16 Mayıs 1941 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

R Mm JAYIS — 1M1I İ Bir Demet #Fikir Man ediyorum, bazı fıkracı adaklar, dağarcıklarında mevzu İylez ve aktümlitelen bir N tep aVlamak kabil olmayınca İh, elsife dirkliyorlar, ağır başlı Msn ve hakimanc bir eda ile i akın vecizeler yazıp sütunla. ş “ dolduruyorlar, Arada, bizim k öelerimiel uıralıyanlar da olu- Bazi, benim de dağarcığımda cak bir mevzu olmudığı için, KİMİ, birkaç vecize yazarak Eşimi doldursenğım, Fakat şu m söyliyeyim ki, yazacaklar kendimin değildir. Şuradan topladıklarımdan bir de- Mkirdir, a Yükçe bir defterim var, Yir. 4 88 otuz yıklanberi, okuduğum “olarda, makalelerde, fıkralar Seyit çeşit yazılar arasında ım Özlü ve ruhlu fikirleri, b mahiyetinde gördüğüm »ö4 « Satirların o arasından çıkarır. ir, bu deftere yazarım, (Km m. Al) terden, Oüntahabatı mMeşahir) Ooden, (Cemli »İ Kemal) den, Muallim Ofeirese hatıraları), Maplarıı), b “erlerinden tutunur da, bun. Si bütün kitaplardan bir Vecizeler topladım. “lap terimde yalnız bizim büyük- , Ma ein leri yoktur. Ara- en İngilizlerin, Fransır bir ketime ile bütün dünya ustlerinin veeizeleri de vardır. / a sizlere sunduklarımı bun. vol gelişi güzel kopya Ky ki hoşunmza gi” . msi güne uygun- terennüm (eder, musiki, rase, göryaşı, para, ç6- et, şiir, siyaset, ruhi let, rezilet, her şey ve #ey vardır, Vecizeler hayat” birer dillmdir. Bu minimini, muhteva iibariyle büyük » ©€n usandırmaz, esneimez, birer hayat düsturu olur, iriir, içlerinde öz gizlidir, i be detterimden seçtiklerim: li Mary, meydanma secaatle birlik. sir Amerikan askeri eti Londraya gidiyor va Şen, 15 (A.A) — Gene ya vey riyasetinde bir Ame- k m Bekori heyeti, Ciipper tayya Me buraya gelmiştir. Üç yük- | ğe ydnn o miirekkep olan bu İÖ, Yakında Londrayn gidecek b kaç ny orada kalacaklar. 1 e ee an Kralı seyahatte 15 (A.A) — İtalya kral, İY, hakanı ziyaret ettikten sonra Ya gelmiştir. TAKSIM Mi te rahmi şefkat götürmek bir safdörunluktur. Her nefer elinde, cebinde, koynunda elem ve ölüm taşmalı: İşte asker heybesine ya- kısacak yükler... * Kıskançlık İki türlüdür, Birisi kıskanmak için bebane arar; öte- ki behaneye lüzum görmez, » Siyasette memleketin o menfaa- tinden beska namus yoklar, İdare icabı ile yalan mukaddes olur, # Bir mitlet için çüzel ahlâk, kuv. vetli olmaktır, * Kendileri hiçbir iş ogöremiyen. ler, başkalarından mucize bekler ler, * İnsanlar, yüreklerinin istiap kas biliyetini hudutsuz sanırlar, Ebe. di aşka İnanışları bundandır, 5 Daima sevdirmek için süphe Sevilmek i- şeytanlık müessir bir devadır. cin sadakatten ziyade Mzrmdır. # Para hatırı için sevmek feci bir şeydir; falant parasız sevginin f6- canli de ondan aşağı kalmaz, # Mak, hiçbir o kuvvet vermez, Kuvvet bilâkis hemen daima hak verir, * Bir kadm alacak mısın? Evvek ce bir sopa hazırla! * Kendin için, kendi başıma uygun kafa ile, başkaları için onların başlarma uygun kafayla düxünür - sen herkesle İyi geçinirsin. » Süs, yalana bürünmüş bir haki- kattir, * “Ölüm e bir zulüm; no birl0- tuf, ne bir adalet, fakat anenk bir rarurettir: O çirkin ve soğuk 5 - Tüm olmasa ne ilim olur, ne mede- niyet olurdu. * Aşk bir kadeh içkidir: Sathi tat. İr, ka'rı scı,,, Katre katre tatmalı, fakat sen cüralarmı içmemelidir. Aşk olmayınca başta nasl cüş eder gönül! Singapura Mütemadiyen kuvvet tehşit ediliyor # Singapur, 15 (A.A.) — Res men bildirildiğine göre, günü İngiltereden o Singapura bü- yük kıtant gelmiştir. Bunlar, İs- giliz deniz. hava ve kara takviye kıtalarıdır, BUGÜN MATİNELERDEN İTİBAREN SİNEMASINDA Noy'e ve macera dolü hareketli bir program — İSTANBULDA İLK DEFA OLARAK i Teklikeli seyahat TOM BROWN ve PEGGY|! MORAN tarafımdan oynamış büyük masara filmi İ YILDIZ SULTAN Bosu sanaticirları NECAT ve ABDUL GANİ Wi oynanmış Türkçe sözlü ve Arapça şarkılı e A BERE PARKAMGI ili p 7 MAYIS CUMARTESİ AKŞAMI BKM Şehir Ti Tiyatrosu Komedi kısmında: Beşiktaş Ç. E. K. Menfaaline MAZIM ve Şehir Tiyat, | MUALLA IŞILAY ve arkadaşları HALİDE PİŞKİN ve arkadaşları Misli görülmemiş ve görülemiyecek (büyük müsamere çen Umumi Harpte Galiçyı takım kumandanıydı. den çıktı. Zifiri karanlıkta yor, etrafı dinliyordu. 5 | | 4 ; (Geçen sayımızda devam) (Arap ve Pars sözlerinde 'Türk fo. neliğine uymuyan özellikler çuktur. bir takım seslilerin okunması, Arap okuyuşunda bir takır (a) ve (4) Iss tin peltek belâifuz edilmesi, bemze ve aym gibi bizde çıkakları olmıyan bir takım seslerin varlığı, sert (3) ve k), kalın (4) ve (2) seslerinin bulüne maması, bir takim kelime onlarında bir sessizin ikin o okunması. gibi Bunlardan en çoğu dilimize giren A, cap va Fars sözlerinin bizce söyleni. ginde kaybolmuştur: peltek, sert ve kalm sessizler gibi. Kalan ve daha vüstlü:ün ortadan kalkmiyan özelik. i terin biri sesli uzatması, biri . yal biz (kk, g, İ,) dessizlerinde , Ahenk bo. & biri de ortada bulünan bem. se ve ayınların yaplıği sew durana masıdır. Bütün bu uzalma, imeeltma o veya kalmlaştırına ve kesmeleri yazida göstermek isteğinde olanlar. vardır Bunların başmda sayın üstadımız Ha- İ ut Ziya Ugaktırii görüyoruz, Uzun ve şerefli bir edebiyat hayale sa, Venmiş varlıklarmı böyle bir di işinde | bir az muhafasıktr görmekte şaşıla. cak bir şey yoktur. Kerdiler! hakkın. daki derin saygımızı hiç bozmadan, vir büyük devrimin bu gibi küçük bağ ları koparıp atmakta haklı olacağını, kerdilerinin geçmişle edebiyat al nında yaptıldarını katırlıyarak, ten, lim edeceklerine güvenimiz vardır. Pek eskiden beri (o “Meşhur olan yanlış, fasih olan lügatten yeğdir, de ye bir söz vardır. Edebi yeriliğimizin önderi Şinasi de mephüsetünnka mü. bahaseri diye şöhret aban bir kavga. sında “Türk kalem erleri için Arap di kuralı değil Türk O yazarlarının kullanışları essatır, diye bir prensip Deri sürmüştü, Namık Kemal Arp, ler üybesini heybe, Paraların üre tnt dülger yapmakta “Türklerin bax it olduğumu yazmıştı. İşte bugün bie zim de Arap ve Fars kelimelerinde Türk fonetiğine uymiyan uzatma, iD. celtine, kalmlaştırna, kesme gibi Ön eniklerin hepsini göğtermekten geri | durmamız gene Vu prensipi daha YAY. İ yn ve daha keskin olarak tatbik ete İ mekte haşka bir gey değidir. Bir Arap veya Fars kelimesini bozmak, bizim için bir heves değildir; fakat konuşma dilimiz onu o şekle koymuş tap bizim için doğru da ondan ibaret. tir. Sesli uzatmaları, Arap dilinin be men her sesi kullanışmön o vardır: çünkü Arapca imlâda normal gesit yazılmaz; yalnız uzun aaaliler yazıda gösterir. Farsçada dahi bir çok W- atmalar vardır. Burlarm hepsini yazıda göstermek için şu engeller göze çarpar: 8) Bir çök uzatmalar dilimizde bür- bütün kaybolmuş, yahut kaybolmıya yaklaşmıştır. Meaetâ İhsan, ispat, * İ min... gihi sözlerde son sesiiler tamire smiyir normal okunmaktadır. Bunla. rm uzatmaları ancak sonlarma birer İSMAİL DÜMBULU ve arkadaşları Urfalı F ein Urfalı Mustafa oğlu Mehmet Fahreddin çavuş, ge” Galiçya cephesindeki muharebeler- de harikalar gösteren Türk askerlerinden biridir. Fab” reddin çavuş 63 üncü makinelitüfek bölüğünün birinci Bir gece, bulundukları siperin tâ içine bir obüs mer- misi düştü. Fahreddin çavuşun silâh arkadaşlarından üç Mehmetçik şehit oldu; kendisi mucize kabilinden kur” tuldu. Yanımdan hiçbir vakit ayırmadığı makinelisi ile bir toprak yığınının altımdan çıkan Fahreddin çavuşun ilk düşüncesi şu oldu: “Bir düşman bataryasmın siper lerimize kadar sokulmuş bir gözcü yuvası var!. derhal karar verdi: bir dakika bile kaybetmeden bu gözcü yuvasmı bulmak ve basmak!.. Bunun için bir tek arkadaşa bile ihtiyacı yoktu, ekimi kâfiydi. Siper” Ve ilerlemn#e başladı, dikenli çalılıklardan bir dereye indi. Üç dürt adımda bir durır Sarp bir yerden yüksekçe bir noktaya çıktı. Bir sevinç çığlığı atmaktan kendisini zor tuttu, Düşüncesinde aldanmamıştı. Elliadım kadar ilersinde, bir çalı yığınının içinde titrek, soluk bir ışık vardı. Burası, bir düşman bataryasınm gözcü yuvasıy” dı!, Fahreddin çavuş çivili ağır “Düşman bataryasının yerini etmek gerek!.,, dedi. Bes on adım geri çekildi. Karanir ğa alışmış gözleriyle telefon telini aramağa başladı. Onu da bulmakta zorluk çekmedi. Kulağı gözcü yuvasınday” dı. Zabitin murıltıları kesilince, çakısını çıkardı, telin üs tündeki Jâstiği kazıdı. Belinden bura benzer fırsatlar için taşıdığı bir kangal tel çıkardı ve ucunu düşmanm telefon hattına bağladı. On beş dakika sonra, düşman bataryası” na verilen emirler, Türk bat: dan dinleniyor, bu emirlere göre, ateş tanzim ediliyor” du. Düşman bataryası ve gözcü yuvasındaki batarya kumandanı, Türk mermilerinin tam isabeti ile mahve- diliyorlardı. Fahreddin cavuş Galiçyada 30 Birinciteşrin 1916 taarruzları hazırlanırken bir keşif hareketinde tö. Gömüldüğü tepeye, Türk askerleri o azman Fah- vermislerdi. reddin çavuş tepesi Yeni imlâ kılavuzu üzerine öntasar in Harflerimiz ve harfierimizin yazılış ve okunuşları sesli daha katıldığı zaman belli olur Haan, ispafı, eminimiz.. gibi, Bu gibi sözlerdeki uzatmaları gösterme. £4 Kalkmak, dilim yapesktz olduğu Türkçeleştirme işini yazıda geriye ai. mak, bu uzatmalara, hakları olmıyan biz ölüye yaşama imtiyazı verinek olur Halbuki dileğimiz, bunun tam #Keine olarsx., yabancı sözleri Türk funeti, Fine uydurmak, uymalarmı çabuklaşı tırmak, uymuyanları dilden atmaktır. b) Her uzatmayı göstermek yazıyı pek çok işaretle doldurarak düzlüğü. nü, kolaylığını ortadan kaldırmak ne. Ücesini verir. Hatırlardadır ki — Batf devriminde bütün uzatmalar işaret. dendiği halde, heman ber yerden bunun güçlüğü üzerine şikâyetler gelmişti, Bir çok yerlerde hangi sesiiye iyaret Korulacağı sorulmuş, (uzun söylenen. lere) cevabına karşı da (hangisi uzun söylenir?) yolla sorgular ileri sürül. müştü, Bundan dolayıdır ki yalnız bir benzerliğin ortadan kaldırmasına ya riyacak olanlar bırakılmıştı. Uzatma işaretleri korulmadığından dolayı bir takım kelimelerin fena 0. kunduğu, hattâ çocuklarımısın. kendi Ans dillerini ermeni işiveeile konuştu gu yolunda şikâyetler vardır. Böyie doğru okunmıyan 4öğler, alışılamıyar, ber zaman kullanılımıyan (sözlerdir. İşte bunlar dilin atılacak pozam de, Mmektir, Mide yaşıyan sözler! ise Türk çocuğu okuyarak değil, konuşarak öğrenmiş ve öğrenecektir. Bizce bu korkular tamamiyle yer. #izdir. Her türlü ses işaretinden mah- Tum olan, söylemediğimiz bir çok harfleri yazan, söylediğimiz bir çok sesleri yazıda göstermiyen Arap ya. zisinin bile bozamndığı Türk telâfto- #u, üllin kendi tabistine uygun olan yeni Türk harferiyle hiç bozulmaz ve bozulmıyacaktır. €) Uzatmayı işaret eden (), Aynı zamanda K, z ve İ barilerinden #onru bunlarm incnimesine işaret ettiğin. den, bütün uzatmaları göstermekte bu ti rol biribirine karışabilir. Bu nokta üzerinde $ 32 de izahat veril. miştir, Uzatma için başka, inceltme için başka. birer işaret yöliyle yeniden imlâmızı değiştirmeğe hacet yoktur. On &ç yıldan beri kuflanılmış, denen miş, verimi görülmüş olan imlâmızda yahancı kelimeler hatırı için yeniden değigikiie yapmak doğru değildir. İnceltme veya kalmlaşma dediği . miz ikinci özellik, yalnız Kk, g vel harflerinde baştı olarak görülen kalın sesli ile ince veya İnce seli ile kalm okunmak Balldir. Gene yalım yaban cı kelimelerde görülen bu özellik için de uzatmadı kullardan () igeretine Yaş vurulmuştur. Bu Içaretin göster, diği yamız kalm e önce k, e vaadi & ve: sin insa okunması halidir. Kalm ten'llerden sonra gelen ise k, g ve) lerin okunuşiyle, ince sesli ile katın okunal.k ve g lerin silyiemişi giveye bırakılmıştır. Bu nokta üzerinde de $ 8 de izahat vardır, Kesme dediğimiz özellik, bazı keli, melarin orlarında bir sessizin kendin- den sonra gelen sesli ile birlikte © , kunmıyarık arada bir durakıama ol masıdır. Arap kelimelerinde hemze veya aym bulunmasından ileri gelen bu duruklema da konuşmada gittikçe kaybolmaktadır. Trük kelimelerinin doğru olunup yazümasını temin eden Amlimızda yabancı kelimeler hâtırı için daha fazla kayıtları kabule biz imkân gö, remedik. Değerli arkadaşlarmızlan Ahmet Cavat emre, bütün uzatınaları şiveye birulmak, () işazötini yalmız uyu - gunisuzluk dediği k ve g incelme veyâ kalınlaşmalarını belirtmekte Kullan * mak düşilncesindedir. Bu uyugumauz, lukta | harfine bile değer vermemek” ts ve onun ölkünüşunm $ 29 | 2) de gösterilen kurallara ve şiveye bağla. müktağir, Buna karşı sayın arkadaşınız Ayni Başman bütün uzatmaları göstermek düşlincesini ileri sürmüştür. Uzatmaları (“) yerine, mesliden sen” ra gelen bir (0) İle göstermek düşün, cealni arkadaşımız İsinot Ulukurt De ri sürmüştür. ki Ulum gazetesinde Falih Rıfkı Atay'ın kullanıcakta ol duğu yazış İle uygundur. Buna Avni Başman bu (ğ) nin doğu ellerimizde .() gibi söylendiğini Weri sürerek karşı gelmektedir. Biz, daha çok şü öilşünce ila ba yo, ia tutamamaktayız; yabanc: sözlerde görülen ve bu sözler Türkçeleştikçe, yahut yerlerine "Türkçeleri geçtikçe kayboscak olan bir özelliği işaret bile koymulda tereddüt ederzen, harf We devamlılaştırmak doğru değildir. İşte bütüm tu başka başka düyün * çelerin ortası olmak üzere varabildi, gimiz son, aşağıdaki kurallar olmuş” tar, Kelime ortalarında çift okunan tes, gizler yazıda gönteritmektedir. Kelt 4 me sonlarında bir İnkum sezetelerin çift okunması, kelimenin yalın şeklin de belli olmadıfı halde, sonuna sesli is başlıyan bir ek geldiği zaman be, dirmslete olduğundan, burlar da Ke iavuzda yanlarma , işaretiyle tt hal Veri gösterilmek suretiyle belirtiimiş ve kitabın sorunda bir Histede de top tanımıştır.) 29, — Bu İşaretlerin Kullanılması gu hallerde meebaridir: 1) İli kelime aynı harflerle yazı, dığı halde bir veya daha cok sesli harfinin uzun okunmasiyle eğri ayrı anlamlar gösterirleree üm okunan Çavuş tiğinde, çorapça olduğu halde ayaklarımın ucuna basa" rak bu gözcü yuvasının hemen tâ yanına kadar ilerledi: Bir düşman zabiti telefonla bataryasma emirleri veriyor” du. Urfalı belinden bombasını çıkardı. Gözcü azbiti yu” vasiyle beraber uçurmak artık bir saniye meselesiyd Fakat bu zeki nefer bu fikrinden derhal vazgeçmişti: bulmak ve bataryayı yok kumandanlığı tarafın sehit düş” RESAT in ll Rİ Ey EŞ eyi ON O ESEN yele Keli RİSKE TERLİK KOCU l e TY Türk Dil Kurumunun Bir eseri sesli harfin Gzerine satma İşareti 0 Barak () konulmalıdır. Örük olarak Calem) kelimesini alalım: Arapçadan gelen tu söz, “bay rak, minare tepesi, bir geye öz ad kılınmış kelime” ve “dünya, anlam. larına gelir. Ancak İlk #ç anlamda bu kelime sesii Barfleri uzat'imakar de, “dünya” anlamına kullandığı za” mun (w) sesli harfi uzun okunur. İşte bunu göstermek için “dünya” anla" mndaki kelimeyi (âlem) diye yaza. Bunun gibi, (unla) ketimesi, dil » mizde "bir kimsenin babasmm kız kardeşi”, “boşluk,, ve “girdi, elan, Anlamlarına gelir. Ancak, “boşluk, anlamında bon sesi harf ve" “şimdi, Gran, anlamında her JE Adali Yeri v. zün okünür, İşte bunun için, bu keli, meyi gu üç şekilde yararız: Hala — Babanın kız kardeşi? Hala — boştuk; HAlA — gimdi, el'an, Gene bunun gibi, fikir kelimesinden fikre mensup arlamiyle kurulan arap” ga vfikri) kelimesine, bu kelimenin “Türkçe i 1 hali olan (fikri) den ayır. mak için, bir (İ) konur. bir sesli harf uzatılmak seretiyle SyEr ayrı sslanılara gelen Kelimelerin her birinde uzatılas sesli harfin Üzerine (1) işareti konular, (Devam ver) Paristeki 5000 yabancı Yahudi tevkif edildi Paris, 15 (A.A) — DON, ajanı bildiriyor: Suban gazeteleri Pariste o mukim 5000 yabancı yahudinin tevkif edilde rek bir temerkfiz kampına nakillerinin. Vişi hükümetinin teşebbüsü te alın. mış bir tedbir olduğunu yazıyorlar, Bu tedhir bazı şartlar dahilinde ya, bancı yahudilerin tevkifini derpiş « den teşrinlevvel tarihi kanımın hü. kilimleri dairesinde alınmıştır. Bu kü. nun mucibince halan 2 bin o yahudi işgal altnda bulunmıyan mıntakadaki geniş tnerküz kampında mevkuf İsti hunmaktadır. Moskova bölgesinde Pasif korunma * denemeleri başladı toprakların müdafaası için ordu ile sivli halkın iş birtiği yapmasıdır. Ta, imleri Moskova mmtakam kurmayı ile, “Osecavlakhim” cemiyetinin pasif korunma teşkilâtr erkâm iinre edecek lerdir.