8 Aralık 1919 Tarihli İrade-i Milliye (Sivas) Gazetesi Sayfa 2
silinemez ve silinemeyecekdir. Türk milleti büyük bir maziye maliktir. Bu millet mevcuddur; ve yaşıyor. “Her millet kendi mukadderatını bizzat tayin idecekdir.” tarzındaki prensip sair akvama tatbik idildiği gibi Türklere de teşmil idilecek olursa harbden sonra muhakkak olarak bir Türk imparatorluğu baki kalacakdır. Ma'mafih bu imparatorluğun hududu hakkında şimdeden bir şey söylemek imkan haricindedir. Bir istizaha cevaben Bonarlav da bu sözleri söylemiştir: Amerika'nın Türkiye mandası hakkında ne zaman karar vereceğini bilmiyorum. Fakat Müttefik Devletler Amerika'nın iştirak itmesi ihtimalini de nazar-ı dikkate alarak ona göre hazırlanmak mecburiyetindedirler. Karadeniz Ordusu günde yirmi dört bin İngiliz lirasına mal oluyor. Irak, Filistin, ve İran'daki masarifimiz ayrıdır. İngiltere Hükumeti mütarekeden beri yapılan işgal masraflarının mandater olacak devlete tesviye ettirilmesi fikrini ileri sürmelidir. ∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼ Bulgar Mu'ahede-i Sulhiyesi geçen Perşembe günü Nöli (?) Dairesinde imza edilmiştir. Mevki-i riyasetde Clemenceau (Georges Clemenceau) bulunuyordu. Mösyö Stamboliyski (Stefan Stambolov) meclise idhal edilmiş bervech-i ati vesaik-i siyasiyeyi imza etmiştir. Mu'ahede-i Sulhiye Tatbikat Zabıtnamesi. Romanya ve Sırbistan'a mu'ahedesini imza etmek üzere on gün mühlet bahşeden zabıtname. Yunanistan ile Bulgaristan arasında serbesti-i muhaceret mu'ahedesi. Stamboliyski'yi müte'akib Amerika, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Belçika, Çin, Küba, Yunanistan, Lehistan, Portekiz, Siyam, Çekoslavak murahhasları tarafından da sırasıyla mu'ahedename imza edilmiştir. Romanya ve Sırbistan murahhasları Saint-Germain Mu'ahedesi'ni henüz imza itmediklerinden bu merasimde hazır bulunmamıştır. ∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼ Miralay Haskel, Hel namındaki Amerika torpido muhribiyle İstanbul'a gelmiştir. Yarın mezkur torpido muhribiyle Batum'a, oradan Tiflis'e azimet eyleyecekdir. Miralay Haskel Türkiye için Paris'le şayan-ı ehemmiyet bir şey işitmediğini ve yalnız sulh konferansının son günlerde Türkiye meselesiyle kemal-i şiddetle alakadar olduğunu söylemiştir. Müşarünileyh Kafkasya'da iktisadi azim müşkülat mevcud olduğunu ve Kafkasya cumhuriyetleri hudud mesa'ilinin konferansça tahdit idileceğini ve Dağıstan'a dair hiçbir şey işitmediğini, ve Zangezur meselesinin ehemmiyetli ve ciddi bir mesele olmadığını ve gaybubeti esnasında oralardaki ahvalin tebeddül etmiş olması melhuz bulunduğunu, Ermenistan'da manda kabulü hakkında Amerika'nın henüz bir karar vermediğini dermeyan eylemiştir. ∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼ Chicago Tribune Gazetesi Yazıyor: Sulh konferansı son ictimaını 3 - 4 Kanun-i Evvel'de icra idecek ve bundan sonra resmen ve kat'iyen tatil olunacakdır. Konferansın hal ve tanzim idemediği mesa'il alakadar hükumetlerin hariciye nezaretleri tarafından müzakere idilecekdir. Türkiye Sulhu galiba Şubat'ta ictima'a davet idilecek diğer bir konferans tarafından tezekkür idilecek ve Amerika mandaterliği kabul eylediği takdirde mezkur konferansta temsil idilecekdir. ∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼ Amerika matbuatının kısm-ı azamı Meclis-i Ayanın ta'lik-i müzakerat eylemesini sulh mu'ahedenamesinin reddine muadil tutuyorlar. New York Times gazetesi, ayanın gelecek Şubat'tan evvel ictima idemeyeceğini ve Mösyö Wilson'un birtakım müsa'adatda bulunmak suretiyle tasdik mu'amelesini te'min zımnında bir teşebbüste daha bulunamayacağını yazıyor. Deba gazetesi, Amerika'yı, Versailles Muahedenamesi'nin reddinden tevellüd idecek netaici ciddi suretde tedkike davet eyliyor. Mezkur gazete Amerika tarihini ve bilhassa bu harb zamanında Amerikalıların perverde ettikleri halet-i ruhiyeyi tezekkür iderek kongre karar-ı katisinin Amerika an'anatına tevafuk ideceğini ümit eylemekdedir. ∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼ Meclis-i Ali Saint-Germain Mu'ahede-i Sulhiyesi ve ekalliyetlerin hukukuna müte'allik mu'ahedeyi, Sırblıların kendi rızalarıyla imza itmelerine imkan husulü için bir beyanname tanzimine karar vermiştir. Romanya murahhaslarının sekiz gün zarfında Bulgar Mu'ahede-i Sulhiyesi'ni imza itmeleri zımnında bir zabıtnamenin tanzimine dahi karar vermiştir. Romanya murahhasları aynı müddet zarfında Saint-Germain Mu'ahedesi'ni imza ideceklerdir. ∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼ Meclis-i Ali Von Rezner'e tevdi' eylediği mektubda Düvel-i İtilafiye Von Simyon'un vazifesini terk ile hareket ettiğinden dolayı izhar-ı hayret eylediğini beyandan sonra Simyon'un hareketi Versailles Mu'ahede-i Sulhiyesi hakkında cereyan eden müzakeratın inkıta'ını mucib olduğu cihetle mu'ahede-i mezkure ciddi olarak bir Kanun-ı Evvele kadar mevki-i tatbike vaz' olunmadığı takdirde mes'uliyetin Almanya'ya terettüb ideceği ihtar edilmekde ve netice-i makal olarak Alman Kabinesinin ne tasavvurda bulunduğu istifsar olunmakdadır. ∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼ Paris'de bulunan Haham Başı Naum Efendi bir gazete muhabirine beyanat-ı atide bulunmuştur: Fransa Hükumeti Rical-i Siyasiyesi tarafından fevkal'ade hüsn-i kabule mazhar oldum. Mösyö Pichon ve kalem-i mahsus müdüri Berthold, ve Hariciye Nezareti erkanı ile daimi münasebatda bulundum. Mesele suret-i katiyede halledilmiştir. Türkiye Avrupa aheng-i düvelisinde ahz-i mevki itmeye davet olunacakdır. Badehu Deba gazetesinin bir makalesini irae iderek demiştir ki: Mesele umumi bir nokta-i nazardan tavazzuh etmiştir. Hilafetin Zat-ı Şahane'ye aid bir hak olarak İstanbul'da temerküzü takarrür etmiştir. Türkiye Avrupa'nın müzaheretine nail olacakdır. Musevilerin Osmanlılara karşı vaziyetleri kema-fi's-sabık müstakimane ve sadıkanedir. İntihabata da iştirak ideceklerdir. Anasır-ı sair ile de münasebetleri samimane olacakdır. Harekat-ı milliye işaa idildiği gibi ihtilalkarane bir mahiyetde olmayıb milletin hukuk-ı meşru'asına müsteniddir. ∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼ Presse de Paris Gazetesi Reisicumhur Wilson'un (Woodrow Wilson) Kanun-i Evvel'de Meclis-i Ayanın küşadını müte'akib Versailles Mu'ahede-i Sulhiyesi'ni tekrar meclise tevdi' ideceğini ve bir i'tilaf te'mini maksadıyla o tarihe kadar Cumhuriyetçilerle Demokratlar arasında müzakerata devam olunacağını yazıyor. Diğer cihetden mahafil-i siyasiyede kongrenin Kanuni Sani'de tekrar mu'ahede-i sulhiyenin tedkikatına başlanacağı rivayet olunuyor. Alman murahhasları Hariciye Nezaretinde Fransız murahhaslarıyla görüşmüşlerdir. Mu'ahede-i sulhiyenin mevki mer'iyete vaz'ını müte'akib mütareke ahkamının tatbikine müte'allik olarak Almanlar tarafından imza idilecek olan protokole dair ilk def'a olarak te'ati-i efkar edilmiştir. Müttefikin Meclis-i Alisi Mösyö Kambo'nun riyaseti altında ictima iderek Alman murahhaslarının Berlin'e müteveccihen hareketlerini Müşir Nutap'a cevaben Alman heyet-i murahhasasına tebligatda bulunmaya karar vermiştir. Mezkur tebliğ yakında neşredilecekdir. Meclis-i Ayanın tevlid ettiği vaziyet üzerine Amerika Hariciye Nezareti Almanya'ya konsolos gönderilmeyeceğini ve bu sulhun Amerika ticaretini ızrar itmesinden endişe idildiğini bildirmiştir. Ma'a-haza Cumhuriyetçiler zabıtname te'ati idilir edilmez münasebat-i siyasiye ve ticariyenin tamamen te'sisi hususunda ısrar etmekdedirler. Her halde Amerika Hükumeti Alman vapurlarıyla düşman emval ve emlakine aid hukuk-i tasarrufiyede halli müşkül birçok meseleler karşısında bulunuyor. Binaenaleyh hükumetin Cumhuriyet Fırkası tarafından sulh hakkında dermeyan idilen karara i'tiraz itmesine intizar olunur. A'yandan Mösyö Loç kuyud-ı ihtiraziyenin 'ala hale ibka idileceğini beyan iderek Amerika ile sair devletlerden teşekkül idecek bir hükumet-i fevkal'ade olan Cemiyeti Akvam arasında başka surete hacet yokdur. Benim istediğim kuyud-ı ihtiraziye Amerika milletinin re'yine vaz' edilmelidir. Müraca'at ideceğim büyük mahkeme ancak budur, demiştir. Mösyö Hemikon buna cevaben Cumhuriyetçiler kuyud-ı ihtiraziyeyi intihabat mücadelelerine zemin ittihaz iderlerse de bundan memnun oluruz. Fakat bunun vatanperverane bir hareket olacağını zann itmem. Bizler mu'ahede-i sulhiyenin tatbikini bir vazife-i vataniye add iyleriz demiştir. ∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼ Amerika Sulh ve Müsalemet Cemiyet-i İttihadiyesi bir beyanname neşrederek mu'ahede-i sulhiyenin tasdiki lazım geldiğini ve ayandan on beş kişinin mu'ahede tarafdarı bulunan seksen a'zaya galebesini te'min idecek bir karar pek vahi olacağını ilan etmiştir. Almanya Hükumeti, Amerika Ayanının hatt-ı hareketiyle Murahhas Simyon'un Paris'den müfarekatı arasında hiçbir münasebet olmadığını tebliğ etmiştir. ∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼∼ Presse de Paris'nin Başmakalesinden: Londra'da tedkik idilen mesa'ilin en mühimi şunlardır: Amerika A'yanında mu'ahede-i sulhiye münakaşatından mütevellid vaziyet; İtilaf Devletlerinin Rusya hakkında ittihaz idecekleri siyaset, İtilaf Devletlerinin Türkiye'ye karşı hareketi. Fransa, İngiltere hükumetleri, Türkiye meselesini müştereken hall iderek Türk olmayan aksam-ı memleketde Türk hakimiyetine nihayet vermek, Ermeniler gibi Türk vilayetlerine dağılarak hiçbir yerde haizi ekseriyet olmayan milletleri himaye etmek esaslarını takip ideceklerdir. İstanbul Türkiye'nin payitahtı olarak kalacak ve Anadolu'da olduğu gibi Avrupa'da da yaşayabilir bir Türkiye vücuda getirilecekdir. ———————— Yenigün Yazıyor: Salahiyetdar bazı zevatın nokta-i nazarına göre Amerika Hükumeti ale'l ıtlak Şark işleri hakkındaki nokta-i nazarını konferansa bildirmedikçe konferansa müraca'atımızın cevabını almak ihtimali azdır. ———————— Cemiyet-i Akvam Cemiyet-i Akvam murahhaslarından ekseriyeti Brüksel'e vasıl olmuşlardır. Konferansda milletlerin hukuk ve vazaifi, divan-ı ali te'sisi, eslihanın tenkisi, ekalliyetlerin müdafa'ası, ve Cemiyet-i Akvam Meclis-i Umumisine demokratik mümessiller tayini hususları mevzu-u bahs olacakdır.
