1 Kasım 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

y Ç Te Na Atlatılmaktan korkan Almanya ve yalnızlık tehlikesine maruz Rusya ... Yazan : Şekip Gündüz ARBİ Akdeniz Avrupa sulhü için İspanyadan daha tehlikeli bir man. zara gösteriyor. Geçen gün de izah ettiğimiz gibi Balear'lar ve garbi Akdenizin diğer küçük adaları pek e&rarengiz bir hazırlığa sahne olmakta. Brr. İtalya ve Almanyanın bu tarafta gösterdiği müşterek faaliyot İngiliz ve Frarisız efkârı umumiyelerini pek fazla endişeye düşürmektedir. Bilhassa Al- Horan adasında Almanların ve Balearlarda İtalyanlarım denizaltı ve hava üsle ri yapmalarından bahseden neşriyat Avam kamarasında çok asabi bir isti. aha sebeb olmuş ve ne gariptir ki, İngiltere hariciye nezareti namma istiza Ha cevab veren Lörd Kranborn bütünşayiaları reddetmiş, bunların doğru ol ı_ıgıd:klırmr söyliyebilmiştir. Lordunbu adalara dair Bvvel neşrefmiştik. Bugün yine kısaca hatırlatalım: söylediği sözleri İki gün "Blr!*nmu. Harb gemisi Balearları dolaşmış ve bu adalarda hiç bir gay- ritabillik bulunmadığını müşahode etmiştir. Bir İngiliz gemisi de Alborant dolaşmış ve burada Almanlar tarafından tahkimat yapıldığına dair gayiaların yalan olduğu anlaşılmıştır.,, ' Bu Beyanatı takib eden hâdiseler malümdur, Eararengiz denizaltılar, yine, iğine bomba savurmaktadır. iyetlerina devam etmektedir ve kimi Savoya modeli İtalyan mamulâtın. olan, kiminin kuyruğunda Kalm Kara haç işareti görülen (*) birtakım ü tayyareleri önüne gelen gemiye, bilhassa Fransız gemilerine &- Birkaç gün evvel Barselon'a elli mil mesafede batırılan Uodmahal adlr bir 2:““ gemisi, kendisine hücum eden tayyarenin Alman mamulâtından oldu. ü verdiği raporda söylemiştir. Bitataf bir geminin, bir Fransız gemisinin ğmmmmmw:mmnw hazırlanmaların yarım yi tehdit edeceğini açıkça izah etmektedir. Fransa, Balcar'lardaki esrarengiz çalışmaların, Şimal! Afrikadaki Fransız müstemlekelerini tehdit etmekte ol. ğ;ğ“ netlcesine varmığtır. Fakat ne Fransa, ne de İngiltere, bu adalardaki zli faaliyeti resmen teyid etmeye yanaşmamaktadırlar. Zira bu takdirde bu iki devletin, esas menfaatleri namıma, bu gizli faaliyetlere cebren bir nihayet Yermeye kalkışmaları icab etmektedir. ŞEKİP GÜNDÜZ. ——nıııııııııauı (4 Alman tayyarelerinde olduğu Yeni bir devrenin arifesinde TAN'da , HMET EMİN YALMAN, Atatürkün bu günkü tarihi nutkunun — ebemmiyetini tabarüz ettiriyor. Büyük Şefin her sene Ka, mutayı açarken söylediği nutuklarında ge. gon bir yılın çalışmalarından alının netice, Tezi, yenl sene için yeni ufuklar ve istika, zwetler gösterdiğini kaydederek diyor lit *“Bü sene meraktmız her vakilten fazindır. Çünkü yeni bir hükümet iş başma geçmiş, fir, Atatürkün nutku bize yeni — hükümetin proğramının ana batlarını bildirecektir, Bun dan başka kalkınmamızın yeni bir safhasına vardığımızı gösteren elâmetler eksik değii. Gir. Öyle hir safha ki, ftiyat nelicesinde ta. Dit görmiye alıştığımız birçok eski usullere Arkâ çevirmemizi ve inkılâbın ruhunu her. Bgünkü yaşayışımıza ve umumt hayatm har, Bgünkü münasebetlerine sokmamızı mümktn İkılacak... Atattirkün nutkunda böyle bir gi diş için işaretler ve ışıklar bulacağımızı kuv yetle ümit edebiliriz. Bu sütumlarda evvelce de bir defa anlat. mıştım: 1924 senesinde Atatürk gazetecileri İzmirde kabul etmişlerdi. İstediğimiz her SURİl sormıya müssade ettiler. Ben bu ara. da gu mümll sordüm, — Ya erkiden kalan idare — makinemizin usulleri ve işleyişi ne olacak? Şu cevabı verdiler: —— Büu makine o kadar kütne ve işe yara. maz bir hâldedir ki, gurasına burasına bir, iki Çivi ve destek İlâve edenek bunu düzelt. meyi hatıra getiremeyiz. Cumhuriyetin idare makinesini yepyeni temciler üzerine, yeni. den kuracağız... *“Bugünkü dünyüda tamamile iyi bir hü. kümet makinesi yoktur. Çünkü her makine kurutu usülleri gaye bilmiye, asıl canlı'gâ. yeleri az, çok Unutmıya — alışmıştır. Türk dakılâbı, içtimat işlerde eskidenberi kurulu itiyatları tamamile bir tarafa bırakmış ve bazr sahalarda yeni gekiller — yaratmakta, aklın tam bir gülebesini temin etmekle her memleketten ileri gitmiştir. İdare makine. mizde ve hükümetle halkın münasebetlerin. de de ecnehi örnekleri aynen veya tadil su. Tetlle taklit yolundan — ayrılmayı ve kendi ihtiyaçlarımızm canlı ve hakiki — icaplarına Böre halkın işini görecek bir varlık kurma. y istiyebiliriz ve ümit edebiliriz. Öyle Ümit — ediyoruz ki, Atatürkün yeni nutkumun inkılâp sahaarnda açacağı yeni de- vir, Bu canlı Jdenileri mdıra adım tahakkuk ettirecek hir devir olacaktır. O zafnan hü. kümetle halk iki ayrı mefhum — olmaktan kurtülacak, hirtbirlle boraber ve biribiri icin çalışan iki kuvvet manzarasını, yelaız na. Zar? surelte değil, ameli alarak ta alacak. tır. (Abadlı) memleketler CUMHURİYET'de |) K memleketimizde sonları (abad) la bi fen yerlerden 've deniyor kd: ("CAbad) İr yer isimlerinin çoğu — güzel türkcemizi tahrif eden Enderun Baray edebi. onları öyle düzeltmeli, yent Çabad) lar da Mmanasız ve biçimsiz olduklarından oaları da ENDİ KENDİMİZİ tenkid — sütununda, | muvafık isimlerle değiştirmeti... Şehir meelisi bugün açılıyor yatının bir garibesidir. CAbad) larm çoğu. Şehir Meclisi bugün saat on dörtte mun ve bükmssa eeki olanlarının hepainin asir | açılacaktır. Divanı Riyaset ve Daimi ovadır. Oldum olasıya toprağa bağlı olan | Encümen intihabı yapılacak, ruzname. Türk, ovaya bayılır; ve arizalr araziden ge. | deki maddeler görüşülecektir. görek CÜZ bir yer gördü mü ötanız adını, ye. rin kendisine ilham ettiği mefhumla karışan bir (ova) Ie takar, Türkün geçtiği ve hele alâkalandığı sahalarda ba (ova) l1 yerler pek goktür: GÖKkova, İnedeva, Akçoova gibi. Pnderun edebiyatı bu (0va) ları türkçe ve aktınca kaba bularak onları (abad) yabancı kelimesile değtiştirmek manasızlığını irtikâp etmiş, bunun neticesi olarak meselâ yukariki tstmlor (Gökabad, İnosabad, Akçeabad) ol. muştur, ve giderek bu Kinderan — sihaiyeli dabsdyt mamüre manasında kullaamak su. yetile bazı yeril yarlere de (Hamfdabad) 2iân gibi adlar takmıştır. Bir kere caki Çabad) larm hepal (ova) dır, Urzs 1 PAZARTESİ İKİNCİTEŞRİN — 1087 Hicrt: 1356 — Şaban; 26 Güneşin batışı 680 1707 Vakit Sadah Öğtle İkindi / 0kgam Yatık İmsal 608 1188 14447 1707 18440 450 L U / v ellim, 1 Boşanma Katumu Medeatmiz 19286 da Hukuk Usulü Muhakesmeleri Kanunumuz da 1927 de tatbik olunmağa başlamalarına göre — aradan cn #ene geçmiş bulunuyor. Bu geçen — an yıllık fatbikat zamanının bir bilânçosunu yapmak imkânı basıl olmuğtur sanırım, , Fakat ben bugün burada bu iki kanunun Bütün hükümlerine şâmil olmamak Üzere ve yatsır böşanma Meseleleri hakkındaki tec. Tübe, tenkit ve tekliflerimi bildirmek istiyo. rüm: ... Kanunumuz boşanmayı tarif etmiyor. Ba. zı bukukçulara göre boşanma ve ayrılık ev. tenme hükümlerine arız olan bir sürü hâdi. selerdir, bazılarına göre de müstakil vasıf. lardır. (1) Bizde gerek Kanunu Medeni ve gerek 'Tür. kiyede buluman yabancıların hukuk ve vazi. feleri hakkındaki 1330 tarihll muvakkat ka. nun (1914) ve gerek İkamet ve adli anlâhi. yet mukaveleleri böşanma İe ayrılığı ev. denme hükümlerinden ayrı olarak telâkki et. mişlerdir. İngilterede ise — evlenme adi bir mukavele mahiyetinde olup boşanma Je ay- ridık mukavelenin Jeraamma engel olan bir bâ. dise diye telâkki edilmektedir. Herhalde bizde boçanma ile ayrılık, evlen. meye armı olan bir medeni hakiir. Bu boşan. yon ile ayrılık hakkında asırlar, dinler, ulun. lar, cemiyetler arasında bir sürü — farklar vardır. Ayrılık, örta çağın kilise hukukundan ge. lHiyor ve netice, gayrt ahlâüki bir müessisedir. Kodalvil boşunmayı zeval bulmryan tabil bir hürriyetlen Çıkarıyor. İslâmiyette boşanmak wardı. Bu hak (nikâh bilgert) ile kart ve ko. caya verilmiştir. Pakat erkeklerin işine gel. mediği için nikâh aktedilirken xadın tarafın. dan böyle — bir gartım konuşulacağı — akla bile getirilmez ve gartarı, yani kadınım da boşama hakkı olmaksızın nikâh aktediliyor. Büylece boşama hakkını yalnız koca benlm. Bedi ve istediği vakit karıyı doğrudan doğ. ruya ve hiçbir merasime bağtı otmadan bo. gadı. Hk günündenberi Iikliği kabul eden Cum. buriyet refimimiz İsviçre Kanunu Medenisi. ni Türkün ulusal yasası olarak — aldığı için bizde do boşanma hakkı kabul — edilmiştir. Kanunumuzun boşanma hakkı İsviçreden yani hristiyan bukukundan geldiğinden (2) bağ. 11 olduğu merasim de bizce pek yeni ve ay. kırıdır. Bugün bizde boşanmaya hâkim a. lenen hükmeder. Bu hüküm taraflardan bi. rinin aleyhine red ve boşanmak için maale. mef Iki tarafın rızmsı gart değildir, belki ak. #i gerektir. Evlenme eğer dini bir müeaslse | fse bunun feshi pelt zor olur ve boşanmak esas itibarile imkânsızdır. Yalnma bazı mü. bim büdiselerde Jetlensen boşanmıya karar almabilir. veyahut ayrılığa — hükmettirilir. (Katoliklerde) Fakat eğer evlenme meden! bir mücasese 106 bu açağı yukarı bir mukavela demektir we her vakit mükavelelerin feshi — tarafına gldilebüiir; yanl kolaylıkla boşanılabilir, Sün. ni olan İslâmlarda ve ezcümle 14lk memle. xetlerde böyledir. Hele yit İslâmlarda evlen. >me Adeta bir hizmet mukavelesi olduğundan muvakkattir. Boğanma da fevkalâde kolay. dır, yani merasimsiz ve külfetsiz bir surette olur. Sövyet Rüsyada 1917 den 1936 ya kadar evlenme hattâ bir mukavele bile dağildi ve merasim dö Yoktu. Bu böyle olunca boşanma mücasenasi de Mmalüm değildi. Kart kocadan biri memürü Mahsşusuna gidip İsminl evli. yer defterinden sildirir ve hattâ eşine haber evrmeğe bile lüzum görmezdi. Fakat 1936 da gecuk düşürmek yasak edilip bir cilrüm sa. yıldığı Bİdİ, alla yuyasını yeniden kurmak ve Kkorumak için de boşanma meselesi bir takım Usul ve merastme bağlandı. Her gey. den evvel boşananların çocuklarının nafa. Xaatat temin etmak gerekdiğinden ve bunu da bir başma yalnız devlet başaramadığın. dan çareetz boşanımıya engeller konuldu. Belçika Te Romanya ds ise Boşanma, ev. Tenme gibi tarafların — rizasile oluyor, yani kart koca mahkemeye gidip boşanmak için Kkarar aliyor, u ise en döğrü Hir sistem o. Tup Memleketimizce de kabullürü — istemek Bgerektir. İşte bu süretle boşanma hakkında zaruri, HmÜMİ ve kısa malümatı — verdikten sonra Tizde boşanmak için kanunen neler yapılma. 1 162p ettiğini ve kanundmuzun — boşanma hükümlerinin ne suretle tashih, tadil ve Ik. MA edilmesi gerektiğin! bildireceğim. Kod. ıl'lldıhlmhoçumıvııynhgmuımıtı. Allük eden ve hem de — muhakeme tmilüne Gülr olan şekit hükümler hep birden meveut. tur. Bunua ise iyiliği yazaların çalıfkasında YANI Ihtllâfr kavanin meselelerinde görülü. Yör. Çünküü kâkimler hal ve ehliyet davala. Fimdt yabanedların tıdusal — yasalarını, yani Kasumu Medenmilerini tatbik edip muhakema Vüulüne dair kanunlarını, Aâmme intizamla, TNA Mubalif görerek, nazarı itibark almaz. lar, Bizde ise kodelvillik aksine olarak bo. ŞAnmaya dalr Iki kanunun hükünilerini bir. dem tathik etmek mecburiyeti var, Yani Ka, nunü Medeninin 129 dan 150 ye kadar olan Maddelerile Hukuk Uzulü — Mühakameleri Kanununun 404 den 500 Üncüye — kadar olan Maddeleri nazarı itibara alımmalıdır. Şimdi burada kısaca bu d kanunun bo. FAnTarya dalr olan hükümlerini hatırtattıktan BöRra tetikitlerimle — mütaleslarımı ayrıca Zikreyiiyeceğim: ö N Hİ yi y Süla teşebbüsü meselasi: Rakiltetkikler — ) meselesi Her nekadar bu sulh teşebbüsüne dair Ka. nunu Medentmizde bir büküm ve — aarahat yoksa da Hükuk Usulü Muhakemeleri ka. mununda yedi madde mevcutbur. Malüm olduğu üzere süllh — togebbüsü için bir istida e davacı karı veya koca ikamet. gâkinin sulh Lükimine müracaat edecek, nü. fus khğidiyle evillik verikasını — gösterecek gün almak için beş gün bekledikten acara hasmımna tebligat yaptıracak, sonra tayin o. tunan günde sülh hükiminin buzuruna hafl bir celsede girecek ve daha sonra da başka bir gün mahkeme kalemine gidip bir rasim ve birkaç pul vererek nihayet sulh teşebbü. #ünün akim kaldığına dalr mahkoemeden res. mt bir vesika alacaktır. Bu vesika olmadan, almmadan asliye hukuk mahkemesi boşan. MA davasına Hakamıyor. — Fakat bu söyle. diklerim o kadar kolay değildir. Çünkü ek. seriya hazma teblignt kölmy yapılamıyor, bu. zan ilânen tebliğe lüzum — görülüyor, hasılı Aradan vakit geçiyor, asabiyet artıyor, bo. ganacakların bundarn ruhi ve içtima! vaziyet deri müteessir oluyor. Yani bu sulh teşebbüsünün akim kaldığı na dalr vesikanın alımması için boşu boşuna Bir hayli vakit kaybediliyor, masraf yapılı. yor, mahkeme kapılarında ve kalenilerinde aürüklenip teşhir olunuluyor. Netioe ise yüz. de doksan beş muhakkak ve müsbettir, yani böylece vakit ve nakit kaybettikten ve bir hayli yorulup üzüldükten socnra zulh mahke. mesinden o mahut vesika almıyor. Fakat bu vezikayı almak netice itibarile — muhakkak olduktan sonra neye boşu boşuna #ulh mah. Xemesi işgal edilsin, neye betbaht olan ve bo. şanmağa bile razı olan karı koca daha zi. yade Üzülsün? Birde zaten aaliye — hukuk Tmahkemesi boşanma davasına bakarken her fıranttan istifada edarek karı kocaya bir çok mühletler vererek barışmak imkânmı ver. miyor mu? O halde gulh hâükiminin ayrıca sulh teşebbüsüne ne lüzum var? Zaten iyi geçinen, biribirini seven bir çit mahkeme kapılarına düşmez. — Mahkemeye kadar gelenler ise zaten bem ruhen ve hem de fillen biribirinden ayrılmışlardır. Onların kalbleri kırılmış, ittmatlart kalmamış, yuva. Jart bozülmüş ve artık birlikte yaşamak . mit ve imkânları kaybolmuştur. Bu gibile. rin rztıraplarını kanunların, — mahkeme u. süllerinin veyahut psikolojiden — pek de an. larnıtyan ve yalnız kanunun metinlerine bağ. M kalan hâkim'erin daha ziyade arttırmala, rına herhalde lüzum yoktar, bilâkiş,.. Elde statislik malümat olmadığı için her nekadar kat'i rakamlar vermek — mümkün değilse de gene — denilebilir ki, sulh hâkimi yüz sulh teçebbüsünde belki boyanmalk la. tiyen beş çifti harıştırabiliyor, yani doksan beş çift bir türlü barışmayıp sulh teşebbü. sünün akim kaldığına dalr vesikayı yazdırıp saliye mahkemesinde soluğu alıyor. Hasıtı bu sulh teşebbüsü miessesesi bizde hiçbir fayda vermemiştir. Hem sulh hükim. lerini yormuş ve hem de boşanmak İstiyen. teri boşu boşuna Üzmüştür. Sarfedilen vakit ve nakit de başka. BŞ Yarın bitecek (1) Supli Nuri Heri , Yasalarm çatışması, sayfa 340.885 (2) Hazreti İsa evlenmeyi ebedi kılmıştı. Yani boşanmayı kabul etmiyordu. Bugün bi. de İrlanda, Htalya ve İspanya gibi koyu hrta, tiyan memleketlerde boşanma hakkı yoktur. Otobüsler Şişli - Fatih arasında da işliyecek İstanbul tramvaylarının halkın ih- tiyacını tamamiyle — karşılıyamadığı görülmesi üzerine ve belediye tarafım- dan verilen müsaadeyle 'Topkapı - Sir- keci, Maçka - Bayazıt ve Kurtuluş - Bayazıt arasında otobüs servisleri ih- das edilmişti. Son günlerde belediyeye müracaat eden diğer bir grup da Şişli — Fatih hattında otobüs işletmeği —teklif et - miştir. Bu teklif” tetkik eden alâka- dar makamlarca makul görüldüğünden istenilen müsaade verilmiştir. Şehrin en uzak iki noktası arasında işliyecek olan bu arabalarda seyahat ücreti di- Ber otobüslerin ayni olacaktır. Bundan başka Maçka ve Kurtuluşa otobüs işletenler de bu arabaların kâfi gelmediğini görerek miktarlarını yirmi- şere çıkarmağa karar vermişlerdir. Bu suretle İstanbulla Beyoğlunu biribirine bağlıyan otobüslerin sayısı altmışa çık- mış olacaktır. Çift yevmiye vermi- yen miülesseseler Cumhuriyet Bayramında - çalışan iş. çiler, İş Kanunu mucibince çifte yev- miye alacaklardı. Bazı müessesclerin bu emre aykırı hareket ettikleri haber alındığından baklarında takibat yapt - Tacaktır. e — —- n e. ıl Sefaletimiz | nüne geçmek lıllıuj todbirler almış, birçok v hapse attırmış, idam ettirmişik disine, bunlarm içinde belki M? lar da bulunduğunu söyliyanlerti v fals la guerre” (“Ben pi yani: "Harb nmmmdıow: cesini araştıramamı, her ©e memleketin selâmetini f Tâzım,,) dermiş. Nrdıvht’ Harb zamanmda * Ât &e edilmez felâketlere sebeb Fakat bu, harb zamanı M Sulh zamanmda da böyle bammill edilmiyocok şeylerdendi” sin asıl fena cihoti - bugünün Yülk devlet adamları arasmda değil, soflarr, şâirleri, romancıları araf da da öyle düşünenlerin tulmmlii dır, hakkmda ince, derin ve çe söylemiş bir adamdır. Öyle büyük ' mancılar gibi, yaşıyan, hayattt T0 geldiğimiz insanlar kadar W' hıslar yaratamaz; fakat kil hassas ruhların gölgesi dollllf-'-# çen günü onun TAmour dü y ehain adlr bir. kitabmr ow' bir roman değil, muhtelif meseit” füzerinde düşünceler. O da adaletti yarı istihfaf ile bahsediyot: “En ÜN yük sefalet nizamsızlıktadır... aöp. Teti kuracak adamm gelmesi N'İi Ş rım ki dünyada, adaletten del! metli bazı iyi şeylerin ka ne sebeb olur,, diyor. Yani adali nizamı bozmasından — korküyeki V | büyük nizamsızlık, adaletsiziikte Öe gilmiş gibi!. Goethe'nin de benzer bir gey söylediğini iddia ed6” ler, .'ğ İşte zamanımızın en büyük sefi # ferdi, ferdin hakkmı kimse düşi yor. Asıl vazifesi mutlak bir mnli“ ğ aramak olan fikir adamı da, Ş da adaletten daha kıymetli geyler V lunduğunu söylüyor. Çünkü o da hi şöyden evel rahatını arıyor; W”'* düşkündür. “Bir insan haksızlık ? gördü? ne yapalım? olağan l"di Onu kurtarmak için her şeyi M edecek, faydasını göndlüğümüz seseleri sarsacak değiliz yal... Ö gol easeseler bir haksızlık üzerine yi kurulmuş? ne yapalım? i)rilm"rx var, birtakım güzelliklere imkân V riyor,, diyorlar. Yani mütefekkir, İ JYosof, şair, ferdlerin 1stırabımı km& ıstırabı. gibi duymak kabili 4 kaybetti. Istırab gelip kendini VE” madıkça bağırmıyor, İnsanlık bir bik tün olmaktan çıktı, yanyana gö” miş, fakat aralarında bağları buluf” mıyan, biribirlerinden ayrı bir f“d' ler kütlesi oldu. : La Bruyâre'in: “Bir mücrimin ©* za görmemesi ancak mücrimli sevineceği bir iştir ;fakat bir mâ5i” mun ceza görmesi, haksızlığa uğrt ması bütün ahlâklr adamları slâkt” dar eder,, mealinde bir sözül vardi” Zamanımızm moralisti buna silkiyor. Ruhun bundan büyük Seft Teti olur mu? Nurullah ATAÇ — . .. Acıklı bir ülüm Adana İnhisarlar Tütün fabri- kası 'Müdürü Halit Tuğlunun 8" zı, Adanada diş tabibi Adli Hasatt Belgerin eşi ve muharrir arkada* şrmız İzzet Muhiddin Apakm ye ieni Güzin Belger, tutulduğu kalb hastalığından şifayap t Değerli arkadaşımız İzzet Mi hiddine ve ailesine derin taziyet: | lerimizi sunarız .