20 Temmuz 1936 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 8

Bogazlar mukavelesinin Ankara, 19 (A.A.) — Boğazlar kon- feransı tarafımdan ip eüilen ve ya» rin — 20 Temmuz 1636 — da saat 22 de Montreux'de imzalanacak olan Boğazlar rejimine ait mükavelename metni şudur: Majeste Bulgar Kralı, Fransa C umhur Başkanı, k Britanva, ötesi Britanya istan İmparatoru, # Yunanlılar Kralı, & Japonya İmparatoru, Iajeste Romanya Kralı, Türkiye Cumhur Başkanı, Sovyet (o Sosyalist itünadı lera komitesi, Majeste Yugoslavya Kralı, 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozanda imza olunan sulh muahedenamesinin| 23 üncü maddesinde vazolunan pren- sip mucibince, Boğazlar umumi tabi- | Çanakkale Boğazında, Mar»| : denizinde, ve Boğaziçinde mürür ve seyrisefaini korumak süretiyle, tan- zim etmek arzusiyle mütehassis ola- rak işbu mukavelenameyi, Lozanda 24 Temmuz 1923 deimza olunan muka- vele yerine ikame etmeğe karar ver», mişler ve murahhas olarak atideki 7e- vatı tayin eylemişlerdir: Murahhasların :simleri....... Bu murahhaslar salâhiyetnamele- rini ibraz ile usul ve kaidesine muva- fık hwlarak atideki hükümleri karar- laştırmışlardır: MADDE 1 Yüksek âkit taraftar Boğazlarda denizden mürur ve seyrisefer serbesti. si prensipini tanırlar ve tasdik ederler. Merkür serbestinin kullanılması bün- i mukavele hükümleriy- le tanzim edil ir, MADDE 2 Sulh zamanında ticaret.gemileri aşağıdaki üçüncü maddede hükümleri kaydı | risi altında, hiç bir mera» sime tabi olmaksızın, sancağı ve ha- ne olursa olsun ve gündüz Bo- . "da mürur ve seyrisefer hususun- du tam bir serbestiden istifade ede- Bu gemiler Boğazlardan olarak geçtikleri takdirde işbu win bir numaralı mad-| mevki memurlarma, isim- tlerini tonajlarını, gide- geldikleri yeri bildire. Klâğuz ulmak ve romorküj iyaridir. MADDE 3 Adalar denizinden yahut Karnde. n Doğazlara giren her gemi, bey- sulht ahkâm çerçivesi içinde nizamatı tarafından kullanılan i kontrol için Boğazlar lâhikasın- da istifası derpiş edilenlerden maada hiç bir resim ve mükellefiyete Türk makamatmca tabi tutulmryacaklardır. Boğazlardan geçecek olan ticaret ge mileri bu resim ve mükellefiyetlerin istifasını kolaylaştırmak maksadiyle üçüncü methali yakmındaki bir sıhhi- ye istasyonunda duracaktır, Bir sarih sıhhiye patentesine malik veya (işbu maddenin ikinci fıkrası hükümlerine tabi olmadığını gösteren bir sıhhiye beyannamesini haiz olan gemiler mev- zuu bahsolduğu takdirde bu kontrol gece ve gündüz mümkün olan en büyük süratle yapılacak ve bu gemiler Bo- Zazlardan mürurları esnasında başka! bir tevikkufa mecbur tutulmıyacak.. lardır, İçinde veba, kolera, sarıhum- ma, cekelihumma vakaları veya çiçek hastalığı zuhur eden veya yedi gün- den az bir zaman evvel bu hastalıklar zuhur etmiş olan gemiler ve keza beş defa 21 saatten az bir zamandan beri bulaşık bir limanı terketmiş olan ge- miler bundan evveiki fıkrada gösteri» len sıhhiye istasyonlarında durarak Türk makamatınca tayin edilecek sıh- hiye muhafızlarını alacaklardır. '* Bu hususta hiç bir mükellefiyet ve resim alınmıyacak ve muhafızlar Boğazlar- dan çıkarken bir sıhhiye istasyonuna bırakılacaklardır. MADDE 4 Harp zamanında, Türkiye muha- rip olmadığı takdirde ticaret gemileri, bayrak, Bamauie, ne olursa olsun, ikin- Üncü maddelerde derpiş edi- len şartlar dahilinde Boğaz'ardan mü-| rür ve seyriğefaln serbestisinden müs-| tefit olacaklardır. Klâğuz almak ve romorkaj ihtiyas| ridir, yeni Irlanda arazisi Cumhuriyetleri rine 6 mar ii Bu gece, Istanbul saatile 23 de Montröde 8 devletin murahhasları tarafından imzala- nıp bize Marmaranın kapılarını tahkim hak- kını verecek olan beynelmilel mukavelenin bütün maddelerini aynen dercediyoruz. MAVDE ö Harp zamanınde Türkiye muharip bulunduğu takdirde Türkiye ile harp halinde bulunan bir memlekete âit olmıyan ticaret gemileri, hiç bir su- retle düşmana muşvenette bulunma- mak şartiyle, Boğazlardan mürur ve seyrisefain serbestisinden istifade ede ceklerdir. Bu gemiler Boğazlara gün- düz girecekler ve geçiş Türk makam- ları tarafından her vakada güösterile- cek yolda vuku bulacaktır. MADDE 6 Türkiye kendisini pek yakın bir harp tehlikesinde addettiği takdirde ikinci madde hükümleri (o her halde tatbika devam olunacak ve şu kadar ki gemiler Boğuzlara gündüz girecek- ler ve mlirur Türk makamları tarafin. dan her seferde gösterilen yoldan icra edilecektir. Bu halde klâğuz almak mecburi ve fakat üçretsiz olabilecek- tir, MADDE 7 — Ticaret gemileri — tabiri işbu mukâvelenamenin cl fasıl. harp gemileri faslında, derpiş edilmiyen bü- tün gemilere şamildir, MADDE 8 İşbu mukavelename nazarında harp| gemilerine ve onların vasıflarına ve kezalik tonilâtolarının hesabına şa- mil olan tarif işbu mukavelenamenin ikinci lâhikasında zikredilen tarif. lerdir, MADDE 9 Mayi veya gayri mayi mahrukatın nakli için bilhassa inşa olunmu" harp donanmasına ait muavin gemiler 13 Üncü maddedeki evvelden ihbar kay dına tabi tululmıyacaklar ve Boğaz- ları yalnız geçmek şartiyle 14 ve 18 in- ci maddelerde mezkür tonilâto tah. didi hesabıma dahil olmıyacaklardır. Bununla beraber diğer mürur şart. ları hakkında harp gemilerine teşbih edileceklerdir. Evvelki fıkrada mez- kür muavin gemiler ancak sabih he- defe karşı top olarak azami 1085 mili- metre kalibresinde iki toptan fazla ve havai hedefe karşı azami 65 mili-| metre kalibresinde iki cihazdan faz. la silâha malik olmamak şartiyle is- tisnadan istifade edebileceklerdir. MADDE 10 Sulh zamanında hafif satıh gemileri küçük hücum gemileri ve muavin ge» miler Karadeniz sahildarı devletlere ait bulunsun veya bulunmasın bayrak- ları ne olursa olsun Boğazlardan her hangi bir resim veya mükellefiyete tabi olmaksızın serbest mürur hakkın- dan istifade edeceklerdir. Şu şartla ki bunlar gündüz ve aşağıdaki! 13 ön cü ve onu müteakip maddelerde zik. redilen şerait dahilinde gireceklerdir.| Yukardaki fıkrada zikredilen sınıf- lara dahil olanlardan mazda diğer harp gemileri ancak ve 12 nci maddelerde zikredilen hususi şartlar! dahilinde mürur hakkına malik ola-| caklardır. MADDE 11 Karadeniz sahildarı devletleri, 14 üncü maddenin birinci fıkrasında zik» redilen tonilâto miktarından fazla bir tonilötoda olan safıharp gemilerini, bu gemiler Boğazları birer birer ve a- zami iki torpido refakatinde olarak geçmek şartiyle, Boğazlardan geçir - mek salâhiyetini haizdirler. MADDE 12 Karadeniz sahildarı devletler, iş- bu deniz haricinde inşa edilmiş veya sâtın alınmış denizaltı gemilerini, tez» gâha vaz veya salış hususu vakti za- maniyle Türkiyeye ihbar edildiği tak- dirde Üssü bahrilerine iltihas etmek) üzere Boğazlardan geçirmek hakkına malik olacaklardır. Mezkür devletlere ait denizaltı ge-| mileri, bu hususta Türkiyeye vakti zas! maniyle izahat verilmek şartiyle buj deniz haricinde kâin tezgâhlarda ta- muır edilmek üzere Hogazlardın geçe bileceklerdir. Her iki halde denizaltı gemileri gündüz ve suyun sathında, Boğazları tek başıma geçeceklerdir. MADDE 13 Harp gemilerinin Boğazlardan ge- çişi için Türkiye hükümetine diploma» si tarikiyle evvelden haber verilecek- tir, Evvelden haber verme keyfiyetinin normal müddeti sekiz gün olacaktır. Fakat bu milddetin Karadenize gayri sahildar devletler için 15 güne iblâğ e- dilmesi arzuya şayandır. Evvelden ihbar muamelesinde, ge- milerin gidecekleri yer, isim, tip ve adedi ve gidiş İçin geçiş tarihi ve âv- det edilecekse dönüş tarihi bildirile- cektir. Her tarih değiştirme keyfiyeti üç gün evvel yapılacak yeni bir ihbara tabi olacaktır, Gidiş müruru için Boğazlara dü- hul #eyfiyeti ilk evvelden ihbar mua- melesinde bildirilen tarihten *tibaren beş günlük bir mühiet zarfında vuku bulacaktır. Bu muhletin hitamından sonra ilk evvelden ihbar keyfiyetinin tabi oldu- ğu şerait dahilinde yeni bir *thbarda bulunulacaktır. Mürur esnasında bahri kuvvet kus mandanı, tevakkufa hacet kalmaksı- zın, Çanakkale veya Boğaziçi metha- lindeki bir işaret istasyonuna emri al- tındaki kuvvetin tam teşekkülünü bil. direcektir. MADDE 14 Boğazlarda transit halinde bulu » nabilecek bütün ecnebi bahriye kuvvet lerinin azami tonilâto yekünu 15 bin tonu geçmiyecektir, şu kadar ki İşbu) mukavclenamenin on birinci maddesin de zikredilen hal bundan müstesnadır. Bununla beraber (o evvelki fıkrada zikredilen kuvvetler dokuz gemiden farla olmıyacaktır. Karadenize sahildar olan veya ol » mıyan devletlese ait olup 17 inci mad" de hükümlerine tevfikan boğazlardaki bir limanı ziyarete giden gemiler bu to nilâto mikdarma dahil olmuyacaklardır. Keralik geçerken bir sakatlığa uğ - rıyan harp gemileri bu tonilâtoya da - hil olmıyacaklardır. Bu gemiler tamirat esnasında Tür » kiye tarafından o ittibaz edilen bususi emniyet hükümlerine tâbi dır. MADDE 15 Boğazlarda transit balinde bulunan harp gemileri hamil olabilecekleri ha- va sefinelerini hiç bir halde istimal e - demiyeceklerdir. MADDE 16 Boğazlarda transit halinde bulunan harp gemileri sakatlık veya deniz art - zası halleri hariç olmak üzere geçişleri için kendilerine lüzumu olan vakitten fazla boğazlarda tevakkuf etmiyecek * lerdir. MADDE 17 Yukarıdaki maddeler bükümleri, tonilâtosu veya teşekkülü ne olursa ol - sun bir deniz kuvvetinin Türk hüküme tinin daveti üzerine mahdut bir zaman için nezaket ziyaretinde bulunmak U - zere boğazlardaki bir limana gitmesine hiç bir suretle mani olmıyacaktır. Bu kuvvet duhul için takip ettiği ay- ni yoldan boğazları terkedecektir, şu kadar ki 10, 14 ve 18 inci maddeler hü- kümlerine tevfikan Boğazları trensit olarak geçmek için lâzım gelen çeraiti haiz ise bu hükümden müstesnadır. MADDE 18 Karadeniz sahildarı olmıyan dev » Jeti, sulh zamanında bu denizde ma- lik olabilecekleri tonilâto yekünu atide- ki şekilde tahdit edilmiştir: "let insan! bir maksatla bu denize bah- olacaklar -| len hal müste devletlerin tı nu geçmiyecek | b — herhangi bir zaman Karadeniz.| mak Üzere mi âto yekünu 30.000 to del su, İşbu mukavelenin imzası tarihinde bu denizde bulunan en kuvvetli donan- manın sunu lâakal 10.000 ton geçtiği takdirde, a fıkrasında zikredi - len 30.000 tonilâto yekünu © derece ve nihayet azami 45.000 ton oluncaya ka dar tezyit edilecektir. Bu maksatla her) sahildar devlet işbu mukavelenamenin 4 numaralı lâhikası mucibince Türk; hükümetine ker sene | kânunusani ve temmuzda Karadenizdeki donanması - nın tonilâte yekünunu bildirecek ve Türk hükümeti de bu malümatı diğer âkitlere ve Milletler Cemiyeti umumi kâtibine iblağ edecektir. < — Sahildar olmtyan herhangi bir devletin Karadenizde O bulundurabile * ceği tonilâto mikdarı, yukarıdaki 2 ve b fıkralarında zikredilen tonilâto yekünu- nunun üçte ikisini geçmiyecektir. d — Bununla beraber Karadeniz sa - hildarı olan bir veya mütendâit dev - ri kuvvetler göndermek istedikleri tak- dirde mecmuu hiç bir veçhile 8.000 to- nu geçmiyecek olan bu kuvvetler, işbu mukavelenamenin on üçüncü madde -*| sinde zikredilen evvelden ihbar usulü - ne tâbi tutulmaksızın aşağıdaki şerait dairesinde 'Türk hükümetinden müşa » ade almak suretiyle Karadenize gire - bileceklerdir: Yukarıdaki a ve b fıkralarında zik *| redilen tonilâto yekünu dolmadıysa ve gönderilmesi istenilen kuvvetlerle . bu yekün aşmıyorsa Türkiye hükmeti ken disine arzedilen talebi aldıktan sonra en kısa bir zamanda bu müsaadeyi bah- şedecektir. Şayet merkür tenilâto yekfinu esa- sen doldurulmuş ise ve yahut gönderil- mesi istenilen kuvvetlerle bu yekün aşıyor ise Türkiye hükümeti müsaade talebinden diğer Karadeniz sahildar devletlerini derhal haberdar edecektir ve bu devletler haberdar edildiklerinde 24 saat sonra buna itiraz (o etmezlerse Türkiye hükümeti alâkadar devletlere nihayet 48 saat gibi kâfi bir mühlet zar-| fında alâkadar devletlerin (taleplerine vermeğe karar verdiği neticeden haber-| dar edecektir. Sahildar olmıyan devletlerin bahri kuvvetlerinin Karadenize bundan son * ra vaki olacak her duhulü, yukarıdaki 2 ve b İrkralarında zikredilen tenilâto ye- künunun müsait olduğu derecede yapr labilecektir. e — Karadenizde mevcudiyetlerinin maksadı ne olursa olsun sahildar olm; * yan devletlerin harp gemileri Karade * nizde 21 günden fazla kalmıyacaklar - dır. MADDE 19 Harp halinde Türkiye muharip ol - madığı takdirde harp gemileri 10 ilâ 15 inci maddelerde münderiş ayni şartlar dairesinde boğazlarda tam bir mürur ve seyriselain serbestisinden istilade ede - ceklerdir. Bununla beraber bütün muharip devletlerin harp sefinelerinin boğazlar dan geçmeleti memnudur. Şu kadar ki işbu mukavelenamenin 25 inci maddesi tatbikatma dahil olan haller ve kezalik Cemiyeti Akvam paktı kadrosu dahi - linde âktedilip işbu paktın 18 inci mağ desi hükümlerine tevfikan tesçil ve neş redilen ve Türkiyeyi de taahbüt altına koyan bir mütekabil müzaheret muahe- desi mucibince taarruza (o uğrıyan bir devlete yapılan müzeharet halleri bum dan müstesnadır. Yukarıdaki fıkrada ittihaz edilen mürür memauiyetine rağmen, 10 ila 18 inci maddelerdeki tahdidat tatbik edikf a — Aşağıdaki b fıkrasında zikredi- miyecektir. mel edebilec€” mileri saderey€ ne ve ti Ki lar ve BİS Tunmuya€ Harp © olduğu & ler hüki n kuvvetli donanmanın tonilâto-! * tehlikesi © takdirde, a ddesi ci mâ | hakkı 0 e v m sebep olak > tan istifa? rinci tır” lâhiyeti a ta diğe” kâtibi uri gi caktır. Türkiye edilen tedi te iki eks ğer işbu # diğer al bu reyde ti mevzu vw işbu nl si raucibinfi mağı tn İçinde b lekeli hum4 talığı zahif beri suhlse ri ve kes” kere 24 e, terketmiş karantine ” lerm ls mak için lüzım gele 3 mağa m yili yi Aden vil hava #* fi recektir. Sivil tine gay gün evel b mağ via 8 Bürette © ğ le bu ii dir, Bundi” askertlertiy a hilkümeti. namesi Div gemilerini” Avrupa ie zisi Üzeri”. mn gi için oğur nacak Yol tir. > Xx . 4 Teni rejimine ye cibince renki misyonuü | gel hükümeti”, 4, 8 ş kümeti 11 ge bikatıma "defi ve imtatitti” eyler.