31 Temmuz 1931 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

? Siyasi tefrika : 9 S“RMENİLER Kürt- Asuri devleti (Bir hatip diyor ki: Mister kap isminde biri bu devletin Yazan: A.H. teşekkülü hesabın uğraşıyordu.. Beyrut'ta toplanan aşair Doktor Şükrü Mehmet, Ap- tülkerim ismindeki bir Kürt ile Hasseçeye gelmiş ve orada ba- #1 rüesa ile görüşmüşlerdir, hem bunların oraya niçin gel- diklerini anlatmak ve hem de bu (Rüesa) dediğimiz kimse- lerden bazılarını size takdim etmek için biraz da İraka geçe ceğiz. Türk - Asuri devleti Irakın şimalinde müstakil ve müşterek bir (Kürt — Asuri) devleti teşkili için bir müddet- ten beri gizli tahrikât ve teşki- lât yapıldığı anlaşılmış idi, I- rak hükümeti bu faaliyeti şid- detle takip ediyordu, nihayet bütün bu işleri Mister Kop is- minde bir İngiliz yüzbaşısının yaptı nlaşıldı ve gene anla- şıldı ki bu yüzbaşı Entellicens servisinin en muktedir adamla rındandır. Mister Kop Nisan 1931 de Bağdada giderek ora- daki Kürt rüesası ile görüşmüş ve Kürt — Asuri devletinin teş kili içiri Akvam cemiyetine mü recaat etmelerin vebu husus için de İsviçrede bulunan bir A suri'ye vekâlet vermelerini tav- siye etmiştir. Kürtler yalnız bu veki şeklini kabul etmemiş- lerdir. Eski Osmanlı ordusu za bitlerinden Tevfik Vehbi de Mister Kop hesabına Kürtler mezdinde çok çalıştı ise de mu- vaffak olmadı. Mister Kop Bağdattan Mu- sula dönerek faaliyetine devam etti, fakat Bağdattaki Kürt rü- €3ası işin içindeki gizli oyunu sezmiş olünklasym dila Mlae2idi kilerin dikkatini o celbettiler. Kop diyordu ki: (Akvam ce- miyeti şimali Irak vaziyetinin tetkiki için Mayısta bir heyet göndererek, eğer tahkikat kürt Asuri müddeasına tevafuk © derse bu iki zümreye istiklâl verilecek). İrak hükümeti bu propagan- dalar üzerine Mister Kopun bu dut harici edilmesine karar ver miş ve İngiliz fevkalâde komi serine de malâmat vermiştir. Fakat Mister Kop e kongresinde aşair reisleri | kendisini işleten merkezin kud | reti sayesinde derhal Suriye hududuna geçmiş ve Hasseçe- de (Cemil Dilenci) isminde bi- rine misafir olmuştur ki bu da gene Entelijens servisin öte- den beri hudut üzerinde çalı- şan bir ajanıdır. Bu sıralarda Akvam cemiyetine müracaat etmek üzere Tevfik Vehbi kürt lerin, Yusuf Malik isminde bi- ride Asurilerin murahhası ola- rak Suriyeye geçmişlerdi. Suriye gazeteleri Tevfik Veh binin teşnak ve hoybüncularla uzun uzadıya görüştüğünü ya- zıyorlardı, Tevfik Vehbi bir a- ralık gene Bağdada döndü 6— 5—931 gecesi Bağdat polisi Şükrü Mehmedin ve Tevfik Vehbinin evlerinde taharriyat icra etti, elde edilen evrak ha- kil bir hiristiyan yani Asuri devleti vücude getirmeğe ve Kürtleri de bunların hükmü al- tma koymağa matuf olduğunu gösterdi, altı Asuri da dahil ol- mak üzere her ikisi tevkif olun du. Musul şimalindeki halk ta Asurilere karşı büyük bir kin ve itimatsızlık uyanmıştır. Hat tâ bir çok mıntakalarda halkın | silâha sarıldığı ve Irak dahili. | seyahate çıktığı gazetele- rinde okunmuştur. İşte vuku, tın cereyam sırasında bildi, ğimiz doktor Şükrü Mehmedin Hasice'ye vaki seyahati şimdi daha açık bir mâna almış olu- yor. Hattâ Mayıs ide biri Bm sıfatile Halep'e gelerek ora dan askeri bir kamyonetle şi- mali Suriyeye giden ve sonra Irak'a geçen iki yolcu (!) nun neden dolayı böyle kestirme ! bir yol takip ettikleri de muam malıktan çıkıyor. Suriye ve Irak'taki hareket ve hâdiseleri yalnız bu makale lerden değil, cihan matbuatın- dan ve mahallerinde, alâka ile takip etmiş olanlar bilirler ki zalim bir prensip Irak'ta da da ğrtmak ve zayiflatmakla meş. guklür Bunun ilk eseri İrak' şi EE al Slam El Cheguers mülâkatının aka- binde İngiliz Başvekili Mac Do nald ile Hariciye Nazırı Hen- derson Berlini ziyaretleri ka- rarlaştırıldığı zaman, bu ziya- retin sırf Cheguers ziyaretini iade maksadile yapılacağı bil- dirilmişti. Mac Donald, Hari- ciye Nazırile beraber, bir kaç gün evvel Berline gitti. Alman İar tarafından tezahüratla kar- — şılandı Şerefine verilen bir zi- yafet esnasında irat ettiği nu- tukta dedi — Biz Berline münhasıran Cheguers ziyaretini iade etmek için geldik. Ayni zamanda biz buraya hali hazırda vaziyette mevcut olan müşküllere rüâğ- men Almanyaya olan itimadı- mızın n ekesilmemiş “olduğunu manyanm göğüs germek mec buriyetinde bulunduğu çetin mücadelede ona karşı teveccüh ve muhabbet hisleri ile müte, bassisiz . Harbi umumiden beri bir İngiliz Başvekilinin Almanya siyaseti ta harbi umuminin aka binden başlıyor. Versailles sul- hünün müzakeresine başlandı. ği günden beri, Almanya hak- kandaki İngiliz Fransız ti ayrılmıştır. 1923 senesi ya- zında Ruhr Fransızlar tarafın- dan işgal edildiği zaman İngi- lizler daha kat'i bir vazi kikatte Irak şimalinde müsta- | ye vezirinin bunlar: teskin için | Teimes muhabiri, diğeri mual- | göstermek için geldik. Biz Al | MİLLİYET CUMA 31. «TEMMUZ. HARİCİ * HABERLER.. Lahide hararetli müzakereler Zeppelinden | Habar yok! bae “Joseph ara- zisinden kutba hareket BAE MOSKOVA, 29 A. — Graf Zeppelin balonu ii gi razisinden hareket etmiş, şimal ara- zisine doğru uçmağa başlamış. FRİEDRİCHSHAFEN, 29 A.A. — Zeppelin seferini tertip etmiş o- lanlar, balon'un vaziyeti hakkında verilen yekdiğerine zıt haberlerden birşey anlıyamadıklarını beyan et mekte ve pazar-pazartesi gecesin- den beri Zeppelinden haber sinme- dıklarım ilave ve — bunu balondaki telsizin ahvali havsiye © bakkımda | Rud radyoları tarafından verilen malümatı almakla meşgul bulunma: İ sma atfeylemektedirler. İ M. Maniu, siyasi haya- ta mı avdet ediyor? BÜKREŞ, 29 A.A, — Kral, Si maia'da sabık köylü fırkası reisi M. Maniu'yu kabul etmiştir. Kral, ken sile üç sant görüşmüştür. Bu mü lakat, M. Maniu'nun tekrar siyasi hayata avdet edeceğine delil adde- dülmektedir. Bir ibrik için LONDRA, 29 AA. — Altın kaplı bir gümüş tepsi üzerinde bi- rinci James zamanına ait bir İbrik müzayede ile satılığa © çıkarılarak 3ST bin ranga satılmıştar, Seville'de örfi idare kaldırıldı MADRİT, 29 A. A. — Harbiye nezareti, Sörille'de örfi / idarenin kaldırılmış olduğunu ve bütün eya- let dahilinde tam bir sökün ve asa- yişin hüküm sürmekte bulunduğu. mu bildiriyor. Beynelmilel radiyoloji kongresi PARIS, 29 A.A. — Beynelmilel eadiyoloji kongresi, üçüncü celsesi. İ mi Sorbon darâlfünununda akted- miştir. Bu kongre münasebetile, Paris'- te toplanmış olan alimlerin zevce ve kızlarmdan mürekkep 400 kadın Paris müstemlekât sergisini ziyaret etmiştir. Şereflerine büyük bir çay ziyafe- vi verilmiştir. e m —ş—şğşğ— | malindeki Kürtlere bir nevi im tiyaz temin etmekle başlar. Kürtlerde ayrılık fikrini yaşat- mak için arasıra “Kürt istiklâ- li,, nden bahsetmek, Entelicens servis ajanlarile Kürtlere gizli vaitlerde bulunmak ta bu pren ipin devamıdır. Fakat Irak ta siyasi ve askeri üsler (1) te min etmek sırası gelince resmi politika İrak hükümetine karşı Kürt varlığını bile inkâr etmek ten çekinmemiştir (İ) Basas aerienmes. muşlar fakat şimdiye kadar yasetlerindeki bu ayrılığı teba rüz ettirmemişlerdi. İngilizle- rin şimdiye kadar takip ettikle ri siyasete, zahirde Fransa ile , fakat hakikatte akviye etti, İngil- ve Almanyanın si yasetleri şöyle garip bir istika met takip ediyordu. Almanya, İngiltere ve Fransa ile teşriki mesai ederek kuvvetlenecekti. Fransa ise İngiltere ve Alman ya ile teşriki mesai ederek Al- manyayı zayıflattıracaktı. İngilterenin teşriki mesai si yasetinin hedefi de iki devlet arasmda bir müvazene temi- ninden ibaretti. Bugün Alman ya zayıf olduğundan müvaze. neyi temin edebilmek için Al. manyanın takviyesi lâzım gel- diğine göre İngiliz siyasetinin Almanyaya müteveccih olması tabii idi, Binaenaleyh Fransa Almanyayı zayıflattırmak, Al. “ Vazifemiz ağırdır. Kararınızdan ya harp çıkacak, ya sulh!,, Italyan Murahhasları | Söyleyeceklerini lediler Cevaplar dinlenecek LA HAYE, 29 A. A, — Adalet divanında İtalyan ajanı M. Pilotti, Cenevre protokolünün gürrük hu- dutlarının alelâde ortadan kaldırıl- ermemelete oldu- a ması salâbiyetini ğunu söylemiştir. Mumaileyh, Viyana protokolun- da hukuki muzavatım tam olduğu” su, fakat Alman menafünin heyeti umumiyesi ilk Avusturya menafii- nin hey'eti umumiyesinin yekdiğe- cile mukayese edilemiyeceğini ilâve etmiştir. Hatip, netice olarak, şöyle demiştir: Eğer Avusturya, müstakil ise kendi istiklâli kaygusunda bulun- mak veya bilhassa bunu 'düşümmek #mecburiyetindedir. İtalya'nın avukatı M. Sciolaja, ezcümle şöyle demiştir: “—Biz, buraya şu veya bu davayı müdafaa ötmek için gelmedik — biz, metinlerde hakikati aramaktan iba- ret olan yüksek vazitesinde divanın mesai arkadaşlarıYız.” ip, bunu müteakip, Avustur inin bu davada cihanın w- mumi siyaseti tarafını teşkil etmek: te olduğunu çünkü © bu istiklâlden feragatin Cemiyeti Akvanım muaf Hakatine bağlı bulunduğunu söyle miştir, Bu istiklâl, cihanın menfaat lerine bağlıdır. Ve binaenaleyh Al- manya'nın buna dökunmağa hakkı yoktur. M. Briand, hiç te mecbur olma dığı halde, Cemiyeti Akvam mecli- sine Avrupa birliği projesini getir- diği mihletlerin. Meikiei, müstakil olarak hareket edemiyecek lerini isbat etmiştir. İlki hukuki me tin muarız olduğu zaman ise evlev-i yetle bu, böyledir. M. Sciolaja, netice olarak, Ayus- turya'nın Almanya'ya ilhaki husu sunun Almanya'nın tahtı itirafında bulunan bir ideal olduğunu hatır. lalmış ve divana hitaben vazifesinin son derece mühim olduğunu çünkü bu moselenin harp veya sülhe delâ- let edebileceğini söylemiştir. M.Lloyd George'in has talığı ağırlaşıyor LONDRA, 29 AA. — Mi. Lie. yü George, fena bir gece geçirmiş. tir. Sıhhi vaziyeti — etrafındakileri pek ziyade endişeye © düşürmekte. dir. Cinde muharebeler TİENTSİN, 29 A.A. — Canton hükümetinin müttefiki bulunan ce- aeral Shihyushan Manchouri ordu. sunun ilk müdafaa balta yarmış, 80000 esir, 4 tayyare ve birkaç tek. siz telgraf ületi almıştır. Pekin ile Paoting Fu arasmda demiryolu münaküte tatil edilmiştir. manya kendi kendini kuvvet- lendirmek, İngiltere de her iki sini zayıflatmak için teşriki me sai etmişlerdi. Aynı yoldan yü rüyerek ayrı ayrı hedeflere var mak isteyen bu siyaset denile- bilir ki İflâs etmişti yırlı bir iflâstır. Çünkü seneler den beri Avrupa devletleri ara sında zahiri bir itilâf vardır. Ci han efkârı umumiyesini aldat- maktan başka bir şeye yarama yan bu zahiri cephe birliğinin arkasında bir takım ihtiraslar gizlenmişti. Tedricen kabar- makta olan bu ihtiraslar geçen sene patlak verdi. Almanyada- ki intihabatta Hitleristler bü- yük bir kuvvetle meclise girdi- ler. Gerçi Hitleristler o Alman hükümetine istediklerini yaptı ramadılar. Fakat Almanyanın harici siyaseti üzerine âmil ol- duklarına şüphe yoktur. On- dan sonra devletlerin siyaseti M. Mac Donald ,Döndü Bu ri sonra da intizar lâzım BERLİN, 29 A.A. — M. Mac Donald, bir İngiliz tayyaresi ile sa. at 10 da Londra'ya hareket etti, M. Brüning, kendisini tayyare ki manında teşyi etmiştir. LONDRA, 29 A.A. — Hava ix. rikii * Almanya'dan avdet eden M Mac Donald, dün akşam: ; Heudon tayysre karargihma vâsıl olmuştur. M. Mac Donald; hemen M- Lloyd Goorge'a bir telgraf çekerek ahiren kendisine yapılmış olan ameliyatın tam bir muvaffakıyetle noticelenme si ve pek yakında tamamile inde afiyet eylemesi temenmisini izhar ot ssiştir. Avdetten sonra NEVYORK, 29 A. A. — Mali mahafil, Nevyork Federal Reserve Bani'ın 70 milyon dolara baliğ olan senedatı mevcudunun hiç olmazsa nsfnın Almanya'ya ait olduğunu ve Reichıbank'a açılmış olan 25 milyon kredinin bu meyanda bulun duğunu beyan etmektedir. ML Sümson ile İngiliz. nazırları: nın Berlin seyahatlerinin psikolojik soktai nazardan müsait olduğu ka bul edilmekle beraber Alnınay, açılacak krediler meselesinde . ihti- yalkârane davranılmakta ve intizar vaziyeti tercih olunmaktadır. Beynelmilel ticaret odası toplanıyor PARIS, 29 A.A. — Hali hazır daki iktısadi vaziyetin vehameti ve bilhassa merkezi Avrupa'daki akis leri münasebetile ittihazı icap eden tedbirleri müzakere etmek üzere bu gün için beynelmilel ticaret © odamı icra komitesi fevkalâde olarak içti- maa davet edilmiştir. M. Snovvden, Fransız kre- disi istemiyor mu? LONDRA, 29 A.A. — Daily Telegraph gazetesi, M. Montagu Norman ile M, Snowden arasında zuhur eden bir noktai nazar ihtilâf, üzerine İngiliz - Fransız müzekera tının müşkülâta ve binnetice teeh- hüre uğradığını ve M. Snowden'in müzakereye zemin teşkil eden kre- dilerin zaruri olmadığı mütalsasın- da bulunduğunu istihbaratına at fen yazmaktadır. M. Brüning, reddetmiyor LONDRA, 29 A.A. — Daily Telegraph gazetesinin Berlin muha biri, M. Laval ile M, Brüning'in Fransa'nın Almanya'ya uzun vade- li bir ikrazda bulunmasını ihzar yo- tanda yapılacak bir itilâfen esaslar rında mutabık kalmış olduklarını iş tihbar etmiştir. Komşu kapısı oldu LONDRA, 30 A.A. — Atlas Ok: yanosunu aşarak Cardigan'den ge- len Amerikalı tayyareci | Herndon ile Pangborn, Croydon tayyare ka. rargâhında yere inmişlerdir. dakik az riyakâr, fakat daha ta- bü bir istikamet takip etmeğe başladı. Almanyanın ne istedi- ği anlaşıldı. Evvelden malüm- du amma, bu kadar açık bir li- sanla izah edilmekten çekinili yordu, Fransa kendi gayelerini herkesin anlayabileceği bir li- sanla cihana etti, İngilte- re de kat'i vaziyetini tesbit et- mek mecburiyetinde kaldı. De- nilebilir ki Berlin ziyareti bu a et yolunun yeni ve mü ir merhalesidir. Bundan böyle daha sıkı bir Alman - İngiliz teşriki mesai- sine şahit olacağız. Cheguers ve Berlinden sonra İngiliz — Alman muhadeneti daha müte- bellir bir şekil almış oluyor. Bu na şimdilik pek mahdut bazı sa | halarda Amerikanın müzahere tini de hesaba katabiliriz. ğer laraftan da evvelâ kendi askeri kuvvetine, sonra kuvvei maliyesine üçüncü derecede de Di. | Gümrük ANKARA, 30 (Telefon) — Gümrük muhafaza memurları- nın askeri teşkilâta göre tensi ki hakkındaki kanun mer'iyı Gümrükler teşkilâtını hazırlamağa başla- mış, bu hususta askeri maka- matla temasa geçmiştir. Mezkür müdiriyeti umumi- ye'bu teşkilâtı bu sene yalnız cenup hududunda tatbik ede- cektir. Bu teşkilât bütçenin müsaadesine göre diğer hudut- larımıza da teşmil olunacaktır. Gümrük muhafaza memturlari İ gümrük kıt'aları oOkumandanı seyahate çıkmıştır. İ mektedir. ANKARA, 30 (Telefon) — t vekâleti sütçülük mü- m Ekrem Bey ve asista nı Kars vilâyetinin daveti üze- : . . İrtişa işi IMururu zaman ola- madığı beyan edildi ANKARA, 30 (Telefon) — İrtişa meselesinin birinci safha İ sını teşkil eden rovelrer ve fi- İ şenik işinde alâkadar görülen- İ ler hakkında ağır ceza mahke- İ mesi riyaseti mütaleasını bu | gün bitirmiş ve müruru zaman olmadığını beyan etmiştir. Itilâf ANKARA, 30 (Telefon) — Hükümetle Yavuzu tamir eden St Nazair şirketinin müdürle- rinden M. Deniz arasında he- sapların tesviyesi işinde müta- bakat hâsıl olmuş ve şehrimiz- de bulunan M. Deniz bu akşam Parise dönmüştür. Ziraat bankasının yeni müdürü ANKARA, 30 (Telefon) — Devlet demiryolları ve limanla rı muhasebe müdürü Ahsen B. peayeeme ya li | nın İstânbul ne tayin edilmiştir. Ahsen Bey | bu akşam yeni memuriyetine hareket etmiştir. Divanı muhasebat reisi ANKARA, 30 (Telefon) — Divanı muhasebat reisi Fuat B. bugün İstanbula hareket et- miştir. : Tevfik B. geliyor ANKARA, 30 (Telefon) — Riyaseti cümhur umumi kâtibi Tevfik Bey İstanbula hareket etmiştir. Divanı muhasebatta hasebat baş muhasipliğine, mü yakıp Niyazi Bey tayin edilmiş tir. ke tesis eltiği ittifak şe bekesine istinat eden Fransa vardır. .».. Cemiyeti Akvam gelecek şu- İ batta toplanacak olan tahdidi teslihat konferansına hazırlık olmak üzere 15 eylüle kadar as keri vaziyetleri hakkında bi: muhtıra göndermeleri için bü- tün devletlere müracaatta bu- Tunmuştu. Geçen hafta Fransa da bu muhtırayı göndermiştir. Tahdidi teslihat meselesinde en mühimi rol oynsyacak olan İ devlet Fransa olduğundan bu devletin muhtırası alâka ile beklenmekte idi . Fransanın muhtırası, tahdi- di teslihatın müspet bir netice- ye müncer olmasını istiyen ma | hafilde hiç te müsait bir tesir bırakmamıştır. Çünkü Fransız ır, tahdidi teslihattan ziyade şimdiki silâhlarının. neden di- muhafaza teşkilâtının tensiki ünvanile liva kumandanı sali yetinde bir zatın emir ve Wi Mandasına (tevdi olunacaktı Teşkilâtın alay tabur ve i kadroları Maliye vekâletile li müdafaa vekâleti tarafınd tesbit edilecektir. Askeri dut kıt'alarile gümrük kıt” nın hududun emniyeti ve karl, çakçılığın men'i için birlikiö hareket tarzları o hakkında bi nizamname hazırlanmaktadır. İğ, Cenup gümrük kıt'aları mandanı alay, tebur ve kumandanları şimdilik mensupları arasından seçile tir, Hububatın envaı üzerinde tetkikat ANKARA, 30 (Telefonla) — Iktısat vekâleti mütehas: rından Profesör Kristiyan Karadeniz hav: yetlerimizde hububat envat üzerinde tetkikatta bulunmak üzeri inde ve şark vilâ” Profesöre Eskişehir tohum istasyonu müdürü de refakat et“) Karsta sütçülüğün inkişafı için rine memlekette sütçülüğün kişafı için alınması lâzım gelen tedbirleri tesbit © etmek üz Karsa gitmişlerdir. Türk - Rus muahedesi Ay başından itibaren Ruslar mübayaaya başlayacaklar ANKARA, 30 (Telefon) Türk - Rus ticaret muahedesi sovyetler tarafından da pek ys) kında tasdik edilecek vs mua" Ağustos bidayetinden itib sovyetler muahedede m bahsolan eşyayı başlayacaklar ve muahede n iyete evvel bu le bilfiil tatbikına başlanmış © lacaktır, mübeyna; Gazetelerin neşriyatı müddeiumumilikler Ankara,30 — Matbuat nunun tatbikinden sonra gaz teleri iyice tetkik etmek ici müddei umumilikler teşkilâi tevsi edilecektir. Yeni teşkilâri ta nazaran her adliye daire be 3müddei umumi mun , ha ilâve edilecektir. Devlet bankasına alınacaklar ANKARA, 30 — Devlet miryolları siokesabak kadro sundan açıkta kalan memurli rın devlet bankası ve devair .| hasebat münhallerine wkarrerdi Giritli seyyahlar İzmirde İzmir, 30— Ege vapuru il8 dün İstanbuldan 65 Giritli Teofil Götye vapurile de Amerikalı seyyah geldi ka landı . duğunu izah etmekte ve noktada haklı olduklarını isp ta çalışmaktadırlar, Sonra lâhlanma meselesinde müsa! tı kabul etmemektedirler, Fraf siz muhtırasının bhulâsası dur: Bügün bir emrival dır. Devletlerin silâh vazi muahedelerle tespit edilmi Avrupanın yalnız askeri vazif” Li değil, siyasi sistemi dahi : emrivaki üzerine İstinat etm tedir. Binaenaleyh devletler # | rasındaki silâhlanma müni İ betini değiştirmek bütün rupa müvazenesini altüst mek demektir. Bir taraftan Almanya 1 giltere diğer taraftan da Fi #a ve müttefikleri tarafınd bu mesele çetin bir erer ya zemin olacağı ira l Belki de gelecek şubatta feransın akim kalmasına sebİ) teşkil edecek mesele bu ola ğer devletlere nispetle fazla ol- tır. Çünkü Fransanm no a