28 Ekim 1939 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 8

“Tü on Ki yılında politikası, MANANADNIDEDDDDDDDL ELLİE LİLLE | Bugün Avrupa harbinin ikinci ayı tamamlanırken Türk siyaseti, on altıncı Cumhuriyet senesini de büyük muvaffakıyetlerle bi, tiriyor ve bize bu muvaffakıyetlerle sağiam bir istikbal hazırla- mış bulunuyor... ARAR Cumhuriyetin on beşinci yıldö” nümünü kutladığımız günle bu- ki geçen bir sene Türk zafer bel. fazla dolu kasımın Y rle ki her yılkinden ğu bir devredir On altıncı senin daha ilk gü lerinde Atatürkü kaybettik. Fa. kat onun kurduğu idarenin sağ” İamlığını ve bu sağlamlığın de- vam edeceğini her gün biraz da. | zla görerek bu felâ isini bulduk. Atatürk, geçen sene 1 sanide, Büyük Millet Mec açılışında, . kendisi ta oldu” ekil Celâl Bayar ta- bize po oldu” Teşrini- ğu için b ralından okunan nutkunda - şöyle diyordu “Memleketimizi her gün daha gok kuvvetlendirmek, her sahada her türlü ihtimale karşı koyabi. lecek bir halde bulundurmak ve dünya hâdisatmın bütün safaha- tini büyük bir teyakkuzla takip etmek, sulhsever siyasetimizin | dayandığı esaslarm başlıcaları dır, “Ordumuzun son sistem silâh ve motörlü vasıtalarla cihazlar. dırılması yolundaki o çalışmalara | hız verilmiştir. Deniz kuvvetleri. | mizin taakviyesi 5 Tüzumhu! olan harp gemilerimizin büyük | bir kısmı sipariş edilmiştir.,, Büyük Önder bize bu sözlerile, âdeta, bir sene içinde olacak dün- a hâdiselerini evvelden görmüş gibi, takip edeceğimiz siyaseti r ve dünya siyasetin. yacağımız büyük bir sulh âmili rolünü haber veriyordu. Filhakika Cumhuriyetin on al- tancı yılı Türkün gerek kerdi, | gerek komşuları, hattâ gerekse bütün dünya sulhu in büyük yardımda bulunduğu bir sene ol du ... Atatürk 10 Teşrinisanide, ar. kasında kuvvetli bir Türkiye ve bu Türkiyenin önünde açık bir istikbal bırakarak gözlerini fani | dünyaya kapadı. Fakat siyaseti- miz ve dünya karşısmdaki rol müz değişmiyecekti. Zira, Türk! milletinin başma ,Atatürkü inkı. lâp ve siyasetini en iyi devam ettirebilecek, onun en yakın mü- cadele ve silâh arkadaşı geçti, 11 teşrinisanide İsmet İnönü, Tür“ ikinci Cumhurreisi inti, AVRUPANIN KARIŞIK GÜN LERİ KARŞISINDA TÜRKİYE Gens on altıncı Cumhuriyet yılının ilk günlerinde bütün Av- rupa siyaseti büyük buhranlar geçiriyor, dünya endişeli günler yaşıyordu. Bununla beraber Tür. kiye sade Yakın Şark ve Bal kanlar için değil, bütün Avrupa için bir salh âmiti olarak görülü. | yontu. İ 28 teşrinisanide Atinada top" | lanan Türk, Yunan ve Rumen genel kurmay İonlerana: Bal, an devletleri arasındaki sie | tifakı hir İcat daha kuvwetlendir. di ve $ Kâmanusani 2939 da Se lânik anlaşması Siyfik Milet Meclisimizce tasdik #dilerek Bal, kanhlar teşriki mesnisi veni Sör | kuvvet buldu, l Avrupanın bu İcarşık yünler iyaneri büyük devletler | çin de wulh Jehinde âmil görülüyordu. Rugünkü İm! çiliz bahriye narı: Me: Churehili, neşr mühim mâ. kalelerinden birinde, İngiliz siya- * Türk mühim bir Vinston | de bu iş birliğinin yakında si efkârına tercüman olarak söy. le diyordu: "Türkiye kuvvetli bir müvaze” ne âmilidir, Bugün, şarki Avrupa nın çenubunda kuvvetli bir Tür kiye bulunmaktadır. Yunanistan ve Türkiye çikisi de İngiltereye karşı çok dostane hisler taşımak. tadır, Akdenizin en büyük deniz | Ege | kuvveti olan İngiltere ile denizinin bu iki bekçisi arasında İ en küçük bir menfaat ihtilafı bile yoktur, Zannederiz ki, gerek Türkiye. nin, gerek Yunanistanm refahını kredisini ve ticaretini teşvik et mek ve bunlara müzahir davran, mak İngiltere için en mühim br meseledir.,, Filhakika, birliğinin gerek her iki ket, gerek bütün A menfaati için ne büyük olacağı şüpheden uzaktı Sabrk Hariciye Ve Londra sefiri Türk - İngiliz iş rasin tayini daha bariz bir şekilde tah uk edece, ğini haber veriyordu . TÜRKİYE, BALKANLAR VE INGİLTERE Türk - İngiliz yâkınlaşmas: Balkanlara tesir etm kalamazdı. Zira, Türkiyenin Bal kan Birliğiniddeki mühim mevkii daima Balkan siyasetine cephe vermiştir denebilir. Bu seler de Türk - İngiliz iş birliği bir Bat! kanlar - İngiltere iş birliği şek - linde ortaya çıkıyordu. 1939 yılının ilk günlerinde Balkanlarda mühim görüşmelerle İ karşılaştık. Hariciye Vekilimiz Şükrü Saracoğlu, Bükreşte top. lanacak olan Balkan Antant korseyinde bulunmak üzere 19 kâunusanide etti ve Solyadan geçerken Bul gâr Hariciye Nazırı Köseivanot- la görüyştü. 25 şubatta Hariciye Vekilimizi Selânikte görüyoruz. Onun An. karaya dön Meiaten sonra Bulgar Başvekili, 18 martta Ankaraya geldi ve ei tarafın dan kabul edildi. Nisan ayı bilhassa Şarki Av- rupa için mühim bir devre oldu. vutluğun İtalya tarafından sgali üzerine Romanya Hariciye Nazırı Gafenko bir harp gemisi ile 8 nisanda İstanbula geldi, © gün ve ertesi gün Hariciye Veki. limizle görüşmelerde bulundu , Bu görüşmelerden sonra neşre- dilen bir tebliğde işaret edildiği gibi, “İki memleketin yekvücut olduğu,, görülmüştü. Diğer taraftan, Şarki Avrupa de hissedilen tehlikeye karşı İngiltereye Romanya ile Yunanistana teminat verdi ve bu teminatın Türkiyeye de teşmili kararlaştırıldı. Üze: De zda si? BALKANLARLA © İNGİLTE, RE KARŞISINDA "MİHVER DEVLETLERİ,, Balkanların İngiltere ile baş- yan bu iş birliği, o zamanlar henüz imbilâ!i etmemiş olan Ro, » mihverini endişeye vüştü, 4; “Arnavutluğu işgalinin di bir Balkan devletlerine hlike teskil etmediğine,, da- ir teminat vermek lüzumunu hiz. ğer taraftan 13 Nisanda AH man propaganda Göbbele (Devamı 10 uncuda) na Bükreşe hareket | karşı | i İ dö Fr Fransada birinet dö Frans'i açarken Osm İmpa- ralorluğunda Kanuni o Süleyman, yanında — Sileymaniye medresesine atıyordu. Kolej ans bügünkü mülekâmil şek « ra yürür Fransuva Kolej caminin teme İ ken Süley İ padığı güne kadar n İni Osmanoğullarıma. gütlükler | mantı un önünde mak şöyle n hayatı adım adımı bile takip edemi yerek varlığının bükmünü betmiş garip bir meşkhane haline girmiş bulunuyordu. Bu müstehase Curahuriyet devrinin kapısını ka * asız ve has- sürükledi, kay - tahıklı durdu, mevcudiyetini Bu niçin böyle oldu? Garpta ir fan Yunan ve Romadan kuvvet Tın Nömessens hür hayati Te li güne niçin n geri edi? Bunun sebebi- si» yasetin ana hatlı da a ak eder. Bu hane e ilk me - irap . | teşkil etmel . menşi güne : gibi, bi şekilde te celi eden istidat, kudret ve kabili. yetlerinden yalnız bir tanesini İs- tismar edebildi. Harp Kılıca güvenen kütleleri takan padişahlar Viyana ovaların. rlalarına kadar uzanan üzerinde sergüzeşt a “ ramağa koyuldular. Yaşadıkları ya- manın zibniyetini gayetder bir rsinde karradılar, be - rümceklenmeğe yan din mefhumundan “İlâyi İi- vayı Muhammedil,, o için gaza et dan (geçen başla meklen başka bir şey düşünmedi - | arka çevirdiler eri ve bid'at ola- her teceddbt Os İmparatorluğunun hudadun ettiler, da taassubun keskin palas landı, Bu dar ve geri zihniyet devam elti: Tâ Tanzimala kadar... Tanzimat Avrupa o medeniyetini ikiye bölen bir zihniyettir.Bu dev- rin ricaline, medeniyet iki parça | dan teşkkür ederiiyi ve fen parçalar alınabilirfena parçalari vazgeçebilir, Yeni müesseseler gi - rerken es'ileri yıkmak caiz değil dir. Mektebin yanında medrese a- yakla durabilir. İlme güvenerek hü- küm veren adliye mahkemesinin yanında, e kuvet alan şer'i - ye o mahkemesi yaşar, Ha, reket noktası bu, zihniyet olan bir müsssesenin vereceği kültür sabit ve devamlı bir şey nlumazdı. Onun için Tanzimat * »reketinin maarifi ne yay'lehildi, se de yayıldığı ka » falarda bir eser bırukub i. Mesrotiset Osmanlılık — İdesileri, talâmhik. duyguları, Avrupalılık kirleri arasında bocalıyan bir zih niyettir. T "işünees'e Ukrar edebilmiş değild nden m Ais ede geniş bir irfan ha reketi yapamadı Cumhuriyet, Türkün kendi ru - hunda kendisini bul mutlu Türküm diyene “en ve horn bulduktan sonra valfakıyele var? b yaza om vidi. İşte bir yıl icersinde mi- 78 BİRİNCİTEŞRİN » Muzaffer ESEN nin kısa, fakat coğ ww vermek İstiyoruz, Kültür işinin bir program İşi ol. duğunu 1 ma di Şef Atatürkün ağzından $u « lelerle dinler” “Hükümetin en *syisli mühim vozifesi Bunda muvaffa” le bir program buruz ki, ve işler m Metimiz imal, hayati “n şartları İle ve mütena » Bunun 1, mu | buğünkü batile, İ tiyacı ile, mu! | sip ve ü'm” İ muazzam v> mütalealardan kikate nafie tecerrüt ederek ha- are el ile, lemas e İ taraftan da mem iktisadi hayatta fiilen «bilmek için Gizem olan dü bir tarzda mal ve İ essir ç ptidat a aarifir Medeni ve asr) | bir içtimai heyetin ilim ve irfan i yolunda yalnı: bu kadarla iktifa İ etmiyeceği şüphesizdir. Mili deha- inan inkişafı ve bu sayede lâyik oi duğu medeniyet mertebesine yük - selmesi bittabi &lt meslekler erba - bını yetiştirmekle ve inilli harsı. mızı yükseltmekle kabildir.” İ vermek usulü m esasını Bo programın İstbikat sahasına geçerken şu neliceleri dağurdu: 1 — Türkün tarihi araşlırıldı. Türkün yer yüzünde ilk insanla be- ber göründüğü, İlk ateşi yaktığı madeni kullandığı tesbit di. İmparatorluğun Türkü tahkir eden takviye eden hir kanaat kalm ol » du. — Türk d liklere doğru £ rutiyetten s« yül hâlinde beliren mill ve morfolojik bakımlardan kuvvet. Ji esaslara dayanarak takviye edil - di, 3 — Arap harflerinin güç ve se- nelere muhtaç öğretimi yerine Jâlin harfleri kabul edilerek (İstisnasız tüm halka yürüyen bir öğretim siyaseline temel atıldı. 4 — Kadın hayatta cariye ve hiz- metçi mevkiinden kurta Harak M- yi duğu içi lildi. Fukat bu yükselme O kuvveili bir kültüre — dayanmazsa lüfsi bir İ yükseliş olurdu. Bunun böyle olm | masına çalışıldı. 1910 d. kız Jisesi kurabilen, 1 kırla ra mahsus ayrı bir darülfünun a - çabilen Meşrutiyet devrinde iersaı yalnız bu kadardan ibaret kalmış - ken İD3R - 1030 ders yılı 236,081 ilkmekteplerde 18,150 « orta mekteplerde 3972 si liselerin inci devresinde, 2848 üni ite ve yüksek mekteplerde — 28 Türk kısı hayatta lâyik olduğ kii almak için uğraşımış bulunu in kökleri derin. içersin mex Milli iktisadı Cumhuri- vet yarattı Denk bütçe,düzgün öde- me, işte Cumhurivet maliyesi edit - | zihniyeti yerine milli imanı ( * rin ikinci | rü yaparken 5 — İlk tahsil kültürün temeli - dir, tahsil ancak cumhur mlekele yayılabilmiş h bu hareketin büsi 1949 taraftan seftân ması ka » arını verirken karar, Türk köylüsünün lam bir ilk tahsil gö esi ve münevver valandaş olm; diğer taraftan da het bulmak için ei arıma sayısını çoğalmak ittifak el küy mekleplerinin üç se » beş sınıfa çı ektir men kul ozumunda iştir. dev almıştır. 6 — Orla tahsil cumhuriyet büyük hızını — 1924 ders yalında orka mek» röle 4798 eryek ve TIRI Kez 61 7 Mlebe varkeli 1938 1 yalır si erkek, 20450 si kız olmak Üzere 07, ta- lebe okumaktadır. 1999 yılında toplanan Maarif Şö- rası orta tahsil bir prog. m varederek fanı mu - vazl yürütmek esbabını araştır - İ mıştır. Bir aylık marisi olan İ bu yeni esasların eskisinden daha İ cok verimli olacağına oşiradiden inanmak hiç de yanlış bir düşünce olmaz. n yeni hayatla ir cumhuriyet olur. $ — Lise hayafım yaratmıştır demek yerinde Cumhuriyetin ilk yılı olan 1923 1924 ders yılında İlselerin ikinci devresinde 910 u erkek, 331 1 kız k üzere 1241 ialebe o varken, yılınd #305 İ kız Olmak Üzere 18277 talebe okumaktadır. Bu ke - miyet farkına keyfiyet farka i - lâve etmek lüzmdir. Bugün Hisele- devresinde ders alan eile yüksek tah etmenler ekseri garpla yapın, sahibi İ niş kültür vatandaşı 9 — Türkiye cumhuriyeti meslek hayalımı da İhmal etmiş değildir. Ku kültür yanında iş ve meslek haya tı inkişaf etmemiş küllür bir süs olirak kalır, Bu mülearifeyi hareket noktası olarak kabul eden cumhuriyet Türkiyesi 18 yıl içer. sinde yurda şu meslek mektepleri- wi kazandırmıştı olursa 9 Kız enstitü! 6 Tiç 9 Mıntaka sanat mektebi Usta ve mütehassıs aret sesi işci mekle t mektebi x sanat mektebi i muallim mekt kşam erkek sanat mektebi mekteplerde bugün çocuğu hayatını işe va üzere hazırlanıyo; - Cumhuriyet olduğu kıymeti 1926 da kurulan At m ' dev), luvarının temel taşıdır mek 10 lâyık üksek sanat vermiştir sik koi " Riyaseti mektebi sumhur filarmonik ork mız hir musiki müesses müzik Ankarada isi küllürü sunaca kurulan memle ekelle ktır, vaki e ve kültürlü 43 “in bilhassa operayı so- Kanunen mecburi ve mcccani | | i Fakat i seli va kacuk yer müessesi pi! Yüksek tahsil i bir «sir Üniversitele len küvvelti üniver rada 44 ü Türk v K uzele SÜ p 102 Doçent 45 Yabancı 181 Baş âsis 25 Lektor yardımcı vasif Vi di A 9 Tercüman ” Du ri mua üniversite nu cumhuriye mezun lilüşü, huk coğrafya İski nan tıp fekültesi bir üniversiteye ur de bir 13 — Türkiye eme ayık Ol mekte tereddil eline ihtiras lan “Türk milleli ilmi ve” siyaset yapmak isteycik © selerine hiçbir im?” nebi kültürüne sil o nci okullar, © yaba tamami “ proyran etile çalışabilirler. günden güne sz bancılura münhasır ks Türk kendi aç esteselerin yabancı mü yüksek olduğunu görmüt etmiştir. arına besi € 14 — Munlimlik ane riyet devrinde bir meal 5. muallim er ye iv ları ve muallirslik larla tesbit edilebilmi let hesabına meccane lebenin yüksek mu! takip ederek » buriyeti #erc nı tamamen karşılayaci” Vi i çıkarmak imkânını temi" EN bir b Türse bu işin ına sığmay k olduğu görülür: Bu Türk milletir «Pi ii 1 neticesidir. VE harekete Pis yi güne Büyük a "| M İnönünü bul" l loğınuştur. inin | rumak için si Yatak, yemek wi # ödâlarile (o salon ik vari ihazıl her nevi mob” izeler ve kristal AKER (ESKİ HAY? gi ir adlarında tep esi ve her yerden adli ar at ve müsald Şart