27 Eylül 1937 Tarihli Kurun Gazetesi Sayfa 7

at ren cm sadi 7 — KURUN 27 EYLÜL 1937 Türk dili, Dillerin en zenginidir Dil Bayramı münasebetile Ibrahim Necmi Dilmen güneş - dil teorisini ve elde edilen muvaffakıyetleri anlattı Teorinin asıl hedefi Bi m ün Dil Bayramıdır. için vi Die in mili ia Kutlu olsun. ra saka dünya bil ginleri il arasında bet aramak veya aramama! MİN ne derlerse desinler eklen dil, milliyetin ie bir dam yali. Türkler ha; merk hangi çağında olursa olsun, nerele re gitmişler ve srelerde yerleşmiş lerse kültürlerini ve im ürel dilleri ötün büyük ni de bir! ei müşler ve orala ra yaymışla! ri e histuvar çağ na ela ayrılarak ba: r lara göçmüş olan Türklerin bugün aşka başka adlar almış lerinde bile, Türk dilinin izleri canlı olarak yaşamaktadır. Bu izleri yeni Türk Dil kan e alunda bugün açık olarak g il bayramının yin Şii e ağ sinin sebebi, bundan 1937 de, Birinci Türk Bi Kurala ymm biz tarihte toplanmış olması dır. Türk İnkılâp tarihinde but topl lan saçan dehasım tarihi (o üzerinde e ün ve izahati $u şekilde devam etmiştir: Türk Si ilmi age TA e bugün nedir? klâsik gi ei büyük bir alâka bu 3 gi kepi a tır. Orta Asyada ilk neolitik ve ma Jen medeniyetlerini yaratan dedele Büsük Şef ih selereteri İbrahim Necmi Dilme, rimiz Türkler, bu medeniyetleri İn va: Avr dn e Tür dili lerini buluyı z. Ya iniz, Sümer, Eti Et kinci Dil Kurultayın'da yeilen ia haç lal Kurum genel esi (1 ) konso: ei maz 1) den değişmedir. (1 Mik çok ii ik ve çoğalmayı ifade e d Eklemekteki iri m ilâve 2 Zaltma ma: anasına © Kam Ta bile v Vi tekme) Ti Teb, ve onda w I taşıma! T üze rinde calı şılma; ğa başlanlmış olan de Dil Tari, bu kısa zaman içinde umul maz muvaffakıyetler gönlermizir. “İlkadım ol “Gün Bösterip müs“bakalarda mükâfat pa li Geçen yıl Üçüncü Türk Dil Kr tultayinda Gün neş — Dil ii torisi, ve Kurultaya davet edil Türk bilginleri ağzında 1 tün ipek ve Asyalı bilginlere ve on Yasıı m. ili a anlatıldı. şeklinde görüyo merika sözü, bizi oraya gidip isim vE Amur h: havzası sakin inden “Ami i t Türkler olduğuna şüphe edilme ünkü medeni e a bu kelimenin mektedir. tur — kultura — kuldura) o sözü, e kabili red ili surette Türkçe Bu kelimenin, “Güneş — Dil ;, eye göre tetkikinden çıkan ori el hakikat şudur: Başta bulunup miştir. Bütün der kelimi kelimesindeki (ki in türlü manalarını Rd) dir. ün bir sözler “Kültür,, gari akıl, zekâ, bilgi vi ys e manalarm izahına gelince bu, k Türk dilini . bil e kabil ig Türkçede Çk). e akıl, dem, ektir. (Büy: ürk Uygur la ç ela taki (okuğ) kelimesini. tetkik im. Dikkat edilmelidir ki kelimenin so zekâ Lügat ve kelime (okuğak) eyiela alır ve sonra (ğ), telâffuz kanunu ical olarak. (L) ye değişir ve ik ; Emi olur; derece derece (k), e en nihayet vekaliyle bera © © düşerek kelime (okul) olur. Şimdi şu kelimeler dikkat ediniz: Okuğt; buradaki (ğ), (1) ye çev N 26 Eylül Dİ Kurumu adına genel ii gerer bi Dilmen, di radyoda, eden ve Güneş - Dil teorisinin lerini anlatan bu söylevinde, ışıklarını bulundukları kadar rında yapılinış işlerin de vazıh bir bilâzçösum dir, rilirse — — ki Türk buna lüzum gör kermede de, uzun tahlil ve izahı bir tarafa br talak e seliçi Gi © Sim bileceğini mel (okultur —- k) şeklini ve nihayet İma) ün kendizini bulmuş oluruz. kültür Türkçede (kulturmak), bayramı DI lacak GELENEK mek) ve — Kırgız lehçesinde ay nen oluğu pa — (kulduramak) ; “talim tedris etmek, ei eki ei (Radlo! ve cilt). halde (kültür) sözü — ki şim i iz tedris, ter çıkan Mei biye,, ve Di liye “ilim, lr demek olur. yor ki, di kelimenin ne im er a A ağa E. etiğini un büt kültür imi miele bul raak hususlarmda “Güneş — Dil, ölçüsünden başka bir ölçü, “böyle > Bu suretle Güneş — Dil teori sinin, belirten ha m ey şma j yıllarında el i yetini n sonra sözüne şöy le devam etmiştir: Güneş — Dil Teorisinin önü müze açtığı yeni ve geniş ufuk, dil çkkinküzmik başka cepheleri üze rinde de işimi olaylaştırmakta dır. Dilimizde kullanılan bir takım terimler vardır ki, bunlar yal dillerden almma kelimeler sanılagel rr) a mektedir. Bunlardan bir mi, herkesin bilip manasmı © anladığı otomobil, motör, tel, gibi kelimelerdir. Bir takım! sek ilim mefhumları anlatan ve ih tisasa laallük eden fenni ve ilmi ta birlerdir. Bu gibi kelimeler üzerinde çalışılırken, bunlafın ana Türk dili kaynağından vu tahakkuk eden lerini alm; sebep yoktur. doğrudan doğruya halka hitap eden yazılarda, ilk ve orta öğretim okul larında okutulacak ders kitapların da, elden geldiği kadar, herkesin kolaylıkla e ri sade bir dil kullan: afaza ile beraber, bu gibi ke imleri — kaynakları olan Tür İşte bu esastan hareket ederek, ta ee terimlerin Doli, bötmik) terimlerini k. ümüzdeki ders yılı işinde bu iri ders okutmak vı tap ilimleri tır. Türk dilinin zengin ra varlık larını ortaya çikarmak üz: asılmış olan ( Tarama “ Dergisi) nin eksiklerini ve yan lışlarını düzeltm: raber, © zamandanberi elde edilen başka kay GN > Tügati) de basılmağa başlanmı Yurdun b her yerinde bütün dilse ra geli le yaptırılan halk söz derlemi Pa verimi de bi bir er dergisi) nde top lanmış ve bir kı ıya verilerek şimdiye ka Türk ilim varlığı yüksek bir tezahürü olarak ( toplanan ve evi sona eren, tan yükse rupalı bilginlerin iştirakiyle Beynel milel bir toplantı şekli gösteren İ kinci Türk Tarih. Kongresi üyelerine Türk Dil Kurumunun ,ganı ısır nüshalarmın da fotokopile ri basıya hazırlanmaktadır. Hüseyin Kâzm Kadrinin ( Bü yük Türk lügati) nin eskiden basıl mış olan iki cildinin alt tarafı da bastırılmaktadr. Türk milleti! Türk âlimleri Türk ileri! i Sözlerimi bitirmeden evvel - size şu hakikati bildirmelyim: Bugüne kadar, dünyada kültürel di sahibi ola nbilletler âlimleri, ken di dillerinin orijinini bul baş: & 5 lamamışlar dır. Çünkü vurdukları ve ilmi Ilar yanlıştır. Ne yazık ki Türk dilcileri de yüksek gördük eri, görmek itiyadiyle miraslandık bu indi üzgii ecilerin ileri sür v z Şimdi sizin memnun « olacağınızı ü mit ettiğim son sözümü söyliyece — Dil Teorisi, bir defa Türk âlimlerince ve sonra da bütün rulmuş olan filoloji okulu prensiple rini bilmeyenler tam filolog olmal iddiasında bulunamayacaklardır. Bu hakikati Türk miletine ve bütün ci han âlemine “söylemekle yum. Bütün bu alışmaları ve bunlar mutlu sek varlığında toplayan Ulu Önder Atatürkün değer biçilmez irşatlarma rçluyuz. Bu kutlu bayram gününde kendi sine Türk dilciliğinin sonsuz sevgi ve saygılariyle şükranlarmı sunar, il bayramımızı candan : gönülden Ğ FU ve