18 Eylül 1935 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 6

“Çırçıplak bir kadın güzel vücudiyle İdam edilmek tehlikesinden ” nasıl kurtulmuştu? yapılan tarihi araştırmalar Eski Atina hayatının en önemli (e hemmiyetli) safhalarından biri olan “Elüzin esrarı,, bugüne (kadar hep sır olarak kalmışlardı, Arkeoloğlarım. durmak, dinlenmek pili ie galışmaları. Atinanın bir) — ikaç kilometre gtesindeki bu esrar mâ- "bedini meydana çıkarmış olduğundan burada yapılmış gizli törenlerin (me- rasimin) ne olduğunu belki de yakın- larda öğreneceğiz » Bütün dünya ötedenberi Elüzin es. rarıma merak sardırmıştı. Çünkü Za- manın en güzel kızı ve Prakiştelös İle başkalarının arkadaşı Firne, erkek - Teri baştan çıkatmak; büyük adamla - rın aleyhinde dedikou yapmak &ibi suçlardan dolayı hu mâbötte muhâ - keme olunmuştu. Bu suçların cezası İ- damdı. ie Muhakemenin en tehlikeli zamanm - da kızın avukatı orfaya atılmış, suç - lunun elbiselerini çekip çıkararak kı - zı ortada çırçıplak birakmiş ve daya - nılmaz güzel vücut, hâkimlerin katı yüreklerini yumuşatıvermişti. Firne'nin vücudu o kadar güzeldi ki Elüzin keşişleri Poselidon ve Neptün bayramlarında onu mübedin en güzel bayramlarında onu mâbedin en gö. ze görünecek yerinde, tanrısel (ilâhi) güzelliğe timsal olmak üzere bir hey. kel gibi çırçıplak durdururlardı, Leh. li ressam Semiradski'nin tablosu bu töreni göstermektedir. Firne, harikulâde güzelliği dolayı - siyle Elüzin omerasiminde yeryüzü Tanrısı Persefonu temsil etmek üzere seçilirdi. İşte bütün bunların yüzün- den kızın muhükemesi gizli yapılmış- tı. Çünkü Eliizin esrarınm söylenme- sinden korkulmuştu. Elüzin Atinanın yanı başında kü - çücük bir şehirdi. o Yunanlıların gizli tarikat ve mezhepleri burada kurul - muştu. Gizli tarikat, İsanın doğumundan 14 asır evvel kurulmuştur. O günkü mede. ni dünyanın her köşesinden krallar, hatti köylüler tarikate - girmek için akin akın buraya gelirlerdi, Bunlar - dan bir çoğu “Kadın Tanrı! Demetre,, karşı, kulluklarını göstermek için E - İüzisde mabetler yaptırmış, bunların içlerini sanat eserleriyle doldurmuş - tu, Elli santim üzunluğunda som altından bir şerit üstünde kabartma olarak . hayvan © Eluzis hafriya- tından bir HABER — Akşam Postası manzara resimleri görülmektedir. Bu şerit,| Elüzis mabetlerini muhafaza slim Atinadan Elüzise giden mukaddes caddede bulunmuştur. Yıllardanberi yapılmakta olan haf- riyat b'Zün bu mâbetleri o meydana çıkarmış olmakla beraber Elüzin es - rarını çözdürecek bir fek yazı bulu - namamıştır. İik hafriyat işine 182 de Yunan hükümeti başlamıştı. O gündenberi de bu iş her yıl paranın müsaade ettiği nisbette o tekrarlanagelmiştir. Şimdi doktor K. Kuruniyotis, bölgenin direk. | törüdür ve yirmi iki yıldır orada ça- lışmaktadır. Burası Hiristiyanlıktan sonra da, dördüncü yüzyıla, Gotlı A- larık'ın askerleri tarafından yağma ve tahrip edilinceye kadar, putperest dün yanım en mühim mâbet merkezi ola - rak kalmıştı. Tahribat nihayet İstan- bulun Hiristiyan imparatorların e- mirleriyle büsbütün tamamlanmıştı . . Eski Yunanlıların dünya yüzündeki her hâdiseye, her şeye dair bir Tanrı tasavvur ettikleri malüm.. Bu itikada dayanan bir çok efsaneler o arasında “Kadın Tanrı! Demetere, tarafından gizli tarikatin kuruluşunu anlatan meraka değer hir efsane de vardır.: “Kadın Tanrı, Tanrıların başı olan Zeüse karşı kızmıştı. Çünkü kendi kızı Persefon'nun Pluto tarafından aşa - gıdaki dünyaya götürülmesine bu Baştanrı göz yummuştu. o Demetere darılmış ve Olimpusdaki Tanrılar e - bir askerin demir başlığı vinden çıkarak yeryüzündeki zavallı bir ihtiyar kadın kılığında dolaşmağa koyulmuştu, Bu dolaşmaları esnasında (o nihayet Elüzis köyünün çeşmesine varmış ve orada kralm kızı tarafından bulun - muştu. O günlerde Yunanistanın kü - çücük şehirlerinin her birisi bir kra - lın buyruğu altında idi, Kral bu yaşlı kadının bir Tanrı olduğunu düşünce - sinden bile geçirmiyordu. Onu sara - yında yaşamağa ve en küçük oğluna bakmağa memur etti, Bir müddet işler böyle gitti, Fakat Kadın Tanrı günün birinde, kraliçe - ye kızdı. Kraliçe, oğluna dadılık yap- makta olan kadının bir Tanrı olduğu- nu bilmiyordu. Demetre hüviyetini kral ve kraliçeye bildirerek, kendisi! için sarayım yanı başında o bir mâbet | kurulmasını emretti. Kızının hâlâ yasını çekmekte olan | bu kadın, mâbede kapanarak, toprak- lara meyve vermemelerini emretti, Bu emri verebilirdi. Çünkü kendisi ay - ni zamanda tarım (ziraat) Tanrısı idi. Az sonra yeryüzünde büyük bir kıtlık oldu; bu kıtlık Tanrıların ma - hallesi olan Olimpus dağına kadar ya- yıldı, Bünün üzerine Zeüs acısı bir türlü dinmiyen bu ana İle uzlaşmağa mec- bür oldu. Uzlasmaya göre Persefon fonit 'ağağı “dünyaya götürmektedir. İşte Eluzis tarikinin esasını bu efsarie muştı, EE riyle era m Kam gelip dokuz ay annesiyle oturacak, üç ay da kocası Plalonun oyanında kalacaktı. Pek sevinen Demetre, kızının dönmesi Üzerine toprağın bol sine müsaade etti. xis kralile ihtiyar - larına kendi tarikatinin esrarını öğ - retti., bol meyve verm. Bundan başka Bu hiç şüphesiz fantastik bir efsa - neden başka bir şey olmamakla bhove” ber, ateş olmıyan yerden duran bit. mez kabilinden, bu da bir takım haki- katlere istinat etmektedir. Hafriyat “esrar salonu,nu ihtiva eden mâbet - le, kralın sarayını meydana çıkarmış- tır. Alimler Pluto, Demeter ve Per - İ sefon efsanesinde mevsimlerin biribiri ardınan geldiklerini gösteren bir ha- kikat görüyorlar: o Sonbaharda tabi. atin ölmesi, sonra da bahâr ve yazm tekrar dirilerek istikbal için ümitlerin belirmesi... Persefon toprak yeşermesinin tanrı- sel timsaliydi. Yazın yeryüzlinün Işi - ğında yaşıyan anası Demeter'in yanı- na çıkıyor, sonhaharda gözden kaybo- Tuyor, kışın da tıpkı O tohumlar gibi vaktini yeraltında, toprak altı dünya- sı Tanrılarının yanında geçiriyordu. Sonbaharda baştan başa ( tabintte görülen çürüme, kışın nebatların yok olması, eskilere dünyadaki bütün ha- yatın gelip geçici olduğu fikrini aşı - lamış ve Persefon'nun kaldırılıp gö - türülmesi de sadece ölümün bir remzi olarak kabul edilmişti. Fakat efsane ayni zamanda da ümit veriyor ve ö - | lümün yeni bir hayat fışkırttığını gös- İ teriyordu. Görünlişe göre bu yeni ha- yat yapıcı ve yetiştirici o bir yaşama değildi; ölüm Tanrısı tarafından gö- türülen adam da ebediyyen karanlık » tarda kalmıyacaktı. İşte Elüzin tari - katine alınanlara bu düşünceler tel - kin edilirdi. Başlıca merasim, sonbaharla ilkba- harda yapılırdı. Hacılar sonbaharda ölümü kutlulamak için baştan başa beyazlar giyinir, ilkbahar merasim Eluzis'de eskiden her yıl yapılan Perse- fon festivalinde, o günlerin en güzel kızı Fir. ne büyük rol oynardı. Kız, sonraları “dediko- karak kızın elbiselerini çekip çıkarmı, zarası hâkimlerin katı yüreklerini du yapıyor, tarikatin esrarını söylüyor, diye muhakeme edilmişti. Fakat muhakemenin en hararetli yerinde avukatı hemen ayağa kal- ş, görül memiş derecede güzel olan bu vücudun man- yumuşat- Bu resim, büyük Leh san'atkârı Semira- mis'in meşhur bir tablosudur. Elüzin tarikatine girenler muhtelif merasimden geçerdi. Bunlar mâbede ilk sokulacakları zaman tabut içinde götürülür, mâbeddede yeniden ha - yata göz açmiş gibi | dirilirlerdi. Bu marasim gece“yapılır, “ADANA Kadır devam ”ettirmran. Böylece karânlık - tan işığa çıkılırdı. Elüzis yapılmakta olan hafriyat, sadece Demeter mâbetlerini meydana çıkarmaktan çok daha geniş bir mak- satla devam ettirilmektedir. Burada bulunmakta olan eşya, Elüzis'in İsa- nın doğumundan iki bin yil önce bile meskün bir şehir olduğunu isbat et- miştir. Beda Hellen medeniyetinin en seki izidir. Hattâ buradan çıkan | Yazı parçaların tarihi İsanın doğu - | mundan önce yirmi sekizinci asra ka- dar dayanmaktadır. Geçen yaz burada (yapılan en son keşif çok mühimdir. Elüsizin Akropo- lisi üstünde tarihten önceki çağa ait bir saray meydana çıkarılmıştır, Bu sarayın Elüzis krallarmm - oturduğu ev olduğu söylenmektedir. Profesör Mylonas diyor ki: “— Saray, Elüzisde yapılan keşif - lerin en önemlisidir. Böylece tapınak- larla diğer binaların önce sanıldığın « dan yedi yüz yıl daha eski olduğu şüp. hesiz bir surette isbat edilmiştir.,, Bütün meydana çıkarılan (heykel, çanak çömlek ve yapılara rağmen giz- li tarikate dair yazılı hiç bir şey bu - Tunmamıştır. Demek ki bu adamlar ge. Jecek nesillerin bile kendi e sırlarını öğrenmelerini istememişlerdir. Geçen yaz sarayın iki kısmı topra- ğın iki metre kadar altından meydana çıkarılmıştır. Kısımlardan birisi bü- yük salona yol veren geniş bir koridor dur; ikincisi de taht solonudar. “Kadın Tanrı Demetel,in buraya gelip de başında İlk od duğu kuyu meydana çıkarılmıştır. Kuyu büyük dikkat ve itinalarla temizlenmiş, fa - kat içinde bulunması umulan antika. lardan hiç birisi ele geçirilememiştir. Profesör Mylonas bu kuyunun ilk Hiristiyanlık çağlarında bir defa da - ha temizlenerek içindeki o antikaların çalınmış olduğunu sanmaktadır. E - lüsiz araştırmaları bizim tarihi tetki- katımız bakımından da dikkatle takip de ise bayramlık üst başlarını giyer -j edilecek hâdiselerdendir. lerdi. Ahmet EKREM