4 Eylül 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

Har hakkı (Mltiyer) indir. “Hidiv'e yazılan ferman $ Sadrısabık Sait Paşanın siyasi ke haneti. — Sultan Hamit, Sait Paşayı Imdada çağırıyor! Yeni Mısır Hidivi Abbas Hilmi P. tantan merasım ile bizzat | Padişahtan alırlardı. Ve bu merasimde de Osmanlı Vükelâ ve ricalinden iş başında bulunan lar ve mabeyinciler Botsbol paralar, he. diyeler, bahşışlar iğtinam ederlerdi. Bu sefer, balimaslahat icabı müşir Ab. met Eyüp Pç, ya tevdian Kahireye gön- deriyorlardı. Yeni Hidive teslimi ve kı raat ve ilânı orada yapılacaktı, Fermanda bazı tahrifat ve tepdilât se ziminden dolayı İngiliz seferinin Babrğ- liye ve saraya müracaatla itiraz ve me- manaatte bulunması, tam fermanın ora- ya vüsulü beklenilen saatlerde vaki ol- du Babriliyi ve sarayı şaşırtmış müşkül bir vaziyete sokmuştu. Hünkâr mustar kalarak bu derdin bir çaresini bulması için gene Sait paşayı çağırtınağa mecbur oldu. Sait paşa, böyle sarpa masında, çıkmaza düşmesinden için çin memnun oluyor: — Oh ya! Benim, halisane maruzatımı evhama teb'an suitelâkki edip kabul et- miyenlerin encamı böyle olur! Diyordu. Evet, İnsani fitrat saikasile Sait Paşa; ol! demekte haklı idi. Bu fermandaki bir | kaç cümle yüzünden £ daha birkaç gün evvel Hünkürin pek ağır sitemlerine, it- harılarına uğramış, çok sıkaştarılmız, har. palanmıştı. Sait paşa, ve © çektikle- rinin öcünü almak, hema öz kendi kağrükeymatisi" biliirmek istiyordu. Saltan Hara, mabeyinei Besim ve esvapçı başı İsmet Beyleri konağa gön- 'dererek Meclisi Vükelâya o memuriyet teklif etti, Paşa, ii çi İş isticale ihtiyaç göstermiş, yumurta kaşıma gebmi aldığından, Hünkâr ve bahı beklemeksizin gece yarısı mabeyin- « Bekir Beyi tekrar Nişaakaşındaki ke. nağa yollayıp paşayı saraya istedi. Mabeyinci Bekir Bey, rabrtalı, hüsaü- konuğa vardığında, paşa, yatmış, fakat henüz uyumamıştı. Haber verdiler; Be- kir Beyi bekletmedi, haremde yatak oda- sında kabul etti. Paşa, mutadı üzere göcelik basma en- tarisi, pamuklu kısa hırkası belinden in- &e bir kuşacıkla bağlı ve başında takkesi gideğu halde oda kapısını açarak Bekir ye: — Ehşani buyurun Beyfendi oğlumuz! Diyerek nevazüş gösterdi. Sait Paşa merhumun kendine mahsus konuşma ve yazma şiveleri vardı. Me- seli “İhsan, gelimesini, daima "Ehsan,, diye telaffuz ederdi. Türkçede cemi eda- & olan “leri, #henk kaidelerine aykırı olarak kullanırlardı. Sait Paşa, ma beyinciyi nasıl kabul etmişti? Paşanm müsveddelerde, beyazlarda, hasılı bütün yazılarda en ziyade canını sıkan şey, harflerin, noktaların yerli ye- rinde, tam şeklinde ve dişleri içinde ya- alıp konulmaması, bir veya iki nokta ol- dağunun bariz bir surette gösterilmemesi idi. Bir kâğıtta, gayrimuntazam görünce: — A canım, bu nasıl okunacak? harf- lerin hakları hiç gözetilmemiş! Der ve hemen geri verirdi. Sait Paşa, hatırı sayılır âlimlerdendi, Çok şey bilirdi. Arabi, Farisi Türki li- san kaidelerine riayet ederdi. Böyle ol- ğu halde “İhsan,, kelimesini ”Ehsan,, söylemesi bir itiyat ve ülfetten iğinden Babısli ve saray rica- li ba lehçi, kendisine bir temiz ve işa- ret addetmişlerdi. Maveyinci Bekir Bey, içeri girince, paşa, karyolasının baş tarafında konulu küçük koltuğu göst oturttu, ken- disi karyolasına ilişerek oturdu. Bekir Bey, Hünkâr iradesini ağzın- dan çıktığı gibi tebliğ edince, Sait Paşa: — O halde giyineyim de gidelim! Demek mecburiyetinde kalmıştı. Bekir Beyin tebliğ ettiği iradenin tar- zı malüm değil ise de Sultan o Hamitle Sait Paşa, birbirinin can alacak moktala- rrm gildiklerinden ve bir takım vasıflarda ve ahvalietvarda, huyda, boyda vesaire- de yekdiğerine benzediklerinden Bekir Beyin tebliğ ettiği iradenin ruhunu €s- rarını tebliğa vasıta olan mabeyinci bay bile keşfedememiş! Sait Paşa, giyindi; on dakika, nihayet bir çeyrek saat içinde Bekir Beyle bera- ber konaktan hareketle sarayıhümayuna gittiler. Hiç beklemeksizin huzuru şaha- meye girdiler. Bekir Bey, huzurda durmayıp işareti- vive He dışarı çıktı. İki yarı kafadar, İ beniz kabul ettiği anlaşılmıştır. Netekim ertesi günü, İngiliz sefirini batmin ve temin edecek bir şekil bularak okutturulmasına ve ilânma muvaffak olmuştur. İşitildiğine göre yeni fermanla Mısırın gerek hududu mülkiyesinde, gerek Hidi- spin hukukunda eski fermanlara nis- betle hiç bir Sabeldii ve ve tegayyür ka- kal edümiyeceği ve meli | ve beri bazı ibtilâfların ileride alâkadarlar arası akdolunacak bir tali Mead Tele dileği esas karargir olmuş ve sonradan fevkalâde sefir olarak gelen Sir Drum- mond Wulf ile vaki olan resmi ve hususi konuşmalarda ve hariciye nazırı Kürt Sa it Paşanın riyasetinde inkınt eden kon- feransta müzakerata teşkil esas ederek mevzuubahiz olmuştu. (Arkası var) Yarın: | Sadrazam Sait Paşa | 1 *Tarik” başmuharriri Hami tVehbi Bey. '— Sait Paşanın memnuniyeti. — İkinci Mahmu (zamanındaki, Vehabi vak'ası. AAA AMAR DİL ANKETİMİZ Birbirine yakın manalı sözlere karşılık arıyoruz “Milliyet”, dil üzerine açtığı husu si ankette en ziyade şu ana düşüne: klavuz edinmiştir: Birihirine yakın manalı olan sözleri aralarındaki ince &- yırdım'arı bazmadan karslayabilecek öz türkçe sözler aramak... Dördüncü liste olarak şn sözleri ortaya atıyo: - HUY,2 — SECİYE,3 — MİZAÇ, 4— MEŞREP, $ — TABİAT, 8. — HULK, 7 — ŞİYME, 8 — CİBİLLET, 9 — TİYNET, 10 — MEZİYET. Görülüyor ki bu sözler biribirine yakın mânalara gelmekle beraber, kul- lanışta aralarında incetik ayrılıklar da vardır. Fransızcada bunlara azçok karşılık olabilen sözser de şunlardır: 1— OUALITE, 2 —CARACTERE, 3 — NATURE, 4 — TEMPE. RAMENT. Dilimizde 10 türlü sözle anlatılan bu 4 sözün mânalarını tastamam karşı” dayabilecek öz türkçe söz bulanların buluşlarını gazetemizden ve okurları- mızdan esirgemiyeceklerime güveniyoruz. "Cevaplar gazetemizde anket memurluğuna gönderilmelidir. AAA AAA ELLA KANLA İZE ale, Çarşambada Sabriye Hanım Biçki ve dikiş mektebinin senelik © sergisi dün açılmıştır. Mektebin sergisi geçen seneye nispetle o daha müfekâmildir. Bu seneki sergide bilhassa yapma çiçe kler çok beğenilmiştir. Serginin küşa- dı münasebetile davetlilere bir de öğle ziyafeti verilmiştir. Bu sene mektep. ten Tahire, Mediha, Halime, Saime, Mahsine, Suzan, Mehpare, Necmiye, Nadide, Mümine, Fatma, Helim Mel iha, Mediha, Sabire, Mahmure, Nuriye Hanımlar mezun a lektep öç sanlı. Müdürü Sab riye Hanım, muallimi de Hayriye Ha, mamdır. | min oradan Kontrol odilmes edilmesidir. MULLİYET PAZARTESİ 4 EYLOL Hazırlanıyor? İngiliz gazeteleri tanklar yapıldığını yazıyorlar LONDRA, 3 (A.A.) — People | tesi, Berlin muhabirinden aldı x mektubu neşrediyor. Muha- | bir, Almanyanın harbi hazırladığı. na kanaat getirmiştir. Mektupta di | yor ki: Milletler cemiyetinin haberi ol- madan gizli olarak toplar, gülleler, | F fişekler, tanklar, tayyareler, boğu- cu gazlar yapılmaktadır. Sunday Cbronicle gazetesi de şunları yazı- | yor Hükümetler, Almanyanın gizli | hazırlıkları hakkında, Cenevrede | silâhları bırakma konferansı top - landığı vakit meseleyi ortaya koya cak kadar malümat sahibidirler.” Bu gazete, mevcut muahedeler ahkâmına uygun olmıyan bazı ha- zırlıkları saymakta, bunların İngi - liz efkârı umumiyesini ciddi suret te meşgul ettiğini ilâve etmektedir. Dörtler misakı HARICI HABERLER Almanya harbe mi! Almanyada Irk meselesi Nuruberg kongresinden I Yahudilerden bahsedildi PARİS, 3 (A. A.) — Berlinden bil- diriliyor Nurnberg kongresinin bütün hatip- leri rk meselesinden bahsederek bu- günkü hükümetin buna vermiş olduğu ehemmiyeti kaydediyorlar. Dün nutuk söyliyen M. Rosenberg bu mesele üzerinde uzun uzadıya dur- yapılan boykotajın dünya karışıklığı” Ri artırmaktan başka bir şeye yara» mwyacağını bildirdi. M. Rosenberg'ten sonra M. Goeb- larak Almanyanm Yahudi i namuslu bir şekilde hallet it etti ve Yahudiliğin, dünya- , herkes için zararlı olacak bir nakaşa açmak istediğini ilâve etti. Her ilki hatip te müsavat tezini ileri sürerek bir kere daha Versailles mu- ahadasi aleyhinde bulundular. M. Hitler ve ecnebi diplomatları NURNBERG, 3 (A. A.) — Wolff Ajansından: Başvekil, Nurnberg'e gel miş olan ecnebi diplomatları ziyaret etmiş, Milli Sosyalist kongrede hazır iplomatların, Mil- M. Paul Boncour misak hakkında neler söylüyor? | PARİS, 3 (A.A.) — Havas A- Jansı bildiriyor: M: Paul Boncour, vaktiyle müte- veffa M. Briand'ın sık sık istirahat | etmiş olduğu Trebeurden isminde | ki ufak limanda vücude getirilmiş olan “Hatıra taşı” nın küşat resmi- ni bugün resmen icra etmiştir. M. Paul Boncour, bu münasebetle bir nutuk söylemiştir. M. Paul Boncour, Briand'ın e- serinin feyzinden bahsetmiş ve dö- rtler misakının bu eserin devamı ol duğunu, çünkü bu misakın kat'i şek li Lokarno itilâfnamelerini it- eylemekte bulunduğunu söy- lemiştir. Mumaileyh demiştir ki: “Dörtler misakı da Lokarno mi- sakı gibi milletler cemiyeti çerçe- vesi içinde tescil edilmiştir. Biz dö- rtler misakmı yekdiğerine've hep te milletler cemiyeti konseyinin da imi azasından olan dört büyük.dev let arasında bir uzlaşma çaresi #çin yapılmış bir hazırlık xnahiyetinde dan, pek canlı bir surette Briand- ın kaygularma tevafuk etmektedir. ! Hiç kimse Avusturya istiklâlinin zaruri olduğunu onun kadar açıkça ifade etmemiştir. M. Paul Boncour Cenevrede müzakerelerinde ittifak usulünün pa olmasına teessüf etti. Ve de i kiz Asıl mesele Cenevrenin bir ka- rar vermemesi ve efkârı umumiye- İtalya - Rusya Bir m ve bitaraf lık muahedesi imzalanıyor lüniya ile Rusya arasmda bir ademi muahedesinin bu tecavüz ve baftanın sonunda imzalanması takarrür G Sozyalit —. bir cebir, şiddet halkın arzusunun cağını bildirmişti Alman ve Avusturya Hitlercileri 'NURNBERG, 3 (A. A.) — Hitler. cilerin büyük geçit resminde, Avustur yanm genç Hitlercileri, Alman genç Hitlercileri tarafından yapılmış - ra arasından alkışlar arasında geçmiş lerdir. Üniforma bolluğu PARİS, 3 (A, A.) — Nurnberg'den bildi a Görülen ünifarmalıların cephe gerisinde gokluğu, ir şehir hissini veri- yor. Filhakika Goerinz. Rust, Goebbels, Friek in bütün yük sek memurları da dahil olduğu halde herkes üniformalıdır. Sokaklarda uzun ak sakallı hücum kıtası efradı ile kısa pantalonlu 10 yaş larmda üniformalı çocuklar, ve koyu renkte tuvaletler giyinmiş genç kızlar ve hatti yaşlı kadınlar görülmektedir. Yunan ani keki Ve kabine Venizelistler meclis mesa- isine iştirak etmiyorlar ATİNA, 3 (A.A.) — Atina A- jansı bildiriyor: Muhalefetin meclis a iş deki beyanat doğru değildir. B: yanata rağmen hükümetin kanun lâyihaları için alelâcele ve müzake reye konmadan rey almak istemedi ği tesbit edilmiştir. Hükümet almış olduğu tedbir li dar geniş bir mün: seleri ertesi gününe bıraktırmıştır. Muhalefeti meclis mesaisine sev keden sebep bunlar değildir. Muha lefet, suikast hakkında verdiği su al takririnin müzakerelerini acemi ce yapmış olmasından dolayı kendi kendine ve efkârı umumiyeye kar- ettiği katiyetle im bahsolmaktadır. Diğer İcrin esaslarına istinat ettirilen bu pk ber iki memleketi bir sürü askeri, siyasi ve iktısadi şeraitile bağlamaktadır. Bilbas- sa dörtler mizakının Rusyayı hiç bir suretle mutazarrır edecek mahiyette olmadığı teminat verilmektedir. İtalya ile Rusya arasmda son 9 sene zarfın da hüküm süren dostluk nazarı itibar a almarak, bu muahedeye fevkalâde ehemmiyet verilmemektedir. Ancak iki memleketin ticari münasebetlerin inki- şafı bundan müstefit. olacağı mühte- mel addedilmektedir. İtalya - Sovyet dostluğu ROMA,3(A.A.) — Messagero gazetesi, İtalya - Sovyet dostluk mi sakının imzalanması i l vele yazmakta, bu en mühim siyasi hâdisesi ve Avru- panın yeniden doğuşunda kat'i bir adım” olarak tavsif etmektedir. Gazele, fikriyat cihetinden iki millet arasında bir uçurum olması- na rağmen, her iki memleketin tısadi bünyeleri biribirlerini Ge ladığı için beynelmilel sahada pek az millete nasip olabilir bir şekilde anlaştıklarmı yazmaktadır. Havanada kasırgadan ölenler LA HAVANE,3(A.A.) — Sa- İ gula Grande şehrinde kasırga neti cesinde 8 kişi ölmüş, 209 kişi yara lanmış ve 300 ev yıkılmıştır. | 12.30 da bir İngiliz $ı bir sebep göstermiş olmak için bu kararı almıştır. Cuma celsesi mü zakerelerinde hükümet iki vaziyet karşısında idi Ya temyiz mahkemesi müddei iyetinin balefetin daha ziyade sovukkanlı- lıkla düşünerek bu kararını tadil edeceğini ümit ettiğini söyliyerek sözlerini bitirmiştir. Prenses Alexandra LE BOURGET, 3 (A. A.) — Yu nan Prenseslerinden — Alexandra tayyaresile Londraya gitti, e İngilterede kısmi intihap neticelendi "BLAYEROSS, 3 (A.A.) — Kıs- mi intihabat bitmiştir. Netice, bek lenildiği gibi milli fırkanın Moores un 6,293 komünist Pollit'in 3,434 reyine karşı 21.931 rey ile M. Hen derson lehine olmuştur. Zeppelin'in yeni seyahati FRİEDRİCHHAFEN, 3 A.A. — Zeppelin saat 21,10 da cenubi Ame a hareket etti. İçinde 6 yolcu ır, Ve Lehman tarafımdan ida ilmektedir. Plastiras hareketine iştirak eden zabitler Yunanistandan çıkarılıyor ATİNA, 3 (A.A.) — Mebusan meclisi Plastiras hareketine iştirak etmiş olan zabitlerin tardı hakkınd aki lâyihayı kabul etmiştir. Fırka idare heyetinde gençlik teşkilâtı müzakerelerine başlandı ANKARA, 3 (A.A.) —C. H. F. umumi idare heyeti bugün toplan muş ve yapılması düşümülen “genç lik teşkilâtı” üzerinde umumi müza- kereye başlamıştır. Bu mevzuda b una benzer teşkilâtı tetkik etmiş o- lan eski umumi idare heyeti azası Bolu mebusu Hasan Cemil Beyle id- man cemiyetleri ittifakı reisi Erzu rum mebusu Aziz ve Ankara Halk- evi reisi Erzurum mebusu Nafi Ataf Beyler de müzakerede hazır bu- lanmuşlardır. Gelecek içtimalarda müzakerelere devam olunacaktır. Kaçakçılara ağır cezalar verildi MUĞLA, 3 (A.A.) — İhtisas mahkemesi sigara kaçakçılığı yapan Muğlanın Pisi köyünden İbrahimin iki sene hapis ve iki sene de sür- gün edilmesine, kaçak çakmak ve çakmak taşı satan Bodrumlu Yusuf ve Mustafanın altışar ay hapislerine ve nakdi cezalanmasına ve hapi- sanede esrar satan bir mahitümun cezasının 12,5 den: 13,5 sene ağır hapse çıkarılmasına karar vermiştir. Bir memur ihtısas mahkemesinde.. MUĞLA, 3 (A.A.) — Bir İtalyan kayığında manifesto harici 12 kalem eşyayı ele geçirdikten sonra kaptan ve kayığı serbest bırakan ve bu suretle takip ve tahkik vazifelerini suiistimalden suçlu Marmaris gümrük kumandanı Sadettin Bey ihtisas mahkemesine verilmiştir. Fransa - a - Almanya Ve Sulh Nizamı Gia 1 İnci sekilede) radikal a b Türkiye ticaret Siyasetinin e i Yeni devri.. ,, (Başr 1 inci sahifede) Bu yazıdan bir kısmını naklediyo- Ez “Türkiye Hükümeti son senelerde iktısadi ve ticari siyasetinde fevkalâ- de kuvseli bir-fealiyek göstermekte dir. Bir kaç hafta zarfında Türk ha- ieareti için mühim memleketler. fevkalâde ehemmiyeti baiz iktrma- di ânlaşmalar imzalamıştır. Bununla beraber, Türkiye takip ettiği ticari mü MAHMUT M. Herriot'nun Rusyada söyledikleri MOSKOVA, 3 (A,A.) — Tass Ajansı bildiriyor: M. Herriot ve dün ihtilâl müzesini zi yaret etmişlerdir. Müze müdürü. M. Şestakof , eski Fransız başveki- lini selâmlamış ve söylediği nutuk yenilik addedimektedir. bu mukave'ç Fransa ile (o imzalanan kontenjan harici olarak Türkiyeye it- hâl olunabilecektir ve Almanya Tür- kiyeden ithal olmacak o mallar için döviz kanunu çerçevesi zami derecede teshilât gösterecektir. Tediyat meselesine gelince, her iki ta- rafın ihracat ve ithalâtının hususi he- sabatı tutulacaktır. Türk Ticaret Odası tarafından ve- rilen malümata nazaran, Türkiyeye kontenjan haricinde ithal olunabile- sek mevaddın listesi gayet uzundur. Bu İirtede sanayi malzemesi. makine- ler, bilümum Türtiyede istihsal olun- | meyan vesaitinakliye ve aletler mev. cuttur. Resmi gazetede 12 nisan 933 tarihinde neşredilen Amerikan liste ve 27 temmuz 933 te aktedilen Türk- Fransız ticaret muahedesine merbut listede tasrih olunan malların ithalâtı ancak Almanyaya verilen listede mün deriç olan mallara nazaran mahdut- tur. Avusturya. ile... “Türk Ticaret Odası Türkiye ile A- vusturya arasında aktedilen (ticaret mukavelesi hakkında da (malümat vermektedir. Türkiye Selale. vasturyaya kıymet itibarile 1 da için bir kontenjan serbestisi bahşe- br a diğer “e dn pi nit 18 meva “- müsaade edilmiştir. Tie ihraç edilecek mallar şun lardır; Hizli, tft, gülyağı, pala. ları iie tonu tecavüz etmiyecektir. A- vusturya bu şerait o dahilinde Türk malları alacaktır. Tanzim (edilecek bir “Ç,, listesinde de bulunan | Türk malları Avusturyaya taknssız ithal 0- lunacaktır. Takas her alt ay yapı lacak ve Türk lirası esas olacaktır. Şilingin tebdil rayici için menşe şaha- 'detnamesinin tarihi nazarı itibara alı nacaktır. Yeni mukavele 17 teşrinisani 1933 ilen Tü tütün len 3,5 milyon Türk hirasma dahil bu- Tunacaktır. Mukavele 1 sene için im- Fransa ile.. Türk - Fransrr ticaret mukavelesi 29 temmuzda Pariste imzalanmıştır. Bu mukaveleye göre, Fransaya Tür- kiye ihracatı Fransanm Türkiyeye ih- ta Rus amelesinin istibdada karşı yaptığı mücadelede Fransız ihtilali esnasında halk kütlelerinin müca- delesinden ve Fransada 1830 ve 1848 tarihlerinde cereyan eden yak'alardan mülhem olduğumu kap M. Heri, buna şu nutukla madım. Bunun içindir ki karşı sarfeltiğiniz mesaiyi derin ve samimi bir alâka ile takip ediyo. rum. İki millet arasmdaki dostluğu bütün sahalarda kuvvet- lendirmeyi kendim için gaye edini M. Litvinof, M. Herriot'nun şere fine bir öğle ziyafeti vermiştir. Arnavutlukta vaziyet ii — (A.A) — Arnavut dir. Hindistanda bir müddei umumi öldürüldü MİDNAPORE, 3 (A.A.) — Bur bir Ben- Ankarada Türk ve Macar murah- baslar arasında bir ticaret mukavele müzakere- gon tütün ve 321000 Pengö kıymetin de kuru meyve Türkiyeden mübayat edecektir. Mukavele 6 ay müddet i- çin yapılmış olup 15 ağustos 1933 & #neriyete girecektir...