7 Ekim 1932 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

© Kurultayda Söz sırası gelseydi Cahit Beye ne cevap verecektim? —— Türk dilinde cümle teşkilâtı Sarf ve nahiv adi ve: .bütün temelimiz, kitaptan ve yapma sözlerden değil, asıl halkın konuşma dilinden Cahit Beyin tezinde birde “Nahivden şikâyet”, «cümle ter- kibimiz hatalıdır” meselesi var. ” Cahit Bey bunu yersiz ve haksız Suluyor. ei gibi kabul edelim. Bu ; sözler; hap Cahit Beyin kurultayın yapmak İstediğini ters anladığını gösterir. e Kurultayı, dile uymaz bir takım *y leri uydurup halka zorla kabul ettirecek gibi bir düşünce Cahit Beyin kafasına nereden girmiş tir, bilmiyorum. Fakat bu yanlış düşünceyi ber yerden söl çalışmak Kurultayın bütün dileği halkı halkın istedikle- kın öz dilidir . Türkçe cümleler işinde de ö- İ nümüzde düşünülecek bir şey var dır. Fakat Cahit Beyin iğ daha doğrusu sanar Türkçe gramerlerin zentaks | larında bir kaide söylerler Türkçe cümlede fil en sona ge- tir! Bu kaide, doğrudan doğruya halkın konuşma dili araştırılarak konmamış, kitap ve yazı bakılarak kitaplara geçirilmiştir. Acaba her zaman konuşurken de böyle mi söyleriz? İşte araş- trılacak şey budur. Bu kaideye göre uzunca bir cümle yazalım: Bakın, dinleyen veya okuyan adam ne diyeceğimi si anlamak için sözün sonunu ne kadar sabırsızlıkla mecbur oluyor ! İşte cümle: Bugün, memleketin en seçili adamlarından toplanan Türk Di- tayı, Büyük Başbuğun göz ünde, dil en can alı- & bir çok işlerini Ne? Bakın: 20 kelime söyle- dik. Fakat ne diyeceğimiz. belli olmadı. “Konuşuyor” Deyinceye kadar dinleyen bek- deyip ne iz Miyer Cahit Bey hatırlar belki: Bir aralık (ne) edatından sonra ge- len fiillerin müsbet mi, menfi mi olacağı o mübahasesi © çıkmıştı. Memleketin en ileri yazıcıları bu- nu tamam kestiremediler. Neden? Çünkü bu iş dilin kendi gerçek | kaideleri içinde aranmamıştır. Bu sonradan söylemek dilin kendi ru hunda değildir. Halkın diline bakalım: Kitabi konuşanları bir tarafa bırakalım. Şivesiz dediğimiz Anadolu ve Ru- melinin bütün Türkleri, fülleri cümlenin başına ve ortasına ko- yarak bir çok cümleler yaparlar. ecbur muyuz sanki böyle söylemeğe? ! Yapamaz mıyız başka türlü? Tarzında cümleler pek çoktur. Ve dikkat edilirse: — Mecbur muyuz sanki böyle İ niyoruz ki bu kaynak çok yapmağa? Sözü Haftalık Siyasi İcmal | Ek ayna mn Geçen hafta Cenevre'de a- çılan Milletler Cemiyeti umu- mi heyetinin içtimaı kapandı. | Cemiyetin on üçüncü | senelik içtima: olan bu defaki toplanış çok fevkalâde şartlar altında olmuştur. Beynelmilel münasebetler sızlığa karşı isyan ederek tah- didi teslihat konferansının bü- rosundan ; çekilmiştir. Bu, Al manya'nın haksızlık telâkki et- tiği bir vaziyete karşı protesto yolunda attığı ilk adımdır. Kim bilir belki de ikinci adım Millet ler meclisinden büsbütün çekil mek olabilir. Bundan daha ehemmiyetli bir mesele de Aksayı Şark işi- dir. Cemiyet. Aksayı Şark me- > selesi h İa (o Japonya'nın © moktai nazarma aykırr gelen — bir yol takip ederse, Japonya - da Milletler meclisinden çeki- | esim, Hasret, ebçnmiyeti. | gırpısmaktadır. rilen dil bilgilerinde kaideler almaktır. — Sanki böyle yapmağa mecbur muyuz? Sözünden daha kuvvetlidir. Hele (ne) i cümlelerde fiil mutlaka gelmelidir. — Ne seni dinlerim ,ne onu. — Bana me arap sözü lâzım, ne Acem şi iler, gibi oluyoruz. Fakat sahnede din | bul leriniz: No günel, ne tabi, ne a- “Mehmedin derin bir meraklı üzenile düzeltilmiş olan kütüpha a si» arasına giren altı kelime bu iki söz arasmdaki bağın. anlaş masını ne kadar Ama fialk dilime bakrmız; Hiç hallcın böyle karışık söz söyledir ği var mıdır? Halk dilinde cümleler /kesik- tir. Kısadır. Pürüzsüzdür. Füller, “öze verilecek kuvvete göre, 30- Bü, ortaya başa gelir. Terkipler na girecek bir söz olursa ©- iel süre in, yaba gibi bir rabıt karıştırarak söyler. Biz de yazarken: “Mehmedin kitap dolabı ne 'am bir meraklı üzenile dö- zeltilmiş...”” Diyemez miyiz? Kısa cümleler yapmak, karı şık cümlelerde fiile önlere doğru bir yer vermek, pek lâzem oluna “ki” ile başlar aralık anlatma eler koymak... Bunlar hep zümüzü daha açık, daha anla- pal kılığa koyacak yollardır. İarı yazıcılar üzenerek, bezi rek yaparlarsa en ince, en güç, karıyı düşüncelerin bile kölay anlaşılır; bir şekil alması mwüm- kündür. / Görülüyor ki dava, Cahit Be- istediği gibi, uy- tarzlarını dile sok- tenilen şey, hal ümleleri arastır. mak, kaç türlü cümle yaptığımı. Zı öz kaynatkan bulmaktır. İna- zen” gindir ve bize bütün dileklerimi zi getirebilecektir. latmağa çalışacağız. İbrahim NECMİ ——ee e Zelzele ATİNA, 6. A. A. — Atina ajansı bildiriyor: Samarkant ve Taşkontte Ayın iki- sinde anat 7 de kuvvetli bir hareketi dir. leceğini ima etmiştir. Bu şart- lar icinde cemiyet aciz içinde Bu aczi bu defa reisliğe ii tihap edilen İrlanda Başvekili De Valera, riyaset kürsüsün- den söylediği bir nutukta çok açık bir tarzda ifade etmiştir. İrlanda vo adamı, Milletler iç diğini ve efkân imadımı kaybettiğini miştir, Bu acı hakikatler aza- dan hiç birinin hoşima gitme- miş olacaktır ki, De & Valera alkışlanmamıştır. Bununla be- raber. İrlanda Başvekilinin 3öz- lerinin hakikat olduğu “herkes tarafmdan teslim © edilmekte- | dir. .. Bu defaki içtima devresin- | de görülen işler o meyanmda başlıca yanlar vardır: Müllet- İ azalık hakkındaki | vazgeçmek için kendisine veri- e mem ve his. lerini tediye e n azadan MİLLİYET CUMA 75 TEŞRİNİEVVEL bU emeği HARİCİ HABERLER Beşler konferansı toplanamıyacak mı? Fransa ile Almanya henüz davete cevap vermediler e | bu harekette de bulunmamı'şlardır.. İtalya, yapılan daveti, çoktan ka bul etmiştir . Şimdiye kadar hiç bir vecap alın- mama ştr. Alman hariciye nezare- iinde ne düşünülüyor? BERLİN, 6 (A.A.) — Havas  jansı muhabirinden: Hariciye nezare & mahafili 4 veya 5 devlet konferan 81 projesine müteallik Alman noktai ki teminatı zaruri | addetmektedir. Hukuk müsavatı meselesi, 29 ağus- — inni Alamm sokinsında beyan ği veçhile heyeti umu- Böyesi yasi beri az dizel Almanya, bu konferansa iştirak etmek için silâhları azaltma konfe Tansı mesaisine iştirak için derme- yan etmiş olduğu şartı, yani hukuk müsavatına malik olduğunun peşin olarak tanmması şartını ileri sürmi- Yalnız, İngiltere © ve Fransanm Borsada sağlamlık Hayli zamandır Borsada işlerin! hacmi bu kadar artmamıştı him farklar göze çarpmaktadır. Bu cümleden olarak Düyunu mu- vahhide ve ikramiyeli Rumeli De miryolu gibi istikraz tahvilâtı Anadolu Demiryolları şirketi siyon ve yonları üzerine iel erime — Sara mühim miktarlarda işler cereyan e Bu senedatın fiatle- rinde yükseklikler kaydolunmak- tadır. Ayni hal bazı milli şirketlerin erin da vuku bulmak- i zamanda, ham ve tahvilât üzerine bu ka- dar faaliyet görülmemekte idi. Iktısadi mehafilde bu vaziyet yapılması. İrakın Mil- letler meclisine girmesi ve in- hilâl eden üç meclis azalığı için intihabat. İnhilâl eden © azalıklar için yapılan intihabatta (Peru'nun yerine Meksika, Yugoslavyı Çekoslovakya ta gösteriyor ki meclis azalığı irtihabatına gittikçe ( coğrafi mıntaka mülâhazası hâkim ol- maktadır. Amerika kıt'asından inhilâl eden © azalığa yine bir Amerikalı devlet intihap edil diği gibi Yugoslavya'nın yeri- ne de yine bir vasati o Avrupa devleti geçmişi Lehistanm | arka arkaya üçüncü defa olarak intihabı 1926 senesinde daimi iddiasından len vaat iktızasıdır. Türkiye'nin meclis azalığı- na intihabı Şarki Avrupa dev- letlerinden birinin azalığı bitti- > zaman olacağı anlaşılmakta- ir, İ da olmadı. Fransa ile Almanya | İ tir. Fransa bu şerait Almanyaya karşı Alman hükümeti ne vermiş — oldukları muhtıralarda münderiç noktaları kat'i surette ileri sürmemelerini bilâkis bütün hukuk müsavatı meselesini tamamen tetkik etmeği kabul etmelerini istiyecek- ör. Almanya, Belçika ile Lehistanın konferansa iştiraki keyfiyetinin konferansın arala olmasının ye- güne çaresi olan mahremane yetini izale edeceği mütalensında bu İunmaktadır. Mongolfiyer balonu ile uçan adam , BERLİN, G A.A — Volt A- muştur. e e EE rilmesi yarı daat devam etmiştir. ! Dali OR mele gıktağı am pilot bir paraşütle sağ ve salim ola rak yere inmiştir. İtalya kralının yüksek memarlar bulundukları bal de, Bonigalaya gitmiş, Adua'da ölen kimselerin hatırasmı edebileştirmek üzere dikilen abidenin açılış resmini yapmıştır. Kral, yerli ve tlalyan eski müha- riplerle görüşmüştür. Rejim tanındıktan sonra ATİNA, 6. A.A. — M. Venizöle- sun liberal fırkası ile M. Çaldarisin halkçı fırkasınm barışmaları şerefine | tertip edilmesi mutmsavver ziyafet hiç şüphesiz verilemiyecektir. Çün- kü ziyafete iştirak etmeleri lâzım ge len birçok zevat bu uğurda sarfedile | cek paraların Halkidikya feliketzede lerine vermek mürecesh olacağı mü- | taleasın: serdetmişlerdir. piyasadaki debbininin tamamen za. a ve kuvvetli bir larak görülmektedir. Aşağıdaki rakkamlar ağusto- sün son günlerindeki fiatlarlarla simdiki fiatlar arasındaki farkı göstermektedir: Ağustosun son günündeki fiatlar Lira Kuruş Düyunu muvahhade o 53,75 Anadolu tahvilât 31,75 Mümessil scnedat (32 Anadolu hisse sene 18,80 Ikramiyeli D, Yolu 425 İstanbul Tr. Şirketi 45,50 İttihat Değirmen- cilik diki dar 54,25 33,75 36 22 5,15 41 2275 2510 Milletler meclisinde müsbet | bir iş görülemezse de şimdiye | kadar Cenevre'de bu kadar dev | let adamının toplanışı bir ta- kım hususi o temaslara vesile hazırlamakta idi. o Budefa bu | hükümetleri, mes'ul devlet damları tarafından (o söylenen aleni nutuklarla uzun ve hara- retli bir Polemike girişmişler- dir. Herriot, Gramat'da söyle- diği bir nutukta Alman hükü- metini tekrar silâblanmağı iste | mekle itham etmiştir. Herriet “Almanya hazırlanıyor., demiş altında silâhlarını azaltamaz. Fransız Başvekilinin nutkuna Berlinde Alman ( Başvekili Von Papen cevap vermiştir. Alman kili de Fransa'nım lâhları tab- dit etmek istemedi ve dün- yanın bu yolda | ilerlemesine engel olduğunu iddia o etmiş- tir. Bu nutuklar Cenevre'de öy- le gayri müsait bir hava yarat- mezi ki Fransiz ve Alman mu- Amerikada İntihap İlk intihaplardemok ratlar lehine tecelli etti NEVYORK, (AA) — Birin Giteşrin intihabatı namzetlerini seç mek için yapılan “ilk” © intihaplar, demokratlar lehinde vasi bir hareke tin teressüm etmekte olduğunu gör- termektedir. Bazı alâim eyaletlerdeki münle- hiplerde şayanı dikkat © temayüller mevcut olduğunu göstermektedir. Ezcümle Georgie'de elektrik sar fiyatı üzreine yüzde 3 nisbetinde bir vergi tarhetmesini iltizam etmek su- retile trüstler siyasetini kabul etmiş olan bir demokrat meb'usa Russel ismindeki genç bir mazet tercih edil miştir yapmakta. Ye Ara e e ür dl ticaret münasebetlerini katetmek su retile onu Amerikaya tediyatta bu- > | kanmağa icbar etmeği teklif etmekte dir. Kaçakçılar tarafından 'Koca Bil” denilen ve cümhuriyetçiler lehindekci temayüllerini izhar eden smbrk Şika- go belediye reisi M. Thompton'un da yeniden ortaya çıkmış oldağu kayde şayandır. İllinoir'n intihabat ajanı olan mu mmileyh, bu fırsattan bilistifade bü- cani temsiller vermektedir. Hattâ demokrat mamzedin menşei yabudi hatırlatmak için iymiş bir takım Figü ranlara bir geçit resmi yaptırmıştır. Alman milleti Hindenburga neler verdi BERLİN. 6. A'A — Volff A- İcümhur mareşal Hin munun 85 inci yıldö nasebelile önderilen muh. İ telif şeylerin enikiter tir. Hor sınıf halk rilen bu eşya arasmda alelâde mek tuplardan gayet büyük birçok lara kadar herşey vardır. Mühim miktarda mekâlit ta gön- derilmiştir. Bunların büvük hir kıs- madan hastaneler, müstefit elacak tar, ? Bolivya mücadele- ye devam edecek LA PAZ,G. A.A. — Hükümet, .Chaco'da Paraguaya karşı mücadele İ ye devam etmek üzre 5 sene müd- detle hususi harp vergileri alacağını bildirmiştir. Fransa Reisicüm- hurunun oğlu evlendi RAMBOUİLLET,6. A.A. Fransa reisicümhuru M. Lebrun'un oğlu M. dean Lebrun ile matmazel Bermadette Marin'in medeni nikâh. ları, saat 11,30 da Rambonillet bele diye dairesinde yapılmıştır. Yugoslavyada ilk karlar BELGRAT, 6 A.A. — Linbli e civarında ilk karlar yağ mağa başlamıştır. veli Köretierinin. biribirile | tahdidi teslihat temas etmesine bile mani ol- muştur. Alman Hariciye nazırı Von Neurath. cemiyet içtim: mı da yarıda bırakarak Berline dönmüştür. Cenevre'de hususi surette müzakere ve hattâ temas edile- meyince İngiliz Hariciye nazı- rı Londra'da beş büyük devle- tin iştirakile bir konferans fik- rini ortaya atmıştır. Ve dün ak- şam gelen telgraf o haberleri bu konferans için davetin yapıl dığını da (bildirmektedir. Sir John Simon'un bu (o konferans fikrini Herriot ile görüştükten sonra ileri sürdüğü malâmdur. Ancak Fransa nazlanıyor. Bazı Fransız gözeteleri, Fransa'nm böyle bir konferansta © yalnız kalması ihtimalini ileri sürerek Londra'ya gitmeği tavsiye et- miyorlar. Fakat asıl müşkülât Fran- sadan değil, Almanya'dan ge liyor. Almanya'nm, Londra'ya gitmek için Cenevre'ye eğer teki şartları ileri sürmek diği anlaşılıyor. Cenevre'deki İ | İ tile giacceklerini Mahmut Esat B. in şiddetli makalesi Sabık Adliye vekili “Libe. ralliğin ğe Si ölümü,, makalesinde ne diyor? İZMİR, 6 Ülesesi) — Sabık Adliye vekili Mahmut Esat B. Ana- dolu gazetesinde “Liberalliğin ölü- mü” başlıklı yazdığı makalelerde yakala ve tarmasanluğ çok şid hücumlarda — bulunmaktadır. Me Bey bugünkü makale sinde ezcümle diyor ki: Muhalif liberaller ieoca Türk mil- letine Yunanistanı örnek gösterecek lerine Fransayı İngiltereyi, Alman- Fakat bu onların işlerine gelmez: Zira bu büyük memleketlerde libo- bersllik prensipleri | itibarile farmasonluk gibi milliyetçiliğin vatan severliğin hümisidir . Yunanistanda askeri birlik Bir | beyanname ATİNA, 6. A. A. — Askeri bir liğin Rei Jeneral Othonaios bütün kıtaata Cümhuriyetin Giderin farkanı ta- rafından bilâkaydüşart tanımamış olduğunu halka bildiren Reisicüm hur beyannamesinden sonra aske ri birliğin teesüsün İüzum gös- teren sebeplerin zail olduğu ka- naatimi izhar etmeki komitenin askeri küle burakımakta alda kayde" lunarak birliğin derhal dağılması nı gerek ordunun ve gerek devle- ile dağıtıldı tin menfaati namına tavsiye €) olarak telâkki edilen | mektedir. Jeneral Othonioe | temi göstermiş oldukları inzibattan e | layi birlik azasma rek dürüst ve kusursuz hareketi” riyle bütün milletin kendileri tes'it etmekte olduğunu kaydet" ik mekte ve rejim meselesinin bal line yardım etmiş olduklarında manda birlik Oazasını karşıl teahhütlerine yekdiğerini meğe davet eylemektedir. Bu © mim ile askeri birlik bilfül dı İ mış telâkki edilmektedir. Izmirde fabrikatörlerin istedikleri IZMIR. 6. (Milliyet) — Fabrikatörler bugün sanayi birliği” de top'anmışlardır. & bir buçuk milyon lira ola, ada bir senelik mevadı iptidaiye ihtiy#” ik tesbit edilmiştir, Sanayiciler bu? dan başka mevadı iptidaiye için tenzilâtlı bir gümrük tarifesi ti bik edilmesini temenni etmeğe karar vermişlerdir. | Kadın yüzünden cinayet gün evvel buraya gelen Osman ve Hasan efilerle sabıkalı Alaettin bir arada sarhoş olmuşlar, en sonda kadın yüzündü araların kavga çıkmışlır, Alaettin Hasanı ellerinden bıçakla » yaraladığından da Alaettinini tabanca kurşunu Yunan-Türk ile öldürmüştür. dostluğu ve Yunan matbuatı ATİNA, 6. A, A, — Elefteron Vima gazetesi, Türk-Yur dostluğunun liberal fırka vaziyetinin sağlamlaşmasına olduğuu farzeden Türk matbuatının bu dostluk hakkında ü ettiği bazı endişelerden bahsederek diyor ki: Türk-Yunan luğu bugün Yunenistan'ın sulhperver siyasetinin esaslı tem riden birini teşkil etmektedir. Bu dostluk berhanği fırka, iktidar mevkiinde bulunursa b” lunsun Yunanistan'ın siyasetidir. Türk - Yunan itilâfları oks kuvvetlidir ki onu hiç kimse sarsamaz. konferan | da ancak müsavat her şeyden evv: bildirdikleri de malmdur. Esasen İngiliz- ler Almanları Cenevre'ye gö- türemedikleri için idi ki hu Lon dra içtimamı ileri sürmüşlerdi. Şimdi Almanlar Londra'ya git- mekte de ayni şartları ileri sü- rerlerse. Londra konferansı top lanmayabilir. “3 İrak'ın cemiyet — azalığına intihabı iki seneden beri bekle- niyordu. İngiltere ile İrak ara- sında 1930 senesinde yirmi beş sene için imzalanan muahede- den sonra İngiltere, İrak'ın ce- miyete girmesine (o Yal vadetmişti. İngiltere'nin cemi- yete girmek için yapacağı yar- dım daima ve her (devlet ehemmiyetlidir. Fakat b bu yardım mutlaka (o lâzımdı. Çünkü cemiyet İrak'r, İngilte- re'nin mandasına terketmişti. mermi aga map ıyı tekrar cemiyete iade et- mesi lâzrmdir. İngiltere de yaptığı budur. İrak'ın İ mandaya ihtiyacı olmadığı? müstakil bir devlet için lâz” gelen hususiyetleri haiz ol vi bildirdi. Cemiyet te rak'ım vaziyetini tetkik “Ü. Harice karşı kendisini müdsi? edebileceğine, dahilde a98i temin edeceğine kanaat di ve cemiyete aza olarak bulünü tavsiye etti. İki den beri bu formaliteler ile gul okunuyordu. Binaenalsf” geçen gün verilen nihai da bir formaliteden ibare ây sonra Suriye için de yol oluyor. Ancak Fransızlar bu memlekette müstakar bi İZMİR, 6. (Milliyet) — Bursadan otobüs işletmek için ö