4 Mart 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1

CUMARTESİ 4 MART 1933 8 inci sene No. 2537 NUSHASI S5 KURUŞTUR .. .. Cümhurreisi İ Roosevelt Geçen teşrinisanide Amerika- km cümhurreisliğine intihap edi- Roosevelt bugün Amerikanın devlet makinesini eline alıyor. Bi- Haenaleyh abatta kaybeden “ümhurreisinin iş başmdan çekil- Resile | intihabatta kazanan cüm- isinin iş başma (geçmesi Masındaki dört aylık fasıla bu- Bün nihayet buluyor. Amerikanın ir buçuk asırlık tarihinde hiç İr zaman bu fasıla bu kadar w- tin görünmedi. Amerikada cüm- reisi (o değişmesi yalnız AÂ- herikayı alâkadar eden dahili bir Mesele değildir. Harbi umumi. m sonra Amerikan beynelmi- İl müvazenedeki ağırlığı, dün- Yanın iktısadi hayatındaki ehem- Riyeti o kadar büyüktür ki, A- Merika © cümhurreisinin (değiş Mesi beynelmilel şümulü haiz bir Meseledir. Bunun içindir ki teşri- hisaninin ilk haftası ile martın Man beynelmilel münasebetlerde de bir durgunluk devresi olmuş- İir. Cihan devletlerinin karşılaş- ğı büyük meselelerin biç biri Amerikanm iştiraki olmaksızın halledilemez. Beynelmilel borç- , Cihan iktısat konferansı, pa- M kıymetlerinde istikrar, güm- Yük tarifeleri, teslihatın azalt Ması, bütün bu meseleler acak Amerikanın iştiraki ile halledile- tek işlerdir. Cümhurreisi Hoo- Yer dört ay evvel, intihabatı kay- ikten sonra bu derece esas- İı meselelerde Amerika namma üzakereye girişmek için lâzım gelen itimat ve nüfuzu kaybetmiş bul içindir ki dünya, bugünün vürudunu dört Bözle bekliyordu. Roosevelt bu memleketin mu- değildir. Ve karşılaştığı ül meseleleri gg k e dair müsbet bir program sahibi olduğu'da henüz vâzıh bir şekilde görünmüyor. ,, Wilson zamanından beri Ame- Va, Avrupa kıt'asma karşı bir ikaytlık göstermekte idi.Bu, Har-| i umumide büyük fedakârlığa atlanan Amerikalıların sulh mw- #hedeleri hakkındaki | sukutu ha- Yallerinin bir neticesi idi. Ancak | merika Avrupadan ne kadar açınmak istediyse, o derece ka- Sinmanm müşkül olduğumu anla- dı. 1929 senesinden beri Ameri- kayı kasıp kavuran buhran bir Amerika buhranı değil, cihan ranıdır. Ve Amerikalılar an- İamışlardır ki yalnız kendi başla- tma alacakları tedbirlerle ku me- tele hallıdilemez. ay Roosevelt'in takip edeceği #i- Yaset, Wilson'un siyasetine 8 1 tazammun — etmiyebi- lir. Fakat her halde 1920 senesin- Stn beri Cümbhuriyet fırkasının iktidarda bulunduğu zaman zar- ndaki istiğna siyasetinde de- Yam etmiyeceği de anlaşılmakta- çok meselelerde böver hükümetile teşriki mesai Ştmiş ve hattâ bazı ecnebi dev- sm bazı meselelerin halli hu- *usunda temasa bile girmiştir. . Bu cümhürreisi değişmesinin bizi yakmdan alâkadar edecek bir safhası, Amerika sefiri Sher- Kill cenaplarımın teamül iktızası değişmesi keyfiyetidir. M. Sher. ill kısa bir zaman zarfında mem. tetimizi sevmiş ve kendisini de tevdirmişti. Binaenaleyh teamül he zası aramızdan ayrılması, te- çok müşkül bir boşluk bıra- il Ahmet ŞÜKRÜ — eme — Gömülü kasa VILNO, 3. A. A. — Toprağa gömül- apüt bir kasa içinde bir milyon 350 bin in ruble bulunmuştur. Bu definenin Rus cenerallerinden oan Tanman muharebesinden İİ Samecmov'n ordusunu Git kasa ol edilerek asılan miralay Miasais- hazır olduğu halde br kasayi tovra brtakmıştır. İncir kahvesi içeceğiz ' İktısat vekâletine çok yerinde görülen bir teklif vaki oldu Bu suretle kahve parası memlekete kalacak ANKARA, 3 ( Telefonla ) — Kahve ithalinin bir elden idaresi ve incirin dahilde istihlâkini art- tırmak gibi mevzularla « müteva- ziyen zaman zaman incir kahvesi meselesinden © bahsedilmektedir. Malüm olduğu üzere Avrupada ya bani hindiba kökünden ve bilhas sa hurde incirden kahve yapılmak ta ve bu kahve ya safi olarak ve- ya muhtelif nisbetlerde tabit kah ve ile karıştırılmış olarak içilmek tedir. Memleketimizde de incir kahvesinin küçük mikyasta bir tec rübesi mevcuttur. Dahilde incire i bir istihlâk membaı teşkil et- tibarile, incir kahvesi mese- lesinin hükümet tarafından ele a- Imması için İktısat Vekâleti nez- dinde teşebbüsatta bulunulmuştur Haber aldığımıza göre, son zaman larda İktisat vekâletine vuku bu- lan müracaatta kahve ithalinin devlet inhisarına alınması ve bu inhisar tarafından tabii kahvenin incir kahvesile karıştırılarak satıl ması ; teklif edilmektedir. Bu suretle itiyat meselesi zamanla hal lolunacağına göre, halka kalbe do kunmıyan sıhhi ve ucuz bir kahve temin edilmiş olacağı gibi, incir mahsulümüz için de yeni ve mü- bim bir istihlâk memba: bulunmuş olacaktır. Teklif sahibinin Me na Türkiyede senede berk» RM ke sarfedildiğinden, inhisar meselâ yüzde yirmi beş nisbetinde karış- tırmsa, senede bir milyon ki- lodan fazla incir kahvesi sürül İncir kahvesi satanlardan biri müş olur ki, bu mikdar kahveyi el de etmek için takriben iki milyon kilo incir sarfedilmesi lâzım gelir. Bu nisbet yüzde elliye çıkarılırsa, kahve için sarfedilecek incir mik- darı da, dört milyon kiloyu bulur. Hükümet esasen kahve ithalini bir elden idare etmek salâhiyetine maliktir. #Karışık kahve yapmak ve satmak salâhiyetini de haiz bir inhisar teklifi, incirin istihlâki faydasından başka kahve ithalâ- tından dolayı harice vermekte ol. duğumuz paranın yukarıdaki nis- betler dahilinde azaltılması itiba- rile de şayanı dikkat görülmekte- dir. Darüşşafaka mezunları Genç ihtiyar bir araya gelerek cemiyet teşkiline karar verdiler Darüşşefaka mezunları arasm- da sıkı ve samimi bir tesanüt te- min etmek maksadile bir mezun- lar cemiyeti teşkili için müteşebbis lerin daveti üzerin dün Halkevin. de büyük bir toplantı yapılmıştır. Bu toplantıda yüksek mevkilerde bulunan Darüşşefakanın eski me- zunları ile genç mezunlardan mü- rekkep büyük bir kalabalık vardı. Müteşebbisler namına Sezai Bey, arkadaşların davetini kabul ede- rek gelmelerinden dolayı teşek- kür etmiş ve kongreyi idare reis ve kâtip intihabını istemiştir. Bunun üzerine Darüşşefaka lisesi- nin ilk sene mezunlarından olup yegâne sağ kalan ve Telefon Şir- keti komiserliğinden mütekait bu- lunan Fuat Bey reisliğe ve genç mezunlardan Muhterem Bey de kâtipliğe seçilmiştir. Şirketi Hay. riye memurin müdürü ve fakanın eski mezunlarından İzzet Bey söz alarak 25 seneden beri ce miyet işlerinde uğraştığını ve şim diye kadar üç defa Darüşsefaka" mezunları cemiyeti' teşkil edildiği" İ ni, her nedense muvaffak oluna- madığmı söylemiş ve dördüncü de fa olarak cemiyet kurmak istiyen müteşebbislere muvaffakıyet te- menni etmiştir. İzzet Beyden son- ra bir zat genç, ihtiyar toplanmış olan arkadaşların biribirlerini ta- nımadığını söylemiş ve herkesin kendilerini tanıştırmasını teklif et miştir. Bunun üzerine her mezun (ben Darüşşefakanım ..... senesi mezunu ...,.? diyerek kendisini takdim etmiştir. , Takdim işi de bitince müteşeb- bisler namma Sezai Bey - tekrar söz almış ve yeni cemiyet için bir nizamname yapıldığını söylemiş- tır, Darülfünun Hukuk fakültesi müderrislerinden Vehpi B. bu ni- zamnamenin tekrar encümene ha- vale edilmesini iyiden iyiye tetkik ten sonra umumi heyette kabul edi lerek idare heyetinin seçilmesini is temiştir. Bu teklif üzerine bir çok hatiplet «öz alarak ikinci bir içti- maa lüzum kalmadan derhal ni zZainhamenin tetkik edilmesini mü i (Devamı.5 inci sahifede) | Müftü Nurettin, ulu cami kâtibi Bursa hadisesi Mevkuflar dün Çoruma sevkedildiler BURSA, 3, (Telefonla). — Türkçe © zan hadisesinden mevküf bulunanlar bu gün Çoruma sevkedileceklerinden, sa- bahleyin erkenden müddeiumumi mua- | vini Fahri, jandarma bölük kumandanı Arif, komiser Ziya Beyler hapisaneye gi derek jandarma ve polis kuvvetleri ile icap eden tedbirleri almışlardır. İ Bu sırada mevkufların aileleriyle ta- nıdıklarından mürikkep © bir kalabalık | hapisane önünde toplanmışlardı. Saat ona doğru mevkuflar ikişer iki- $er kelepçelenerek bapisaneden çıkarı dılar ve otobüslere bindirildiler. Yalnız Tevfik, fabrikatör Gaffar zade Mehmet efendi- ler hususi bir otomobile bindirildiler. Kendilerinin fotoğraflarını almak isti yen gazetecilere mevkuflardan müftü Nurettin efendiyle arkdaşları: — , — Biz fotograf aldırmayız, diyerek şapkalariyla yüzlerini, kapatıyorlar,mev kufların — tanıdıkları bazı kimseler de vücutlariyla objektiflerin önünü kapatı- yorlardı. Buna rağmen fotografları alın dı. Mevkuflar otomobillere bindirildik- ten sonia aileleri ve tanıdıkları otobüs- lerin etrafını sararak vedalaştılar. Otobüsler hareket edince kalabalıkta sökünetle dağıldı. Mevkuflar Çoruma Karaköy tarikiyla ve yüzbaşı: Arif Beyle miktarı kâfi jmm- dana nezareti altımda sevkedilmişler. İntihabat yarın Yeni Reichstag bir kilisede topianacak BERLİN, 3. A. A, — Voltf Ajansım- dan; Rayiştag meclisi binasmın içinde Yangın neticesinde harap olan kısımla- Tm tamiri aylarca müddet & sürecektir. Yeni Rayiştağ meclisinin intihabat- tan nihayet 30 gün sonra toplanması İ- se kanunuasasi i . Bundan dolayi nazırlar meclisi gele- cek; pazar günü intihap ( edilecek yeni i meşhur Potsdam kilisesinde toplünmasını karar altna almıştır, POTSDAM, 3, A. A. — Volff ajan. osmünu: Yeni Rayiştaz meclisinin topla- mmsağı kilisesinde bü- yük Frederik ile babası birinci Frederic Guillanme'un mezarları bulunmaktadır. Kilise dahilinde tertibat süratle yapıla- caktır. Diplomatlar, gazeteciler ve halk tri- bunlerde duracaklar, mebuslar ile riya- (Devamı 5 inci sahifede) Kâbi'de Türkler Yeniden Türk müte- Efgan sefiri Ahmet Han dün Ankaradan şehrimize (gelmiştir. Dün Ahmet Hanı, misafir bulun- duğu Tokatlıyan otelinde ziya- ret ederek, Ankaraya (gideceği haber verilen Efgan kralı Nadir Şah Hz. nin biraderleri Şah Mah- mut. Hanın seyahatleri o hakkm- 'da malümat istedik. Sefir cenap- ları bize şu beyanatta bulundu: — Kral Hazretlerinin birader- leri Harbiye Veziri Şah Mahmut Han Hazretleri (| seyahate çık- mak arzusunda idiler. Bu meyanda Ankaraya da uğraya rak Gazi Hazretlerini ziyaret e- deceklerdi. Fakat Gazi Hazretle- rinin memleket dahilinde seyaha- te çıkmaları ve Efganistanda zu- hur eden bazı dahili işler dola- yısile Şah Mahmut Han, seyaha- tini bir müddet için tehir etmiş tir, Resmi malümatım bundan i- barettir. Geçenlerde Kral Hz. nin bira- derlerinin Halep ve oradan Anka- raya doğru gitmekte olduklarma gazetelerde bir haber gör- düm. Bu haberin esası şudur: Kral Hazretlerinin biri Berlin ve diğeri Paris sefiri olan daha iki biraderi vardır. Bu zevat ma- (Devamı 5 inci sahifede) gama Mücadele senelerin- den meraklı hatıralar Pek yakında Milliyet sü- tunlarında okuyacaksınız. Sahip ve Başmuharriri Siirt Meb'usu MAHMUT Umumi Neşriyat ve Yazı Müdürü ETEM İZZET Başvekil Hz.nin evvelki gün Türk dili tetkik cemiyetinin içtimaıma reislik ettikleri zaman alınan resimleri, M. Roosevelt işbaşında! Amerikareisicümhuru bugünbeyaz sarayda yeni vazifesine başlıyor (Amerika bugün büyük günlerin- den birini yaşıyor. Geçen teşrinisani- de Reisicümhur intihap edilen M. Ro- osevelt iş başına geçiyor. Waşington- da Beyaz saraya gelerek sabık Reisi- cümhurdan işleri resmen devralacak. Bugün yapılacak fevkalâde merasimi yalnız Amerikalıların değil, bütün dünyanın takip edebilmesi için radyo merkezlerinde tertibat alınmıştır. İn- tihaptan iş başına gelinceye kadar ge çen uzun intizar devresinden sonra, içinde bulumduğu çetin vaziyet dola- oosevelt'in Ameriha Cümhur- " gelmesi bugünün en mühim hâdiselerinden biri sayılabilir, | NEVYORK,3 (A.A.) —M. Roosevelt Vashington'a 4 Martta yeni vazifesine başlamak üzere dün Nevyorktan hareket etmiştir . M. Roosevelt, bugün Hooveri res- mi surette ziyaret ir. M. Rooseveltin bu ziyaret esmasını iktisadi vaziyet hakkında M. Ho- overle müzakerede - bulunacağı zamnedilmektedir. VAŞINGTON, 3 (A.A.) — M: Roosevelt, Vaşingtona gelmiştir. Yeni Hariciye müsteşarı VAŞİNGTON, 3 (A.A) — A- merikanın sabık Brüksel sefiri M. William Philipps Hariciye müste- şarlığna tayin edilmiştir. Moratoryomlar PHENİX “Arizona hükümetin- işi metinde” da vali 4 günlük bir mo- ratoryom ilân etmiştir. Bu adama ne oluyor? Yüzbaşı ArmestrongLondrada yeni bir palavra daha savurdu (Londrada Lord Allenby'nin ri- yasetinde yapılan bir içtimada Mr. Philip Graves'ın verdiği bir 'konferansa cevaben yüzbaşı Ar mestrong da bazı mütalealar ser- detmiştir. Bu mütaleaların bize &- it olan kısımlarını berveçhiğti neş- rediyoruz:) — Eğer davet edilmiş olmasay- dım bugün burada konuşmak cü- retini göstermiyecektim, Mr. Phi- lip Graves'i baltalamak fırsatına mazhar olacağımı ümit ettiğimden daveti kabul ettim. Bildiğiniz gibi Mr. Philip Graves “Times” heyeti tahririyesine mensuptur ve kürsü- sündeki herhangi bir şahıs gibi is tediğini söyliyebilir ve kendisine itira zedemeyiz. Böyle olmakla be raber bugün kendisine muhalefet fırsatma nail olacağımı zannedi- yordum. Bizzat hutkunu dinledik- ten sonra tenkit edecek hiç bir ş€y bulamıyorum. Hatibe en samimi teşekkürlerimi takdim ederim. Şimdi Boğazlar bir şişenin boy- nu mahiyetindedir. Öyle bir şişe ki yalnız Karadenizden değil, Ka dan Kırıma, üstte Kara Toprak (Black Earth) ülkeleri olmak üze re petrollerile beraber Kafkasya. ya, hattâ Bakü, Kransnovodsk ve Basarabyadan Selâniğe ve Slâv Yolundan (Slâv Road) Fiume'a yol vardır. Fakat bütün bu yollar fevkalâde müşküldür.. Şişeye ha- kiki menfez boğazlar yoludur. Bu şişe bugün i malüm en tehlikeli kuvvei infilâkiye ile dol durulmuştur. Muhtelif derecei in- kişafta milletler açlık hududuna yaklaşıyor. Dünyada herkes için kâfi derecede &havayici zaruriye ve hattâ ziynet mevcuttur. Fakat Nevyorkta zahire telef edilir, Şi- mal denizinde balık atılır ve Ar. jantinde hayvanat öldürülüp gö- mülürken dünyanm birçok kısım- larında ekmek, balık ve et kıtlığı vardır. İstihsal vesaiti mühim bir surette tezyit edilmişken tevzi yol ları sun'i surette ve kasden tarife- ler ve kanunlarla kapatılmıştır. Dünya servetinin teyzi gazlar büyük yollardan biridir. İş- te bu cepheden meseleyi mütalca etmenizi rica ediyorum. Bugün Boğazları Türkler kon- trol ediyorlar. Bu vazifenin Bo- ğazlar komisyonu tarafından ya- pıldığını tahayyül edebilirsiniz. Fakat Boğazlar komisyonu bir ko- mediden ibarettir.. Türkler, boğaz ları beynelmilel bir bekçi sıfatile gıda ve servetin büyük bir tevzi yolu değil, müdafaa edilecek bir kale, askeri bir mevzi ve icabında herhanri bir muhalifin - yüzüne (Devamı 6 ıncı sahifede) ——