada halk tarafından cepheler tu - tulur. Bu zsif şeylerdir. Memle- etini Ma öteki iyilerin ne oldu- ğunu görelim. Düşmanlar ne yapiyor? le sp 18 kimelkmun 1918 dir tr. İlik un Amerikadan Faz Vilson yüne beki tir. Mühim kararlar huru ile Fransız ve İngiliz, ll İhya Dan bap Knl arasında olmuştur. - Konferans toplanmadan muhtelif ta- raflardan, Amerikan, Avrupadan bazı temayüller gösterilmiştir. — Yenilmiş devletlerden | almacak yerler fethedilmesin. Bunlar Cemiyeti Akvama verilsin. Onun mandası altına ar Burada eda bir de Manda karışı- 7 Tnanakığım bir çok zamandanböri görmemiş olduğu bir felâkettir. 4 sene sürmüştür. 10 milyona yakın adam öl- müş ve hesapsız servet heder olmuş - m ale ga ie daha olmamasını herkes istiyordu. Bu işte ziyade ileriye giden o yl ağ m yem dı. Bu gibi fikirleri ileriye sürenler Le- İrg Amerika cumhur başkanı Vilson Pe insanlar arasında muharebe ol- smasın deniliyordu. Savaşın önüne geç- mek demek buna âmil olan vaziyetleri ortadan kaldırmalıdır. Savaşm sebebi müstemleke ve e masıdır, Avrupada artık iş bitmişti. Av- ruapalı halk ile meskün sliâyeti : almak başına belâ almak gibi bir şeydi . Asıl paylaşılacak yer müstemleke- lerdi, Bunun aleyhinde bulunmak esas Bundan sonra milletlerin dama ta- i bocayişi usulü durmalıdır. Mil İstler kendi mukadderatma hâkim ol - malıdırlar, Sulh konferansma — oturulunca bu propagandaları atmak imkânı yoktu. Vil- son, sosyalistler hep bunu söylüyorlar- dı. Amma hakikatte büyük © devletler yük devletlerin istediklerini almasi zamdı. (Manda) bundı Bu yerler Cer . tır demişür, Fakat Cemiyeti istediği devlete bu yerlerin ü rir. i Bu vesile ile Türklük aleybin€ lan propaganda vardır » İN Türkler barbardır. Idarelerinde$i damları yetiştirmezler, ezerler « Eskiden açıktan olan bu prop dalar şimdi yene hafif hafif de görülür . Tarihe bakarsak görürüz. Türklerle Fransızları alah 1— Cezayir Türklerin — iğ 1830 » kadar kaldı. Tumus 1852 8 Hee gıktı. Suriye 1918 d€ resinden çıktı. Fransız idaresine geçti, Made Cezayir Türk idaresinden çıkmak saya geçmiştir. Binacı halkı ile Suriye balkı arasında bif kayese yapmalıdır. Yani Cezair halkı daba daha okumuş olması kizımdır. Halbuki iş öyle değildir. , hepsinden daha uyanıktır. te görülür ki okumuşu, yazmıği, veri Suriyede Tunusten ve daha fazladır. Bu sarih surette rir ki Suriye daha ileridir . Zira bir Suriyeli nazır olur, zam olur, her şey olur. Fakat © bir şey olmaz. Bir mukayese dahd Ayni mukayeseyi Türk & ami <İ sından alalım: Hindistanı alalım. Timurlenk e dam ile ingilizleri 1857 de Hindistan Türklerin çalmıştır. Masur 1862 de Türk İĞİÜğİ den İngiliz idaresine geçmiştir. maksat Mehmet Ali Paşa ve idaresidir . 5 irak 1918 de ayrılmıştır « Hindistan müstemlekedir. MÜ dan daha münevver ve canli halsiz olduğu halde ferahtır, ri dahili işlerinde kendini daha #ğgA idare eder. Irak ise bu ikisinde, ileridir. Irak Mısırdan, Mesir Hi J tandan daha ileriye geçmiştir. Ag rak Türk idaresinde daha çok KİZ; tar. Bu sırf bizin aleyhimizde PO gandadır. | Bunu wiuahedelerle de isbat lerdir. Cemiyeti Akvam muahedesii inci maddesinde denir ki: manı. insparatorluğundU? rlan yerler Cemiyeti Akvama v7” olsa bir mandacıya verilecektir. Ancak Osmanlı ir ayrılmış olan yerler. uyamılbı 5 müstakil olarak yetişebilirler. kisa bir zaman bir manda Burada üç büyük kuvvet bars 1 — Amerika, 2 — Ingiltere, 3 — Fransa, Jtalya bu kadar kuvvetli dan, Japonya uzak lduğumdan karışmamıştır. Amerikanın en devlet olmasına rağmen tesiri #4, muştur. Bunun sebebi Amerik? ve Kemer onu tatmin dan her şe) , Vianun MW maddesini yay a 14 madde harp esnası lenmişti. Adilâne şartlara fe a Ingiliz ve Fransızlar 14 çok fedakârlık yaplırttılar, ” Osmanlı imparatorluğu mev# lunca iki kuvvet çarpıştı sonra 9 Venizelos ta giriyor. Kaşe le Ve nanlılara verilmesine TaZ Kapan dare bir etini idare ederken ecnebileii, mak istiyordu. Bu du. Netekim Yunanist