8 Haziran 1941 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

MR en REZ * KV, kk, <> e ne A. a ve va ie X a? 23 Maarif Vekil inin Coğrafya Kongresinde söylediği nutuk Müdafaası için canımızı ğimiz Türk vatanını ilim görüşte biz den göstermek Ankam, 7 (AA.) — Maarif Vekili Hasan AN Yücel Coğrafya Kongresini bie Aşağıdaki nutku söylemiştir. Birinci Coğrafya kongresini huzuru huzda açmakla büyük bir bahtiyarlık duyuyorum, Memleket ilminin, gerek Universite ve diğer okullarımızda, ge. rek memleketin muhtelif idare teşki- Mimda mevzuumuz olan dava ve iş bakımından kiymeti £ m'imessillerini Aramızda ekle mesudum, Hepini © hürmetle İsciimlarım. Bu kongreye birinci diyorum, çün. kü bundan önce coğru/ya İçin prog amlar, kitapiar ve diğer hususlar ında birçok toplanmalar olmakla beraber bu mevzuu Ber cephesinden Mizara alarak ber cepherini mümessi- MİN! bir araya toplayacak şekilde şim. | “iye kadar hiç bir içtima yapılma | » Bü flktir, evvelki ve benzeri Yoktur. Hayırlı bir ilmi teşebbüsün Bu kongreyi toplama ihtiyacın: Ma #rif Veklliiği neden hiseelti, şimdi size arzedeyim: | Biz şimdiye kadar bütün işlerimizi Ve -Meseleğerimizi, dalma o iş ve © Mesele ile iAkas olan insanlarla ko. yapmaktan ve onların fikir rini almaktan memleket irfanı için Müyük faydalar elde ettik. Coğrafya da da, içinde bulunduğumuz İUüŞküneri bertaraf etmek için aym riayet ederek sizlerin fikirteri Dir araya getirmeyi ve onları bir te sevkedip netice almayı en ve. bir yol olarsk kabul ettim. Bir Metarinş tanımıyan, fakat aynı mer Hida çalışan şik ve ihtisas sahibi ar. | adaylara dn ta vesile e, yapacak | ette synı gaye için emek Birteştirebileceklerdir. meselemiz, programları Ukten Sarak ortaokul ve selerimizde programları bazı boşinklar. may zencirler | halindedir. Bu. Birçok sebepleri vardır. Bir &a ortüokullarda okündn fiKtE - kim, Ösreteri” yerine fen bizin konul” diğer dersierden bir kısım mev. bunun içerisine girmiş bu yüz- Yen bilgisi çok yüklü bir hale gel Ve diğer derelerden bazı maddeler işte. Bilâharn fen bilgisi prog kalkmış, diğer derslerden bazı maddeler yerine könul ii Coğrafya için aynı şey olmuştur. Bugün fenbilgisi ol. için buna alman mevzular, ne kimyada, Be da coğrafya prog yer almamıylardır. programlar ayrı Ay. lr, : 1, ar / j 5 üncü srnıliar çok yüklü, fta okunan Türkiye coğ” 7 Wi ri EZ İlç, SÜ inldişar etmemiş O Gemektir. | ka olamaz. Türk mületinin bey- kiymette bir #im seviyesine için dilinin bu mertebe te- #tmesi lazımdır. Terim için. Türk tmninin bu yönden vasıdır. Yoksa gü veys bu Ne veya bu şeklide bir. kargı" Eeçmek değildir. Bu itibar olduğu gibi coğraf. terimleri bu zihniyetle tesbit Mmecburiyetindeyiz. Yüksek kadur olan kademeler için terimleri alikah (o heyetlere YI kurumumuz tarafından tes- bunlar da profesörleri Ky * Öğretmenlerimize dağıtılarak Mta, ammıştar. Geçen yıldanberi | Se, “e durduğum bir esaslı noktayı yim. O da, muayyen taha bizim terimler bir had. uğramaktadır. BANİ olmak için üniversite ve mizi terimler üzerinde çalış ettim. Bu ig yalnız maa müesseseler için deği, di. va esirgemeden feda edece- gözüyle görmek ve aynı sonraki nesillere vazifemizdir ger tuhsül müameseleri için de mü him biz noktadır. Terimleri Wsenin sonuna kadar gö Grüp yüksek tahsil müssseselerinde eskiye devam etmek, talebemiz için variz biregüçlük ve mill kültürümü. zün teselsül ve istikbali içir tehlikeli bir âbenkeizliktir. Bundan kurtulmak lâzımdır. Bu Bun için terimleri, arz#itiğim cihetle gözönüne alarak yeniden tetkik ettir. meyi ve ilâvesi faydalı veya zaruri terimler varsa onları da mevcuda koy mağa imkân vermeği lüzumlu gör. düm. Arkadaşlarım bu hususta iler; sürecekleri mltaleslar, dil kurumuna tevdi edilecek Ve bu suretle son ge killeri oraca tesbit olunacaktır. Dİl meselesini mevzuu bahsederken coğrafyanın mühim meselelerinden bi- ri olarak yer İsimlerinin nasıl yazıla. cağmi düşünmemek kabil değildir. Burun için 1828 da Mrarif vekinigi coğrafya isimlerinin (yazılması hak Kmda bir rapor bazirlattırmış ve neğ retmiiştir, Bunun sonuna bir de lügat. çe konmuştur. Aradan geçmiş olan 11—12 senelik bir zamana rağmen bu raporun ihtiva ettiği eraslar hiç bir suretle tathik ve kimse tarafından takip edilmemiştir. Bu vesile ile şunu #rih olarak arzedeyim ki, disipline, inzibat ve Ahenk kaidelerine | rihyet etmek, içtimai hayatın bir kasım saf balarmda Hizumlu görülüp diğerlerin- de sranmamuk yanlış bir düştinüğtür. İnzibatın &n kuvvetlisini kafada ve imde terin etmek zaruridir. Maale, sef bizde bu cihete dikkat azdır. Her ken, yalnız kendi koydulu sahal esasi eri sürer, Konulmuş olan esasları kale almaz, Bu, çök #akat bir usul dür, Bu itiyadı bozmak ve disiplinli, “mi çalışma metodunu bunun yerine koymak İâarmdır. Mensen bugünkü toplanışımız da öyle bir gâyenin ta. bakküku içindir. Koyduğumuz esas İar, İkinci ve sizin gibi eslâhiyetli bir heyet tarafından ve tadil edilincöyo Badar her türlü fikir ee tenkit hürri yeti mahfuz kalarak, teşicilâtımız £ çinde Ahenkli 14 miretto devam ede" cek ve bunlara alâkalılar riâyete me bor olacaklardır. Coğrafi | isimlerin yazılma tarzmı tesbit için muhterem kongre azalarmın metni sarfetmesini isterim. İsim meselesini basit görme" melidir. Biraz evvel erkadoşum kur. may Raşit Gürgen ile konuşurken, © min söylediği gibi bir yer isminin ki tapta başka, haritada başka, balk di. iinde başka oluğu, bazan bir muhare" beyi kaybettirecek kadar fana netice" ere sebep olabilir. Onun İçin, mese, leyi Bayati ehemmiyetile almamız ve milet muksjderatma bile tesir ede cek etbetleri bulunduğunu öüşünme- miz icap eder Dördüncü mesele, kitap işidir, Mem isket çoruklarma, kudretimizin za. misiyle çalışıp İyi kitap vermek ve onları teşevvliş ve başkalıklardan kur tarmak grişrarındayız. Bunun zarar” nı çok gördük ve buna mukabil ayrı: Hikları bertaraf etmek için sarfettiği. miz emeklerin güzel neticelerini'de elde ettik. Meretâ ecnebi dili kitapla rında yaptığımız birleştirme tecrübe 4 faydalı olmuştur. Aynı şeyi eoğraf. ya iiçin yapmamız Hizm. Coğrafya tedrisstmı da ba kargaşalıktan kur taracağız ve tek kitaba gideceği, Re- sim, isim. harta ve mühteva bakımın. dan tevhit edilmiş coğrafya kitapla” rını öğretmen ve talebe eline tevdi © debilmek, vekiliğimizin büyük arza. tarmdan biridir. Bu hususta kongre” gin yardımını rica ederim. Sayın arkadaşlarım, Biz ilmi, beşer zekfsmın kendi bur dutine içine kapanıp bir takım maha. retri oyunlar yapmasi şeklinde anla" mıyoruz, Bizce hayatta müteveccih olmıyan ilmin, kıymeti yoktur, İnsan, yaşamak ve yaşatmak için var olmuş- bur, Bstrleri de böyle olmalı, Bu iL beria yüksek ilim milesseselerimizin, batta en zaruri mevzularda bila, ha" reket toktüm olarak, bizi en yakın realite olan Türk milletini ve onun yaşıdığ ariz Türk vatanını, toprak: tarımının altında ve ümtünde, canlz ve cansız bütün varlıkları tetkik mevzuu ittihaz etmesi, Mik prensibimizdir. Bu. oy ben, yikilmaz bir iman ve bir emel halinde içimde taşıyorum. Ve daima arkadaşlarıma İzlkin etmeye çalış Yurdumuzun müdafaası için canı. smızı esirgemeden verdiğimiz ve seve seve her varlığınızı yolunda feda © deceğimiz Türk vatanmı ilim göziyle görmek ve aynı görüşte bizden son” raki nesillere göstermek vazifemizdir. | imiğ kılavuzu Haşarı çocuklar hakkı tarık us'un buna dair düşünceleri 12» C) işareti nerelerde kullanılır ? Gi klavuzu (noktalamu işaretleri) De bir yer ayırmıştır.bunların nereler, de kullanılacağını, hangi adlarin ani. incağmı gösteriyor. noktalamanın türkçe yazılarda gö rülmeye baştaması 60 yıl kadar oldu. bu kadar zamanda bunlardan büzrln, rini gene başkın başka kerimelerie sne, laayoruz. kullanılış yerleri şahan göre değişir, noktalama işaretleri yazıda vazife görmek bakımdan harflerin eği, onlardan farksız sayılmalıdır. kendilerine kitapta lâyık oldukları ehemmiyeti veriş kavurun güzel hizmetlerinden biridir. bunlardan bel. ki ileride gene bahsedeceğiz; begin yalnız () koma işareti üzerinde dü. şüncemi söylemek isterim. koma işareti, kılavuza göre, gurme lara kullanır: 1) ayar harflerle yazılan iki keli, meden birinde bir harf kesik okunmak #uretiic ayrı bir anlam veriyorsa, ka, sik harften sonra; (esti, kat'ı) gibi fenine, şimdi, kılavuz bir vazife daha katıyor: il i ii i i LE i ? i söylenmiş B yokbar, Fakat ilk, orta ve liseler ne gd geometrinin, fiziğin ve diğer ilim- lerin münakuşa dışmda kalan kum. ları okutuyursa coğrafyanın da böyle olan, yani klâsik mahiyet mlan taraf Yarı okutulmalıdır. Yüksek bayetimiz- den ricsm şudur ki, programlar tes. bit edülrken kisik cibetier ayrılan, münakaşa mevzuu olmakta devam 8 den cihetler, münakaşa ve tetkik edir sin ve bundan ayrı tutulsun. Bu kısa maruzatımia Maarif Vekil liğinizin coğrafya mevzuunda içinde bulunduğu müşkülleri ve sizlerden di kılavuzun tarifine bu kelimelerin 0 kunuş ve yazış vaziyetleri aykırı dü, şer; biz: vakıl tek başına (ye'sje (yeis) deriz ve öyle yazarı; Tâkin bu kelimeyi bir izafet terkibi haline Kormık onu (ye'sin), (ye'si) şeklinde yazmak Kizumunu duyur; burada (ye) hecesi » ulfabeye göre « bir örs. siz harfle bitmediği halde... eski im. JA lügati buna (yeis) suretinde tek ge, kü tesbit etmiştir; (koyun) kelime. dinin (koynumda) şeklini almasının kılavuzda hususi bir bahse mevzuu olduğunu biliyoruz. ancak (yeis) keli, mesini Böyle bir ek almış vaziyette fakat (yes) becesile okuyana karşı (yes)âiyebilir miyiz7(e) bir sesli harf. tir. yalnız uzatmakin da kalmayız, (bemze) denilen (mayı ses) burada kendi mevcudiyetini bize tesdik elür. mektedir. (inebde”) kelimesi! de etki irin Tügati <mebde) " şekiinde yazmişir. (mebde'den) dediğimiz zaman kelime, nin son hecesinde « gene alfabeye gö. re « bir sessiz harf yoktur; fakat (den) ekini ulaştırmadan araya bir 868 karıştığını farketmemek mümkün müdür? hiçbir türk (mebdeden) de memiştir. hiç olmazsa (de) hecesinde. ki (6) yi uzatmıştır. diyebileceğimiz bir telâffız hümuiyeti | göstermiştir. halbuki bizim uzatma İşaretlerimiz yalnız (a) ve (u) Üzerine konur, dediğim fark (tefe'ül) de büsbütün açıktır. eski imlâ Hiratinin U Çtefeti) şekli bu kelimenin telâffuzuna ve bu yüzden de imlânm, seslere karşı ara. dığı sadakate uymaz. burada ( (meb 49') kelimesinin(de) si gibi (fe) hece, si de uzatılarak söyleniyor! da dene, ek Kelimeyi kendi Kendimize birkaç #efa okumak ve okuduğumuna kulak bir de Ücra) ve (irea”) gibi kelime, leri gözönüne ainlim; (icrası) deriz; (irea'l; denir, eski imlâ Yügati bunları her Kelime sonunda, fakat kitapta bir 1) işareti kayarak ayırmak istermişti, bence bu kabil “kelimeleri sonlarina birer koma işareti flo belletmek daha doğrudur. burada (komaynın mahfamam belki kelimelerin esas türk kaldesine isti. bakı için takip ettiği zannolunan t9. bil seyre bir engel koymak gibi gö. rünür; fakat konuşma dili yazıya bâkim olduğu için, eğer bu kelimelere öyle bir teklimdi mukadderse, koydu. fumuz işaret de o zaman kendiliğin. den silirir, gider. burada (ma'mur), (mw'ammer) gibi örnekler vererek arapçanm bütün laym)veya (hemze)lerini kelime ortas sında Ga olsa ©) ile göslermek isti. yenlerin yanıdıklarını söylemek lâ. armdır. bünler bir kelimenin kökünü araştırmakla vazifeli olanla ilgilen. dirir. dikkat olunüren xonulan Der ©) koma işareti kelimeyi doğru o kutmaya değil, göze çarpar bir yan. lışlığa sevketmektedir ve | İizumsuz bir tekerrüre yol açmaktadır. (mu ammer)i bu şekilde gören onu, emsu. line dekerak (mu') ile hemme sesi Çi karmış veya (mu) ile sadece durmuş veya uzatmış olsun, heoeyi kesme em. ri almış demek olur. bunun isabetsiz. Wiği meydandadır. ancak, yukarıki is sahları, iştirak olunuyorsa Kılavuzda 0) nm bir kelime yapısında gördüğü tamamlayarak anlatmalıdır. (0) ya özel isimleri erlerinden ayır. mak için hir vazife vermeye gelince benim bunda da kılavuzdan ayrı dü. şüncelerim Yar. arkası var) | in ll aammaşyalmmmamlaymmmm İzmite gönderilen dokuma tezgâhları kuma tezgâhı göndermiştir. Tez. gühlar vilâyet mımtakasına tevzi olunmağa başlamıştır. mütehassıs doktor NURİ BELLER SINİR ve RUH HASTALIKLAR: Ankars Cüddesi No 71 Ahuayene saatleri: 15 den itibarer l Çocuk ruhiyatı Yazan : HALİS ÖZGÜ -3. 14 yaşımda bir çocuk . oldukça | mühim birdalgınlık gösteriyor. Postaya gölürmek üzere kendi ne verilen mektupları unutup geri getiriyor, biraz evvel elinde tuttuğu şeyi nereyo koyduğunu | bilmiyor, her şeyi umutuyor ve bir daha "bulamıyor. Bu unutkan lığına ve zaman zaman göster. diği beceriksizlik ve alıklığa rağ. men zekâ itibariyle normsi du. rumunu muhafaza etmektedir. Bedeni inkişafı da tabil seyrini takip etmiştir ve yaşı ile müte, basiptir, Fakat çok gürültücü ve şe. matacıdır, yerinde hiç duramı, yor, durmadan kımıldıyor. Daha fenası hiddete çok müsait olma" sidir. En küçük şey onu çileden çıkarmağa şiddetini en yüksek noktasına eriştirmeğe kâfidir. Böyle zamanlarımda tehlikeli ve mütecaviz bir durum alan çocuk etrafındakiler üzerine saldırıyor, nereye geldiğini hiç düşünme den vuruyor, bir kelime ile artık gözleri hiç bir sey görmiyor. Bu sebepledir ki bir gün çok sevdiği büyük annesinin üzerine hücum ediyor ve onu dövüyor. Çok kavgacıdır, merhamet de- nen şeyden haberi voktur. Bazan içi sıkılıyor, hayat, uğrunda katlanılan eziyet ve zağımetlere, acı mtıraplara değecek bir şey olmadığım söyliyerek bıktığını, yaşamak istemediğini söylediği halde zaman zaman sıhhat ile yakından meşgul olmaktan da geri kalmıyor, kendisine iyi ba, kılmasını, doktorlara muayene citirilmesini . istiyor. Bütün bu hallere karsı bu çocukta diğer tinlerde olduğu gibi uyku rahaj. sz geçmiyor. Yalım zaman za, man bu çocukta bazı garip ruh temhürata o rastlamyor. Bir gün sakin bulunduğu bir anda annesine “seni seviyorum, fakat öldürmek için de bir arzu du. yuyorum” diyor, Maamafih bütün bu tezahü- ratta ebeveyninin akit durumları hakkaktır. (Her iki tarafta ebe. veyninde akıl hastalığı vardı.) Gerek ebeveyinleri ve gerekse öğretmenler çocukta ozehiren tezat teşkileden botaat ile haşa” rlığın aynı zamanda meynada geldiğini gördükleri sebepsiz ve. ya seböplerle uygun olmıyan giddetli, kör hiddeet, gürültü, merhametsizlik, keder, sıhhatile meşgul olmak, dalgınlık. Bu gibi şeylere rastladıkları zaman sar'ayı düşünmelidir ve hiç 74. man kaybetmeden icabeden teda” lilere başvurulmak üzere müte, hasss doktorlara gitmelidir. ler. Sonra her hususta olduğu gibi sile ile mektep arasında ço, cuğun mazisi ve genel durumunu daha iyi tebarüz ettirmek gaye, sini istihdaf eğen sıkı bir iş bir liğine tevessül olunmalıdır. Çocuklarda rastlanan - haşarı. lıkta sar'anın çok büyük ve mü. him bir yer tuttuğunu misallerle izaha çalıştıktan sonra şimdi de bu “anormal durumun zuhurun da milessir olan başka amilleri inceliyoceğiz. Yazılarım başın. da da işret ettiğim gibi bunlar arasında tesir | itibarile asabi cümlede mevcut anormal faali- yet (fazla çalışma), zihni geri. lik ve dimağı dejeneressans ol. dukça kuvvetli olan sebeplerdir. Asabi cümlenin lüzumundan fazla faaliyette bulunması halin: de çocukta yerinde duramamaz, lık instabilite) tan başka şu te. sahürata rastlanır: Sinirlilik, heyecanlıdık, fazin hassasiyet Meselâ en küçük bir sedme ve ya hafif bir gıdıklama çocuğu yerinden: sıçratır. Hareketleri ani ve şiddetlidir. Umumiyetle teessüri durumlarında gayri ta, billik görülmez. Maamafih asabi cümlenin müf. rit faaliyetinden doğan bu hal humumi ve mutlak değildir. Ba- zan da çöcuğun aksilâmeli anl - olarak değil, fakat bati bir şe, kilde tezahür eder, Yalnız arada geçen zamanla aksülâmelin şid, deti arasındaki münasebeti araş tirdığı zaman bunun zannedildi. ği gibi maküs değil müsbet ol. duğunu görürüz, yani #ksülâmel müddeti uzadığı nisbette şiddet fazlalaşır. Bu hâle daha ziyade yukarıda da bahsettiğimiz gibi osar'alı çocuklarda tesadüf olunur. Bun- dan evvelki yazılarmım birinde bahis mevzuu ettiğim gocuk bir gün yaptığı kabahattan dolayı öğretmeninden oldukça kuvvetli bir azar işitiyor, Çocuk bir'müd. det sonra uzaklaşıyor ve bahçede arkadaşlarıyla dolaşıyor. Yarım #aat kadar bir zaman sonra bu çocuğun bayıldığı görülüyor. Zihni geriliğin de haşarılıkla mühim rol oynadığı müteaddit müşahedeler neticesinde anlaşıl, miştar, Bunları teşhis etmek. diğerle. ri kadar güç değildir. Zihnen ge rilerde muhakeme ve kontrol melekeleri oo zayıf olduğundan bunlar yaptıkları şeyin farkım. de olmazlar, adeta otomatik bir şekilde hareket ederler, Şimdiye kadar haşarılığın mihuruna sebep olan amilleri kr. aaca gözden geçirdik. Bundan sonra da bu gibi çocuklar karer- smda almacak tedbirlerin mahi, yetlerile . kendilerile. uğraşan kimselerin takınmaları İicabeder : , ler gocuklarında (fazla hiddet yerinde duramamazlık, şiddetli hareketler, müzmin başağrıları, uykusuzluk, korkunç rüyalar, kâbüsler, uyku esnasında gezin me, sinirlilik, heyocanlıiık, bed. dıkları zaman yapacakları ilk is iki muhit, yani mekteple âile a, rasmda sıkt bir işbirliği tesis et. mek, çocuğun bu duruma düş. mesine saik . daolabilecek &mjli yede fazla faaliyet olup olmadı hastalığın izalesi için mümin o. lan her şeyi - yapmalıdır. Diğer taraftan bazı yerlerde yapıldığı gibi çocuğu hareketlerile mes'ul tutmak büyük bir haksızlık ve tehlikelidir, Evvelâ böyle haller- de çocuk evden ve mektepten kaçar. Zaten bektiği hayattan uzaklaşacak kadar ileriye gider. Bilhassa sar'alılara karşı şiddet tamamiyle faydasızdır. Ve Ja. rarlıdır. Şu halde onlara Karsi daima insani hislerle, merhamet. le, göfkat ve ihtiyatla hareket et- mek çocuklarla uğraşanlar için bir vazifedir. —SÖN — HALİS-ÖZGÜ İş emniyet nizamnamesi İş kanunu mucibince neşreği- len iş emniyetini ve sağlık ni. zamnamesi bundan sonra açıla, cak iş yerlerinin bir nizamna menin koyduğu esaslara uymağı ve İizimgelen tesisatı vücuda getirmesini mecburi kılmaktadır Fakat mevcut iş yerleri bu tesi, Satı Azami bir sone içimde vücu da getireceklerdir. Bu cihet ir yerlerine tebliğ olunmuştur.