18 Eylül 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

em SultanHamit! Tahsin Paşanın Halıratı.. iktibas ül (Tercüme me hakkı mi Sait Paşa hakikati tahrif ediyor Almanlar Hint yolunu tehdit için Bağ- dat hattını ellerinde tutmak istiyorlar Küçük mabeyin dairesinin üzerindeki oöailt daire Sait paşanın başkalarma ait muvaffakıyatı - kendisine mal edinmek hususundaki itiyadınm bir delili Bağdat demir yolu imtiyazı mukavelenamesindeki faideli maddeleri kendi sâyi ve muvaffakiyeti gibi göstermesi- dir, Bu mukavelename akit ve teati olunduğu zamanlar Zihni paşa Nafia nazırlığında bulunuyordu. Sait paşanm bu iddiasma cevap olarak Zihni paşa (beyanı haki- kat ) umvahlı bir kitap neşret- mişti. Bu kitapta Sait paşanm iddiası muvafıkı hakikat olmadı ğı sarihan yazılıdır. Fillhakika o zaman Alman siyaseti bu hat tın iki tarafına Alman muhacir İri iskân ve buralarını bir AL man müstemlikesi haline ifrağ açık tabir ile Hindistan yolu Alman siyaset ve kuvvetinin müdahalesine ze- min hazmamak maksadmı ta kip ediyordu. Alman muhacir- lerinin hat boyunda yerleşmele rine müsaade etmek çok tehli- keli bir şeydi. Sultan Hamit buna hükümetçe asla musaade edilemiyeceğinin kat'i ve açık ibare ile hiç bir şek ve tereddü- de mahal bırakmayacak bir sa- rahatle mukavelenameye dercini emretmişti, Diğer taraftan hü- kümetçe her ne vakit arzu olu- nursa bedeli bittesviyehattınmu bayaa edilebileceğine dair mu- kavelenameye bir fıkra ilavesi ve bunun imparator tarafından musaddak bir senedi resmi ile Almanya hükümetince tevsiki için Zihni paşaya talimatı kat" iye verilmişti. Gerek bu madde- ler ve gerek sair esaslar Zihni- paşa tarafmdan bilmüzakere ve hayli müşkilât ile temin edilmiş idi. Bu hakikatler meydanda iken Sait paşanın bunları da ken dine maledinmesi Zihni paşayı © “kitabı yazmağa sevketmiştir. Zihni Paşa, kitabını şu cümley- le bitirmektedir: “Sait paşanm hatıratında ba- na taalulk etmeyen aksam hak- onda harfi vahit söyleyecek de ilim. Bu vazife asrı hazır tari- hini pazacak olan müdekkikini ahlâfa mevdudur.,, Sait paşanm tarihe karşı nef- sini müdafaa için tekrar edipdur duğu terane şu suretle ifade olu nabilir: “Ben yazdım çizdim, vazifemi ifa ettim, fakat ne çare ki saray müdahale etti, akim biraktı.., tebt ve mutlak bir hükümdarın bulabil tedbirlere tevessül etm? sini akılkabul edemez.Emrüneh yi mutlak surette yedi iktidarın da bulunan bir padişah, arzu et- mediğişeyi sarihan söylemekten çekinmez. Şu halde olsa olsa Sait Pa- Şanın maruzatı Sultan Hamit tarafından hilâfma iradelerle a- kim birakıldığı meselesi öne sü rülebilir. hayatı memuri yetinde yazdığı ve aldığı kâğıt- ların suretlerini muhafaza etme ği âdet edinmiş olan Sait Paşa bü noktada hiç bir vesika ibraz edememiştir. Binaenaleyh Sait Paşanın iddiası kavli mücertet te kalmağa bizzarure mahküm- dur. Sait Paşa Sultan Hamidin istibdat ve inadını ileri sürerek Sadareti zamanında bir iş görü- lememesi ve memleketin hayrı- na muvaffakiyet elverememesi ve bundan tevellüt ettiğini söyli yecek olursa o vakit bilistiklâl mevkii | Sadarette * bulunduğu yatın hesabı sorulabilir. (Bitmedi) eee — — Gazi Hz.nin İzmirdeki heykeli Reisicümhur © Gazi Hz. nin İzmirde rekzedilecek heykeli- nin kaidesinde abartma bazr iresimler vücude getirilecektir. Belediye tarafmdan bu kabart- resimlerin o nasıl olacağı İhakkında bir plân yapılmış ve Motoğrafilerile beraber İtalyalı heykeltraş sinyor Kanonikaya gönderilmiştir. Heykelin rekzedileceği pasa port karşısındaki Gazi meydanı açılmak üzeredir. Meydan açıl- dıktan sonra burada kanalizas yon tesisatı ve kaldırım tefrişatı ikmal edilecek, ayni o zamanda zarif bir park vücüde getirilecek tir, Parkın plânları hazırlanmış tar, Mezarlıklar müdürlüğü Yeni belediye kanunu muci- İrklar şubes müdiriyeti teşekkül etmş ve müdürlüğe sabık Yeni- köy dairesi müdürü Süleyman B. tayin olunmuştur. kadrosunu tanzim ile meşgul- dür. Kadro yakında tesbit edile İbu mevsimde (M. Briand tara- MLLUYET o PEERŞE 18 , Avrupa birliğini teş 45 devlet Yeni bir teklifte bulundu Avrupa Birliği meselesi nasıl bir sahaya girdi?.. Geçen sene Ecnebi matbuatı Alman intihaba tünegösteriyor Temps gazetesi Alman inti- habatınm neticelerine tahsis et İtiği O baş makalesinde gayri memnun görünüyor. Parisli ga- zete ezcümle diyor ki; “Kat'i rakamlar ancak nisbi temsil usulünün tatbiki ikmal e dildikten sonra resmen elde edi lecektir. Fakat bildirilen mu fından © Fransa hariciye nazırı sıfatile ortaya atılan Avrupa Bir liği fikribirsene (o zarfındaaz k bir tekâmül geçirmiştir. M. irinad'ın malüm muhtırasını a- lan devletler birer cevap gön- “lesaslr bir nokta Avrupa Birliği müddete ait icraat ve Smuvafiakı | İtakrirde Akvam Cemiyetine a- bince teşkili icap eden mezar- ! ! Süleyman B. şube memurlar: İ dan olan Avrupa Hükümetleri- Ancak Sait Paşanm yazıp çiz) cek ve şube faaliyete geçecek- diği ve Hünkâra arz ve takdim|tir. ettiği hangi tedbirler akim bira) ç/. atrkeşk sıldı denilecek olsa buna ne çe-) Viyana sefirimiz gidiyor vap verilebilir? Sait Paşa, iddia| © Geçenlerde Ankaraya giden sında haklı çıkabilmek için ya| Viyana sefirimiz Hamdi B. dün maruzatının yakılıp yok edildiği | sabahki ekspresle şöhrimize gel | pora ni isbat, yahut o maruzatı akim | miştir. birakacak itadei seniyelerin kay) (Hamdi B. Ankarada Başve- dini irac etmek mecburiyetinde | kil Paşayı ziyaret ettiğini ve hü dir. Evrakm yakılıp yok edilmiş) kümetten lâzım gelen talimatı olması ihtimali varit değildir: |aldığını, yarın Viyanaya hare- dü Sultan Hamit gibi müsİket edeceğini söylemiştir, İ tam bir fikir vermeğe müsait- tir. 20 mayıs 928 intihabatm- dan dört milyon O raddasinde fazla ile — iki sene evvel 30378, 381 e karşı tam olarak 34,943, 460 mütehip ki bu suretle m2b'- us adedini 491 den 573 e ç maktadır. Hitlerin millici s0s- yalistleri 6,401,210 rey ve 107 meb'usluk. elde etmişti deki adet 943,304 (rey ile 12 meb'usluktur ki 5,458,906 rey ve 95 meb'usluk kazanmış olu- yorlar. Temps gazetesi elde edilebi- len rakamları kaydederek $u neticeye varıy: derdi. Bu cevapların birleştiği nin Cemiyeti Akvam ile tezat teşkil etmemesi olmuştur, Çün kü Avrupa Birliğinin Fransa- nn nüfuzu altında bir teşekkül haline gelmesinden endişe edil- diği gizleniyor. | İngiltere, Avrupa Birliği fikrini her halde öyle büyük bir hararetle karşı- lamadı. Halbuki (o İngilterenin müsmir. bir surette iştirak etmi yeceği bir faaliyetin Avrupada git gide taraftarlarını kaybede ceğine şüphe yoktur. Ahiren İn- giltere Hariciye nazırı Mr. Hen derson geçen gün Cemiyeti Ak- vam Meclisinde irat ettiği nutuk “Berlinde müşkülâtlı günler Bu günler de olacağı anlaşılıyor. Almanyanın dahi olduğu gibi hari: 'de zor olacaktır. Beynelmilel vaziyetin inkişa- fı noktasından hesap edilmesi lâzim gelen yeni bir vakıa vardır. Dün mevzuu bahsolmr- yan meslekler yarın olacaktır,, Osmanlı borçları Fransız gazeteleri yazıyor: “Rist raporu hemen Türk hü kümetine verilecektir. kuponlar meselesi içir müzakerata giriş mek üzere - Türk hükümetinin raporu Düyunu umumiye siyaseti için M. Titulesko ta Fransız noktai nazarından ne|de kadar ayrı düşündüğünü göster | Meclisine bildirecektir. Bunun- miştir, la beraber kuponlar meselesi- Fransa tahdidi teslihat içinİnin yakında fevkalâde içtima evvelâ emniyet lâzım — oldüğuledecek olan Millet Meclisi tara fikrindedir. İngiltere evvelâ tah | fından İsmet Paşa ve Fethi B. didi teslihatı — temin etmeden İihtilâfmda mütevellit vaziyetin emniyetin teessüs edemiyeceği-| tenvir edilmesine kadar tehiri ne kanidir. muhtemeldir. Ve para tedavü- Avrupa Birliği bahsinde de /lü ihtiyacatının temini için teda İngiltere kendinin uzak denizler hirin parlâmento tarafmdan tet- de bulunan imperatorluğun di-| kikinden sonraya tehiri muhte- ğer parçalarile, Dominyonlar|ımeldir. la bağlı bulduğunu gizlemiyor. —.— Onun için İren. a Hint hududunda katın endişelerini izale edece aş ve. Avrupada bir © kısım gayri) SİLMÂ, VAN —— memnun devletleri tatmin eyli- Şarki hududu boyunca düşman a e birlik teisi |kabilelerin bir araya toplanma- yebilecek surette bir birlik tesisi ke die bariz zamana mütevakkıf görünüyor. |sından mütevetlit Cemiyeti Akvama dahil ol |raf edilmiştir. mıyan devletlerin de fikirlerini Habeş Kıralı LONDRA, 16 A, A. — Duk almak zarureti bundan ileri ge- Bani teklife) i. Gloücester, Habeş kıralınn 5 : siminde hazır bu 5 İtaç giyme merasiminde hazır CENEVRE, siğağira — AKİ anmak üezere birinci teşrin ayı vam Cemiyeti Büyük Meclisi ya) an 16 sında Habeşistana gide- cektir. rın Briand muhterasının husu- i li ü tetki is bi hakknda Girin Kanadada işsizlik OTTAVA, 16 A.A. — A-- ki hakkındaki takririn müzake vam kamarası Kanadada şid- resile iştigal edecektir. 45 hükümet murahhaslarınn imzasını havi olarak verilen bu| detli bir surette hüküm süren iş- sizlik buhranma bir çare bul- mak için 20 milyon dolarlık tahsisat itası hakkında bir ka- nun İâyihası kabul etmiştir. Bu para sonbahar ve kış mevsimle- rinde yapılacak umumi menfe- atlere hâdim inşaata tahsis edi- lecektir. Mısır tahvilleri KAHİRE, 16 A. A. Yüz- de üç Faizli ve ikramiyeli Mısır kredi fonsiyesi tahvilâtının 16 eylül tarihli keşidesinde şu nu- maralar kazanmıştır. za sıfatile dahil bulunan Avru- pa hükümetleri Brinad muhtr rasile bu muhtıranın tevdi e- dildiği hükümetlerden gelen ce vapların tetkikine devam işinin hususi bir komisyona havalesi ne davet edilmektedir. Bu hur- susta — yapılacak tetkikatın iler lemesini temin için sair hükü- metlerle de teşriki mesai edi! mesi faydalı düğü tak-- dirde Akvam Cemiyeti azasın- nin Akvam'Cemiyetine dahil 50.000 olmıyan ve Avrupalı bulunmi- 184,364 o numaraya yan hükümetlerle birlikte bu tet 669.136 Oonumaraya (o 50.000 kikata devam edebilecekleri ay. |139.688 O numaraya ( 50.000 Frank ikra isabet rıca kaydedilmektedir. Gene bu takrirde yapıladak tetkikat ne- ticelerinin büyük meclisin gele- cek içtimamda tevdi edilecek ra muayyen ve müsbet teklif- ler süretinde dercedilmesi ve bü yük meclisin bu rapor hakkın- da sülüsan ekseriyetie karar ver mesi istenmektedir. CENEVRE, IGA.A — Akvam Cemiyeti müzakereleri- ni takip eden gazeteciler, Mec lis âzasına ve M. o Tituleskoya bir öğle ziyafeti vermişlerdir. M. Titplesko, (o Cenevrede bir Matbuat yurdu temin edileceği- ni gazetecilere vadetmiş ve bu yurda ait inşaat masarifine Ak vam çemiyetine dahil bütün hü- kümetlerin iştirak edeceklerini sövlemiştir. EYLOL 1930 HARİCİ HABERLER... ' Her devletin fikri alınacak is için başka çare olmadığı anlaşıldı , Almanyada Meclis gelecek ay toplanacak BERLİN,16 A.A. — Müt-| tehit Hükümetler Meclisi inti- habattan mütevellit vaziyet hak kında tetkikatta o bulunmuşur. Kabine, tatbikma (| başladığı programı takip etmeğe ve Ray hiştag Meclisine sarih ve kat'i ii i “projeler tevdi etmeğe k vakkat neticeler vaziyete dair (Do m EN İmiştir. Rayhiştag Meclisi bi- İrinci Teşirnin 13 ünde açılacak- tır. iMuahedeyi istemiyor VARŞOVA, 17 A. A. — Ku- ler'in bir mülâkatını neşretmek İtedir. . Mumaileyh bu mülâka- İtinda nasyonalistlerin programı izah etmekte, terlihatm tal ni, Versay omuahedesi ile M. Hiiler Young plânının yeniden tetki- kini, milli ordunun yeni baş- - tan tensikini ve Alman olmıyan unsurların ortadan kaldırılması nı talep etmektedir. Hazırlık bitiyor (Başı 1 inci sayfada) Akşam üstü Ağaoğlu Ahmet B. de saraya giderek Gazi Hz. ne arzı tazimat etmiştir. Dün sabahki içtimada bilhas| sa fırkanın çıkaracağı gazete et rafında görüşülmüştür. Anka- rada da bir gazete neşredilmesi takarrür etmiştir. Ağaoğlu Ah- met B. Ankaradaki ( intibaları ve gazete hakkında Fethi Beye uzun boylu izahat vermiştir. Gazetelerin bu ay sonunda behemehal çıkarılması için lâ- zum gelen ihzarat süratla ikmal, edilecektir. Müderris Şekip B. İstanbul vilâyet ocağı idare heyetine da İ hil olmuştur. Mumaileyh Nazlı İ handa meşgul olmaktadır. Vilâ yet ocağı dün de gene İsmail Hakkı Beyin riyaseti | altında toplanarak mülhakattan gelen teşkilât raporlarını tetkik et- miştir. Yeni fırkaya girmek için ba- zı vilâyetlerden tek tük telgraf lar gelmektedir. Ardahan meb'usu Tahsin B. dün bir muharririmize şu beya- natta bulunmuştur! — Fethi Beyin Gümüşhane meb'usluğuna intihap edilmesi gayet (süratle yapılacaktır. Fethi Beyin, meclisin fevkalâde içtimamda bulunması için çalı- şılıyor. İçtimaın ilk günleri An karada bulunacaktır. Buna na- zaran aym 20, 21 inde hareket etmesi çok muhtemeldir.” Fır- kamızda ne kadar meb'us arka- daş varsa bir kaç güne kadar hepimiz Ankaraya haraket ede rek fevkalâde içtimaa iştirak e- deceğiz.” Bu sabah fırkada Fethi Be- yin riyaseti altında bir içtima yapılarak gazete işlerinin neva- kısı ikmal edilecektir. Serbest Cümhuriyet Fırkası dün sabahki içtimadan sonra, vilâyetlerde teşkilâta o memur edilenlere müşkülât çıkarılma" rier Czeriveny gazetesi M. Hit-| Çeşmede bü ÇEŞME, 17 A.A. — Bugün on bin kişinin iştirakile kurtuluş bayrâ- İmı tesit'edildi. Gazi ve İsmet Paşa Hazretlerinin fotografları o ellerinde İve göğüslerinde olduğu hâlde hükü- İ met önünde toplanan halk büyük te- zahüratlaHalk fırkasın: ve onun muh terem İiderlerini hararetle alkışlamış! tır. Gençler tarafından ateşin nutuk. mızı davet PEŞTE, 17 A.A, — Türk mimar-; İları dün meçhul asker abidesine bir çelenk koymuşlardır. Türk ve Macar / seyahat cemiyetleri akdettikleri bir içtimada iki memleket arasında seya. hat münasebetlerinin çarelerini ara» mışlardır. Bu meyanda Peşte ve İs- tanbulda birer daimi komite © ihdas: Türkiyeye hususi bir Macar hey'eti- BURSA, 17 (Mi Bey tarafından, Kemal Paşa kazasın- da belediye intihabatının Halk Fırka İsi lehine müdahale edildiği İlerde vaızlar tertip olunduğu hakkın. Jda Yarın gazetesinin neşriyatı üzeri- ne Vali Beyi gördüm Vali Bey bana beyanatında demiş tir kiz Kurtuluş. Macarlar, gazeteci ve doktorla bayramı yük tezahüratla tes'it olunmuştur lar irat. edilmiştir. Vatanı kahraman orduyu ve onun şeri mandanlarını tebcil eden te devam etmektedir. Gazi Haz ve Başvekil İsmet, Meclis Reiki zim, Büyük Erkân: Harbiye Fevzi Paşalar Hareratına şük merbutiyetlerini natık telgraf kilmiştir : ediyorlar nin gitmesi ve vize müamel gası münakaşa olunmuştur. milli seyahat cemiyeti Türk ve gazetecilerini Macaristanda hata davet etmiştir. Reşit Safi bu davete teşekkür etmiş ve bele Macar doktor ve gazeted Türkiyeye ziyarete davet eylen Bursada da belediye intihabatıni müdahale edilmemiştir )— Vali | — Böyle bir şey yoktur. Tam tasniden ibarettir Vaz mes'elesine gelince: b i-| susta Bursa mebusu olup 5. C. si nama teşkilât yapan Senih trafından bir müracaat vaki olf İtur. Meseleyi tahkik etmek tidasın: Kemalpaşa kaymakam havale ettim. Darülfünunluların tetkikatı İSPARTA, 17 A.A, — Darüifü. nun kimya müderrislerinden Doktor Cevat Mazhar ve Nazmi Beyler tale- belerile birlikte vilâyetimizdeki sana- Yi ve bilhassa iplik ve dabağat fabri- alarmda tetkikatta ve tatbikatta bu- Yunmuşlardır. Bugün İzmire mütevec cihen hareket etmişlerdir. Sovyet tayyareleri MOSKOVA, 17 A. A, — Sovyet! tayyare filosu (OKâbilden hareketle Taşkende vâsıl olmuştur. talya sefiri öldürülmemiş BELGRAT, 17 A. A. — İtalyan setirinin öldürüldüğüne dâir bir Ma- car gazetesinin neşriyatı kat'iyen ya andır. $. C. Fırkasından istifalar BURSA, 17 (Milliyet) — Serbest İCümhuriyet Fırkasma girenlerden i- İki mahalle ihtiyar heyeti ile muhtar- lar bu fırkadan istifa etmişlerdir. izmirde alışveriş İZMİR, 16 A.A, — Bugün 11 kuruştan 40 kuruşa © kadar 525 çuval üzüm ve 10 kuruştan 40 kuruşa kadar 1,381 çuval in- cir satılmıştır. Mevkuf Müdiri mesuller değiştirilecek mi? Mes'ul müdürü tevkif edilen bir gazetenin intişarı için yeni bir müdürü mes'ul “olmadığı mütaleasile Son Posta gazetesi tarafından Dahiliye Vekâletine müracaat edilmiştir, Vekâlet, vilâyetin bu husus- taki mütaleasmı sormuştur. Aldığımız malümata göre vi- lâyet şu mütaleatta bulunmakta dır: Mes'ul müdür mevkuf bulun duğu müddetçe gazetesini kon- trol edemez, Yeni yeni yazılar çıkar, ve mes'uliyeti mucip o- labilir. Bu gibi ahvalde kimi mes'ul addedebiliriz. 2. Bu takdirde mevkuf müdiri- mes'ulün bir naibi olması lâ- zım gelir. Bu da yeni bir mü- diri mes'ulle olabilir. İması, işlerin teshil edilmesi i- çin Dahiliye vekâletine bir tel- graf çekmiştir. İzmirde isticvap *dilenler | İZMİR, 17 — İzmir hâdise İlerinde methaldar oldukları zan nedilenlerin İsticvabına devamı i edilmektedir. Her gün adliyeye gelenlerin İadedi 40 ile 50 arasındadır. Sıcaklar başlad Bir iki gündür havalar laca sıcak gitmektedir. hararet gölgede 27 dereceyi muştu. Rasathaneden aldığımız lümata nazaran sıcaklar ların lodos gitmesinden nes mektedir. ve bunda bir gi tabillik yoktur. Havalar I gittikçe sıcaklar devam & tir, D Rasathane bu sıcakla! rupadaki sıcakların münat olmadığı söylemektedir. Sıcaktan dün tapuda bif dn bay Si Hapisane müdürü işten elçektirildi Vekâleten gelen bir & zerine hapishane müdürü is Beye işten el çektirilin Emir, müddeiumumi Keni tarafından tebliğ edilmişti Son zamanlarda hapishi tevkifhane idarelerinde basi suz işler yapıldığı haber mış, müfettişler tarafmd kikata başlanmıştı. Bu t9” kat neticesinde geçenlerde! kifhane müdürü Zıya B ten el çektirilmiş ve kendi ğırceza mahkemesine bi Bu sefer gene müfettif raporile hapishane müdü Bis Bey vazifesinden uzak rılmıştır, Bir kaç ay evvel isminde bir katil kapi kaçmış, Kasımpaşada Atinayı katletmişti, Bu hâdisede hapishsi hapisane müdürü Halis muhakemelerine bugün zada başlanacaktır... j Selim Ragıp ” —ae—— (Başı 1 itici sayfadi”. rarını tasdik etmiş ve in itirazı gi rülmüştür, y Bu gazetenin sahibi VE müdürü hakkındaki € mu muhakeme ka ceza mahkemesi ri derilmiştir. Bir şirketin if“ Çakmakçılar yokus İve Yenicami önünde * idükânlarda elbise tc pan Sergis, Yerelekmi. Süskiyan şirketinin if rine tearet mahkemes