30 Temmuz 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2
“ TARİHİ TEFRIKA:99 20 Tem, İttihat ve Terakki! (BAHAEDDİN ŞAKIR BEYİN BIRAKTIĞI VESIKALARA GORE), ” Inkıraz haline gelen bir devlet için ilk yapılacak şey neydi? Devlet mahvolmak derecesine gelmişken, bu mahva sebep olan © hükümet şeklini yıkmak, devir- mek için el ele vererek var kuvvet- le çalışmaktan başka tutulacak bir © yol tasavvur edilebilir miydi? Ev- velâ milleti ve devleti kurtarmak ve ondan sonra ilerisini düşünmek en makul bir hareket olmamalı mıydı? Sabahattin Bey böyle yapacağı yerde Osmanlı İttihat ve Terakki cemiyetile mütemadiyen fikir mü- cadelesine girişiyor, memlekette Türk olmıyan unsurları memnun edecek ademi merkeziyet beyan- nameleri neşrederek onların ek- meğine yağ sürüyor, Cenevrede ve sa'r yerlerde teessüs etmiş olan ve her halde Türkiyede yaşıyan Er- menilerin ekseriyetinin arzularma tercüman olmıyan Ermeni komite- lerine yardım ediyordu. Bu komitelerin ve: Ermenilerle meskün olan yerlerdeki taraftar- larının Meşrutiyetten evvel ve sonra bir Ermeni devleti teşkil et. mek gayesini güttükleri aşikârdr. Ermenilerin Abdülhamit idaresin- den memnun olmadıkları için us- lu oturmadıkları söylenmekle, Meş ruliyetten evvelki Ermeni harekâtı © mazur gösterilemezdi. Biraz evvel Kafkasyadan Paris- © te İttihat ve Terakki cemiyetine gönderilen mektupları neşretmiş- tik, Mektuplarda Ermenilerin ora- © daki Türklere karşı ne zulümler © yaptıkları ve Kafkas Türklerinin nası! feryat ettikleri bildiriliyordu. © Ermeniler Kafkasyada da Abdül “ hamidin idaresinden memnun ol madıkları için mi uslu oturmuyor. lardı? Bulgaristan Türkleri de yi- ne o yüzden mi Ermenilerin yüzü- ne bile bakmak istemiyorlardı? Terakki ve İttihat cemiyetinin Paristeki dosyalarında Ermeniler © tarafından Sabahattin Beyin be- yannamelerine verilen cevaplarda vardır. Bu cevaplrda Ermeniler, Osmanlı devletine olan sadakatle- rini tasdk etmekle beraber, talep- lerini kabul ettirmek için i devletlerin Ermeni meselelerinden dolayı müdahalelerini o muvafık buluyorlar ve Türkler, istibdat ida- “ resini yıkmak için kat'i bir bare- ket göstermek iktidarında olma- dıklarından, büyük devletlerin Er- meni işleri için müdahalelerinden başka bir çare olmadığını Saba- hattin Beye anlatıyorlardı. Sabahattin Bey bu cevaplardan vatati lehine icap eden neticeleri çıkuracağı yerde İstanbuldaki tek » tük taraftarlarına gönderdiği mek- © tuplarında diyordu ki: “Biz yalnız idare tarzımızın 15- — lahini istemek, vatandaşlarımıza » müphem bir ittihat teklif etmekle © kalmıyoruz. Asıl maişet tarzımızın ıslahı lüzumunu anlatmak, birinci- deki fenalığın ikincideki noksan- > İardan doğduğunu göstermek, mad di ve manevi ataletimize karşı u- mumi efkârda kuvvetli bir aksülâ- mel hazırlamak istiyoruz. Bir Ab- © dülhamidi ortadan kaldırmakla şahsi hürriyet ve istiklâli hiç bir zaman temin edemeyiz. Sefaletle- rimizin asıl sebeplerini keşfile iza- lesi çaresine dört elle sarrlmadık- ça da bugünkü Abdülhamidin ye- > ri boş kalmaz; o gider, yerine baş- kaları geçer.,, © < Sabahattin Bey, bu fikrini mü- 'dafaa etmek ve İttihat ve Terakki Cemiyetinin naşiriefkârı olan “Şu- — rayi Ümmet,, gazetesindeki yazıla- © ra cevap vermek için “Terakki, gazetesinde daha diyordu ki: “Tecrübeler vazıhan gösteriyor; “ne büyük bir hüsnü niyete istinat ederse etsin, yalnız hükümete kar- “şı bağırıp çağırmakla vatan kurtu- “amıyacak; mücerrebi yeniden tecrü “beye kalkışmak, olduğumuz yerde saplanup kalmaktır. Beşer tarihin- © de tek bir misal göremiyoruz ki, — bir millet'n, hükümdarının evham ve telâşımı nâzari itibare almakla © hukukunu istirdat ettiğini göster. sin, Hukukun istirdadı o mücerret istihsaldeki kuvvetimizi arttırmak Ta olur! Biz hürriyet istiyoruz, fa- “ kat hür olan milletlerin onu nasıl © kazandıklarını düşünmiyoruz. İç- #imai ahvalimizin tenkidine yanaş- miyoruz. Neşr'yatımızda bittabi te siz kalıyor. Eğer müstahsil mil- 'rde gördüğümüz hürriyet ve deti ele geçir istersek, on- bu temeddün (— derecesi- yükselten © içtimai se rih ile o muhitimiz- “mai idrak tevlit et- 3 meli, her şeyden evvel tanımağa mühtaç olduğumuz” efkârı neşre çalışmalıyız. Yalnız bu efkâr bir veya bir kaç kişinin hususi müta- lealarından ibvret kalırsa, tabiidir ki, hakikate miyar olamaz. Fakat tetkike koyulan her mü- tefekkire vâsi bir itminan temin edecek tahlili müşahedelere, hattâ isbatlere dayanırsa, böyle bir hi reket, başlangıcında müselsel ii razlara, mükerrer lânetlere bile hedef olsa, yayıldığı muhitin is tikbali üzerinde ister istemez de- rin ve payidar bir tesir vücude ge- tirir.,, Sabahattin Beyin bu doğru ve ilmi olsa bile zemin ve zamana uy- mıyan fikirlerine ekseriya (Şura- yı Ümmet) gazetesinde cevap bile verilmiyordu. Çünkü İttihat ve Te- rakki cemiyeti, son idare heyetin- de verdiği kararlardan da anlaşı- lacağı veçhile, söze ve neşriyata Devam etmekle beraber icraat ve cebrü şiddet göstermek yolile de Abdülhamidin zalim idaresine bir nihayet verdirmeğe karar vermişti, Tabit Paristeki bir avuç Terakki ve İttihat azasile bazı yerlerdeki şube- lerin mahdut faaliyeti bunu yap- mak için kâfi değildi. Terakki ve İttihat cemiyetine icraat cesaret'ni veren hâdise, Selânikte teşekkül et- miş olan “Osmanlı Hürriyet Cemi- yeti,, ile birleşmesiydi. Birinci Kısmın SONU — Uludağda * Sekiz dağcının müşkil şerait için- de yaptıkları seyyahat BURSA, 28 (A-A.) — Dağ sporları ' a Rizede bir maç RİZE, 29 (A.A.) — Trabzondan ge len İdman Ocak yurdu b şiar. Spor sahasında biriken halk iki bi. "e mütocaviz bulanayordu. Mareşal Liyotey'i in cena- ze merasimi : PARİS, 29 (A.A.) — Mareşal Liyote ye milli cenaze merasimi O yapılacaletır. Bu merasimin tarihi 2 Asta olarak tespit edilmiştir. O sün, bütün Fransada enli mate günü addedileceltir. / İtalyanın nüfusu, ikti- sadi ve mali vaziyeti İtalyan nüfusu: 30 Haziran 934 te neşrolunan resmi istet etiklere nazaran İtalyanın nüfusu 42,425,009 dir. Nikâh akti: , Bu sene haziran ayında aktedilen nikâhların adedi 18,021 dir. Mayıs a- yında ise 16,859 idi. Geçen © senenin mayıs ayındaki nikâhlar da 18,106 idi. Doğuranların adedi: Haz'ran ayında talyada doğumların adedi 79,471 idi. Haziran ayında İtalyada vefat eden lerin miktarı 42,721 dir. Mayısta ise 41,852 kişi vefat etmiştir. İşçilerin adedi: Hükümetin hesabına veya nimhesa- bına çalışan amelelerin adedi son 2g-|” manlarda şu suretle tesbit olunmuş tar. 1934 Nisan 292,814 1934 Mayıs 320,791 1934 Haziran 316,204 Fabrika ve ameleler: lorporasyon nezaretinin tanzim et tiği bir istatistiğe göre, İtalyada mev- cut 6,501 fabrikada “ hergün vasati olarak 671,486 amele çalışmaktadır. MİLLİYET PAZARTESİ 30 TEMMUZ 1934 itilâf ha BERLİN, 29 (A.A.) — 22 hazi- ran tarihinde başlamış olan Fran - sız - Alman müzakeratı meriyete girecek olan bir itilâl silesile neticelenmiştir. 17 - 8 - 927 tarihli ket beynindeki mütekabil kontenjan sistemini hafifleten ve 31 vele kadar münakit ticari itilâflara allâk eden bir mukavelename, sali- sen , Fransanm, müstemlekeleri de dahil olduğu erer eremmeşsliğ ge- lecek ticari eşya için, iki memleket arasmda umumi br klearing muka- velesi imzalanmıştır. Bundan maada, bir de, (Fransız Bulgaristanda Yeniden bir çok Tevkifat yapıldı Bulgar komitacıları ile Yunan jafidarması arasında müsademeler SOFYA, 29 (A.A.) — Bulgar Ajan- «a bildiriyce: Zabita dün bir takım binalarda tehar- riyat yapmış ve birçok kimseleri tevkif etmiştir. Makedonya ihtilâl komitesi ile münasebatta bulunan ta mev- kullar. arasındadır. ATINA, ae — Dedeağaçtar göre evvel haricinde bir jandarma Bulgar komitesi Mm bir müsade. me olmuş ve komitacılardan Yorkiyef iki kimse yakayı ele vermişlerdir. Tutulanların evvelsi gün bazı köylü- leri tutup bir takım melümat istiyen çe- te efradmdan oldukları | oldukları anlaşılmıştır. Moskovada “ Letonya hariciye naziri şerefine bir suvar& MOSKOVA, 29 (A.A.) — Sovyet Runyayı Tezmen ziyaret etmek v üzere buraya gelen Letonya Hariciye Nazırı M. Seljamaa'nn şerefine dün akşam M. Iâivinof büyük bir ziyafet vermiş ve siyafeite hükümet cekânı da haz bu- | lanmuştur. Ziyafeti bir süvare takip et | ber bir çok zevat iştirik eyle İngilterenin hava siyaseti LONDRA, 29 (A.A) — Krmul da bir.nutak irat eden Lord Eden legikte re devletinin hava siymectini üdalar etmiş ve hükümetin harici siyasette baş hea gayesi salk olduğumu beyan etmi © Akvam cemiyetinin vaziyeti LONDRA, 29 (A.A.) — Posta Na asrı M. Kingsley Wood, Eltamda bir nu- tuk irat ederek ezcümle e demiştir kiz “Akvam cemiyetinin fena enatler ya- şamakta olmasına rağmen, İngiltere ri kümeti cihanm ancak bu cemiyet vası- tasiyle sulhu temine muvaffak olacağı kanaatindedir.,, Madenler: Bu sene son aylarda İtalya'dan | ihraç olunan madeni- miktarı aşa- ğa gösterilmiştir: 1934 Mayıs 41934 Haziran Bakır ihücatı: 1934 Mayıs 1934 Haziran 1933 ilk aylar zar- fında 1934 ilk aylar zar. fında Kurşun madeni ihracatı: 1934 ilk aylar içinde oo 8643 ton Çimento ihracatı: : 144.600 ton 118.279 ton 157.905 ton 153.787 ton 368.450 ,, 895.681 ,, 13.247.643 ton , 14838795 ,, 1933 Haziran 1934 Haziran Petrol ihracatı: 43.118 ton 10:966 ,, 1934 ton 13816 20.891. Ar Ham petrol Tasfiye edilmiş pet vol Gazyağı 14336 Labirificant 10.624 ton 10885 18.083 10.846 12.793 işsizlerin adedi son iki aylarda şu darzda tesbit edilmiştir. 1934 Mayıs 941,237 1934 Mayıs 330,856 italyada elektrik enerji: 1934 mayıs 93.164.000 kilovat 1934 Haziran 1031.316.210.000 ,, HARİCİ HABERLER Almanya - Fransa ticareti İki devlet arasında bir sıl oldu İtilâfnameler 1 ağustostan itibaren mevkii mer'iyete girecektir eşhası hükmiyesile efrat yeddindeki Daves ve Yung istikraz kuponlarının tediyesine müteallik bir itilâf aktolun- muştur. Almanyanın borçları BERLİN, 29 (A.A.) — Maliye nezaret'nin bir raporuna göre, Al - manyanın uzun ve orta vadeli borç- İsrr haziran nihayetinde 9 milyar 938 milyon ve ( dalgalı borçları da iki milyar 231 milyon marka baliğ ol - makta idi. Binaenaleyh o tarihte Almanya - nm bütün borçlarının yekünu 12 mil. yar 169 m'iyon 31 mart 1934 tarihindenberi mun- tazaman yapılan tedi de borçların umumi yekünu 245 mil- yon mark azalmıştır. Mösyö Çaldaris Askeri rüesa İle görüştü Yunan Başvekili yakında Almanyaya gidiyor ATINA, 29 (Möüyet) — Dün Baş- vekil M. Ça'daris ordu Erkândharp re. isi Ferik Katniyotin, Bahriye Erkin harp reisi Amisal Dimolin, Birinci Ko lordu kumandanı Ferik Peiridin, gebir- İer polis kumandarı Mi. Garezon ve mâ- kinist mektebi müdürü M. Dedev'i le bul ederek görüşmüştür. Bu görüşmeler haldenıda hiç bir me lümat verilmemiştir. ATINA, 29 (Milliyet) — refalentinde Madam < Kaman Yaşli ie mamlarma gitmek üzere pazartesi günü edecektir. meclisi M. Çaldarisin geybubeti smda haftada ilsi defa aleti içtima ede- Bi Fransiskoda Grevcilerle gene kanlı mü- sademeler devam ediyor SAN FRANSİSCO, 29 (A-A.) Tavassut için yı sarfedilen o gay- retlere rağmen büyük Okyanusun bü tün — limanlarında grev devam etmek. tedir. Vösconsin'de zabita ile bir fabrikaya tecavüz eden greveiler arasmda vukua gelen bir müsademede bir kişi ölmüş, 40 kişi yaralanmıştır. Yelkenli tayyare rekoru BERLİN, 29 (A.A.) — Alman tay- yarecilerinden Dittmar, bundan üç gün evvel Wolf£ Rith'in 360 kilometre ka- tetmek suretile karınış olduğu yelkenli tayyare rekorunu yeniden İştar. Fulda yakininda kâin Wosserkuppe'- den hareket etmiş olan Dittmer hareke- dinden altı saat 25 delen sonra Çekos dovakyada hareket noktasmda 375 kilo- metre mesafede karaya inmiştir. | ECNEBi MATBUATINDA OKUDUKLARIMIZ Demiryolu faaliyeti: Münakalât o Nezaretinin yaptığı bir istatistiğe nazaran Mayıs ve Ha- ziran aylarında demiryolları ile sev kedilen emtianın sikleti şudur: 1934 Mayıs 2.647.057 ton 1934 Haziran 2.679.790 ,, Liman faaliyeti: 1934 Mayıs 1934 Haziran Gümrük faaliyeti: Gümrük dairesinin verdiği rapora göre ithalatın kıymeti 799 milyon lirettir, Japon ticaretinin â s3 yükselişi Japonyanın Londra sefareti son altı aylık harici ticaret faaliyetini tafsilâti- le neşretmiştir. Bu neşriyata nazaran 1934 senesinin ilk altı aylık ihracatı 1933 senesine nazaran © yüzde yirmi n'sbetinde artmıştır. Diğer taraftan halâttaki tezayüt bu'nisbette değildir . Mançuko ile vesair pazarlarla ticare- tin ortması ihracatın çoğalmasına â- mil olmuştur. Jthlâtın — artmasındaki sebep ise demir, makine, ham pamuk ve ham yüne olan ihtiyacın artması dır, Mensucat maddelerinin yüksek etleri ithal edilen malların kıymeti artırmağa yardım etmiştir. cetvel ilk altı aylık ticaret hareketini 3.168.478 ton 3077799 | 142 milyon yen, dokuma mamulâtı 50 Yeni. Polis nizamnamesi ANKARA, 29 (Telefonla) — Dahiliye vekâleti iskân R9 polis vazife ve salâhiyetleri hakkındaki kanunun tatbik şartların * teren bir nizamname projesi hazırlamıştır. - Projeler yakında devlet şürasına verilecektir. Bundan başi niyet amum müdürlüğü polis vazife ve salâhiyetleri (o kanunu z talimatname, bir de yeni polis nizamnamesi hazırlamaktadır. Nafıa Vekili Ankaraya döndü" ANKARA, 29 (Telefonla) — Nafia vekili Ali Bey teftiş kik seyahatinden saat 21 buçukta şehrimize dönmüştür. Zabıta memurları için kurs ANKARA, 29 (Telefonla) — Ankarada inşa edilmekte © lis mektebi ikmal edildikten sonra mektepte zabıta memurlar orta ve yüksek kurslar açılacaktır. Bu kursların açılmasını mütea kip bugün tatbik o edilmekle © imtihanla terfi usulü kalkacaktır. 4 Isparta cıvarındaki sel felâketi ISPARTA, 28 (A.A.) — Uç saat kadar devam eden dünkü yük sel şehrin mahtelif semtlerindeki ev, bağ, bahçe ve tarlai hasar yapmışsa da miktarı tesbit edilmemiştir. Belediye bu işlerle yakından alâkadar olmakta ve tesbit uğraşmaktadır. Belediye tarafından yaptırdan büyük köprü sel almıştır. İki Rus âlimi memleketimize geliyor MOSKOVA, 29 (A.A.) — İlim akodemisi azasından viç ve Meşaninof dil kongresinde hazır bulunmak üzere 30 te Türkiyeye ha'eket edeceklerdir. Sporcularımızın Odesada istikbdi MOSKOVA, 29 (A.A.) — Cevdet Kerim Beyin riyasetindeki 1 sporcuları dün Ödesaya gelmişler ve akşam üzeri Moskovaya etmişlerdir. Odesaya muvasaletlerinde vapur istiklâl marşı ve enternasi karşılanmış ve Cevdet Kerin Beye büyük bin buket verilmiştir. cular hariciye komiserliği mümessili M. Gailiunskin, şehir meclisi muavini M. Gueef, Türk vis konsolosu ve hars birliği, bedeni tel müesseselerile matbuat ve Odesanın spor teşkilâtları mümessili rafından selâmlanmışlardır. Moskovaya hareketten evvel, Cevdet Kerim Bey hariciye serliği mümessili ile Odesa icra komitesi ve şehir meclisi reislerini yaret eylemiştir. Kay>eride şiddetli bir kasırga oldi KAYSERİ, 29 (A.A.) — Dün— öğleden sonra akşama kadar rülmemiş bir kasırga devam etmiş tir. j Şehir toz içinde kalmış ve halk yarım metreden dahi | biribi görememiş ve bu (oz tabakası saatlerce devam etmiştir. Gece gi durmuş ve kısa süren bir yağmur yağmıştır. Bugün hafif bir ve gayi tabi bunaltıcı bir sıcak devam etmektedir. Hudeydede kalan 37 esirimiz getirildi ANKARA, 29 (A.A.) — Hilâliahmer Cemiyeti umumi on Hudeydede umumi harpten kalmış 37 esirimizi bu defa İstanbula $ tirmiş ve kendilerini köylerine kadar bütün masraflarını temin eli suretile sevketmiştir. M. Gücü bisikletçilerinin seyahati! TRABZON, 29 (A.A.) — Muhafızgücü bisikletçileri bu < Göreleye hareket ettiler, İki gündür Trabzon gençliği ve halkının # safiri bulunan bisikletçiler şerefine Fırka, belediye, halkevi ziyaf: verdi: j Misafirlere şehir ve sayfiyeler gezdirildi. Dün gece halkevi! spor eğlenceleri tertip edildi. Misafirler Trabzon gençliğinden görü leri misafir severliklen memnun kalarak Trabzondan ayrıldılar. Afgan - Iran hudut ihtilâfı SANKARA, 29 (A.A.) — Bugün öğleden sonra Afgan ve İran yük elçilerinin Hariciye vekilimiz doktor Tevfik Rüştü Beyefendi dinde toplandıkları ve iki dost hükümetin cumhuriyet hükümeti hakemliğine tevdi ettiği Afgan - İnan hudut ihtilâfı işinin ğu haber alınmıştır. DE | 137 163 166 188 179 162 218 190 157 133 208 164 185 144 206 175 181 118 176 158 173 107 144 128 Muğla Halkevinin terti ettiği seyyahat , MUĞLA, 29 (A.A) — etinde tema'l ve kollarına diğer komitelere zevattan mürekkep heyet bugün çediz yoliyle Fetiyeye hareket Halkevi heyeti yolda meşhur nos harabelerini tetkk ve ziyarel! sonra Fetiyede konser, konfi İ temsil verdikten sonra İ Milâsa geçeceklerdir. Gençler şarkılar söyliyerek Muğladan & lardır. Kanunusani Şubat Mart N san Mayıs Haziran Altı aylık yekün 1012 827 1118 1003 Altı aylık ihracat şunlardır.: Pamuk | lu mensucat 232 milyon yen, ham ipek milyon yen, çorap ve çamaşır 23 mil- yon yan, makine 20 milyon yen, (Bir Yen takriben 41 kuruştur.) Altı aylık ithalât meyanında şunlar Ham pamuk 384 milyon yen, Orman yangını TEKİRDAĞ, 29 (A.A.) a lik yapmak üzere yakılan otla” en, ma Yilaiı yağ 34 milyon yen; Kam yağ 13 | Çorlunun Ermes ormanlarma at98 milyon yen, İhraç edilen pamuklu mensucat mik tarı 1,262,000,000 yardadır. Bu mik- tar geçen senenin yüzde altı ayı zarfen- da ihraç edilen miktardan yüzde (22) nisbetinde fazladır. (Maneheter Guadian) Bağdatta inşaat Erzurum lisesi talebesi yardım ERZURUM, 28 (AA) — yardım ve İstanbulda ler m'n maksadile bir çay ziyafo Up etmiş ayni zamanda gençler? ıt ruhisatiye: iştir. İnşaat fa- | dum için bir komite teşkil edi #iyetindeki canlılık, iş faliyetindeki inkişaf için müsait tesir yapmaktadır. Elyevm Bağdatta hemen işsiz yok gi Arpa mahsulü ERZURUM, 28 (A.A.) ilk arpa mahsulü piyasaya çıksvi ği kilosu 8 kuruşa satılmıştır. ğ
