18 Mayıs 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

e gg e ma mami mali Tarihi tefrika: 7 hiye Yazan: $.N. Le APİ Ta Her hakkı (Milliyet) iş İşleri nasıl düzeltelim? Hacı Akif Paşa merhum. — Adana ile Mısırın mükayesesi. — Devlet yasağı, niçin üç gün sürer?. Padişahın, şuna buna; devlet, mem- leket hakkında fikirlerini, düşüncelerini sorup, hoşuna gitmeyenleri, birer süret- le cezalandırdığğı artık cümlece walüm bir hakikati, Hususi irade ile fikirleri, reyleri sorulanlar, gayet ihtiyatlı dav- ranıyorlar, sütten kemik yandığı için yoğurdu üfleyerek yiyorlardı. Sultan Hamide verilen cevabı arizalar dan yalnız Şurayıdevlet azasından Yanko Vitinos Efendi ile hacı Akif paşa merhu- muh yazdıklarını gördüm. Hacı Akif paşa, o devirde ender te- sr “£ olunur, cidden değerli, özü sözü doğru hir Türktü, Aslen Manisalı olan merhum, sarayı uzun o memuriyet hayalınn bütün intrikalarına o rağmen De saffet ve sadekisini muhafaza i. Sultan Hamitle araları hiç iyi sildi. lnkünlmm korkmaz, çekinmezdi Fakat saray intrikalarına, bariçteki si- yasi dedikudulara gün sonra idi. Bir cuma günü | paşanın ösraçhanebaşındaki konağına gitmiştim, 5-5 vakitlere kadar salewermedi. — Paşa isorhumun kendine mahsus bir sligesi üslühu vardı, Kısa, kat'i cümlelerle, ye- rinde darbimeselerle mümkün olduğu kadar öz türkçe yazardı. salin verdiği cevabın hulüsası şu 3 Paşa, Adana Defterdarlığında, Vali vekâletinde zaman mahallin. de ietkikat yaparak İstanbula dönünce yazıp takdim ettiği bir lâyihadan da bah- sediyor, ve o lâyihadaki maruzatı tekrar #derek tathile ve icrasını tasavvur etti. $i idari, mali, ümran: ıslahat ve tensika, ta müsande buyrulmasını rica ediyor. Kendi riyaseti altında teşekül © edecek wlah heyete, kanun ve mizamdan gayri kuvvet, makam ve sairenin katiyen ka- m arşğranmil bu suretle çalışıldığı tak dirde, Adananın on sene zarfında: “İkin- ci değil, birinci Mis denecek o kadar vilâyetlerimize mu- munei terekkiyat ittihaz: tabii görülece- ğini inandırıcı ,kanaati verici deliler göstererek uzun uzadıya izah ediyordu. Netice olarak aynen $u satırları yazmış- taz “Maalesef şahsi ikbal ve menfaatleri- ni Şevketmenp efendimizin ve mülk ve milletin menafii fevkinde takibi itiyat *den bir takım ricalin işlerine gelmedi- #inden maruzatım minsi kalınıştı. Şimdi ise tıpkı ferman buyrulduğu üzere iş, daha müşkülleşmiş, her tarafta teşettüt asarı baş göstermiş ve kul- ları gibi bir âcizin bu müşküllere deva bulabilmesi ve hakipayi hümayunlarına arzı mütaleatta bulunması bariz bir had. şinaslık olacağından mazharı ilhamat o- lan efkârhikmet disarı mülükânelerin. den ümitvar salâh ve necat bulunduğu- mü arz eylerim, ferman.,, * Ozün, paşanın müsandesile | güsved. denin bir suretini almıştım. Benim de, zalişahaneye cevap © vermek İztirar ve mecburiyetinde bulunduğumu söyledim. Paşa merhüm, imalı bakıyordu ai Ele arida takdim münasip bir id 2 ŞAN Hit, nükteli konuşturdu: > yla, e le istemek tey ren; alırlardı. da, babılli evrak mahzeninde yi vardır. Başta Tunuslu Sadriazam Hay- reddin, Başvekil meşhur mavi püsküllü Ahmet Vefif, kıpışık Saffet, Mısırlı Yu» suf Kâmil, Mostafa Fadıl, Sarasker Mü- şür Namık, koca Sami, Suphi, ili amiral Hobart, oOFransız yaveri ekrem Dresset, Alman Fonder © Golç paşalar yüzlerce zatın lâyihaları, mülaleana- welerkprojileri» vardır. Bunlar ba- zan münferiden, bazan wlahatı siya- siye, maliye, nafix ve askeriye nam- ları altında toplanan komisyonlarca müçtemian tanzim ve takdim olun. muştur. Hacr Akif Paşa, birden hatırlamış | gibi elile işaret etmişti: — Dahası var. Bazı müterakki hü- kümetlerin maruf idare ve maliye, ad- liye ricaline, mütel da iv marlanarak yaptırılmış mühim broşür- ler, programlar bizzat manzum ol- muştur. Ne çare ki ekserisi, sathi bir narardan bile mahrum kalarak atılı- vermiştir. Hazin hazin içini çekti: — Zaten bizde ilk önce sarınılan bir şeyi, sonradan ehemmiyet verilme balar şöyle dursun, bilhassa itina, ih- timam ve iztırar eseri olarak yapılan kanun ve nizamların bile tatbikleri neşir ve ilânları tarihinin hemen fer- dasında ihmale uğrar. İşte onun için: dir ki devlet yasağı, üç gün sürer, der- ter! Paşa, coşmuştu, yaşından ve halim, sakin halinden umulmıyan bir ateşle anlatıyordu: — m ra gitmeğe ne hacet! Sultan M tarihinde Gülhane hat tanzimatı ilân etti. Sultan Aziz, bu- nu teyit ve teskin için mühüm teşkilât yaptı. Sekiz on ciltlik düsturları dol- duran kanunlar, nizamlar yapıldı da ne oldu? Hangisinin ahkâmı hakkiyle tatbik olundu ? devlet vaz' ve tesis et- tiği müdevvenatı kanuniyeyi tatbik ve icraya ikdam ve hirmmet etseydi, ka- nun mer'i ve meta" olsaydı, bugünkü sıkıntı çekilmezdi. Tunuslu Hayrettin Paşanın lâyihası çok mühim dalı idi. Suretini sonradan bazı gaze- teler dercetmişlerdi. Ne çare ki tatbi- kı müyesser olamamış ve nihayet pa- şa istifa ederek çekilmişti. Hayrettin Paşanın bizzat bana anlattığına göre ifası şu tarzda olmuştur: Bazı ma- razatının iradeleri çıkmadığından mü teemir olarak saraya gitmiş, huzura kabul olunmuş, huzurda: * Kulunuzu tüt- fen ve tenezzülen Tunustan getirte- rek hizmeti şahanenize kabul buyur- dunuz. Kulunuz da aklım erdiği ve elimden geldiği meriebede hizmeti hü mayunlarını sadakatle ifayı deruhte ettim. İdari ıslahat hakkındaki maru- zatı bendegânemi de lütfen takdir ve tasvip buyurmuştunuz. o Halbuki he- müz tereddüt içinde bulunuyoruz. Ma- lümu şahaneleridir ki mu. vaffakıyete mânidir. Tebdilleri zaru- ri görülen bazı valilerin yerlerine mec bisi vükelâca tezekkür ve intihap edi. len hakkında ve bir de Maliyece ba- zı tenkihata dair üç gün ekdem atiyei ülyaya takdim ettiğim tenhisli maz- bataların alelâsul muntazır olduğum hâmişli iradelerini henüz şeref telâk- ki edemedim. Binaenaleyh afvimi is tirham ederim! Diyip çekilmişti. (Arkan var) Yarın: İşleri nasıl düzeltelim? vg Ahmet Vefik Paşanın pntavatsızl ığı, — seramri zi ilk alan Türk kimdir?. — İngiliz sefi rinin ikazı. ki başlı oyan. Tenis turnuvamızın programı 19.5. 1933 “A” KORT SAAT 10 de B.GERSON FROİTTER. Sı KASİK si —. Sak çasaş NECMİ Mi Sart 15, FAHİRE H. ” lil Saat 17,15 MİSS CUMING w i i Sant 18 BALDİ Ni Pi HASAN HALPT - 1933 "B” Ki SAAT 10'da. HLb O BAN Saat 1045 MİSS GORODESKY 'v NİKİFOROFF at İLAY BAJEN v NECMİ - ANOTHER | DARD Saat 13 AHMET FERİT © Saat 1545 DANYAL » MELİH Sâat 1639 MİSS MONGERİ v MİSS BORNSTEİ Saat 1715 OHANESSYAN - ANOTHER v ORHAN - KRİS 19-5-1933 7C” KORT SAAT |oda ORHAN od SODUVAR “ğin Saat 1045 DANYAL Saat Vİ, JOFFREDİ v Saat i5— CIRAS v Saat 1545 AN. Deyebilirim ki saray- rüzlerce | i Dönecektir iAlman başvekil muavi- Sabık Kayser —emee — ni böyle söylüyor BERLİN, 17 A.A. — Mattino gazete- si, M, Von Papeu'in bir mülâkatını neş retmektedir. Mumaileyh, yaam saltanatın iadesi mümkün olduğunu »öy- demiştir M. Von Papen, Almanya'nın sulheu- eni e bahsetmiş, Alsas - | Loren meselesini tamamen halledilmi; telâkki etmekte olduğumu ve Almnanyı nun Lehistan'a ve Avusturyaya karşı güna taarruz fikri beslememekte olduğu! nu ilâve eylemiştir. Maronileyh, ha, Almanyayı mahreçlerden * mahrum bırakan ve nüfuzunu eksilten müstemlikât yoksuzluğuna tecinüf et- miştir. M. Von Papen, İngiliz efkâr; umümi- esinin Alman aleybtarlığından müte- RE SONE allak söylemek suretile sözle- rini bitirmiştir. Evvelki natkunu izah etti BERLİN, 17-A.A. — Volff Ağjansın- | surette hal edilmesine bağlı bulunmakta b dır. | muhakkak olan dan: Başvekil muavini M. Von Papenin, son nutku, ecnebi £ tarafından | yanlış tefsir edilmiştir. M. Von Papen, bu busu: hakkında aşağıdaki izahatı vermiştir; Almanya'ya karşı bir takım müeyyide ler tatbikine kalkışılması lundum. Bugün sunu ilâve edeyim ki, bazı devletler hariciye nazırlarının bu kabil projeleri, esasen gergin olan vazi- yeti daha ziyade vahimleştirecek | mahi- yettedir. Almanya'da ber olmak teh- didini arzeden tabripkâr hic millet sıfa- tile bizi ihate eden tehlikelere mukave- met edecek surette ruhi hayatımı- 41 tensik etmek istiyoruz. Almanya'nın kılı yoktur. Kellor mi- Amerika'nın artık müsellah herhangi mâni olmak sibi ahlâki bir vazifesi var- dı. Amerika, normal ölcüden daha geniş suretile düşmüş olduğu Vaziyeti ve her millete kendi emmi ni — etmek zaruretini anlaması Jâzım di. Aİ manya, sulha arzu eden Amerika? müsellah devletlerden birinin” cihanı rar yeni bir felâkete atmasma asla samaha etmiyeceğine katiyetla kani bu- Tummaktadır. Çin mukavemeti kırıldı PEKİN, 17 ALA. — Cihlilerin muka- vemeti tamiamen tükenmek | alâmetleri ir, Japon taYYareleri Tı *ham'dan çekilmekte ola Cin kuvvetle. rini bombardıman etnisli Dollfuss ve Hitlereiler Sö VİYANA, I7 A.A. — Erlerdilerin maşiri efkârı olan Dociz gazetesi, Hayri muayyen bir müddet için tatil edilmiş. tir. Alman başvekili Hitler dün Reichs- Li beklenilen nutkunu söyledi. Hitler bu nutkunda Almanyanın cihan millet leri arasındaki vaziyetini anlatan ve BERLİN; 17 A.A. — Reiştas arak yaptığı md Başvekil M. a Bu nutkum selelerin muvafık ve müvaffakiyetli bir i Mevcut muahedelerin yeniden göZ- | den geçirilip değiştirilmesi vaktiyle Ver» say muahedesini yapmış” olanlarca bile düşünülmüş ve bunun neticesi olarak meşru bir surette bu bü- küm ve sartları arasına konmuştur. Altmış beş milyon nüfusu olan bir | milleti iktısaden yıkıp mahvetmek sure- tiyle diğer enilletler iyilik etmek düşün. © çesi o kadar münasız ve mantıkasız! ki bugün bu fikri açıktan açığa teklif et- meğe hiç kimsenin dili varmamaktadır. | Daha evvelce Alman milletini - sebep- ler ve meticeler kanununa göre - gelip; | leri €r geç bir ğe sürükleyeceği | takım tedbirlerle | yılkmağa ein olması çok daha man | tıksiz bir hareket tur” M. Hitler nutkuna şu suretle devam etmiştir; “Avrupada erazi bakımından yapılan İ eni teşkilât hakiki milli hudutlar esa- | ar. sebebi, Cenevre konferansta bi” çıkmaza Mac Donald. sülühser- konferansı dağılmak tehlike, Alman başvekik Hitler konferansın hiç bir neticeye varmadığı Rayhştag kür süzünden ilân etmek üzre iken, Amerika sümbur reisi Kossevelt, bütün cihan der eder. Amerika We kendi kitaama | çeki harpten beri Avrupa işlerine karışıyordu. Harbin Mk. dam el çekemesi Avrupa yörmdi öçimde gördüğümüz Sıfıra sürükledi. Acaba Amerika tekrar e? Her halde çekilmek Fransa. Rusya | bı. | Ademi tecavüz misakı| Fransız mec'isinde PARİS, 17 A.A. —- Mebusan meclisi, | dün Fransız - Rus kini müzakere etmi sonra hariciye encümeni mazbata muhar riri M. Torres'i dinlemiş ve mumaileyh | misakin tasdikini muvafık sören karar suretini tevdi eylemiştir. Hatip, parlâmentenun Fransız - Sov- | yel teşriki mesaisinin teskil etmekte ol- | duğu esaslı diplomasi eserine teşrik © | dikmesi mevzuu bahsolduğumu beyan et- önle; biley uma AMME keli suretini ittifak ile kabul etmiş bulundu” gunu söylemiştir. Misakı bülâsa eden mumsleyh, bu misakın taarruzları, iktısıdi. ablukaları menetmekte bir #demi müdahele teah- hüdünü ihtiva eylemekte olduğunu ve | sulh arzusunun hakiki hir tezahürünü | teşkil etmekte bulunduğumu | söylemiş- tir. eri misakin her iki milletten her. hangi birinin rejimine karsı fesat propa- gandası yapmaktan imtina etmek teah- hüdünü de ihtiva etmekte bulunduğunu | söylemistir. i (Sağ csnah, Wu sözleri müstehriyane karşılar. ) Mumaileyl, Rus borçları meselesinin de halledilmesi temennisinde bulunmuş tur, Mazbeta muharriri, netice olarak, bu imisakı müzakere edenlerin memleketin | şükranına hak kazannıs olduklarını, Fransa'nın sulhun müdafii rolünde kal. mış olduğunu Büyüm; #ina göre vücude getirilmiş olsaydı bü- yük harpten dökülen kanlar ihtimal an- | Sako zaman başa gitmemiş olurdu”... | bilinmiyen bir müddet devam edeseli daha geniş bir buhran dünyanın inkişaf | ve terekkişini sekteye uğratacaktı. Böyle bir ihtimalin &* kümetin diğer rmilletlerle samimi suret. te ve ei ği ile » çalışarak mâni olması Harp mes'uliyetinin kime ait olduğu- nu bilmek meselesine #elince M. Hitler şa sözleri söylemiştir: Ya aleızlk. Milletler Cemiyetinin vücude getirildiği hir sırada büyük bir milletin diğer milletler tarafından haka- vet ve zilletine uğratılması demektir.” Bundan sonra M. Hitler devletler a sındaki münasebetlerin umum müsav üne su suretle devam etmiş we Yarany muahedesi dünya meseleleri- in balli için bir çare teşkil etmez. Bu- anla berber hiç bir Alman büleümeti bu tesviye suretini —yerine daha iyisini koyarak onu hir tarafa atacak bir vazi- Yete gelmedikçe — kendi dileğiyle bo- 7up yıkmıyacaktır. Almanya diğer mil- Jet kuvvetlerini azaltmaları mriati Almanyanın hukuk be bie i meşru ve ahlâka uygun- Almanya başkalarını vermeğe hazır ve mütemayil olmadığı hiç bir şey iste- M. Hitlerin mutlu bittikten sonra meclis kabulsettiği bir karar suretinde başvekilin nutkunu ve hükümetin silâh- ları azaltma hususundaki siyasetini tas- vip etmiştir em ii İ şının tabutanu istasyona kadar takip etmiştir. M. Hitler merakla bekle- | nen nutkunu söyledi Alman Başvekili bugünkü milli hudutlardan da şikâyet etti | Mirdağı mebusu Cemil Beyin viyasetin. “Türküm, doğruyum, çalışkanım ülküm yükselmek, ileri gitmektir. Maarif vekilinin tamimi 17 (Milliyet) — İlk mekteplerde her sınıfla her i zaman çocukların hep birden: Türküm, doğru; yasam küçüklerimi korumak, büyüklerimi saymak, yu matlab çok sevmektir. Ülkün yükselmek, ileri gitmektir. Vas ım Türk varlığına armağan olsun” ibaresini söylemelerinin usul tihazı mavahık görülmüştür. Her muallim bu ibareyi bulunduğu nıfta tahtaya yazacak ve talebenin defterlerine yazdıracaktır. Talı nin bu ibareyi doğru olarak defter lerine geçirdikleri kontrol edileci tir. Maarif vekili bu hasusu mekteplere tamim etmiştir... Tamimin nunda deniyor ki: Çocuklar canda n duydukları ve zaman geçtikçe nasına daha derin bir surette nüfuz edecekleri asil ve yüksek hisli tercüman olan bü ibareyi sevinçle ve büyük bir şevk ve alâka ile & rar ederken, milli bir vazife ifa ettiklerini şuur ile duymalıdırlar. tün Türk çocuklarının vicdanlarında yaşatmalarını ehemmiyetle zam ettiğim bir akideyi talebenin yalnız dilinde bırakmıyarak ha İarıüın her safhasında takibi elzem bir hayat düsturu olarak telâkki # meleri için bütün meslektaşlarımın ellerinden gelen cehti sarfedecekli! rinden emin olduğumu beyan ile muvaffakiyet temenni ederim. Ecnebi otomobil arabaları ANKARA, 17 (Milliyet) — 30 Mart 931 tarihinde Cenevrede zalanan ecnebi otomobil arabaları nın tabi olacakları rrali yet hakkındaki mukavelenin tasdi kına dair Meclise bir lâyiha lunmuştar. K a a 5 a a N Hazinenin alacağı paralar ANKARA, 17 (Milliyet) — Hazine alacağı olarak muhtelif lara kaydolunan paralardan bazıla rının tasfiye ve terkinine dair met Meclise bir lâyiha vermiştir. Posta telgraf bütçesile uyuşturucu maddeler lâyihası Meclise verildi ANKARA, 17 (Milliyet) — Posta ve Telgraf idaresi yeni sene çesile uyusturucu maddeler inhisar hakkındaki lâyiha Meclise tir, Küçük sanatlar lâyihası Mecliste ANKARA, 17 (Milliyet) — Türk vatandaşlarına tahsis edilen nat ve hizmetler kanununun beşinci maddesinin değiştirilmesine dı | Bazırlanan lâyiha Meclise verilmiştir. . Leh sefirinin cenaze merasimi ANKARA, 17. (Milliet) — Lehistan büyük elçisinin cenaze vasimi bugün yapılmıştır. Bu münasebetle Meclis Reisinin Vekillerin vefikaları hanımfendilerle kordiplomatike mensup Madamlar sefarethaneye giderek müteveffanın refikasını teselli et mişlerdir. Madam Olszovvski cenaze alayına iştirak ederek hayat arkada" i Madam cenaze ile birlikte İstanbula hareket etti. Haydarpaşa'da A skeri merasim Bu sabah şehrimize gelecek olan Leh sefirinin cenazesi Haydar” paşa ve Sirkeci istasyonlarında askeri merasimle karşılanacaktır. Fırka ,grupunda (Cenevre | buhra Evvelki le. müzakere Meğer asıl silâhlı oi edilen meseleler Almanya imiş ANKARA 16 A.A, — C, M. Fırkası | © BER “5 > drupa iğare heyeti: Reisliğindeni C. H. LİN, UZASA: — Veli Fırkası grupu bugün öğleden evvel Te. de toplandı. vazzaf hizmete alınıp bilâhare teknütlü- ğe inde edilen mütekait jandarma zabit- leri hakkında tatbik edilmiş olan karar- lar üzerinde arzuhal encümenince. tet- kikat yapılası kararlastırıldı. 2 — Menafii umumiyeye müteallik imüiyazat hakkındaki 2025 numaralı ka- nun üzerinde tetkikat yapmış olan fur. ka Maliye encümeninin raporu mütalen bir kanan lâyihasinm B. M. takdim olurması kara: ye nihayet verildi. Meclisine celse Yunan meclisinde Venizelos meselesi ATINA, 17 A.A. — Mebusan mecli- sinin dünkü celsesinde 'meelir reisi, baş- vekil M. Çaldarisin bir mektubunu oku. muştur Başvekil bu mektubunda gerek kendi. sinin vemerek M: Maximos ile M. Lo- verdor'un milletler cemiyeti mütehasars- larile görüşmekte ve bu sebepten dolayı fazla meşgul bulunmakta olduklarından M. Metaxas tarafından verilmiş olan tak | Birin müzakeresi hususunun bugüne bi- rakılmasını rica etmiştir. VAŞINGTON, 17 A.A. — M. velt, hariciye nazırı M. Hull'ü barakıma İtalyaya göre Almanya haklı ROMA, 17 A.A. — Italyan gazet ri, silâhları birakmak meselesinde açi tan açığı Alman tezini iltizam etmel ve Almanya'nın a <ilâhi ğuna dair olan isnat olunan bir takım tasavvurlarm sila olduğunu yazmaktadır. BÜKREŞ, I7 A. A. Gelse bugüne hırakılmıştır. memleketin diğer büyü yebirlerinde ayın 27 inci günü muahedelerin tekri Fransız nazırlar gözden geçirilmesi aleyhinde mümayi meclisinde ire Hitlere hücumlar ROMA, lü A.A. — Silâhları azalt konferansı komisyonunun ordu mev: ları hakkındaki meseleleri konuştuğu sirâda Fransız ve Kücü in 17 A.A. — Havas Ajansm- Nazırlar meclisi dün sabah toplan- in Bu toplantıda yapılan fikir tenti- si neticesinde hükümet dünya konferansı ve hükümetin umumi siyase- tine müteallik istizah takrirleri hakkn- da gelecek cuma günü mebusan mecli- kabul et