30 Eylül 1935 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 12

HABER — #kşam Postasr Taçsız petrol krilarının Pparbi i Şimdilik Ingiliz petrolcusunun zaferile netice- lendi, fakat Rokfeller mağ'übiyete razı olacak mı? İ TETKİKLER * Nüfus sayım! ve ” O faydaları “g Yazan: Ahmet Ağaoğlu © NiMus sayımı statistik arayışları “| “nm bir “evidir. Muayyen fasılalarla © müfus suyımı yapmak artık medeni u- “ Taslarda bir iltiyaç ve kaide olmuş - tur. Hakikatje tarihin en eski zamanlar da bile uluslar bu işin lüzum ve fay -! © dalarını anlamışlardı. Tarih gösteri - © yor ki daha Mısırlılar, o Sümerliler, Yahudiler, Romalılar ve başkaları nü- | © fus sayımı yapmakta idiler. » , Türklere de bu âdet yabancı değil - © di. Selçukilerin İranda, kuşkusuzdur. Osmanlı devletinde de © bufdet vardı. (Netayicülvukuaat) Sü- © leyman zamanında yapılmış bir sayım | | © dan bahseder. © Garpte isebu det 14 ncü (Louis) ozamanında (Kolber)le başlar. Fakat © bugünkü ilmi mânasında bu iş 1546 © (da (Ketle) namında bir âlimin teşeb- © büsü ile Belçikada kurulur. Bu âlim| © ayni zamanda sayım ameliyesinin il -| mi temellerini de attı. k Sair devletler de bu işin fuydala - © sını kolaylıkla takdir ettiklerinden, © sayım yapmak kaidesi çabucak bütün © medeni dünyayı aldı; öyleki bugün bütün dünyada bir tek medeni nlus yoktur ki muayyen fasılalarla sayım yapmasın. © Bununla beraber sayım işi çabucak © bir uluslararası meselesi oldu. 1853 — Benesinden başlıyarak Avrupanm muh © telif yerlerinde sayın! kongreleri ku - - ruldu. Bütün medeni uluslar tarafın - © dan gönderilmiş mütehassıs mümes - — Siller bu kongrelerde sayım meselele - © rini ilmen müzakere ettiler; herkes © kendi tecriibe ve bilgisini ortaya ata - © rak uzun arayışlar ve tetkikler yapıl — dıvenihayet nüfus o sayımmı muay- yen ilmi esaslara bağlıyan ilmi bir mazariye kuruldu. Bu nazariyenin nüfus sayımı hak - kında tavsiye ettiği esaslar şunlardır: © 1 — Sayımın ayni günde memleke - © tin her tarafında yapılması, © 2 -— Muayyen fasılalarla yapılma - si; alelumum bu fasıla 10 yıldır; fa - © kat her üç yılda bir yapan ülkeler de 5 vardır. © 3 Nüfus sayımı yapılırken kayde. © dilmesi lâztmgelen maddeler: © A — Herkesin adr, soyadı; B — Cinsi; C — Yaşı; D — Evl olup olmadığı; © GE — Ne Iş gördüğü; ? F — Dini; G — Dili Cana dili); H — Okuyup yazmak bilip bilmeme- yi si; 1 — Ulusu; I — Nerede doğduğu; © OK. Bulunduğu yere ne için geldiği, © L— Vücutta noksanlıkları (dilsiz - liği, körlüğü, aptallığı) © M— Nerede oturduğu; Şimdi bu sayım ne için yapılıyor? Bir devletin başlıca ödevi idare et- tiği ulusa hizmet etmek, onun menfa » © Oatlerini korumak, eksikliklerini dü. © © şünmek, dertlerine çare aramaktır. © — Açıktır ki devlet bu vazifelerini ya- © pabilmek için her şeyden evvel ulusun © nekadar olduğunu, arlıp artmadığını, — ilerleyip ilerlemediğini bilmek mec - © buriyetindedir. Bunu bilmiyen bir dev| ağ let karanlıkta iş görmüş gibi olur; bir © Sabrika müdürüne benzer ki fabrika- © ların ne olduğunu bilmez; böyle bir durumda olan bir devletin bütün iyi neticelerine bakmıyarak hatalar yap- ması, yanlış hareketlerde bulunması | © pek normal olur. Bu suretle, ulus hakkında malümat “ . veren sayım, devleti bu gibi hatalar - © — dan, yanlış hareketlerden korur ve u- © usa karşı ödevlerini yapabilmek yol - ç larını gösterir. © — İşte bunun içindir ki “devletler ulus > İlçin değil, ninslar devlet içindir. ka - ir idesi hâkim fken devletler sayıma ö - © nem vermezlerdi. Kaziyet tersine dön- — düğü zamandanberidir ki (devletler, Hhanilerin | © Hintte ve Rusyada sayım (yaptıkları! sayım gibi ulusa iyi hizmet yollarını gösteren vasıtalara baş vurmağı baş- ladılar, Şimdi bakalım devlet sayım saye - sinde ulusa karşı ödevlerini nasıl iyi yapmak inikânmı buluyor. Farzediniz ki bir sayım halkın sa - yısının ondan evvelki sayımdaki mik- tardan daha az olduğunu meydana koyuyor. Bunu gören devlet adamı derhal araştırmağa başlar, acaba azalma ev- lenmelerin azalmış o olduğundan mı, ya ölümün doğumdan çok olmasından mr, veya gıdanm kifayet etmediğin - den mi, veya muhaceret vaki olduğun- dan mı? ileri geliyor. Araştırmaların sonunda bu sebep - lerden herhangi birisi kendisini gös- terirse devlet derhal o sebebin izale - si çarelerine bakmağa başlar. Meselâ farzediniz ki ölüm doğum - dan çok olduğu (anlaşılıyor. O halde hemen sıhhi kurumlarının kifayet - sizliğine, veya gıdanın azlığına hü- küm verir, ve derhal sihhi kurumla - rın iyileşmesi ve çoğalması, ya gıda - nın bollaşması ve ucuzlaması için ted birler alır; çünkü biliyor ki almaz - sa gitgide bu sebepler (kuvvetlenir, halkın azalma hâdisesi büyür, soy in- kiraza doğru yol alır ki devletin ken- disinin de inkirazı demektir. Keza, farzediniz ki sayım arasında okuyup yazanların sayısının azaldığı veya durgunluğu anlaşılmıştır. Der - kal devlet buna karşı tedbirler &larak mekteplerin çoğalmasına bakar, Bu suretle ulusal hal ve durum hak kında sayım yolu ile malümat alan devlet adamları derhal en çok faali - yetlerin en çok ve en önemli eksiklik üzerinde toplar ve ulusu tutulmuş ol- duğu arızadan kurtarmağa çalışır. Görüyorsunuz: Nüfus sayımının ö- nem ve değeri o büyüktür ve bilhassa ulus için büyüktür. Zaten böyle ol - masa bütün medeni (uluslar bunca zahmetler ve paralar sarfederek sa - yım yaptırırlar mı? Öyle ülkeler var. dır ki her üç yılda bir bir yolda büyük paralar oserfetmektedirler. Fakat o paralar Kaybolmuyor, yüzde bin fazla geri alınıyor, İşte bu gibi yerlerde halk, sayirim İ faydalarını o kadar iyi anlamış ve tak dir eylemiştir ki devletin bu alandaki faaliyetini kolaylaştırmak için elin - den gelen yardımı o esirgemez; halk kendisi bizzat sayım Tistesini doldu- Tur ve doğru ve hakiki malümat ver - meğe dikkat eder. — Çünkü bu malü - mattır ki devlete önderlik edecektir. Açıktır ki alman malümata valan ve. ya yanlış şeyler karışırsa masraflar ve zahmetler badühava olur. Hiç şüphe yoktur ki Türk ulusu da but önemli ve erdemli / işte devletin yardınuna koşacak ve işin muvaffakı- yetle neticelenmesine her türlü hiz.) yet Rusyayı tehdit etmek - teşeb- zl Kadıköy - met sarfından geri durmayacaktır. a ga Dün ve Yarın Tercüme külliyatının 4 üncü serisi tamamlandı 10 kitap 520 kuruş Biririci taksit 220 diğerleri ayda 100 kuruş Rasin Aristo Metafizik 1927 yılma kadar İngiltere ile Amerika arasında sulh vardı. İn. giltere ve Amerika demekten mak sadım, İngiliz pstrolcülariyle A- merika petrolcularıdır. Ameriks garba, İngiltere şarka petrol sa- tardı. Fiatlarda uyuşmuşlardı. Ve birbirlerine karşı rekabet (o yap- mazlardr. Fakat 1927 senesinde İngilte re petrol kumpanyalarının başın- sda olan Harri Deterding bu an laşmayı bozdu. Rokfellerin başın- da bulunduğu Standard Oil pet- rol tröstünün satış mıntakalarını e le geçirmek, böylelikle bütün dün- yayı avucuna almak sevdasına düştü. Fakat, bu işi yapmak için ö- nünde bir tek mani vardı: Sovyet Rusya.. Dünya petrol istihsalinde ü - güncü mevkii ellerinde tutan Sov - yetlerin her nevi kapitalist teklif - lerini reddedecekleri meydanday- di. Esasen Deterding, Sovyet in - kılâbından daha evvel, İran pet-| rollarını ele geçirdiği zamanlar, Kafkasya petrollarma da el st - mak için büyük masraflar yapmış, birçok petrol sosyetelerinin hisse senetlerine geniş mikyasta sahip olmuştu. Bolşevik inkılâbı onu sevin - dirdi. Çünkü Rusyadan kaçan ka . pitalistler, bu sosyetenin (hisse senetlerini kıymetlerinin o yüzde birine, hattâ binde birine ( bile satıyorlardı. Halbuki Deterding bolşevik idarenin bir seneden faz- la dayanabileceğini ummuyordu. Bütün kudretiyle bu hisse senet - lerinden çuval çuval alarak kasa larına yığdı. Bu şekilde Kafkas - ya petrollarının büyük bir kısmı - nm hisse senetlerine sahip oldu. Fakat umduğu çıkmıyordu, Bu gün yarın parçalanmasını bekle- diği bolşevik idare parçalanaca - ğına, bilâkis (O kuvvetleniyordu Deterding o zaman düştüğü teh- likeyi anladı. Ve 1918 ile 1920 se- neleri arasında Beyaz Rus Gene- rali Verangel ile diğer Sovyet a- leyhtarı Beyaz Rus cemiyetlerine geniş mikyasta yardım etmeğs baş ladı. Fakat geç kalmıştı. Artık iş işten geçmiş, bolşevizm, Rusya- da sağlam olarak yerleşmişti. Deterding bunun üzerine Sov- büsünde bulundu. Sovyet Rusya- ya alayhtar yüzlerce cemiyete yar- dim etti, Bolşevizm düşmanlığını ilerletmek için elinden gelen her şeyi yaptı. Hattâ bir ara İngil- tere ile Sovyet Rusyanın arasını İngiltereye bağlı birçok devletler yette kaldr. gin bütün plânlarını suya düşür- dü. Rokfeller rakibinin (tuttuğu yolu keşfetmiş, ve istikbal ( için kendisine hazırlanan tuzağı $0z mişti, Tam 1927 senesinde idi k* birdenbire elini Sovyet Rusyaya sım şark pazarlarında (kuvvetli yerlertemin etti. Deterding kaybetmişti. Fakat yılmadı. Hiç tereddüde düşüp vakit kaybetmeden imüca-| delesine devam etti. Deterding İn- giltereyi Sovyet Rusyaya uzak bu- luyordu. Bunun için hareket mer- kezini Almanyaya naklettirdi. Almanya o zaman 'çok karışık bir haldeydi. Orada para kuvveti ile kendisine birçok adamlar te- min etti ki bunların başında Jorj Bel bulunuyordu. Bu esnada piyasaya sahte Sov. yet paraları, “Tsetnovats,, lar çık. &. Alman polisi kalpazanları çok çabuk ele geçirdi. Bunların ba - şında Münihte oturan Jorj Bel bu- Tunuyordu. Garip tesadüf! Bu sırada Mü nihte nasyonal sosyalist partisi ku. rulmaktaydı. Ve Harri Deterdin- gin adamı Jorj Bel Münihte pek sık görülüyordu. Deterding, programımda Sov- yet Rusya aleyhinde maddeler bu- lunan nasyonal sosyalistlere işte ku Jori Bel vasıtasiyle para veri- yordu. Kalpazanların başkanı Bel tevw- kifhanede çok kalmadı. Suçlu ol- duğu, ve kalp paraların gerek i- mealinde, gerek sürülmesinde bü- yük roller oynadığı kat'ı surette anlaşıldığı halde serbest bırakıl - dı. * Delerding, Sovyet Rusya UzE rinde heyetlerle iyice anlaştıktan sonra yeniden Londraya (döndü. Artık arada Jorj Bel gibi bir mu- tavassıta ihtiyacı yoktu. Onu ba- şından silkip atmak istedi, bunu hisseden Jorj Be!, bir takım ha kikatleri ifşa edeceğini ilân sure- tiyle Deterdingle nasyonal sosya- listlerden para koparmağa teşeb- büs etti. Fakat Almanya bu tek- lifi yapan Jorj Beli ölüme mah- küm etmişti. Jorj Bel tehlikeyi sezerek Avusturyaya Rozenberg şehrine kaçtı. Fakat Hitlerciler hududu geçmek suretiyle Yetişti - ler ve bir otelde Jorj Beli öldür. düler. li 15 — Mani — 1935 Londradayız. Londra gibi mil- yonlar barındıran büyük bir şeh- rin içinde pire kadar kalan koca: man; saray Yavrusu ile köşk az- manı arasında bir binada. Orta katta büyük bir salonda iki adam oturuyor. Bunlardan biri Harri De terdingdir. Öbürünü her Londra- İr tanır. Bu adam Lord Bersted- dir. Asıl ismine ve-san'atma gs- lince, bu adam Ruayal Daç petrol tüstü direktörü Harri Deterdin - gin ortağı ve dostu Markus Semi- yeldir. Deterdingin elinde bir telefon var. Lord Dersted'in de... Deterding konuşuyor. Öbürü ayni yere merbut olan telefonla bu konuşmayı dinliyor. Telefonun öbür ucunda kim var? Belli değil. Yalnız sesin ya» Yaş gelmesi, güç işitilmesi öbür u- cunda bulunan kimsenin Londra. nın çok uzağında olduğunu mey: dana koyuyor, Kimbilir? Belki de petrol kralı başka bir memleket. te bulunan biriyle konuşmaktadır. Fildişi kakmalı siyah abanoz masa üzerinde bir üçüncü lüks te- lefon makinesi daha vardır. Bu da ayni hatta merbut olduğuna göre bu telefonla da Deterdingle mem- leket aşırı konuşan meçhul adam arasmdaki muhavereyi dinliyebi- lirsiniz. Hiç tereddüt (etmeden telefonu alıp kulağmıza o koyun, ve muhavereyi dinleyin! Deterding — Dediğim gibi.. Hiç vakit geçirmeğe gelmez. Tam vak. tidir. Derhal yırtm! ? — Nasıl olur? — Gayet basit ve kolay. Yalnız dediğim gibi.. Vakit geçirmemeli! — Hiç bir tehlike yok diyorsu. nuz, değil mi? — Katiyen yoktur. Versay mu- ahedesinin yırtılması için bundan müsait vaziyet bulunamaz. — İngiltere ne der? — İngiltere biz değil miyiz? — Paramız az. — Sekiz yüz milyon daha yet« mez mi? — Peki ya Fransa? — E! Orası da sana ait.. Fran- sayı da sen temin et! — Abgemacht! Bu iş oldu. Ya» rın Versay muahedesi yırtılıyor. Petrol siyasası hâdiseleri bura- ya kadar getirdi. Bundan sonra ne olacak? Deterdingin manevra- larına karşı Rokfeller ne yapıyor? O da mukabil şeyler hazırlıyor mu? Ayni taç için çarpışan bu iki kral arasındaki mücadelenin 40- nu.ne olacak? Murat SERTOĞLU Gazhane Tramvay seferlerinin işletme açılışı Üsküdar — Kadıköy ve havalisi halk tramvaylar T. A. şirketin- &pey açmağa bile muvaffak oldu.| den; Kadıköy tramvay şebekemizde Yeni çıktı Dün ve Yarın tercüme külliyatı: Numara 39 HAYDAR YD. HERAKLIT Yayin inşaatı! it ettiler. Sovyet Rusya bir hane hattı, yüksek nafia vekâletince tasdik. de İngiltereyi bu hususta kısmen) dilmekte olan ücret tarifelerine göre, 1 birinci teştin 1935 sabahıdan müdtet adetâ tecrid edilmiş vazi- itibaren işletmeye açılacak ve bu suretle Kadıköy — Altıyol — Sö ütlüçeşme — Köprü — Gazh, Fakat âni bir hâdise Deterdin- hm ra ek as ; de Kadıköy — Gaz- »an Ve şimdi tatbik e- tramvay sefer» RIFAT susu 288e | uzattı. Sovyet Rusyanın satama- i yıp elinde kalan petrolünü Hin | distan piyasasına döktü ve bun - l dan böyle Sovyet Rusyaya bir kı “İ Eski Yunan filozoflarından Fiyatı 25 kuruş -- Dağıtma yeri VAKİT matbaası 'stanbul