27 Şubat 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 5

Nakliya tavyarelerine Mahsus Mahal Hususi, tayyatete mahsus Modern bir hava istasyonunun plânı Hava yollarının, her gün bir az daha artan bir şekilde, kespetmek- te oldukları ehemmiyet; bu yollar- dan her gün gelip gidenlerin art- danlarının sık sık genişletilmesine, tesisatlarının değiştirilmesine sebe- biyet vermekte; yeni istasyonların istikbal ihtiyaçlarına tevafuk edebi lecek bir şekilde yapılmaları lüzu- Munu zaruri kılmaktadır. Acaba yeniden meydana getiri lecek hava istasyonlarının tesisleri €snasında ne gibi o mülâbazaların itibare almması; bunlarda tesisatın yapılması icap e İşte, bu sütunlarda, hülâsaten, bu suallere cevap vermeğe çalışa- cağız. Yalnız hemen şunu söyliyelim ki aske:i meydanlarda hava istasyon- rmr biribirine karışlırmamalıdır. Aralarında mahiyet itibarile büyük “rklar olsa gerektir. eni bir hava istasyonunun tesi- *i esnasında nazarı are alın- ması icap eden vaziyetler yedi kı- sımda hülâsa edilebi .A) İstasyonun coğrafi vaziyeti — Bir hava istasyonunun, her şey- den evvel, bağlı bulunduğu şehre yakın olması lâzımdır. Meydanın şehirden uzak oluşu, en mühim vasfı o mümeyyizi sürat olan, hava yolunun kıymetini mü- him nispetlerde tenkis eder. Şehirden otomobille beş altı on- dakikalık mesafede kâin olan bir ava kolu Meydan en muvafık coğrafi vazi- « Yete malik addedilir. b) İstasyonunun topoğrofik vazi- Yeti, .. Tayyarenin, uçuşa başlar. en, kâfi bir sürati iktisap edebil. Welerini temin için (Saatte 100 ki- tre) iniş - kalkış o sahazınm Müstevi ufki ve kâfi derecede vasi lâzımdır. : » Umumiyetle, 2000 metrelik bir “ifada tam randımanla çalışmak Üzere hesaplanmış olan (o tayyare yerdeki randıman- karı pek iyi değildir. Bu hal iniş — kalkış sahasının ufki olması zaru- *etinin en büyük âmilidir. fki olmak şartını haiz olmıyan N de 1; yüzde 1,5; ilâ Yüzde 2 nispetinde bir o mailiyet aruri olarak, kabul edilmekte dir. Yüzde 2 nispeti, kabulü zaruri plan, mailiyeti azami kıymettedir. u kıymeti aşan her mailiyet uçuş sin emniyetsizfiği mucip addedil- ektedir, tf Yerin tesviyesi matluba muva- görüldükten sonra, top aim kuşi tetkik etmelidir. Toprağın , sağl ikları- ğlam ve tayyare tazyil yaka mukavim (santimetre mu- ler) il ar tir, taş gibi şeylerin sıçramama- SİN üzerinin çimenli bulunması ına 4 kilogramı geçen tazyik-| pervanelere, toprak, | lâzımdır. Bu ikinci kısımdaki şartlara en çok tevafuk eden topraklar, kal. kerli olanlardır. C) İstasyonun meteorolojik va- il İstasyonun arızalı bir mıntakada tesisi icap ediyorta, nişleri - kalkışları zorlaştıran ha- va cereyanlarını hesaj tutmamak lâzım gelir. mıntakada, istasyon, halli telâkisinde tes Düz ovalarda ti tasyonlar için, daimi tebehhürat dolayısiyle, ruyet kabiliyetini azal tan, şiddetli yağmurla, civarı isti- lâ eden dere, ırmak boylarındar sakınmalıdır. İ Meteolojik vaziyetleri en müsa Işaret dairesi it olan sahalar deniz yakmlarıdır. Buraların rüzgârların muntazam, açıklıkları vüsatlidir. D) İatasyonun iniş, kalı sının vaziyeti, — Her hangi metten esen bir rüzgârla inişin, kalkışm mümkün olabilmesi için sahanın murabba, daire veya mun / tazam bir mudalla şeklinde olma- | sı lâzımdır. Bazı hallerde, birbirine amut i- ki uçuş mustatili iyi bir saha vazi- fesini görür. Hava istasyonlarının iniş kal- kış sahaları için yazdığımız bu se- Eillmazame nasaridir.. Haki katte, bu sahalar tabii bir takım hudutlara malik bulunur. Sahaların boyları istasyonların ehemmiyetine göre değişir. Ağır tayyarelerin inip kalkacağı bir meydana 800 - 1200 metrelik boy k elir. E) İstasyonun şehirle yol kolay lığı vaziyeti. — Hava İstasyo: nın şehre ulaşan geniş yolların ke narlarında bulunmaları lâzımdır. Aksi halde, hususi bir yola ihtiyaç, mühim masraflara sebebiyet ve- rir, 5) Civar vaziyeti. — İstasyon civarının ve uçuş meydanı etrafı- nın her türlü maniadan serbest ol- ması lâzımdır. Fabrika bacaları, yüksek tevettürlü kablolar, saha hudutlarndan hiç olmazsa 1000 metre açıkta olmalıdır. ,, G) İstasyonun ileride genişle- tilme vaziyeti. — Hava yolculukla rında ve nakliyatmdaki inkişafın sürati her türlü ihtimali hesapları aşmakta olduğundan irtasyonda, büyütülmesi, tâdili mümkün olamı yacak inşaatın meydana getirilme mesi lâzımdır.Bir hava istasydnı da her şey değiştirilebilmelidir. Bir tayyare kazası DARİBEYZA, 26. A.A, Cenubi Amerika ve Tuluz'dan Da lan tayyarelerden b Dakar arasında ve Gisnerosy yaki- ninde yere düşmüştür. Tayyarede bu- lunan beş kişiden biri ölmüş, ötekiler yaarlanmıştır. Daribeyza ile Oynak hatveli pervaneler Küçük bir tayyare modelini,yerden alâkasını tamamen kesecek surette yukarıya doğru kaldıralım. Bu va- ziyette, bu küçük model O üzerine tesir eden cazibe kuvvetinin her an yere doğru çekmekte olduğunu hissederiz. Ve parmaklarımızı aça- rak, onu serbest bırakarsak, yere düşerek hurdehaş olduğunu görü- rüz, Bu küçük tecrübe, tayyare dedi- ğimiz bir cismin havada boşta du- rabilmesi için, cazibe kuvvetinin istikametinde onun şiddetinde ve fakat onun aksi istikametinde bir kuvvetin tesirine lüzum olduğunu | gösteriyon. Filhakika tayyarelerde | böyle bir kuvvet vardır. Ve tayya- rede, hava dahilinde ancak bu kuv- vetle tutunabilmektedir. Tyyarelerde, bu kaldırıcı kuvve- ti meydane getiren pervanedir. Tay yaredeki motorun çevirdiği perva- ne, bir burgu gibi havaya girerken , kanatların altında bir hava birikin- tisi yaparak bir tazyik meydana ge- tirmekte ve mail olan bu satıhlar- bir kuvvetin etmektedir. ifesini, basit bir şekilde, i imiz pervanenin tar retle yapmak mümkündü: nilen, iki, üç, veya dört tane, hafif burgulmuş, satıhla bunların niha- yet buldukları bir göbek. Pervane, bu göbek | vasıtasile motorun anamiline takılmakta ve ondan aldığı hareketle dönmekte. ir. Kolların burgulmuş oması, mo- torun devrani hareketini yareyi ilerileten — düz bir hareket. te tahvilini temin içindir. Bu bur- guluş kanatların boyunca her taraf- ta ayni değildir. e Göbeğe yakın olan kanatlarda daha dik uçlarda daha meyillidir. Bu izahattan kolayca anlaşıla- bilir ki, pervane göbeğinden gecen h-yali bir sathı müstevi ile kolla- vw burgulmuş satıhlarr o arasında biv takım zaviyeler teşekkül etmek- tedir. Bu zaviyeler, göbek nihaye- nden aynı uzaklıktaki kısımlar. da biribirine müsavidirler. İşte oynak hatveli pervane de- <ek; Kollarda ki zaviyelerin'kıy- metleri tepdil edilebilen pervane ler edemektir. Bir pervanenin hatvesi, bir de- virde tayyareye vermiş olduğu na- zari ilerlemenin kıymetidir. j Bu hatve, pervane kollarındaki zaviyelerin kiymetlerine göre de- gişir. Büyük kıymetli zaviyeler için bu hatvenin büyük ve küçük kıy- metler için küçük olacağı tabiidir. Pervanelerde hatvenin oynı ması bir mesele olarak ortaya Ye:i motorlar Ters silindirli, hava ile soğuyan İngiliz firmalarından “De Ha- viland” imal etmekte olduğu tay- yare motorların “Gipsy” serisi- ne Yeni bir tip daha ilâve e tip altı silindirli, ters vaziyetli, ha le soğur bir motordur. Dört silindirli bir modelin mü- tekâmil bir tipi olan “Gipsysix” her türlü nakliye tayyaresiyle bir kaç rakipli seri turizm tayyareleri- ne tahsis edilmek üzere inşa edil- mektedir. Halen, “De Haviland” ların dört motorlu tayyarelerinde (“Gipsy - Major” lar yerine) ve iki motorlu “Brxgon” larında kul- lanmaları tekarrür etmiştir. “Major Halford.. ile yüzbaşı “De Haviland” tarafından plânla- rı çizilen (Gipsy - Six), 2100 de. vir dakikada 180 beygirlik izafi bir takata malik bulunmaktadir. İn; Hava nezaretinin lüzum gördüğü bütün tecrübeleri muvaf- fakiyetle geçiren bu motorun seri ması, bugünkü tayyarelerin beş altı bin metrelik irtifalara çıkabilecek kabiliyette olmalarındandır. Hava kesafetinin muhtelif irti Yerde, deniz sathında, takriben hava 5600 metrede 0,515 kilogram; ve 10000 metrede de 0,629 kilog- ram düşer, Hava kesafetinin irtifa ile ma- ruz kaldığı bu tahavvülün tayyare. de ve tayyare motorunda husule getirdiği tesirler nelerdir? Bu tesirleri izah etmek tayyare pervanesinde hatvenin oynak ol- ması İüzumunun sebeplerini göster- mek demektir. Filhakia heman yerde ve yüksek irtifalarda ayni kudretle çalışmaz. Çünkü motoru besliyen gaz mahlu- tuna karışan havanın kesafeti, yük- sek irtifalarda, azalır. Bu mahzurun © önüne geçmek ğa başlanmıştır. Kompresör, motora her irtifada aynı kesafette hava (veren birci- hazdır. Kompresörlü bir tayyarede, mo- torun adedi devri Çünkü, motorun pervaneye verdiği ayrı bir devir kudretine mukabil pervanenin muhtelif — irtifalarda havadan almış olduğu mukavemet ayni değildir. Yükseklerde, hava kesafetinin azlığı dolayısile bu mu- kavemet azalmaktadır. Bu mülâhazalardan “ sonra, gö- rülüyor ki kompresörlü bir tayya- renin aldıkça, motorundaki devir adedini artması lâzımgeliyor. Bu ise makine inşaatı noktai naza- rından mümkün olamaz. O halde ne yapmalı? Yükseklerde, pervaneye çarpan havanın mukavemetini © yerdeki kıymetine çıkarmaya kadar kolla- rm zaviyelerini büyütmeli, Nasıl? Gayet kolay. Kollar” pervane göbeği ile irtibatlarını vidalı yap- malı; ve bu kolların uçuş esnasın- da, pilot tarafından, oynatılabilme- sini mümkün kılmalr, İşte oynak hatveli pervane mese- lesi bundanyibarettir. Oynak hötveli pervaneler, bu- gün en çok Amerikada taammüm etmiştir. Yalnız “Unted Air Lines,, an kullanmakta o olduğu 100 tane oynak ahtveli pervane 50,000 saat- lik uçuş temin etmişlerdir. İki motorlu (o Boeing 247 lerde kullanılmakta olan oynak hatveli pervanelerin kolları motorlardan her hangi birinin arızasında tesir. ii vaziyet olarak (o tayyareye mukavemet göstermektedir. “Gipsi - SİX. z — Elem NER: p N “ Gipsy» Six” İngiliz motoru halinde inşasına başlanmıştır. «Tarif “Gipsy-Six ” in faikıyetleri “G'psy- Six” babası olan (Gip- sy - Major) a nazaran şu faikiyet- Mi eyi yüksekti: İzafi ti a yül ir, — izafi olarak, 2100 devir - dakikada, 185 beygir; azami olarak, 2350 devir - dakikada, 205 beygir. İ Beygir başına sikleti daha az- (Gipsy » Major) 138 kilo gramdır; beyğir başma 1,04 ki gramlık bir sikleti vardır. (Gipsy - ilogramdır; beygir başına sikleti 0,955 kilogramlık bir sikleti vardır. Bu nisbetler azami takat üze- rinden bulunmuştur. Cepbe sathı aynidir. — Taka- tin büyütülmüş olması dolayısile, motorun havaya arzetttiği satıh fazlalaştırılmıştır. Müvazeneti daha iyidir. (Gipuy - Major) a göre, (Gipsy falarda aynı olmadığı malümdur. | 1,033 kilogram tazyike malik olan | $ için motorlara kompresör takılma- | irtifa ile artar. | “ Codos” Geçen sone, Amerikadan havalana- rak bir hamlede Süriyeye gelen ye bu suretle dünya mesafe rekorunu kıran “Codos” ile “Rossi” nin Buenos - res istikametinde bu rekoru ıslaha ha- zırlanmakta oldukları haber veriliyor. Bu yeni teşebbüslerinde de “Codos” “Rossi” ayni tayyareyi kullanacaklar. dır. Bu maksatla “Joseph - Le - Brix” nin üzerinde (tayyernin ismidir) bazı değişiklikler yapılmaktadır. “Maryse Hilsz” 330 tipinde bir “Breguet” tayyaresi- le 26 Ikincikânunda Paristen havalanan Fransız kadın tayyarecilerden Maysa Hilsz'in 13 Şubatta Kalköteden Rangu- ta havalanmış olduğu ve buraya kadar katetmiş olduğu mesafenin 10.000 kilo- metreyi bulduğu haber verilmektedir. Yanında makinisti Prax ile seyahat #tmekte olan Maryse Hilsz Rangondan İl Bankok ve gene merhale merhale Tok- yo'ya gidecektir. rında İnşa edilen ve 650 lik dört mo” moteriyle techiz edilen “Santos - Dumont” açık deniz tayyaresi cenubi Amerika hattım- daki bahriye uçuşlarına başlamak üzere hazırlıklarını ikmal etmiştir. Tayyare. de, ilk uçuşlarında, bir yangın başlı & ile harap olan kısımlar tamamen de- östri Tayyarenin idaresi pilot “Bostout- rot” ile “Ouatremarre” se verilmiştir. “Ju delaCierva” Otojir mucidi “Juan de la cierva”, yenimodelini teşhir ettikten sonra, Pa' risten İspanyaya hareket etmiştir. Cisr- va, memleketinde de ba yeni modelini (C. 30) tanıtmağa ve tamime çalışacak tar, “ Cöste » Coste “Caudron - Phalöne” tayyare - Six) te dakikadaki iştial adedi yüzde 50 nisbetinde arttırılmış ol- duğundan pervane üzerinde eden kuvvet müzdevicesi daha zi- yade intizam kesbetmiş; motor sehpasının sarsıntıları daha ziya- de azaltılmıştır. Motorun evsafı Ters vaziyetli, altı silindirli, ha- va ile soğur, pervane ile doğru ra- bıtalı bir tipte ola nmotor, 118 mi limetre kutru dahilinde, 140 mil metre tulü seyrinde, 9,186 litre si- lendre hacminde, 2100 devrinde 184 beygir izafi 2350 devirde 205 beygir azami takatindedir. Motor- da kompresiyon kiymeti, 5,25, per vane de dahil olduğu halde siklet 195,70 kilogramdır. Beygir t başına benzin serfiyatı 0,313 lit- saat başıma umumi sarfiyatı j re; 68,19 litredir. Saat başındaki yağ sarfiyatına gelince bu da 2 litre- dir. Motorun yapısı Anamili ve pervane gövdesi. — Anamili, Krom - nikelli çelikten yapılmış olup rezüllü çelik yatak- İar (8 dane) içinde dönmketedir. Milde hem istatik (sükünet ha- linde iken) hem dinamik (hare- ket halinde iken) bir müvazene tesis edilmiştir. Pervane göbeği, anamilinin u- cuna uyudurulmuş ve iki kama ile tutturulmuştur. Pervane ise, bu göbeğe $ civata ile tesbit edilmiş- tir. Karterler. — Motoroun gerek alt, gerek üst karteri dökme elek- trondan yapılmıştır. Biyeller. — Hususi bir halitaya halitasından olu; ri - örmüşlerdir. Birisi yağ sıyırıcı ol- mak üzere üçer bileğiye maliktir- ler. : İ Silindirler. — Çelikten olan sis lindirlerin her birinin üzerinde, geniş, soğutma kanatları vardır, ve alt kaidelerinden üst karterin ne oturtulmuşlardır. Kapaklarına gelince: Üst karterden uzanan saplamalarla silindirlerin üzerine ile “Rossi” | sile, Danimarkaya doğru, bir seyahat uçuşuna hazırlanmaktadır. “Lombardi - Mazatti” Bir hamlede Romayı Brezilyaya bağ lamak tecrübesine girişen ve sahillerinde, rakip oldukları “ Bellanca - Columbia ” New - Castle hava meydanmın han- garlarında çıkan bir yangın beş “ Bol- lanca” yi yakmıştır. Bunların arasında Bahrimuhiti üç defa aşan “Bellanca « .Columbiz” da bulunuyordu. Her mayi mahruku yakar yeni bir motor “Lorraine” fabrikalarında, “Kothe- fort” usullerine göre tadil edilmiş bir motorun tecrübeleri yı dar. “W” şeklinde “18” silim İ diri olan bu motorun “6” silindirden ibaret olan orta dizisi muhafaza edilmiş ve budizinin silindirlerine birer s0pap ile hepsine ait müşterek bir kolektör âs lâve edilmiştir. Bu motarun demüteği" Közde pılnakıta Vo"bör hg ilakilrli YANŞEL dan sonra petrolo, gazovii ve her türlü Ağır yağları yakmaktadır. Kompresyon kıymeti yüksek olmadı. dan, motordaki elektrikle yakma ter tibatı kaldırılmamıştır. Bumotor üzerinde çalışılmakta olan tecrübelerden alıncak neticeler üzerine imal edilecek ağır yağ motorlarında kompresyon kıymeti yüksek olacağın- dan elektrik yakma tertibatının buluna» muyacağıtabildir. | muhkem ve (amyantlı bakır ron. delalar dolayısiyle) | kaçaksız bir surette uydurulmuşlardır. Tevzi tertibatı. — Tevzi ameli- yesi kam mili ve supap itecekleri. İe idare edilmektedir. Kam mili, hareketini, anamilinin başına ta. kılmış bir dişliden olmakta ve sö kiz yatağa nmaktadır. Milin üzerindeki kami batırılmış çe- likten mamül supap iteceklerini ha rekete getirmektedir. Yakma tertibatı. — Yakma a- meliyesini, üst karterin üzerine tesbit edilmiş iki mamyato hazır. lanmaktadır. Bunlar hareketlerini motordan almakta ve motor sürati nin 1,5 misli bir süratle dönmekte dirler. Yağlama tertibatı. — Motorun yağlama ameliyesi için iki yağ tu lumbası vardır. Yağın tazyiki her mecrada ayni değildir. Anam nin yataklarına giden hususi bir mecrada bu tazyik 3, diğerlerinde 1 kilogramdır. Karbüratörler. — Motor, her li besliyen ve yanmış sıdılan iki “Claudel” kar büratörüne maliktir, İlk hareketi temin tertibatı. — Üst karterin arkasında, bir elek- trik demarörü tesbitine mahsus apılmıştır.