20 Temmuz 1936 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

HABER — Akşam Postası - Boğazlar mukavelesinin etmi “ve denizler Ankara, 19(A.A.) — Boğan ar kön feransı tarafından tasvip evilen ve ya» Tın — 20 Temmuz 1436 — da saat 22de Montreux'de imzalanacak olan yen Boğazlar rejimine ait mukas.lename metni şudur: Majeste Bulgar Kralı Fransa Cumhur Raşkanı, Majeste Büyük Britanva, İrlanda ötesi Britanya aratis © kralı ve Hindistan 'mparatoru, * — sip mucibince, Boğazlar umumi tabi! » rine öahil Çanakkale Boğazında, Mar- © ve seyrisefaini korumak suretiyle tan “ zim etmek arzusiyle mütehassis ola- © rak işbu mukavelenameyi, © fık brlarak atideki hükümleri karar- © Mezkür-serbestinin kullanılması bun- © iransit olarak geçtikleri takdirde işbu , melmilel sulhi ahkâm çerçivesi içinde - Boğazlardan geçecek olan ticaret ge. — yeistasyonunda duracaktır. Majeste Yunanlılar Kralı, Majeste Japonys İmparatoru Majeste Romanya Eral: Türkiye Cumhur Başkanı, Sovyet (o Sosyalist oCumhuriyetleri| itüihadı iera komitesi, Majeste Yugoslavya Kralı 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozanda İmza olunan sülh müahedenamesinin 23 üncü maddesinde vazolunan pren mara denizinde, ve Boğaziçinde mürür oranda © Si Temmuz 1923 de imza olunan muka- — vele yerine ikame s#tmeğe karar ver»! mişler ve murahhas olarak atideki ze owatı tayin eylemişlerdir: Murahhasların 'simleri, Bu murahbaslar salâhiyetnamele- rini ibraz İle usul ve kaidesine muva- agtırmışlardır: MADDE 1 Yüksek âkit taraftar Boğazlarda denizden milrur ve seyrisefer serbesti- 'siprensipini tanırlar ve tasdik ederler dan böyle işbu mukavele hükümleriy-| le tanzim edilmiştir. MADDE 2 Sulh zamanında ticaret gemileri! rep üçüncü maddede hükümleri ydı ihtirazisi altında, hiç bir mera» sime tabi olmaksızın sancağı ve ha- mulesi ne olursa olsun ve gündüz Bo- Zarlarda mürur ve seyrlisefer hususun- da tam bir serbestiden istifade ede- ceklerdir. Bu gemiler Boğazlardan “mukavelenamenin bir numaralı mad- dede yazılı mevki memurlarına, isim-| lerini, tabilyetlerini tonajlarnı, gide-| tekleri yeri ve geldikleri yeri bildire.! Klâğuz »slmak ve romorküj Adalar denizinden yahut Karade- “mizden Boğazlara giren her gemi, bey- Türk nizamatı tarafından kullanılan hhi kontrol için Boğazlar lâhikasın- da istifası derpiş edilenlerden manda hiç bir resim ve mükellefiyete Türk makamatınca tabi tutulmıyacaklardır. mileri bu resim ve mükellefiyetlerin! istifasını kolaylaştırmak o maksadiyle “üçüncü methali yakınındaki bir sıhhi-! Bir sarih! sıhhiye patentesine malik veya İşbu! addenin ikinei fıkrası hükümlerine bi olmadığını gösteren bir sıhhiye beyannamesini haiz olan gemiler mev u bahsolduğu takdirde bu kontrol gece ve gündüz mümkün olan en büyük süratle yapılacak ve bu gemiler Bo lardan mürurları esnasında başla “bir terakkufa mecbur tutulmıyacak- İçinde veba, kolera, sarıhum iekelihumma vakaları veya çiçek hastalığı zuhur eden veya yedi gün n az bir zaman evvel bu hastalıklar uhur etmiş olan gemiler ve keza hes “defa 24 santten az bir zamandan bei ri bulaşık bir Jimanı terketmiş olan ge miler bundan evveili fıkrada gözleri. en sıhhiye istasyonlarında o durara" “Türk makamatınca tayin edilecek sıh.| iye muhafızlarını alacaklardır. Br hiç bir mükellefiyet ve resir*! alımmıyacak ve muhafızlar Boğazlar dan çıkarken bir «hhive istasyonuna akılacaklardır. MADDE 4 © Harp zamanında, Türkiye mubha | “rip olmadığı takdirde ticaret gemileri bayrak, hamulje, ne olursa olsan, ikin. el ve üçüncü maddelerde derpis edi.! n şartlar dahilinde Boğaz'ardan mü Tur ve seyrisefain serhestiinden müs it olacaklardır. Klüğuz almak ve romörkaj ihtiyas| Bu gece, istanbul saatile 23 de Montröde 8 devletin murahhasları tarafından imzala- nıp bize Marmaranın kapılarını tahkim hak- kını verecek olan beynelmilel mukavelenin bütün maddelerini aynen dercediyoruz. MAVUL 0 Harp zamanında Türkiye muharip bulunduğu takdirde Türkiye ile harp halinde bulunan bır memlekete ali olmıyan ticaret gemileri, hiç bir su retle düşmana müunvenette bulunma mak şartiyle, Boğasiardan mürur ve seyrisefnin serbestisinden istifade ede eşklerdir. Bu gemiler Boğazlara gür. düz girecekler ve geçiş Türk mekam ları tarafından her vakada gösterile- cek yoldu vuku buiacaktır MADDE 6 fürkiye kendisini pek yakın bir harp tehlikesinde sddettiği takdirde ikinc. madde hükümleri her nalde tatbika devam olunacak ve şu kadar ki gemiler Hoğazlara gündüz girecek- ler ve mürur Türk makamları tarafım»! dan ker seferde gösterilen yoldan icra edilecektir. o Bu halde klâğuz almak mecburi ve fakat “eretsiz olabilecek tir. MADDE 7 — Ticaret gemileri — tatir' işbu mukavelenamenin *kinci fasıl (harp #mileri faslmda, derpiş edilmiyen bü tün gemilere şamildir MADDE $ İşbu mukavelename nazarında harp gemilerine ve onların vasıflarına ve kezalik tonilâtd'arının hesabına şa» mil olan tarif isbu mukavelenamenin ikinci Tâhikasında zikredilen tarif- lerdir. MADDE 9 Mayi veya gayri mayi mahrukatın nakli için bilhassa inşa olunmuş harp donanmasına ait muavin gemiler 15 üneli maddedeki evvelden ihbar kay: dına tabi tutulmıyacaklar ve Boğaz. ları yalnız geçmek şartiyle 14 ve 18 in- ci maddelerde mezkür tonilâto tah. didi hesabına dahil olmıyacaklardır. Bununla beraber diğer mürur şart- İ ları hakkında harp gemilerine teşbih edileceklerdi-. Evvelki fıkrada mez kür muavin gemile, ancak sabih he defo karşı top olarak azami 105 miti. metre kalibresinde iki top'an fazla ve havali hedefe karşı azami 65 milli. metre kalibresinde iki cihazdan faz- la silâha malik olmamak şartiyle is tisnadan istifade edebileceklerdi MADDE 10 Sulh zamanında hafif satıh gemileri küçük hücum gemileri ve muavin gr. miler Karadeniz Suhildamı devletlere ait bulunsun veya bilünmasın bayrak ları ne olursa olsun Boğazlardan her hangi bir resim veya mükellefiyete tabi olmaksızın serbest mürur hakkın. dar istifade edeceklerdir. Şu şartla ki bunlar gündüz ve aşağıdak? 19 Ün- eli ve onu müteaki, maddelerde zik. redilen şerait dahilinde gireceklerdir. Yukardaki fıkruna zikredilen sınıf tara dahi! olanlardan arda diğer harp gemileri ancak maddelerde zikredilen hususi şartlar dahilinde mürar hıkk'ma malik ola- caklardır. MADLEN Karadeniz sahlıdarı devletleri, M üncü maddenin birinci fıkrasında zik redilen tonilâto miktarından fazla bir tonilâtoda olan safinarp gemilerini, bu gemiler Boğazları birer birer ve a- sami İki torpido refakatinde olarak geçmek şartiyle Boğazlarnan geçir - mek salâb'yetini hatzdirler MADDE 17 Karadeniz sahildarı devletler, Iş İ bu deniz haricinde inşa edilmiş veya satir alınmış denizaitı gemilerini teş. güha vaz teya satış hususu vakti za maniyle Türkiyeye ihbar edildiği tak- dirde üssü babrilerine iltihae etmek üzere Boğazlardan seçirmek hakkına malit olacaklardır. Mezkür derletlere ait denizaltı ge- mileri, bu hususta Türkiyeye vakti za. maniyle izahat verilmek şartiyle bu! deniz haricinde kâin tezgâhlarda ta- ve 12 neij Sİ | sas: halleri hariç olmak üzere geçişleri) mir bileceklerdir. "ler iki halde denizatı gemiler: gündüz ve suyun sathında Boğazları tek başına geçecekirrdir MADDE 13 Harp gemilerinin Boğuz'ardan ge çişi için Türkiye hlkümetire diploma. si tarikiyle evvelder haber verilecek tir, Evwvelden haber verme keyfiyetinir normal müddeti sekiz gün olacaktır Fakat bu müddetin Karadenize gayr. sah'ldar devletler 'cin 15 güne ih'âğ e dilmesi arzuya şayandır. velden ihbar müamelesinde ge milerin gidecekler; yer, İsim Üp ve adedi ve gidiş için yeçiş tarihi ve av» det edilecekse dönü: tarihi hildirile cektir, Mer tarih değişrrme keyfiyeti üç gün evvel yap'larak yeni vir ihbara tabi olacaktı Gidiş müruru ein Boğaz'arı dü hul reyfiyeti ilk evelden ihbar mua melesinde bildirilen tarihten tinarer beş yönlük bir müh.et zarfında vuku bulacaktır. Bu muhletin hitamından sonra ilk evvelden ihbar keyfiyetinin tahi oldu Zu şerait dahilinde yeni bir 'hbarda buluaulacaktır. Mürur esnasında bahri kuvvet Kus! mandanı, tevakkufa hacet kulmalısı zın, Çanakkale veya Boğaziçi metba lindeki bir işaret istasyonuna emri al tındak! kuvvetin tam teşekkütünü hil direcektir. ekinin ZAN esl vu sr geçe MADDE 14 Boğazlarda transit halinde bulu - nabilecek bütün ecnebi bahriye kuvvet leri vnilâto yekfnu 15 bin tonu geşmiyecektir, yu okadar ki işbu mukavelenamenin ön birinci maddesin de zikredilen hal bundan müstesnadır. Bununla beraber (o evvelki frkrada zikredilen kuvvetler dokuz gemiden fazla olmıyacaktır. Karadenize sahildar olan veya ol - muyan devletlere ait olup 17 indi mâd- de bükümlerine tevfikan boğazlardaki bir limarı ziyarete giden gemiler bu te o mikdarına dahil olmıyacaklardır. | Kezalik geçerken bir sakatlığa uğ - rıyan harp gemileri bu tonilâtoya da * hil olmuyacaklardır. Bu gemiler tamirat esnasında Tür - kiye tarafından ittihaz edilen hususi emniyet hükümlerine tâbi olacaklar - dir. MADDE 15 Boğazlarda transit halinde bulunan harp gemileri hamil olabilecekleri ha- va sefinelerini hiç bir halde istimal e - | demiyeceklerdir MADDE 16 Boğürlarda transit halinde bulunan Barp gemileri sakatlık veya deniz arı * İçin kendilerine lüzumu olan vakitten fazla boğazlarda tevakkuf etmiyecek - lerdir, MADDE 17 Yukarıdaki maddeler hükümleri, tonilâtosu veya teşekkülü ne olursa ol - sun bir deniz kuvvetinin Türk hüküme- tinin daveti üzerine mahdut bir zaman için nezaket ziyaretinde bulunmak ü - zere boğazlardaki bir Ilmana gitmesine hiç bir suretle mani olmıyacaktır. Bu kuvvet duhuj için takip ettiği ay- ni yoldan boğazları terkedecektir, şu i 10, 14 ve 18 inci maddeler hü- tevfikan Boğazları transit olarak geçmek için lâzım gelen şeraiti haiz ise bu hükümden müstesnadır. MADDE 18 Karadeniz sahildarr olmıyan dev - İetlerin sulh zamanında bu denizde ma“ lik olabilecekleri tonilâto yekünu atide- ki şekilde tahdit edilmiştir: a — Aşağıdaki b fıkrasında zikreği” len hal müstesna olmak üzere mezkür devletlerin tonilâte yektinm 30.000 te-j nu geçmiyecektir, b — herhangi bir zaman Karadeniz. deki en kuvvetli donanmanın tonilâtor | su, işbu mukâvelenin imzası tarihinde) bu denizde bulunan en kuvvetli donan- manm #onilâtosunu lâskal 10.000 ton geçtiği takdirde, a fıkrasında zikredi * len 30.000 tonilâto yekünu o derede ve nihayet azami 45.000 ton oluncaya kar dar tezyit edilecektir. Bu maksatla her sahildar devlet işbu mukavelensmenin 4 nümaralı lâhikası mucibince Türk bükümetine her sene 1 kânunusani ve 1 temmuzda Karadenizdeki donanması * nm tonilâto yekünunu bildirecek ve Türk hükümeti de bu malhmatı diğer âkitlere ve Milletler Cemiyeti umumi | kâtibine iblağ edecektir, € — Sahlldar olmıyan herhangi bir devletin Karadenizde bulundurabile *! ceği tonilâte mikdarı, yukarıdaki a ve b fıkralarında zikredilen tonilâto yekünur-! nunun üçte ikisini geçmiyecektir. İl d — Bununla beraber Karadeniz &a - hildarı olan bir veya müteaddit dev - let İnsani bir maksatla bu denize bah- ri kuvvetler göndermek istedikleri tak» dirde mecmuu hiç bir veçhile 8.000 to- mu geçmiyecek olan bü kuvvetler. işbu| mukavelenamenin on Üçüncü madde * sinde zikredilen evvelden ihbar usulü - ne tâbi tutulmaksızın aşağıdaki şerait dairesinde Türk hükümetinden müsa - ade almak suretiyle Karadenize gire bileceklerdir: Yukarıdaki a ve b fıkralarında zik - redilen tonilâto yekünu dolmadıysa ve gönderilmesi istenilen kuvvetlerle bu yekün aşmıyorsa Türkiye hükmeti ken dişine arredilen talebi > aldıktan sonra en kisa bir zamanda bu müsaadeyi bah- şedezektir. Şayet mezkür tonilâto yekânu esa- sen doldurulmuş ise ve yahut gönderil- mesi istenilen kuvvetlerle bu yekün aşıyor ise Türkiye hükümeti müsaade talebinden diğer Karadeniz sahildar| devletlerini derhal haberdar edetektir ve bu devletler haberdar cditdiklerinden 24 saat sonra buna itiraz (o etmezlerse Türkiye hükümeti alâkadar devletlere| nihayet 48 saat gibi kâfi bir mühlet zar-| fında alâkadar devletlerin #aleplerine| vermeğe karar verdiği neticeden haber- dar edecektir. İ Sahildar olmıyan devletlerin bahri kuvvetlerinin Karadenize bundan son ra vaki olacak her duhulü, yukarıdaki £ ve b fıtraldrındi zikredilen tonilâte ye künunün müsait olduğu derecede yap tabilecektir. © — Karsdenizde mevcudivetlerinir maksadı ne olursa olsun sahildar olm yan devletlerin harp gemileri Karade nizde 21 günden fazla kalmıyacaklar dır. MADDE 19 Harp halinde Türkiye muharip ol madığı takdirde harp gemileri 10 ilâ 18 inci maddelerde münderiç ayni şartla dairesinde boğazlarda tam bir mürur ve seyriselain serbestisinden istifade ede eeklerdir. Bununla beraber muhari; devletlerin harp sefinelerinin boğazlar dan geçmeleri memnudur, Şu kadar k işbu mukavelenamenin 25 inci maddes tatbikatma dahil olan haller ve kezalik Cemiyeti Akvam paktı kadrosu dahi -| Tiride aktedilip İşbu paktın 18 inci mad desi hükümlerine tevfikan tesçil ve neş redilen ve Türkiyeyi de taahhüt altıma koyan bir mütekabil müzaheret muahe desi mucibince taarruza uğrıyan bir devlete yapılan müzaharet halleri bun dan müstesnadır. Yukarıdaki (krada itunaz edilen mürur memnulyetine rağmen, 10 ila 15| inci maddelerdeki tahdidet tatbik edil| miyecektir, bütün İ nu mmtakalar har Karadeniz sabildarı olan vi , yan muharip devletlerin harp ia n ri merbut oldukları Jimanlardan # Isndukları takdirde bu Jimanlar8 e edebileceklerdir. Muhariplerin bar? ai mileri boğazlarda bir güna zapt sadereye tevessül etmiyecekler, dl ne ve taharri haklarını ku lam lar ve hiç bir hasmane hareketi inmıyacaklardır. MADDE 20 Harp zamanında Türkiye İ olduğu takdirde 10 ilâ 14 imei İ ler bükümleri tatbik olunmıys© Harp gemilerinin geçmesi 13 Türk bükümetinin reyine birgi tır MADDE: 2 mi Türkiy kendisini pek yakın bi tehdidine maruz hita takdirde, işbu mukavelenameni? ci maddes' hükümlerini tatbik kt ki fıktanm TürkiyeY* | şettiği hakkın Türkiye tarafınd uf timalinden evvel Boğazları ari lap bu #vretle tabi oldukları Hn ayri bulunan harp gemilerinin manlara iltihak etmelerine Mi gi olunab'lecektir. Bununla berabel gi rası mukarrerdir ki Türkiye, ki ve hareketi İşbu maddenin tat pi sebep olan devletin gemilerini bU tan istifade ettirmiyebilir. # Türkiye hükümeti yukarığıli rinei fıkranın kendisine bahgetiö eğ lâhiyeti istimal ettiği takdirde Dİ susta diğer Ak'tlere ve cemiyeti kâtibi umümüsine tebligatta ei caktır. Eğer Cemiyeti akvam ye Türkiye tarafından bu suretle edilen tedbirlerin baklı olmadığı £ te iki ekseriyetle karar verirse y İ ğer işbu mukavelenameyi imz diğer Akitlerin ekseriyeti de # bu reyde bulunursa Türkiye hi k ti mevzuu bahis teğbirleri ve ri işbu mukavelenamenin 6 mec ; si mücibince alacağı tedbirleri yel? mağı taahhüt eyler. MADDE 22 İçinde veba, kolera, sarı hv”. lekeli hunima vak'aları veya çiçe talığı zuhur eden veyahut yedi g” beri zuhür etmiş bulunan harp £“ 4. ri ve kezalik bulaşık bir sn kere 24 saatten az bir müddeti terketmiş bulunan gömiler, Boar karantine altında geçmeğe ve Bİ ların bulaştırılımasına mahal b mak için gem'de mevgnt ve sk lâzım gelen tahaffuz tedbirleri mağa merhurdurlar, HAVA GEMİLERİ MADDE 23 Akdenizle Karadeniz aran vil hava gemilerinin mirurunü ya maksadiyle Türk'ye. hükümeti, “yf de ol mürura mahsus hava yollarım ; recektir. ge” Sivil hava gemileri Türk il ş tine gayet muntazım uçuslear Kg gün evel haber vermek ve MUS” servisler için geçiş tarihlerini eli surette evvelce haber vermek # di le bu yollardan istifade edebi: İ dir. Bundan başka, Posazların veni, askerileştirilmeşine rağmen, ed hükümeti, Türkiyede cari havs haresi mucibince izin alan ia gemilerinin tamamen em'n e yi Avrupa Ne Asya arasındı zisi üzerinde Şnaişei isin Boğazlar minta nasak yol zaman zaman göst tir, UMUMİ HÜKÜMLER MADDE 2 24 Temmuz 1923 tarihli. P ei rejimine müteallik mukaveleni” cibince teşkil olunan beynelmill misyonun vazife ve salâhiyet © ikümetine intikal etmiştir. meti 11, 14, 18 inci maddel€ e bikatına mütedair malümati “* ve İstatistikleri otoplamağı eyler.. erdi İşbu Mukavelenin Boğa” > harp gemilerinin geçmesin€ (Devamı 4 ie e