9 Eylül 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

I5T ANMfcöA CAD0E5' 19 uncu yıl sayı: 6490 umhuri İSTANBUL CAĞALOĞLU Te graf ve msktub adresi: Cumhuriyet. İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Teefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24230 Ankara 8 (Telefonla) Amerika Cumhur Reısi Roosevelt'in hususî mümessili Mr. Wendell Wıllkie, hukumet erkânımızla temaslarma oaşlamıştır. Bugün öğleden evvel, refakatinde Amerıkanın Ankara büyük elçisi Steinhard olduğu halde Hariciye Vekâletine gıderek Vekıliniz Numan Menemencıoğlu tarafından kabul edılmistir. Mr. \Villkie ile Hanciye Vekili arasındaki mülâkat iki saat surmüştür. Mısafırımiz, öğle yemeğıni, Amerika büyuk elçısile beraber Şehir kazinosunda yemls ve oğleden sonra saat 16.30 da Euyuk Mıllet Mecliinde Reis Abdülhalik Rendayı ziyaret eylemiştir. Mr. VVıllkie saat 17,30 da Genelkurmayda ikinci reis Orgeneral Asım Gündüzü ziyaret etmiştir. Mr. Wendell Willkie şerefine, akşam üzeri, Amerikan sefaretinde bir kokteyl parti verılmiştir. Hariciye Vekili Numan Menemencioglu alcşam saat sekız buçukta. Marmara koşkunde, mısafirimiz şerefine büyük bir akşam ziyafeti vermiş, ziyafeti bir suvare takıb etmiştir. Ziyafette Mr. WıUkie ve Amerikan sefirinden ba^ka Muttefik memleketler mümessılleri, Mıllî Müdafaa Vekili Korgeneral Ali Rıza Artunkal, Ticaret Vekili Dr. Behçet Uz,, Hariciye Vekâleti erkâm. Matbuat Umum müdürü, yerli ve yabancı gazeteciler hazır bulunuyorlardı. Muhterem bedi Şefimiz rini ziyaret eğilecek ve MANIFATURA T. İSTANBU Bahçekapı. Anad No. 43 'Çarşambr 9 Eylul 1942 AÇILDIĞINI SAYIN Vilkidün sabah Ankarada Dost Amerika temaslara başladı ve biz Türkler akınşark memleketlerini zijaret niaksadile bir tayjare seyahatine çıkan Amerika Birleşik De\letleri Cumhur Reisi Roose\eltin sahsi mümessili \Vendell \\illkic iki gundenberi Ankarada bulunuyor. Pun Amerikan sefarethanesinde Türk gazetecilerile konusan kiymetli misafiriıniz. bugün ve >arın de\let adamlanmızla temasa geldikten sonra yolutıa do\anı etmek uzere memleketimizden ajrılacakör. Seyahatinin hedefini. «gittiği yerlerde hakiki vazijeti anlatmak ve bilhassa vak'a ve rakamlara dajanaıak etrafı a^dınlatmak» dije İ7ah eden sajın \Villkie'nin memlcketinıize gelişi, Turkij e ile Amerika arasında otedenberi yer leşmiş bulunan sempati halkalarının kuvyetlcnmesi bakımından, memnunije'le karşılanacak bir hâdisedir. Bİ2 Turkler Amerikalıları, jeniliği sever, çalıskan. kor fikirlere saplanmaktan hoslanmaz, iyi bir tnilletin çocuklan olarak tanıru. Amerikanın ilimde, tektılkte ve modern ja*a\ış sartlarında baaardığı hamleler burada hcr zaman takdirle karşılanır. Ebedî Şef Alalürk. hayatında. bir çok vesilelerle Amerikalılara karşı Türk kalblerinde yer bulan sempati duygularını açığa vurmak fırsatını bıılmuş ve kullanmıstı. Yazık ki. Turkiyeji Anıerikadan ajıran mcsafe, vaktile iki Amerikah tajjarecinin bu mesaieyi bir hamlede asabilmelerine rağmen haj li uzak oldıığuııdan, iki millel arasındaki ekonomik ve kultürel bağlar, hcnüz daha sıkı temaslara imkân vereMr. Roosevelt'in sahsî mümessili Mr. cek kadar gelişmiş gorünmü}or. Birinci Willkie'yi kabul eden Harici.ve Cıhan Harbinden sonra bazı muzır propagandaların tesirîle Amerikaya Türkler Vekilimiz Numan Menemencioglu yanlıs ve ters tanıtılmışlardı. Tuık diyince gozünun onune jarı vahşi, bir takım acayib mahluklar getiren Amerikalılar vaktile pek çoktu. Ataturk inkılâbının ufuklan aşan ışıgı ve Amerikalıların daima dogru>u arıjan pratik ve kinsiz zekâian sajesindedir ki o kotü propagandalardan kalma yanlış izler, Yeni Dunya çocuklarmm kafasından artık,t(tttün bütün siünmiye yüz tulmuştur. Vaktile tarih oğretmenliği yaptığını hal tercümesinden o'ğrendiğimiz sajın WiHkie, yeni Turkiyeyi doğuran son devir tarihi şartlarını herhalde gözden geçir.• nıek fırsatıuı bulmuştur. Asırlarra Avrupa politikasında hâkim rol oynıyan eski Osmanh de\letinin neden zayıflıyarak yıkıldığını, yeni Türkiyenin hangi amillerin tesirile yükseldiğini ve herşeye rağmen niçin dünya yüzünde daima müstakil, daima kendi kendine sahib, ebedî bir Turkiyenin yaşamakta devam Bugün güzeî İzmii'imizin yirminci cttiğini bilmek, kokü tarih derinliklerine kadar uzıyan varlığımızın mahiyetini kurtuluş yldönümüdur. Yırmi sene eTvel, 30 ağustos zaferini kazanan kahrakabul etmeğe bağlıdır. "Biz realist bir devletiz. Asyadan gel man Turk ordusu 11 günde Akdenize miş fakat Avrupalı olmuşuzdur. İçtimai iııerek 9 eylulde düşmanı denize dokilerleyişimiz gibi iktısadi refahımız da müştü. İzmrimiz, her yıl olduğu gibi bu Avrupanın nmumî gidişile yakından ü sene de en kutlu gününü tes'ide hazırzafer gilidir. Bu itibarla kıt'amızın biran önce lanmışür. Şehrin her tarafında iyi bir sulha kavuşmasını candan özleriz. takları kurulrnuş, İzmir baştanbaşa susAvrupa için iyi bir sulh demek, Avnıpa lenmiştir. Bugün sabahleyin erken Hal Hariciye Vekilimizle Amerikan mümessili arasındaki mülâkat iki saat sürdü Numan Menemencioglu bir akşam ziyafeti verdi Başvrkil Şükrü Saracoğlunun Kars seyahatine dair intıbalar: Safeda BaŞ\ekil koylulerle gonışuyor, Orgeneral Kâzım Orbayla beraber tetkiklerde, solda Şukrü Saracoğlu, rpfikaları ve Kars Valisi Karataban Vilâyet konaği bahçesinden sehri seyrediyorlar ortada. Hüdaj Dün gece 23 te, Edirneden avdet buyurdular Başvekil de Ankaraya dönüyor Milli Şef İnönü j Alman harp tehliği misafirimiz, yarm sabah Eİstanbul 8 (a.a.) Reisicumhur Milli Atatürkün muvakkat kabŞef İsmet İnönü refakatlerınde Maarif ederek manevî huzurunda Vekili Hasan Âli Yücel ve Grup Reis bir çelenk koyacaktır. Vekıllerı Hasan Saka ve Hılmı Uran oldukları" halde saat 23 te Edırne ve Kırkiarelı seyahatlennden İstanbula avdet buyurmuşlardır. Ankara 8 (Telefonla) Öğrenildığine gore Kayseri üzerınden avdet etmekte olan Başvekil Şükrü Saracoğlunun perşembe günu şehrimize donmüş olması muhtemeldir. Güzel Izmirin kurtuluş bayramı hazırlıklar yaptı Ruslar Novorosisk'te büyük zayiat verdi ^ Taman yarımadasındaki Rus kuvvetleri de tamamen imha edildi Bafvekilimiz avdet ediyor Trabzondan hareket Trabzon 8 (a a.) Gecıkmiştir: İki gündenberı misafirimiz bulunan Başvekil Şukru Saracoğlu ve Orgeneral Kâzım Orbay bu sabah saat 9 da şehrlmizden ayrılmışlardır. Vali ile komutan Başvekiü vilâyet hududuna kadar u Şehir bu kutlu günütes'id için büyük ıtıilletlerinin, ellerinde olmıyan sebeblerden dolayı, fazla yıpranmadan, fazla «ilmeden, kendi varlıklanna sahib olarak. millî kalkmmalanna bir an önce başlamak imkânına ka\uşabilmeleri denıektir. Bu ise, akhna esen her devletin harbe girmesile değil. bilâkis her devletin elinden geldiği nispette harbe uzak durmasile mümkündür. Cç senedenberi silâh omuzda hududlarda beklediğimi* halde, sırf bu düşünce ile, harb ejderine aleş açmadık ve o açmadıkça ayni vaziyeti devam ettirmeğe karar verdik. Amerikada da bizim gibi düşünenler 1939 başlangıcında çokluk teşkil ediyordu. Hatta yanılmıyorsak 940 intihabatı için Roosevelt'e karsı mücadele eden saym \Villkie de harb karsismda daha az hevecanlı bir siyaset takibi lüzumunu müdafaa cdiyordu. Fakat Amerikayı ilMoskova 8 (a.a.) Geceyansı neşregilendiren siyasî şartlan Türkiyeninkile dilen S o ^ e t tebliği: te mutlaka benzetmek icab etmez. O za 7 eylul günü kıt'alarımız Stalingradm tnandanberi mütemadiyen inkişaf eden baiısmda ve cenub batısında, Novorovaziyet, Amerikan efkân umumiyesini, sisk ve Moıdek çevrelerinde düşmanla belki bir takım olup biteylerin zorile şiddetli muharebeler yapmışlardır. başka bir yola götürdü ve neticede biı Dığer cepHelerde ehemmiyetli hiç bir gün Amerika harbe katılmış oldu. değişiklık olmamıştır. İş bir defa bu şekli aldı mı artık AMuharebelerin tafsilâtı merika, suphesiz zaferi özlemekten başMoskova 8 (a.a.) Geceyarısı Sovyet ka bir gaye gütmiyecektir. Dövüşen bir tebliğine ektir: milletin en tabiî hakkı ancak bu olabilir. Stalingradın batısında bir Sovyet blrKış ortasuıda Uzakşarktaki baskınlarla liği düşmanm arka arkaya yaptığı dört •P ij» 5(5 taarruzu püskürttükten sonra yeni mev(Arkası sahife 3. siitun 4 te) zilere çekilmek zorunda kalmıştır. (Arkası sahife 3 sutnn 2 de) Berlin 8 (a a ) Alman Orduları mejıne£a,^nıenj.fpçlpr ^ü/ Başkumandanlığınm tebliği: çok mevzileri elde etmişîerdlr. Cok Hem kara hem de deniz istihkârr.ı olan kuvvetli bomba uçaklarile kısa mesafeli Novorosisk'in zaptı için yapılan muha savaş uçakları ordunun harekâtını des. rebelerde duşman son derece fazla mık teklemışlcrdir. Şehrin cenubunda Voltarda kanlı zayiata uğramış olduğuıi ga nehri uzerınde bulunan köprüler gedan şimdiye kadar ancak 6,758 esir a celi günduzlü bombardıman edılmistir. lınmıştır. Doğu cephesinin orta ke'iminde yalnız Şimdiye kadar alınan raporlara göre, mevziî savaşlar olmuştur. bir çok harb malzemesi haricinde olLeningrad çember cephesinde duşmak üzere 14 zırhlı tank. her çaptan 90 manın yapmış olduğu bir çok taarruzlar top. bir zırhlı tren ve bir çok gemi zaphava kuvvetlerinin de iştirakile kısmen tedilmiştir. karşılıkh taarruzlarla puskürtulmuştür. Novorosisk çevresinde hâlâ kend:leri. 6 ve 7 eylul tarihlerinde Sovyet hava ni şiddetle müdafaa etmekte olan düşman gruplarile savaşlar yapılmaktadır. kuvvetleri hava muharebelerinde 125 tahrib tayyareleri adeta yere surunur. uçak kaybetmj=lerdır. Bu muharebelere cesinde alçaktan uçmak suretile Sovyet İtalyan, Hırvat ve Macar av uçaklan da kollannın şehrin cenub doğusundaki iştırak etmişlerdir. Duşmanın 40 tayyasahil yolu uzerınde bulunan taşıtlarmı resi uçaksavar bataryaları tarafından (Arkası sahife 3. siitun 3 te) bombardıman etmiştir. Duşmanın 100 tayyaresinden 65 i terek Ü7erinde yapmış olduğu neticesiz bir karFilık taarruzu esnasında yok edil. miştir. Stalingrad • kalesi bölgesinde Alman (Arkası sahife 3 sfitnn 6 da) kıt'aları duşmanın inadlı bir mukave. Başvekilimiz Bayburddan geçerken Bayburd 8 (a a ) Trabzondan donmekte olan Başvekil Şukru Saracoğlu ve beraberinde bulunan zevat saat 17 de şehrimize gelmişlerdir. Başvekilin ^eleceğıni duyan halk şehir medha^nde ;endllerini karşılamış ve alkışlamışlar. dır. Bir müddet Halkevinde kalarak Bayburdlularla görüşen Başvekıl Kayserıye gıtmek üzere halkın saygı ve sevgi t e . zahuratı arasında şehrimizden aynlmışardır. Erzincandan Kemaha Erzincan 8 (a a ) Saym Başvekilimiz Şukru Saracglu, bugun saat 8,25 te buraya muvasalat buyurmuşlar ve İsasyonda vali, meb'uslar, mülkî ve askerî erkân tarafından istikbal edilmişerdir. Başvekilimiz seyahatlerl esnasında yaptığı temaslardan çok memnun sıhhat ve neş'e İçinde idıler. Satt 8.40 ta Vali ve meb'us Abdulhak Fırat'ı da refakatlerine alarak Kemaha hareket etmişlerdir. Roosevelt'le Churchill Cephelerdeki vaziyeti yeniden izah ettiler Amerikan Cumhur Reisi bütün hazırlık ve kararların Almanyaya karşı taarruzu hedef tuttuğunu belirtti Washington 8 (a.a.) Birleşik Devletler Reisi Roosevelt, radyo ile neşredilen bir ocakbaşı konuşmasında, harbin A merika Birleşik devletlerine 1943 yılında aşağı yukan yüz milyar dolara mal olacağıru söylemiştir. Roosevelt, harb hâdiselerinden bahsederek demiştir ki: < Milyonlarca Alman, Rus cephesiade yeni bir şiddetli kış daha geçirmeğa mahkum gibi gözuküyor. Vukua gelebilecek herhangi muvaffakıyetsizliklera rağmen, Rusya mukavemet edecek ve Müttefiklerin yardımile nihayet son naziyi de topraklarından kovacaktır. Salomon adalarındaki muvaffakıyetle» rimizin ehemmıyetini büyümsememeliyiz. Fakat Midway adası zaferinin ehemrniyetinı küçümsemek için de sebeb yoktur. Midway'da büyük ölçüde Japon taarruzunu durdurduk. Akdenizde ve Ortaşarkta, tehlikeli durumumuzu müdrik bulunuyoruz. Fakat netice hakkında iyi ümidler vardır. Avnıpa bölgesinde hedefimiz, Almanyaya karşı taarruzdur, hücumlar yapılabılecek en az on iki muhtelif nokta mevcuddur. Müstakbel ' pirojeler hakkırda tafsılât vermemi heıhâlde beklemezsınız. Fakat emin olabilırsiniz ki bu maksadla burada ve İngılterede • hazırlıklar yapıl" maktadır. Almanyanuı fcudretı, A\Tupa muharebe meydanlannda kırılmalıdır. »Birçok kişi, kM*vfetlerimizi bu dört bolgeden şu veya b» bolgeye tahşid etmekhğimizi tavsıye ediyor, fakat hıçoır kımse bu bölgelerden herhangi binnin terkedilmesini istjmiyor. Pek tabiî, Rusyaya yardımdan vszgeçmekliğimiz, yahud bütün Pasifıği Japonya, veya Akdeniz ve Ortaşarkı Almanyaya bırakmamız veyahud da Almanyaya ksrşı taarruzu terketmekliğimiz ciddî olarak istenemez. Amerikan milleti emin olabüir ki bu dort büyuk harb sahnesinden hıç bırini ihmal etmiyeceğiz. Hayatî ehemmiyette bazı askerî kararlar alınmıştır. (Arkası sahile 3, sütun 5 te) Büyuk Brltanya Baş\ekili Mr. Churchill Amerika Cumhor Reisi M. Roosevelt . Stalingrad müdafileri yeni takviyeler aldı U S&vyet harp tebtiği ~j| Novorosisk düştükten sonra Kemahta Kemah 8 (a.a.) Başvekilimiz ŞüVrü Saracoğlu bu sabah şehrimize ge1miş istasyonda kaza halkı tarafından karşılanmışlardı^ İstasyonda etrafını sa. (Arkası sahife 3. siitun 5 te) Karadenizdeki Kızıl filo Batum açıklarında dolaşmakta imiş Roma 8 ( a a ) Stefani ajansının Kafkasya cephesindeki hususî muhabi. ri bildiriyor: Alman ve Rumen kıt'aları tarafından •nddetli muharebelerden sonra zaptedilen Novorosisk deniz üssü , bu şehrin 3 tümenlık garnizonu ile Kırım muha. rebelerine iştirak etmiş olan büyük birllkler tarafından müdafaa ediliyorduBurasmm müdafaası Sıvastopol savaşına kumanda etmiş olan Amiral Otaabriuki'ye verilmişti. Şehrin teslim olmasmdan biraz evvel kaçan Karadeniz Rus donanması şimdi Batum açıklarında dolaşmaktadır. Çün. kü küçük ve tesisleri az olan Batum iimanma bu donanmanm bütün gemıeri sığrnamaktadır. Rus kuvvetleri bu cephenin batısında yeni mevzilere çekildiler fakat cenubda bir çok Alman taarruzunu püskürttüler 1 C Hava Atatürkün hayatına dair bir film Gümrüklerdekieşya arasında bulundu, bir kopyesi alınıyor Ebedî Şef Atatürkün resmî ve hususî hayatını tespit eden ve bir Amerikan fılim operatörü tarafından bundan bpş sene evvel çevrilmiş olan filim bir tesadüfle meydana çıkarılmıştır. Bu Amerika filim operatörü, Atatürkle yakın arkadaşları ve Cumlıurıyet Türkıyesine aid bir filim çevlrmeic üzere bundan beş sene evvel memleketimize gelmiş ve bu filmi çevirmMir Fılmin bilhasa Atatürkün hususî hayametı haiz bulunmaktadır. 3 harb yılında 4 esaslı sürpriz Yazan : AR1F AHISKAL 1 Brest limanının havaya karşı mü942 eylulünün birinci günü, dördüncü yılına basan iki numaralı cihan harbinin dafaası ve tertiblerinin şimdiye kadar bir numaralı silâhı olan tayarecihk, har gorülmemiş bir şıddet ve kesafette olabin üçüncü yılını dört sürprizle kapamış rak kumlmuş bulunması umulmadık (Arkası sahife 2 siitun 7 de) bulunuyor.. Şark cephesinden resimler: Tank birliklerile beraber ileri hareketine deram eden Alman piy?ıieleri Bu filimden bazı parçaların İstanbulda (Arkast sahife 3 sütvn 6 da) Karadenizdeki Kızılfilo; ımiral femisi Marasta bulunan kumandan Oteabrinki önünde geçid resmi yapıyor. (Görülen feml 10 bta tonluk Krasni KafkM^ruyazorüdür.)