5 Mart 1929 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1

Ganela ve mütbacya vil Paşa hükümeti — dört yılnll cari olan t sükün — kanununun meriyetine — nihayet — vermekle Cumhuriyet rejiminde pek mü- him ve yüksek —bir merhaleye vardığımıza işaret etmiş olüyor. Bu merhalede İsmet, Paşanın gü- zel bir tabirine göre “hava serin ve Terahlıdır, — ve bu iyet meytedar iFüne- dog hava içinde © bit agaç gibi gök ru gerilip, serpiliyor, — köklerini ber gün biraz — daha - vatan tup- rtağının — derinlil salıyor iken Türk milletinin -bu büyük eserini - buhale gi ona bü. - berrak Ve mü havayı emin — etmek. İçin c İsmet paşa > hükümetinin " çektiği - zah metler &za ve celalar sâyıya ve tarife sığmayacak — Kadar Çök olmuştur. Mühteremi — Başvekil ; dünkü nurkunda Büyük - Millet - Me azalarına bunları hatırlatmak iste yişi pek yerindedir; Dürt sencden beri zaman zaman tatbike lüzum görülen — şiddetli — tedbirler bu günkü, — gün” ve — huzürümü temin — etmiş olmakla — beraber ati için” hatıra — gelebilecek bü- tün tehlike menbalarını gükünden kurutmamıştır. Muhterem . başve tuklarında da - iş ile “ mmemleketin dışında Türk dnkilabının - dogur- duğu hayırlı ve mübarek ” hayar dustürlarına vebu- dusturların - mes- tedi olan-şahsiyte ve müesst karşı- eski devir — dökumülerinin gayzı, kini henüz mütcaddi. bir önkü nu- ettikleri içinde" ve et ve Gerçi bunün tesiri, - bütün — ölü şeylerin tesizi. gibi, yer. aAaltından Ve karanlıktaty guk, bir tesirdi " dahi korunmak an için olsun hatırdan çırkâr ürk - milletine âr vatan borcudur İsmet bü — hakikatları kâbına iriştlmeç belâgatlarile açık. 'i ve parlak bir suretre izah ettiler. Bizim buna ilâve edilecek hiç bir sözümüz yoktur. Valnız bu büyük hadise münasebetile İsmet Paşayı yakından Ginlemek Seadetine Mmazhar - olamıyanla: dünkü hutkun suretini, inkilabın en yüksek, en samimi fikir ve Siyaset beyanmamesi gibi ibret ve önün ve düşün Yaküp- Kadri öt eee Ajans kongrası Mayısta burada toplanıyor Beynelmllel ajanslar kon- KI mayısın son — hafta- sında şehrimizde toplana- Cağı Vilâyete bildirilmiştir. Kongra Tarabyada Tokatliyan ı ötelinde — akdolun acaktır. Kengra — ittihaz — edilecek kararlar temenni mahiye- tinde — hükümetlere — iblâğ olunacaktır. 2 inci sahifemizde : i— Almaüiya mektubu ve spor 2 berler. Turiki tekikarmz: Temirleck 3 üncü sahifemizde: (— Künek iyatları açuzlayabitir mali Y— İzmürde iki kormünüst tevkit edildi 4üncü Sahifemizde: — Hava maporu , roman, karikatlır Alman tadım İstanbul, Telgraf ad İstanbul, Milliyet Hdddeti geçenemholer J0 kervstar. Gelen evrak geri verilmez. Nunmlammsın rOl oynamaktan vaz geçmemiştir e ile okumalarını tavsiye Ankara caddesi, JE 100 Teli runtaraları: Tatanbul, 3911 — N pguslar için müsünyere » racaat e 5 Hkumrunştunr” Milliyet MBaşmcalrerriri Silrt meb'usda NLA NC A4ncü, Sene AF Ki0l Ahone ve İlan : ücretleri Gağetemizde çikân 'yâzılâarın hukaku “mahfuzdur İlan ifesi Takriri sükün kanunu kalktı. ——— c AA İsmet Pş. Hz. mecliste mühim « bir ederek hükümetin karatını tebşir eylemiştir nutuk irat UNU Ankaı—a, 4 (Milliyet) — İsmet Paşa Hazretleri meclisin bugünkü içtimaında, memleket dahi- linde ve haricinde pek büyük akisler yapacak kararı, yeni, mer'iyet müddeti bugün hitam bu- lan takriri sükün kanununun temdidini hükü- metin talep etmediğini tebşir etmiştir. Muhterem Başvekil bu münasebetle aıldıkl nutku irat etmiştir: “Ünlü elendiler, takriri sükün kanununun sürerliği bu ıın bitü. Hükümetimiz kanunun yenilenmesini istemiyor. Hatla kanu- | nun yenllenmemesini istiyor. Bu kararı hükümet, devlet başı büyük Reisicumhüurun Irşadı ve öğünü İle vermiştir. Bu memlekette | cumhuriyet vatandaşlığının pürüzslz, engelsiz yerleşmesinin büyük Relsicumhurun ideali olduğu çok gez söylenmiş, her zaman görüt- müştür. (alkışlar) Bugünkü kararımız da o idealin sarsı götürmez yeni bir delilidir. Cümhuriyete kadar bu memleketi idare - edenlerin mu- vYakkat komulan kanunların kendi. hükümlerini - süreklendiren . bir vasıta gibi kullanmalarından örnek alarak endişe edenler kararımızla tarih karşısında cevap vermiş” oluyotuz. (Alkışlar) Geçen dört yılda neler yapıldı? Takriri sükün kamınunun nasıl konduğunü Kanunla geçen dört yılda neler olduğunu kısaca htırlatmağı — yarın için öğretici bit vesile saydım. Kanun dört yıl evel Cumhuriyeti, Büyüe — Milleti 1 Mecisini, ortadan kaldırmağa — varacak saşkımı; kopmuştur. Büyük, zaferin hemen. ertesindt by memleketi düşman- larına, hatfa Mülli idarenhdi meydan almasradaa Ürpe lgi için yerek bağışlamış olan, gadır görmüş adamlar gibi ortaya atil- mıştır . PDrha müstevli donanması İstanbul sülarında iken başlıyan, çalımfı gösterişler,daha Lozan muahedesi tasdik olanmadan türlü yardakçıların birleşmesile memleketla bütün evlâtlarını tedir- gin etmiştir. Hilâfeti kaldırmak, Osman oğullarını vatandişariya atmukla azgınlara us gelmedi. TSEsT alle “sofrasına, şahısi yaşayışa pervasız uzanan ifüra | dilleri bin türlü Isnatlarla herkesin haysiyetini kirleterek, hakimleri ve zabita kuvvetlerini gazetc dehşetile ürkek ve kötü- tüm yaparak devlet kapısı vatansevenlere zından, vatan — huvası hemşerilere buğucu zehir kılnmıştı. Bt memleketi müstevlilerden kurtaran halk İduresi uciz, beco- riksiz padişahların, İnsanlara gökten bakan iradeleri yanında dermansız bir acemi haline düşürülmüştür. Engin taşkınlıklar Zatca maksat bu idi: Hükümeti ele geçirmemin tek çaresi. Bu heyecanlı engin taşkınlık orlasında Bingöl dağımın yamacından bir şaşkının, Türk idlâ yollarıni düzen milletin Büyük Meclisine yön vermek için meydana atıjmasından tabii ne olabilirdi ? 928 Birinci teşrininde Cumhuriyet kuruluyor 924 ağuttosunda Lozan taşdik olunuyor. Vene bu yaz harici meselelerin en gergin safahâları geçiriliyor. 925 martında sözün ayağa düşmesi ergin noktasına çıkmış b:lllıyoı ü abırsızlığın - derccesi gün akla durgunlak verecek bir masal samlabilir. Fakat Söyldlkter . olan. şeyleriş k kuru ve kısa bir ıınynuıı. Tehlike kapının eşiğine gelinciye kadar sabreden Büyük Meclis cumhuriyeti kurtarmak için keskin ölçülerin zamanı geldiğine hükmetti. Geniş bir seferberlik Göriş bir seterberlikle vatandaşların Cümhuriyet müdafaasına çağırmasına izin verdi. Bir. buçuk yıldı beri büyük zaferin temiz Çalışma yaşayışım kendine zehir edenlere karşı millet kızgın bir segirdimle Reisicümhurun çağırmasına koştu. Kudretli bir tutum Buyll Meclis aym zamanda kendi istiklâl mahkemelerini kurdu ve hükümete takriri sükün kanumunu verdi, Büyük Meclisin halk daresinin ne kudretli bir tutum olduğu meydana çıkmışlı. Fakal Cümhüriyet hdarlarının hazırlıkları şİmdiye kadar sezi- lenden çok daha fazla olduğu da en kapalı gözlere çarpmıştı. Hatta bu meclisin göğtünde bu milletla en pahalı evladına karşı kütükast hazırlayacak derecede dumanlı gözler,karanlık vicdanlar meydana çıktı. u hesaplarin sorgosu iki sene sürdü. İki sene sonra Büyük B'mecil Cumhuriyet mudafaasını munhasıran adilyeye birakti. Yalnız takriri sükün unun hükümete verdiği salahiyetleri daha İki senc için yeniledi. Son iki yılda neler yapıldı Son iki yılda da İrticai hdiseter olmadı değil, faknt Cumhuriyet Dadliyesi yeni kanuları ve usullerile ve hakimlerin uyanık adaleti 1 hükümlerile vatadaşın emniyetini, Inkılabin masunlyetinl: kormağa yetkin olduğunu gösterdi. Son iki sene İçinde, hükümet takriri dükün kanununu hemen biç kullanmamıştır, denebiir. Bu hal hem 1, hem de normal bir tutuma alış- € nasıl özenildiğini gösterir. mak ve alıştırmak İçin ci bi et ve cumhuriyeti müdalaa dört yılını yalnız emniyet, Cumhu- l memlekette uyanmanın dereci Em İ Takriri sükün MAT "GEÇEN 4 YILDA 100 YILA BİLE SIĞAMAYACAK İYİ YAPII MIŞTIR HALK İDARESİNİN GÜÇLÜ çEHRESI YA AAA NNN AAA NNN AAA 7 İsmet paşanın nuckundan' “Gazi daha pek çok zaman bu vatanâ hizmet edecek çağda, sıhhattedir. Merak edenler, / w—ıle dü erse, onun Başkumandan muharebe meyvdanındaki kad'u' guıç vEe dırı Olduöunu yLmden dcncvcccklcrdır.,, decavzlere karşe'z uriyet müdafaası görüştür. Geçen şeyler yapılmıştır. çehresi zihinlere neticedir. Çünkü halk idaresinin kanunlarının, kuvvoilerinin hafife alın- mayacağının zihinlerde kökleşmesi, her hangi bir tehlike ve bulutun karşısında Büyük Meclisinin mulaka ölçü bulacağının iyice bilinmesi eyileri teskin taşkınları uslu düşünmeye sürecek başlıca bir Hâçtır. dört yılda yüz yıla sığmıyacak eyi Halk idaresinin güçlü ve kudretli yerleşmiştir ki bu bence en değimli Yeni kanunlar Geçen senelerde Adliyeye kabul edilen yeni kanunlalı ve Adeltye teşkilâtındaki yüksek /terekki eserlerini ögünerek ve güyenetek ba- tırlayabiliriz Türk kadını cemiyette Bunun gibi Türk kadınının içtmat esaretten kati olarak kurtul- ması hadisesi de bu zamana raslar: İlk serbestlikte belki totümunu şaşırmış alan bir ikiye karşı şehirli ve köylü bütün Türk kadını ailede cemiyette ve hayatı namuslu alnının temiz terile kazanmak yolunda kendi kayılı: yerini hakkile doldurmuştur. Kadının içtrnii hakkına karşı zihinde eski zamanların köllü delill lerinden kalmtıtplanlar varsa ve eger bunlar - samimi iseler düşü: peceklerini durültmak - için kendi analarını, - bacılarına — düşünmeli- dirler. Eğer onlar samimi değillerse kendilerine haber verelim ki kadınlarımıza içtimai kulluk yakıştıranlar, bütün Cümhuriyetcileri ta yüreklerinden yaralamak isteyen bir, mü- tecaviz gibi ' kafşllamuklardır. (ılkışlur) Bütün “dünyada kadınlar yükselirken cn ulu kahramanları y görülmesine asla katlanamiyacağı Di Dinin siyaset lanmıştır. Vat kendi itikadı. ve Vicdanı ilc serbest birakılmı iz inant bu dünyanın karışık işlerin- ibadetinden, a dindar sil ile de bir kanununaş bir imkân bulmiya- yatandaşın dini dan, ötürü vasıl müktedir. © eclisi andaşın emmiyet ve, haysiyçrine caktır. Çalkışlar ) ya noktasından görmek kısa ve kısır bir | ŞEYLER I!rlı— dini bir mevzuu siyaset maksat! I:m için tutak ve basamak yapmak Kapısı sımsıkı kapanmıştır. Çalkışlar) Türk harileri Türk harflari da bu “devirde Konuldu, Derhat öğrenen yüz bir- leri bir tarafa birakılmış,' Bügün millet mekteplerinde ana dilini okuyup yazmağa çalışanlar erkek kadın bir milyonu geçiyor Bi şayı teredüdü olanları uyandıracak başlı başına bir. delilidir, Milletin çok değerli vekilleri, Şimdi size bugün vatandaşlar arasında sürülmeğe çalı- şılan propağanda mevzularını hikâye edeceğim. Bunların başında büyük Gazinin hastalığına dair döndürülen süz gelir. Bir at gezintisinden döndüğü zaman -yerinden kımıldamayacak — kadar| hastâ| olduğu — haberile eğlenir Vatan düşmanları millf hayatın ilk gününden beri gözlerini hep onün sıhhatına diktiler. Onun sıhhatı, milletin değeri ölçülmez. bir varlıgı olmasının bir sebebi de budur. Bu propagyanda esasen vatan dışından besle. nir, Maksat belildir. Cumhuriyet ve inkilâp onun sıhhatile kaim olduğu zannını telkin et- mektedir. Gazi daha pek çok zaman bu vatana hizmet edecek çağda ve sıhhattadır. Merak edenler Vesile düşerse onu muharebe meydanındaki kadar genç ve 1 olduğnnu yeniden deneyeceklerdir. ( şiddetli alkıştar ) Gazi büyük eserlerinin yerleşkin- olacağına inandığındandır ki hayatin rahat ve dağda- gasız geçirilmesi varken yarınki çocukların rahat ve ünlü yaşayabilmeleri için buğünü feda etmektir. Yarına inanmıyanlar, bugün bir köy mektebinde heceleyen Türk çocuğun- dan yarının kudretli devlet reisi işığım - ara- mıyanlar cumhuriyetçi olamazlar. (Alkışlar! 'Türk gençlerine hitabesinde geleceğin - -bin belasına karşı ıınl;u"ııı damarlarında yetik kudret bulan büyük vatandaş elbette eserinin atisinden emindir. İhtilâf yoktur Gazi lle arkadaşları arasında Ihtilaf bulundugu — şayı- aları da sık çıkardılar. Haber verelim ki bunların aslı ==ı nızııııııı.ıı yoktur. Biz ona temiz ve pürüzsüz ııı’ln Vatandaşların kulağına en çılgın aııı Hisadi — bir akıntı Süriyede yerleşen her çeşit < gelir, Orada Türkiye aleyhinde, ..î çalşdığını saymam. Bunların bir girerse, öteki şehirde camilere kaç put tal Vergilerin ağırlığından, tanındı ıı= n;f:ıu'ı_ Ihuı=mmuır= aleyhtarına yardakçılığa yeltenir. Di7 Bir gizli çanda da, Komünist Mll Mmahdut bir zümreden yapılir ki, bunların da mi rin€ Zabita ve ndilye havadisi sırasında arasıra rastgelrsiniz. — Bagün millete kendi aleyhinde kullanılar Silahların bir kaçinı saymıga çalıştım. BİZ BU SİLAHLARDAN KORKMAYORUZ. Bilakiş milletin kendi yurdunu serbest İdâre etmesile basacagı yeri iyi tayin etmesinden özenli bulunacağına kanıyoruz. Bahusus vatandaşların yalancı kastıfdan, 'ııııdııııııı haberdar edilmesini bir vazife biliyoruz. Cumhuriyet adliyesi bu memleketi fesada, vatandaş haysiyet ve şerefini nekadar örtül ve san'atlı OİSA da — isnat ve Iftiraya karşı mudafan edecek degerdedir. (Alkışlar) Nihayet milletin intihap imtihânına Çüveniyoruz. iktidar mey- kilni elde etmek isteyenlerle PÜYÜk seçkide milletin karşısına cesaretle çikacağız. Bizim politikmizin mestedi $udur; Bu memlekette, bu Meclisten büyük kudret yoktur. Bu Meclis, memleketlmizi, harici ve dahili sayısız düşmanın lüde nasıl kurtardı İse; Bu Meclis yüzlerce yılların ezgilerini, göreteklerini yenerek, umhuriyeti Karduysa 'bu Büyük Meclis Cümlüriyeti, şimdiye kadar; bin kötü niyete karşı nasıl koruduysa, geltcek zünlerde de Cumhuriyeti, kununlarını ve kendi iradeslei hüle ve ihtiyaca göre, dahilt ve harici her banzi tehlikeye karşt derhal alacağı tedbirlerle gücü ilo behemelal müdafaaya muvaflak olacaktır.,, (sütrekli alkışlar DA ni C ğ hi Dr Çi M di Si A KA a CA Kü aa. İLERAL Bo — oe "ei a MA ĞAA