20 Eylül 1939 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 3

y ürzusunda olduğunu gösterir söz- 20 EYLUL — ııvelt mesajmı ya_rn izzat » aa okuyacak Sövyet Rusyanın Leh topraklarındaki hareketini diğer devletler nasıl telâkki ediyorlar Hitler nutkunda Polonya harbinin metl- celendiğini ve sulh istedigini söyledi Alman devlet reisi Hitler, dün akşam bizim saatimizle 18 de, Danzig şehrinde tam bir buçuk sSaat süren bir nutuk söylemiştir. Dün akşamki (Son dakika) ga- zetesinin bütün taisilâtile vermiş olduğu bu nutukta Hitler Alman- Ya ile Polonya arasındaki müna - sebetelrin uzun bir tarihini çiz- miş ve bugün Alman ordularının Polonyada kazandıkları muvaffa. kryeti anlattıktan sonra, İngiliz Siyasetine şiddetle hücum etmiş- tir, Hitler bilhassa Danzig şehrini Almanyaya ilhak etmönin neka- dar hayati bir iş olduğunu da hutkunda tebarüz ettirmiştir. Harbin mes'üliyetini Polonyaya Yükliyen Hitler, birkaç gün iİçin- de Alman orduüsünün harekâtını tamamlryacağını ve bu güne ka- dar 300 bin asker, iki bin subay ve birçok generallerin esir edil. Miş olduğunu bildirmiştir. Alman devlet reisi İngiltereyi €n çok kızdıran meselenin Al- Manya ile Sövyet Rusya arasın- daki anlaşma olduğunu da ilâve Hitler nutkunun s#onunda sulh ler. söylemiştir. Bu nutküun, İngiltere ve Fran- (” Sada tefsirleri de dikkate değer. Radyolarm verdiği haberlere gö, re İngilterede Hitlerin Almanya- him harbi icab ederse yedi sene Uzatabileceği yolundaki sözleri e- le almarak, o halde, — ablokanın heden masum Alman milletini ö- lüme sürüklemek şeklinde telâk- ki edildiği, iptidaf maddeleri var. Sa bundan neden endişeye düşül- düğü Ssorulmaktadır, Fransızlar da: “Führer, harbin sebebini İngil- terenin Polonyaya verdiği garan- tide bulmakta, fakat bu İngiliz &üninin, bizzat Hitlerin sözü- T DISmm * Macar naibi Horti, Tokyoda bir :'Cllıi. ihdasınn mezuniyel verimiş S eski Vaşingtön koönsolosu Geor- Reş Ehlikayı bu sefarete tayin ey. €miştir. Baron Velistien Macaris- nn Berlin elçiliğine layin edil- "'îşıiı— . * Dün saat 18 de ÂAçöres adalâarı. & Favnlden üuçan Amerikan Clip- P deniz tayyaresi bu limanın 100 ı" garbında AÂllanliğin orlasında Bi "nize İnmede mecbur olmüştür. İf Portekiz töpçekeri ltayyarenin rî"'!!ımıı-ı:,ı gilmektedir. hi:—ı * Fon Nöyrat, tütün, bira ve is- O gibi islihlâk madılrlcrı Üzeri. * hüsüsi şekilde konulan — harp "rgisnin Almanya lehine — olarak t Müye altındaki memleketlerde de ikim emreylemişlir. Bu madde- ı"ill fiyalları yüzde yirmi beş ar- ““klır M *.Sön .İki gün içinde Macar poli: Yülan ve heyecanlı haberler işan 'h 30 kişi tevkif elmiştir. llebuelmilel Selânik fuarı res- ”n 24 eylülde açılacaktır. Resmi ::Rn mahafili millt — faaliyeli ve İletin her sahada Yunanistanın h Selmesi — hususündüki büyük "dımnıı tebarüz ellirecektir. Melburn'dan bildirildiğine gö- l“*ı:lıwmı alya müdafansına mah- Üvyeflerle Avrupaya gönderi- ü krtaatr mevcudunun — yarısı ll'a_îıtlı:ıthlınlşlır ; * Kamas'daki Sovyel elçisi, ya- H’"Eaal kadar Lituanya hariciye Hi ile görüşmüştür. Daladye hava nazırı Güy la nü inkâr etmesinin, giriştiği ta. ahhütleri ihlâl eylemesinin ve A- vusturyadan sonra Çekoslovakya- yı da çiğnemesinin tabil bir neti- cesi olduğunu Alman milletinden gizlemektedir, Hitler Polonyanın maruz kaldı- ği tecavüzü de Danzigi geri al . mak lüzumu ile izah etmektedir. Halbuki yine Hitler biraz sonra Polonyanın yeniden — dirilmesine kat'i_vyen müsaade etmiyeceğini de bildiriyor. Demek ki — Danzig ancak bir behanedir. Hakikatte Hitlerin emeli, Polonyayı yok et- mek ve Avrupayı hâkimiyeti al- tına almak yolunda yeni bir mer- haleyi daha tesis eylemekti,.,, İngiltere Londra, 20 — Press Assotla- tionun - diplematik muharririnin bildirdiğine göre Çemberlayn, bu ğgün avam kamarasında bir nutuk söyliyecek ve ezcümle, Rus teca, vüzü neticesinde vukua gelen ye- ni vaziyeti izah edecektir. Diplomatik muharrir, bu ha - beri verirken, Çemberlaynın İn - gilterenin hedeflere — varıncaya kadar harbe devam kere daha teyid edeceğinde şüp- he yoktur, demektedir. Tİngilterö Sövyet Rusyaya'harh ilân etmiyecek ve bugünkü vazi. yetini muhafaza edecektir, İngiliz büyük elçiliği İngiltere- nin bitaraflara koyduğu —abloka ile onları herhangi bir şekilde o- lursa olsun sıkıştırmak istemedi- ğini ve bu bitarafların yapacak - lart ciddi ticareti kolaylaştırmak için elinden geleni esirgemiyece, ğini söylemektedir. İngilterenin istediği şey, Almanyanım gerek doğrudan doğruya, gerek bitaraf memleketler vasıtasile harbi u - zatmasına imkân verecek esya ve levazımı tedarik olmaktır, İngiltere hükümeti, radyo ile Polonya halkma bir mesajda bu- lunarak gösterdikleri kahraman - hktan dolayı kendilerini takdir et miş ve İngilterenin sonuna ka - dar yardımdan geri kalmıyaca . ğint bildirmiştir. Varsovadan a - lman ve bu mesaja cevab teşkil eden bir radyo sesi, Varşovanm Alman bombaları altında inledi - ğini, fakat müdafaadan geri kal- madığmı bildirmiş ve İngiliz yar- diımiınm ne zamen yapıtlacağımı sormuştur. Kanada hükümeti, Sövyet Rus yanın Polonya harbine iştiraki ü. zerine toplanarak İngiltere hü - kümeti, Sovyet Rusya ile harb etmek mecburiyetinde kalırsa sü- ratle, bir heyeti seferiye gönder- meyi kararlaştırmıştır. : Fransa Nazırlar meclisi bugün topla - azmini bir | etmesine mâni | nacaktır. Polonyanın bir kısımımnın Rus ordusu tarafından işgal olunması | ile tam bir tesanüt halinde hare- ket eden iki büyük defikrasinin ittihaz ettiği hattıhareket hiç bir suretle haleldar olmıyacaktır. Na zırlar meclisi, hem bunu müşa - hede edecek hem de İngiltere ile tam bir ahenk dairesinde takip o. lunacak harb siyasetini bir kere daha ittifakla tasvib eyliyecektir. rekâtının ve bilhassa Rus istilâsı- nın terfilerini mevzubahsetmekte Almanya ile Sovyetlerin ne dere- ceye kadar elbirliğile hareket et- tikleri hakkında bir hükm vermi. ye çalışmaktadır. Diğer taraftan Alman ve Sov - yet krtaatı arasındaki temas, Al- manyanın arzu ettiği kadar dosta ne olacak mı? Sualinin cevabı, Paris siyasi mahfillerince hâdi - selerin istikametini ehemmiyetle değiştirecek mahiyette telâkki e. dilmektedir. Bu mahfillerin kanaatince, Al. manların şarka doğru ve Sovyet- lerin garbe doğru ilerlemeleri ha- dikidbir yarış mahiyetini almıştır. Polonyadan geleri ve Sovyet kıtalarının halk ile ve Leh kıta - atı ile olan münasebetlerinde bü . yük bir ihtiyat gösterdiklerini bildiren haberler çok manalı gö - rülüyor. İsveç Polonyada Rus — müdahalesi hakkında tefsiratta bulunan İs - veç gazeteleri, bunun Ukranya - Nn bir Alman müstemlekesi hali. ne gelmesine ve keza Baltık mem leketlerini zaptetmek hususunda- ki Alman rüyasının tahakkukuna mani olmak suretiyle Hitlerin meşhur “şarka doğru akım” ma nihayet verdiğini yazıyorlar. | Almanya Alman matbuatı bilhassa Sov- yet kıtaatının Polonyaya girişi ile meşgul olmaktadır. Gazeteler Alman ve Sovyet hü- kümetleri tarafından neşredilen müşterek tebliğ üzerinde durarak bu iki memleketin çarpışacağına dair demokrat memleketlerde bes lenen ümitlere nihayet verdiğini, Almanya ile Rusyanın şarki Av. rupada yeni bir nizam kurmak i- şini üzerlerine aldıklarını tebarüz ettiriyorlar, Amerika Amerika Hariciye Nazırı Hull, dünkü —matbuat — toplantısında “Amerika hükümeti, Sovyet kıta- atınım Polonyaya girmesine karşı lâkayt kalamaz. — Ambargonun Rusya hakkında da tatbikı nazarı —. .. . Fransız gazeteleri Polonya ha. | *i a — ee a e — d YA ALMANYADA AAANIINAN Tedhiş siyaseti başladı ki ısyan üzerine Yüzlerce kişi tevkif ve idam olundu Göbels orlada Skoda fabrikasında-! yok Kopenhag, 19 — Gelen bazı haberlere göre, Bohemya ve Mo- ravyada tethiş başlamıştır. Skoda fabrikalarının işçisi ara- sında vuku bulan isyan üzerine Gestapo yüzlerce kişi tevkif ve bazı kimseleri idam etmiş.w Brno'da da bir kaç isyan hareketi kaydedilmiş ve orada da idamlar yapılmıştır. Eski başvekil Ru - dolf Berne tevkif edilmiştir. Slovakyada da Slovak makam . ları shaberdar edilmeden bazı i - damlar vuku bulmuştur. Bunların ihtiyati cezalar olduğu anlaşıl - maktadır. Grantz'dan bildirildiğine göre de, Karenti Sloven ekalliyetine mensup bazı liderler ve bu arada Sloven kültür birliği sekreteri ile bir. muallim, harbin ilânından sonra Gestapo tarafından tevkif edilmişlerdir. Göbels ortada yok Londra, 19 (Hususi) — Sun- day Pictorial gazetesinin Berlin muhabirinin bildirdiğine göre, Al manyada propaganda nazırı Gö - belsin nerede olduğu suali zihin- leri işgal etmektedir. Filhakika harb başladığındanberi Hitler, Göring, işçi kıtaları şefi Ley ve Alman gizli polis (Gestapo) teş. kilâtı şefi Himler birer nutuk söylediği halde, Göbelsin sesi çık mamıiştır, Diğer taraftan, bir hafta ka. dar evvel, propaganda nazırımiın, Almanya aleyhindeki yabancı neş riyatına cevap vermek üzere bir seri nutuk söyliyeceği haber ve- rilmişti, fakat şimdiye kadar bu nutuklardan hiçbiri verilmemiş- tir. itibara alınmıştır.,, demiştir. Cumhurreisi Ruzvelt dün ordu ve donanma erkânile mühim bir mülâkatta bulunmuştur. Hariciye | nazırının da iştirak ettiği bu mü- lâkattan sSorıra, Ruzvelt mesajını perşembe günü şahsan köngrede okuyacağını söylemiştir. Mesajın mahiyeti hakkında kati ketumiyet muhafaza ediliyor. Portekiz Poörtekiz matbuatı, Polonya . raun nazizm ve komünizm tarafın dan taksiminin efkârı üumumiyede uyandırdığı nefret ve infiale ter- cüman olmaktadır. Anhtan - * 2i — Abdül samit devrinde hıristiyan unsurlar nasıl vergi verirlerdi? Ademi merkeziyetle baş kaldı- ran mMmüslüman ve hristiyan un - surlarm imparatorluğun sükün ve istikrar havasını bozacakları aşi - kârdır. Vakit vakit, yer yer te . zahür edecek olan bu infirad ha- reketleri yüzünden, imparatorluk | bünyesinin sarsılacağı ve devlet otoritesinin zayıflıyacağı tabil - dir. Velhasıl ademi merkeziyet düs- turu öyle bir afet olacaktır ki memleketi, hallaç pamuğu — gibi, dağıtacaktır!., Merkeziyetçilerin bu vehimleri hem hakikate tevafuk etmiyordu ve hem de gayri ilmi idi. Onlara: “— Yanılıyorsunuz!,, Mukabelesinde bulundum, Asabiyetle : “— Hayır!.. Cevabını verdiler. * Sükünetle sözlerime devam , et- timi: “— Memleketimizde yaşıyan unsurlarımn ekseriyeti teşkil etti. ğini sanıyorsunuz! Bu, yanlıştır. İşte, Çistatistikler Oortada, Biz, Fransızların neşrettiği “Sarı ki - tab” Ç1, İngilizlerin — neşrettiği “Mavi kitab” 1 ve düyunu umu- miye idaresinin — istatistiklerini tetkik ettik. Bilhassa Anadoluda müslüman unsurlar, hristiyan un- surlara nazaran ekseriyeti teşkil eyledikleri gibi, sair mınmtakalar - da hristiyan unsurlar yine akal . liyette kalıyorlar. Onun için, muhtelif unsurların faikiyeti en - dişesile, "“ademi merkeziyet,, sis teminin idari bir teşettüte sehe - biyet vereceğini ummak, büyük bir hatadır. Halkın ruhi ahyvaline uygun bir idâarenin' kurulması ise, Mutla- ka lâzımdiır. Zira, akalliyetlerin bugünkü — vaziyetleri, meyilleri tetkik edilecek olursa, “merkezi- yet,, sistemi yüzünden doğan ve dofğacak bulunan höşnutsuzluklar dolayısile bunların İmparatorlu - ğa bağlı kalmıyacakları muhak - kaktır! Bu nokta mevzubahs olurken harici tehlikeleri de görmek icab eder. İmparatorluğu parcalamak istiyen devletler, bilhassa hristi- yan ve Arab unsurlarmı ayak - landırmak için el altından çalışı. yorlar. Bu menfi propagandanın önüne geçebilmek için idart — bir terör yapmaktan şiddetle sakın - malıyız, Hariett düşmanlığın memleket - te kök salmamasını İistiyorsak, imparatorluk camliası içinde yaşı- yan akalliyetlera o tarzda bir tel kin yapmalıyız ki daha âdilâne bir idare bulamıyacaklarma, baş. | ka memleketler ahalisinden ziya- de müreffeh olduklarına inansın - lar ve hiçbir ecnebi tahrikine ka- pılmasınlar! Bütün bu mülâhazaları gayri. varid telâkki etsek bile, hakika- ti bir nebze gördüğümüz takdirde “ademi merkeziyet” ten kat'iyyen tehaşi eylememek lâzımgeldiğini anlarız, Zira, hristiyan unsurlar daha şimdiden değil, hattâ uzun bir mazi devresinden beri adetâ “muhtariyeti idare,, ye — kavuş- muş bulunuyorlar, “Ademi mer - keziyet., ile idari ve içtimal ba. ktmlardan hiçbir ideoloji yakım - DU ATLİNDE vmaAn—mı L izen İSNBSA ÂARTIK YETER... BURİ- N DAN 30 Ch _mnbf"—' ile görüşmüşlür. KARARIMDAN DÖNMEMİ:.. | İVEN KiTAP GETİRİN İZE HİKA YE OKUYAYIM NWE iY/ O- ĞUR DAYIZ. YALNIZ BANA Bi le YOTEK YOÖLA '.'-ızrı:ınvı 4 DİŞMAN oL dÜ M 4 BOGĞRUSU. A Ü(BuvlAR DA NWNE?) Dr. NİHAT REŞAT BELGER, Yazan: SABİH ALAÇAM lığı göstermiyen “muhtariyeti î— dare” mevcut şekli ile zaten “merkeziyet,, prensipini bir “hâ- yali muhal,, derekesine indirmiş bulunuyor. | Bunu bir misalle izah edece » 4 ğim, Osmanlı imparatorluğu ca - miasında halkı ezen, vilâyetlerin en büyük derdi olan nedir? Ve gi! Türkler, jandarma, tahsildar. korkusuyla titrerler ve tarlala « | rımı sürecek olan öküzlerini bile | vergi borcu icin elden cıkarırlal! ken hristiyan unsurlar, kilis İ bir nevi istikiâli ile bu belâdan | yakalarmı kuürtarıyorlar ! | Vali, vilâyet; kaymatam, kâ - | za smirları içinde yaşryan hris » | tiyanların mükellef oldukları gi mikdarının vekünunu baş papâ sa tebliğ ediyor. Onlar, tekâlif Mmecmuunu, kendi aralarında ve her mükellefin istitaatı malisine göre taksim ederek - topluyor V . mal sandığma bi kalemde ya rıyorlar, Hattâ çok zaman iste nilen meblâğın kat'i surette ta- karrütrzünden önce, bu mikdarı te .y - Zil ettirebilmek çaresini hbile bu luyorlar. Vergi mükellefiyetinin ezici şe killeri, böylece, hristivanlar içi | varid olmadıktan başka, dinle İ dilleri ve harsları da tamame 'jr' müstakil bir mahiyet almış değil © midir? Her cemaatin kilisesi yok mu dur? Ve kendi lisanları ile gerek ibadethanelerine gitmekte ve yi- ne kendi lisanlarıyla — tedrisatla bulunan mekteblerinde çocukları: ni yetiştirmekte tamamen — ge- best bırakılmamışlar midir? t Böylece dini, dili, kültürü âayı: olan ve tekâlifi devleti de ken.” murakabeleri altında taksim eden akalliyetlerin yaşadığı bir impa ı ratorlukta meşrutiyet idaresi kü- rulurken, “ademi merkeziyet” düs turundan korkmağa mahal mı, ilmem?,, Sözlerimi dinleyen muhatapla - rım, noktai nazarıma karşı olan biraz tereddütlü bir tavır aldılar; sonra şiddetle itiraz ettiler. Kana atlerince, “ademi merkeziyt” tiyen muzır bir sisştemdi. (Devami var) Bütün İstanbul halkı Hazı nınız. Bu mevsimin ilk büyül Gangster filmi BATAKHANE ÇOCUĞU Başrolierde: , BRUCE CABOT - BEVERLYİ ROBERTS, bütün Amerikaya. meydan okuyan müthiş halk düşmanı GÂNGSTER'in hey canlı maceraları İstanbulda ilk defâ BUĞÜUÜN matınelerden itibaren ALKAZAR sinemasında: BASŞLIYUOU'R ZAYİ — 330 senesinde Tica ret Mektebiâlisi, âli kısmından aldığım tasdiknamemi kaybettim Yenisini — alacağımdan hükm' yoktur. 73 numaralı Nüzhet Sahir l" SAYATI,