17 Ocak 1935 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

Sg sn ei Her hakkı mahfuzdur. Yazan: Son Yemen valisi Mahmut NEDİM Sultan Hamit en sonunda söy- lenenlere inandı Yemende Yahudiler Müslümanlardan ayrı olduklarını anlatmak için neler yaparlar ve nasıl yaşarlardı? — San'ada bulunanlar -ilâhsız- dırlar. Ancak kabileler arasında dağılmış o.anlar âdet yerini bul- sun k: o nden müsellâbtırlar. — Gördünüz mü işte? — Fakat ekseriyet San'adadır. Etrafta bulunup müsellâh olanlar nihayet üç dört bin kişidir ve bun- lar dağmık'bir vaziyette olduktan mensup oldukları Arap kabi- İelerinin emirlerinden dışarı çıka. mazlar, âdeta bir esir vaziyetinde- dirler. Bi mem padişah inanmış ve sükü net bulmuş mu idi.? Loş köşedeki yüzünden bir şey anlamak imkâ- nı olmadığı gibi bu karanlık yüze, bir mânâ çıkarmak için fazla dik- katle bakmak ta bir (Okabahat ve günah sayılırdı. Gözlerimin bütün kuvvetini hu- zurdan çıkma işaretinin verilmesi- ne hasretmiş bir halde idim ki tek- rar padişahın sesini duydum: Yemendeki © yahudiler ne iş yaparlar? , Ticaretle meşguldürler, sanat ta onlarm elindedir. Kendi hallerin da alış verişle iştigal ederler,âdeta taraplaşmışlar ekserisi San'ada- dır. —Yerli Araplarla araları nasıl- dır? — Merhırm Sinan paşa zamanın da San'ada yahudilere bir mahalle ayrılmıştır. Orada otururlar. Gene Sinan paşanın emrile Müslümanlar dan ayırt edilebilmeleri için bütün yahudilerin zülüfleri vardır. İpek giyemezler, yolda bir Müslümana rastgelseler sağa geçip yol vermeğe mecburdurlar, ata binemezler bu hal Müslümanları tatmin etmiştir. Böylece yahudilere © aşağı bir ırk muamelesi yapıldığı için Araplar onların oradaki mevcudiyetini hoş görürler. Onlar da yerlileri dilgir etmekten çok sakındıkları için çinip gidiyorlar. Bahusus hepsi — Hemen hemen bütün ticaret ellerindedir. — Vergi verirler mi? — Vergi vermezler, onlardan yal nız şeran cizye alınır. — Başları kimdir? — Hahamları vardır. Fakat hiç bir hükmü yoktur, yalnız ibadetle meşguldürler. Aralarındaki dava. lar için dahi mahakimi (şer'iyeye müracaat ederler. Sultan Hamit nihayet son suali. ni sordu: — İmam yahudilerden memnun- mudur? Bu sualin manasını anlamıştım. Gene ayni meseleye temas etmek is- teyen padişaha şu cevabı verdim: — Yemeriden çıkıp gitseler mem- Dun olacağını İmam bana bir kaç — Yemende müskirat imal eden de yahudilerdir. Vakıa Müslüman- olsa (vaziyete) sokamayız. Ve yoksul Türke goucğunun bomboş karnına bir kaşık ii suyu çoriası verdik diye, ince basamak ede- m > İman kpa yaralar seviyor muyuz? doyurmak mı istiyoruz? İşte © kadar! ilerisine gitmiyelim. Bilmem duygumu, düşüncemi dile - | diğim gibi anlatabildim mi? Anlatama- 'dınsa imlâsızlığıma, türkçesizliğime ve bu işler önündeki hırçınlığıma bağışı nız (*) . Daha eyi anlatmak isterse, si- ze nasıl ölü wskatı aldığımı söyleyim de İşi daha iyi kavrayınız. AKAGUNDUZ çi Ea bağışlamak bir de- | ğildir. Bağış; at... Bağışlama, hibe de- | ektir. A. nudur, fakat ne olursa olsun gene önüne geçilmediği için İmam bu noktadan yahudilerden memnun değildir. Bir de giderlerse ticaret yerlilerin eline geçec: Sultan Hamit (ki dım) demek ister gibi alınca hürriyet müjdesi almış bir bedbaht esir gibi geniş bir nefes a- larak huzurdan çıktım. Sultan Hamit jurnal almasa hiç bir iş görmezdi, benim kanaatim budur. Bütün kuvvetleri elinde toplayan bir hükümdar o olmakla beraber, hattâ hiç te tenbel bir insan olma- dığı halde, her tarafa dağıtmış ol- duğu bendegân ve ricali devletin İmparatorluk makinesini terlemiz, yani (matlup vachile) işlettikleri- ne kanaat getirerek Yıldız - sarayı- nm aşılmaz duvarları içinde zevk, ve safasına büsbütün dalıp hiç bir işe karışmadan, uzatılan kâğıtları imzalamakla iktifa ederek Salta- vat sürerdi. Fakat onu bu saltanatı sürmekten meneden jurnallardır. Senelerle gördüklerim bana şu ka- nati vermiştir ki Sultan Abdülha- midi harekete getiren, faaliyete ve gayrete egtiren sadece jurnallar- dır. Paris veya İsviçredeki Jön Türk- ler, Arnavutluktaki herhangi ma- halli bir vaka, adalardaki bir hâdi- se, Arabistandaki bir cinayet veya yangın, İstanbul kahvelerinden bi- rindeki bir dedikodu, bir deniz ka- zası, bir evlenme veya ma, bir ölüm veya intihar, ne bileyim ben büyük , hususi O umumi herhangi bir vaka (veya hâdise Sultan Hamidin nazarında ancak bir jurnal ile bir (mesele) olurdu. Jurnalcilıkları ile meşhur adam- larm hünkâr nazarında derece de- rece kıymetleri vardı. Ve bu adam- lar Osmanlı imparatorluğunun hiç durmadan işle;en yegâne kafaları idiler. Bunların içinde - mevzusuz kalınca rüyalarından bahsedenler bile vardı: (Dün gece şöyle bir rü- ya gördüm hayırdır i ama bu rüyanın şöyle bir şeye delâlet edebileceğini de düşündüm) tarzm da İurnal lar vererek ev yıkanlar az di. Ve bir jurnaleşmın muhay- yilesinde doğmuş, büyümüş nihayet kâğıda dökülerek kendisine arze- ralar ba- zan Sultan Hamidin sında öyle yer tutor öyle yerleşirdi ki onu hiç bir kuvvet o kafadan çıkarıp ata- mazdı. Bazan ayni mesele (hakkında jurnalcılar biribirine zıd mütalaa- İar oserdederler, hattâ meseleyi kendi görüş, duyuş ve bilişlerine göre öyle bambaşka şekillere dö- kerlerdi ki Sultan Hamit bu karma karışık iş ortasında şaşırıp kalırdı. Ve bu şaşkınlıkla çıkan emirler, i- radeler hiç bir itiraza maruz kal. madan derhal icra ve infaz edilirdi. süren kafa işte bu idi, Sultan Hamit nee siri ri man, şüphe yok am bir mi- rasa konmuştur denemez. Fakat o, isteseydi, istemesini ve yapma- sını bilseydi Osmanlı imparatorlu- ğunu bir kuvvet değilse bile. hiç ol- mazsa milyonlarla Osmanlıya rahat nefes alınabilir, şerefle yaşanabi- lir, mamur ve müreffeh bir vatan haline getirebilirdi. Halbuki o yal- nız bir vatanı vatandaşlarına değil, fakat bizzat kendi sarayını bile kendisine zindan etmiştir. se. Sultan Hamidin Yemen İmamını hilâfete göz dikmiş bir rakip say- dığmı ve bu şüphe ve vehmi kafa- sından çıkarmak imkânı olmadığını yazmıştım. Yemen, Sultan Hamidin nazarm- da işte sadece bu vehim ve korku sevkiledir ki zaman zaman birinci plâna geçen bir mesele olmuştur. Seltanatının sonlarına doğru, 1323 senesinde padişah bu derd- den ne olursa olsun kurtulmak ar- zusile kendince bir çare bulmuştu: İmamı, etrafındakileri elde ederek yere sermek ! Herhangi bir vehim gibi bu dü- MİLLİYET PERŞEMBE 17 IKINCIKANUN 193$ IHARİCİ HABERLER| Yugoslavyada Yüksek harp Hey'eti yapılıyor Bu hey'et ordunun silâh- lanmasıyla uğraşacak yı “(ülilliyet) — Belgrat» Harbiye bak bakanlığının çıkardığı bük tende, kral üaipliği heyetinin yüksek harp heyeti teşkili hakkındaki bir ira desini neşredilmektedir. İradenin bi - rinci maddesinde bu heyetin mühim askeri işlerde harbiye ve bahriye ba» kanının bir nevi danışma organı ola- cağı yazılıyor. Heyet üç generalden i- barettir ve bunlardan en yaşlısı baş < kan olacaktır. Lüzumunda erkânı har. biye reisi, ordu müfettişleri gibi yük. sok rütbeli askerlerde bazı toplantıla- ra çağırılacaklardır. Heyetin en mühim vazifesi, harp olduğu vakit ordunun silâhlandırılmasına ait meseleleri tet- kik etmek olacaktır. Bulgaristanda Gene bir komünist Şebekesi bulundu Zabita gizli toplantı ya- panların hepsini yakaladı yet — Birçok genç zırlandıkları büyük bir gizli toplantı zabıta tarafından ortaya çıalırılmış balandukları, aranılan yedi komünistin Si Mer yas bildi miştir. Hasköyde askerlik arasmda komü- nist propagandası yapmakla suçlu o - sorguya çekikmeleri bit- suçlular yaptıklarını ol- duğu gibi söylemişlerd r. Müddei u- mumi suçluların 17 si hakkında ölüm cezası istiyecektir. Hindistanda İngiltere ile yapılan ticaret anlaşması beğenilmiyor BOMBAY, 16 (A.A.) — Hindistan arasındaki son ticaret anlaşması, ken- di menfaatlerinin Ing'liz menfaatleri- ne feda edi i iddin eden Himt ti- caret mahafili tarafımdan şiddetli bir muhalefetler karşılanmıştır. Bu; mahafilin iddiasma göre, Ja - ponya 400,000,000 yarda Japon men- sucatına karşılık 1, 125,000 balya pa» muk satın almağı teklif etmişken, İm- giltere, hadsiz, hesapsız mensucat it- haline mukabil, Hindistandan ham pa wuk almak hususunda hiç bir teahhü- de girmemiştir. Fransada Adli islâhat için hazırla- nan kanun projeleri PARIS, 16 (A.A.) — Adliye mazr- vi, beş kanun lâyihas sile beş emirna- me projesinde teklif edilen tedbirleri bildiriyor: İ — Adli ve siyasi kuvvetleri ayır mak suretile hâkimlerin istiklâlini te- min etmek. 2 — Cinayet davalarının görülme- sini çabuklaştırmak. 3 — Alâkadar mezaretlerin adli Ka reketlerini tanzim etmek. İlk temenni, adliye nazırıma karşı bökimlerin istillâllerini bir umumi müfettişlik yapmak suretile temin e dilecektir. aşa Yunan fırka liderlerinin toplantısı ve B.Venizelos ATINA, 16 (Milliyet) — Bu gün toplanacak olan fırka reislerinden mü- rekkep büyük toplantıda bulun- lerin reisi Venize- e gönderilmişti. Veni- sbusan reisine gönder- diği cevapta bizzat bulunması kabil olamıyacağından hükümetçe Fikri öğ- renilmek arzu ediliyorsa memleketin Hüyiha göndereceğini bildirmiştir. Suikast davası ATINA 16 (Milliyet) — Venize- los su'kasti suçlularının muhakemesi yabatın 2İ inci günü yapılacaktır. Şahitlere de ayni gün için celpna - mar günce ve kararı da kafasında iyice besleyip pişiren Sultan Hamit niha- yet » ünün birinde Yemene bir he- yet gönderdi. Eski defterihakant nazırı Mah- mt Esat efendi, Kosova valisi Ha. di paşa, Sabit paşa, ve mabeyin ya- verlerinden kaymakam Feyzi bey i- le birkaç yaverden O mürekkep bu heyet İzmir vapurile Yemene geldi. Bunlar Yemende seçilecek kırk kişilik bir yerli heyeti alıp İstanbu- la götürmeğe memur idiler. Peki bu heyetene lüzum var, padişab Yemenden kırk kişi iste. yemez mi diyebilirsiniz, ancak, o- tuz üç sene boşu boşuna Sultan Ha- midin kafasında düşünce ve irade- lerinde aranan ve bir türlü buluna- mayan bu (hikmet) ve (mantık)ı neden siz de şimdi beyhude yere a- ramaya kalkasınız. işah böyle istemişti, bu, böy- te olacaktı. Zavallı Mahmut Esat efendi Yemende bir hayli müşkülâ- ta maruz kaldı çünkü daha San'a- ya ayak attığı gün bütün zebitler telgrafhaneye kapandılar. Aylar. Jan beri maaş alamayan, kendileri gibi coluk o çocukları da aç kalan bu zabitler müteaddit müracaatlar, şiköyetler, ricalar para etmeyince a bu çareye başvurmuşlardı. in meüşkülâ id Romanyada Uluslar emniyetleri pek- “leştirilmesi için tedbirler BUKREŞ, 16 (A:A.) — Halen Ro- manyada ulusal emniyetin pekleştiril- mesi iğin çok çalışılmaktadır. Bay Tatarcsko, matbuata bir teb. Tiğinde, salâhiyettar makamların ordu- ye harp malzemesilo techiz ve ham tanayiinini tensiki için geniş br prog- ram hazırladıklarını bildirmiştir. Başbakan bu hususta harbiye ba- hanı ile iktidar mevkiindeki liberal fa'kası bakanı Bay Konstantin Brati - ano arasında görüş ibtilâfı olmadığını bildirmiştir. “İçeri Rusya ,, Sovyet kongresi MOSKOVA, 16 (AA) —R.S, F. S. R. Çiçeri Rusya) Sovyet kongre- si dün Kremlin sarayında 1102 mu - rahhasın iştirâkile açılmıştır. Kongrede Sovyet rejiminin bütün ileri, gelenleri * bulunuyordu. Stalin, gelişini selimlıyan candan tüzehüratı kendisine matat. olan mah < Viyetla karşılamıştır. * İtalya - Habeşistan CENEVRE, 16 ÇALA:) — Habeşis- tanın Paris elçisi ukuslar kurumu bâ- Gpliğine hükümetinin bir notasını ve rerek © misakın on birinci maddesine istinaden Italya - Habeş ihtilifmin he- men tetkikini © istediğinden vi bu toplantısında bu meseleyi de tet - kik edecektir. Kral Boriz İngiliz kravüzöründe SOFYA, 16 (A.A.) — Kral Boris yanında prens Siril olduğu halde dün alışam London ismindeki İngiliz kru « vazörünü ziyaret etmek üzere Varnaya hareket etmiştir. Harbiye bakanı general | Zlatef de ayni maksatla Varnaya gitmiştir. —— Doğu antlaşması BERLİN, 16 (A.A.) — Fransa bü- yük elçisi O “bugün doğu antlaşması hakkında Almanyanın 10-9-934 tarihli muhtırasına bugün Fransanın cevabını Bay Von Büleve vermiştir Bir tayyare imdat istiyor PORT DARVIN, 16 (A.A) — #na) isimli hava gemisinin Timur de seri Tayyare Tevart civarında karaya inmiştir. Tayyarenin benzini kalmamış- b, Benzin aldıktan sonra tekrar kalka- çak, Port Darvine doğru yoluna de - vam edecektir. Tayyarede yolcu yok- tur, Afrikada İtalyan komserliği ROMA, 16 (A.A.) — Kabine, şar- Ki Afrikada italyan müstemlekeleri © - lan Eritre ve Somalide bir yüce komi- serlik ihdasını tasvip etmiştir. Ilk önce komiser, şimdiki müstem » lekât nazırı general de Bonu ölacak - tar. Harici küçük haberler: * Bombay havalisinde hüküm sü - ren soğuk dalgası pamuk £ rekoltesine shemeniyetli zararlar vermiştir. * Gandi, Ahmetabatta o hadis olan işçiler ihtilâfını halletmeğe, mükem - mel surette muvaffak olmuştur. * Başbakan ve dışarı işleri | bakanı | Bay Yevtiç dün Cenevreye hareket et- Fransa Sar topraklarının askerliktentecridini istedi İ Uluslar kurumu konseyinin içtimal dün tehir edilmiştir CENEVRE, 16 (A.A.) — Röyler ajansının salâhiyettir mahafil den istihbaratına göre, uluslar kuramı konseyini içtima tehir edilmiş” i Fransa hükümeti Sar arazisinin askerlikten tecridi mesele leri sürmüştür. Versay muahedenamesinin 42, 44 üncü maddelerine nazaran Ref nehrinin sr edilme eo. hilinde bulunan bü ün Alman arazisi askerlikten tecridi « asker ikame edilnemek icap etmektedir. Bundan Laşkâ Fransızlar askerlikten tecrit işine sevkulceyş demiryollarının ve d. yolları istatsyonunda mevcut olap askeri trenlerin tahmil ve tahliyesine yarayacak bütün tesisatın tahrip e dilmesi hususunun da dahil olduğu nu iddia etmektedirler, Yollar, köp rüler ve kanallar da bazı ahval ve şerait dahilinde sevkulcey$i bir eherw niyeti haiz telâkki olunabisr. CENEVRE, 16 (A.A.) — Iki alâkadar tarafı memnun ve tatmin & decek şekilde Sar meselesini hallet mek maksadile uluslar kurumu kons) seyi haricinde görüşmelere devam edilmektedir. Fransa ile Almanya oranındaki başlıca nahlel nezer iAHlâf: Saral askerlikten tecrit edilmesi meselesi üzerinde temerküz etmektedir. Deniz tayyare makine zabitleri ANKARA, 16 (Telefonla) — Muvazzaf deniz zabitleri yetiştirme ve deniz zabitlerine yüksek iktidar ve tahsil verme talimatnamesinin 17 nci maddesi tadil edilmiştir. Yeni medde şudur: Her sene zabiti yetiş mu kadar makine mülâzimi, deniz tayyare makine mek üzere hava sınıfına ayrılırlar. Bu zabitler deniz zabitlerine mahsus son deniz stajını bitirmez den bir ay evvel ayrılarak hava sınıfı kadrosunu alırlar. Ve hava maki" nist mektebi birinci sınıf tedristına iştirâk etmek üzere mektebe sevke dilirler. Bakanlar heyeti toplandı ANKARA, 16 (Telefonla) — Bakanlar heyeti bugün saat 17 de toplandı. Geç vakte kadar devam etti. Sigorta şirketleri hakkında ANKARA, 16 (Telefonla) — Sigorta şirketlerinin teftiş ve mura- kabesi hakkındaki talimatnamenin 14 üncü maddesi bakanlar heyetin- ce değiştirilmiştir. Yeni şekle göre sigorta kısımlarına ait tarifeler, tatmatnameler, u- mami şartlar, ihtisat bakanlığının sigortcıığa müteallik olmak üzere vereceği bütün meseleler azalar tarafından yapılacak teklifler ve sair müracaatlarla uğraşmak üzere ikti sat bakanlığı iç ticaret işleri genel mü rlüğü rei 5 ği altında şirketler ve sigortalar müdürü, tarifeler mü dürü, iktisal bakanlığınca seçilece k bir zat, sigortacılar arasından seçi- lecek bir zat, ve Milli Reasürans şir keti mümessili ve sigortacılar dairei merkeziyesi mümessilinden mürek kep bir komisyon teşkil edilecektir. Komisyon ihtiyaca göre lüzum göreceği yerlerde nakliyat tarifele. rine müteallik meselelere inhisar etmek üzere tâli komiteler teşkil ve bu komitelerin vazifelerini tayin edebilecektir. Un vergisi ANKARA, 16 (Telefonla) — değirmenleri ile elkez ve valbz değir- menlerde oğüdülüp munhasıran satılı- #n çıkarılmasından dalayı vergiye tâ- bi bulunan unlara gayri safi 72 kilo hik çuvalından 100 kuruş vergi alın. bakanlığınca defterdar- hklara bildirilmiştir. Malmüdürlükleri arasında ANKARA, 16 (Telefonla) — Tar. sus mal müdürü Bay Recep | vekâlet emrine almarak yerine B Vehbi, Biza mal imüdürl sun mal müdürü Bay Saim, ma' müdürlüğüne dürü Bay Ali Rıza, Karacasuya Yoz- gat mal müdürü Bay Süleyman tayin edilmişlerdir. Demirköy mal müdürü Bay Neca - & vekiâlet emrine alınarak yerine Ka- vaklı mal müdürü Bay Nazif, mal mü- dürlüğüne Mustafakemalpaşa mal müdürü Ali Rıza tayin edilmişlerdir. Çocuk esirgeme kurumu- nun yardımları ANKARA, 16 (AA) — Çocuk esirgeme kurumu genel merkezi 1-1-935 ten 16-1-935 e kadar 1639 çocuğa yar- dm Yanlış bir haber ANKARA, 16 A.A. — İl tarihli Ku- Yurtta hava vaziyeti ANKARA, 16 (A.A.) — Zirsst vekâleti meteoroloji enstitüsünden alı nan malümata göre, son 24 saat için - de yurtta hava orta Anadolunun şimal kısmı ile doğu Anadolusu ve Karade - niz kapalı, diğer yerlerde çi yaş Mad an ai 30, Ispartada 25 milimetre ölçi ei Diğer yerlerde yağış bir le 20 mi usmdadır. Gece ve gündüz MR m Kastamonuda 18 ve Ankarada bir derecedir. En büyük gündüz suhunetleri de s- farın üstünde Adana ve Dörtyolda 20, | Antalyada 17 derecedir. Kayseri hocaları Şimdiden sarık ve cübbe- lerini çıkardılar KAYSERİ, 16 (Milliyet) — sacda Mü ve ilmi kiev Diyen eze lardan bir kısmı valinin başkanlığında bir toplantı yapmışlardır. Bu toplantıda vaki Ber Nazmi Teks er sarık ve cübbenin ancak dini âyin lerde kullanılması hakkındaki O kanun hakkında etraflıca izahat vermiştir. Bu görüşmeden sonra müftü ve di- tesir buralımaştır. Denizli Fırka kongresinde DENİZLİ, 16 (AA) — Toplanan Mısır tahvilleri KAHIRE, 16 (AA) — Mısır kre di fontiye, yüzde üç faizli ve ikrami - Yeli tahvillerin 15-1-1935 tarihli keşi « 1885 tarihli tahvillerden (o 281,920” mumarali tahvil 50,000 frank. İTANI MİLLİYET'in yeni adı olacaktır.