11 Ağustos 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

19 .« . R Sayi • ÖTD I umhuriyet İSTANBUL CAĞALOĞLU Te'graf ve mektub adresi: Cumhuriyet. İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Teiefon: Başmuharrır: 22366. Tahrir heyeü: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24230 EMİL Z ASSON (Asom Çeviren: İSMAİL Mt Fİatı 125 YAKON Salı 11 Agustos 1942 Hilmi Kurultayı Millî Şefimiz, içtimaa huzurile şeref verdi Toplantıdan evvel Ultı Önder Atatürkün Aziz Millî *>efimİ7 İnönü dünkü Dil Kurultayı toplantısınl ve çaiışmalarını yakln bir alâka ile lakilı bınuruılarken: Sağda, ilham ve insirah vcrici tebessümlerile müzakereleri takib ediyorlar Ortada, Milli Sefimizle, Meclis Reisi Abdülhalik Rcnda, Başvekil Şükrü Saracoğhı ve Parti Genel Sekreteri Memduh Şevket Esendal, Maarif Vekilinin nutkunu dinliyorlar Solda, Millî Şefimiz seçime, ellerini kaldırarak iştirak ediyorlar ngiliz Başvekili Churchill'i Moskovaya goturen esrarlı bir telgraf haberini yavaş yavaş başka haberler takib ederek nihajet gu>a Moskovada Sovyet devlet adamlarile Demokrasi mumessüleri arasında müzakereler japan bir konferansla karşı karşıya bulundurulduk. Hep ajni mahijetteki telgraflar konferansın konuşma mevzulan üzerinde de etraflı malumat sahibi olmaklıgımın temin edip gidi.\orlar: Ikinci cephenin nerede, nasıl açılacağı ve herhalde artık daha zijade geciktirilmiyerek biran e\vel açılması lâzım gcldiği mevzuunun ciddijetle tetkiki, denildiği gibi eğer Japonja bugunlerde Uzakdoğudan Rus\aja taarruz edecekse buna karsı nasıl el ve isbirlıği yapilacağının ve herhalde bu vesile ile dahi Rusya>a yapılacak yardımın tayiııi ve nihajet şark cephesinin son muharebelerine gore Rusyada husule gelen zorlukları karşılıyacak mahalli ve umumî tedbirlerin kararlaştınlması... "Türkiyenin yegâne Almannarp Moskova tebliği. istediği şey konuşmaları Nühim Rus D rahat bırakılmasıdır,, kuvvetleri Dünya matbuatı Basvekilimiz hakkında sarıldı takdir dolu tefsirlere devam ediyor kabri ziyaret edildi, Kurultayı parlak bir nutukla Maarif Vekili açtı Dil Kurumu Genel Sekreteri geniş izahlarda bulundu Millî Şefimizin irşad buyurdukları komisyonlar derhal faaliyete geçti Ankara 10 (a.a.) Dorduncü Türk Dili Kurultayına iştirak eden delegelerle üyerler bu sabah Kurultaym açılışmdan önce saat 10 da başlarında Maarif Vekih Hasan Âli Yucel olduğu halde Atatürkün muvakkat kabrini ziyaretle bir çelenk koymuşlar ve Ebedî Şefin manevî huzurunda tazimle eğümişlerdir. Açıh? Ankara 10 (a a.) Dördüncü Türk Dili Kurultayı bugun saat 10/30 da DilTarih Coğrafya Fakültesi konferans salonunda ılk umumî toplantısını yapmıştır. Butün bu haberler karşısında biz evvelâ Mosktnada hakikaten boj le bir konferans kurulmuş dİup olnıaHıgıncra emin bulunmadığımızı kaydetmekle söze başhyalım. Moskovada muttefikler arası az çok ehemmijeti haiz bojle bir konfcrans kurulmuş olmak için oraya gittıkleri sojlenen kimsclerdcn hiç olmazsa Ingilizleıin Hindistan Umumî Valisi Churchillin hakikati halde, gizli tutulLord Lin Pighow masına bittabi itina edilecek böyle bir seyahati ihtiyar ederek bugün Moskovada bulunması lazım gclir. Bu kat'i olarak muhakkak bir haber değildir. Churchill'in Mosko\a\a seyahati sekiz, on gun ev\el ismi pck mcşhur olmıyan bir gazeteje atfen haber verildi ve ojle kaldı. Gerçi bu muddet zarfında Ingiliz Başvekilinin Londıada bulunduğunu bclirtcn haberlere de malik değiliz. Fakat kendisinin behemehal Moskovaj a gittnis olacağı hakkında da kat'î kanaat \erici haberler almış bulunmuyoruz. Hindistanda ihtilâl genişliy or! Moskova konferansına iştirak ettikleri bildirilen adamlardan bu maksadla dışarıdan Rusyaya gitmiş oldukları haber verilen şahsıyetler dort kişiden ibarettir: Bas\ekil Churchill, Amerikan Cumhur Reisinin Slalin'c hıısusî bir mesajını da hâmil olduğu soylenilen General Bradley, Hur Fransızlar mumessili General Garreau ve Amerikanın Ankara büyük elçisi Steinhard. Churchill'den başlıyarak iic isim hakkında esaslı malümatımız olmamasına mukabil Reuter ajansına görc şimdi Moskovada bulunması lâzım gelen ve bizce kontrolu kabil olan Amerikanın Ankara buyuk elçisinin bugün Moskovada dcğil, Türkijede bulunduğunu Ankara 10 (Radyo gazetesi) B'jyakinen bilij oruz. M. Steinhard herhangi gün 250 den fazla Hindlinin tevkif ebir vesile ile Turkiye dışında bir seya dildığı haber verümektedîr. hate çıknıamıştır. Bizim bildiğimize göre Hind hükumetinin tebliği kendisi yalnız yaz tatili için Ankaradan Bombay 10 (a.a.) Hukumet taraIstanbula intikal etmiştir. fından neşredilen tebliğ: Bugün Bombay şehrinde yapılan bir Kontrol edebildiğimiz bir isim üzerinde hakikatin bundan ibaret olıışu, diğer çarpışma esn3sında 19 polis yaralanmıştır. Bunlardan ikisi aldıklan yaraisimlere izafe olunan malumatı şüpheye ların tesirile ölmüşlerdir. Şimdiye kadüşÜTecek mahiyette bir keyfiyettir. dar Hindistanda 34 polis ve 11 polis Moskova konferansını kalabalıklaştırâmiri yaralanrmştır. Yaralılardan dördü mak için Demokrasi ka> naklarından ha hastaneye kaldınlmıştır. berler yajan ajanslar Kuibişefteki İnHalka ateş açıliyor giliz ve Amerikan büyük elçilerinin de Bombay 10 (a.a.) Bombay eyaleti isimlerini kay detmişlerdir. Bu zatlar zaten Ruşya nezdinde kendi devletlerini hukumetı tarafından neşredilen tebliğ temsil etmekte bulunduklarından onlar şoyle demektedir: «Asker ve polis kıfalan şehir dahilin. zaten Rusya ile daimî konferans halinde kargaşalıklar çıkaran halk toplulukdedirler. Reis Roosevelfin Stalin YoldaMoskova 10 (a.a.) Geceyarısı neşlarına karşı saat 16 ya kadar 10 defa. şa bir mesaj göndermesi ise şimdiki haldan fazla ateş açmağa mecbur kalmış redilen Sovyet tebliği: ler ve şartlar içinde fevkalâde bir hâdise 9 ağustos gecesi kıt'alarırmz Kletskaya lardır. Bir çok kimselere isabet vaki ol. sayılamamak lâzımdır. muşsa da netice henüz teferruatile m a . bölgesinde, Kotelnikovo'nun şimalinde, Hulâsa biz herşeyden evvel bir Mos lum değildir. Kargaşahktan en çok Armavir'de ve Kropotkin'de şiddetle kova konferansının toplanmış veya top(Arkası sahife 3 sütun 6 da) (Arkası sahife 3 sütun 3 te) lanmak Uzere bulunmuş olduğu haberini şupheli gorü>oruz Buna mukabil geçirilen son muskül günlerde Demokrasi devletlerinin Rusjayı maddeten olduğu kadar manen de takviye etmeği lüzumlu bulmuş olmalarında şasılacak hiç bir cihet goıemeyiz. Bu çetin vaziyetlerde Rusyanın b\le bir <*y yapıp yapmıyacağı bahis mevzuıı olmaksızın Anglo Sakson âleminin şarkta ayrı ve münferid bir sulh ihtimalini korku ile karşıhyacakları ve buna mani olmak için ellerinden gelen herseyi yapacaklan şüphesizdir. Bunun irinse kendileri, sanıyoruz ki, Moskovada siyasî ve askerî kâfi şahsiyetlerle temsil olunu>orlar. Konferans \ar \eya >ok. Moskova ile diğer Demokrasi \e bilhassa Anglo İngiliz askeri halka ateş açmağa başladı '( Vıchy 10 (a a ) Le Temps gazetes: | Türkiye Başvekili Şükrü Saracoğlunun Büyük Millet Meclisindeki beyanatını tahlil maksadile neşrettiği bir basmakalede yeni Başvekilin bütün millet*en gördüğü müzaheretle selefi gibi bitaraflık siyasetine devam edeceğini, Saracoğlunun son derece açık'bir lisanla Ankaranjn gorüşlcrini belirttiğini yazıyor ve şöyle devam ediyor: • En mühim nokta, Türk siyasetinin harbin Türkiye hududlan civarındaki inkisaflarına rağmcn, daha ilk gün'erde Cumhur Reisi İsmet İnönü tarafından çizilen istıkamet ve tayin edilen esaslar dahilinde yoluna devam etmekte olmasıdır. Saracoğlu nutkunda, milletlerin inhifâline seSeb olmuş olan îhtflaîlardon' hiç birinln Turkıycde mevcud bulunmadığını ve bunun da milletle Şefl araBerlin 10 (a.a.) Alman orduîarı sındaki karşılıkh itimad sayesirde başkumandanlığının tebliği: mümkün olabildlğini kaydetmiştir. Bu 9 ağustosta hususî bir tebliğde bildisozler Atatürk tarafından yaratılan e ildiği gibi, hava kuvvetleri tarafından serin sağlamlığını gösteren yeni ve p.ir emsalsiz bir surette desteklenen Alman lak bir delildir. Yeni Türkiye varhğını iyade tümenleri fevkalâde cebrî yürübu maharetli hükumet sistemi ile ko üşler yaptıktan ve çetin muharebeler rumağa muvaffak olmuştur.» erdikten sonra büyük sıcaklar altında Makalede, Türkiyenin bitaraf ve h^rb Cubanın şimalinde kuvvetle tahkim edışında kalmak kararının herhangi bir dilmiş mevzileri yarmışlar ve mühim bir tecavüz karşısında kendini silâhla mii ilâh sanayi merkezi ve Kuban çevresidafaa hususundaki azmini asla ber^praf ıin bas şehri olan Krasnodar'ı almışlaretmediği tebarüz ettirildikten sonra dır. Ehemmiyetli petrol sahasmm merTürk bitaraflığının silâhh bir bitaraf(Arkası sahife 3 sütun ? de) lık olduğu ve bu tarafsızhğm mer'i anlaşmalarla telifi hususundaki Saracoğlu hükumetinin gösterdiği muvaffakıyet izah edilmektedir. Vichy 10 (a.a.) Anadolu Ajansımn hususî muhabiri bildiriyor: «Debats» gazetesinde yazdığı bir makalede Pierre Bernus, Sükrü Saracoğlunun Büyük Millet Meclisindeki nut(Arkası sahife 3. sü<nn 5 te) Kalaç civarında çember içine alınan Sovyet orduları imha ediliyor Millî Şefimiz de Kurultaya ?eref veriyorlar B. M. Meclisi Reisi Abdülhalik Renda ve Başvekil Şukrü Saracoğlu ile Parti Genel Sekreteri Memduh Şevket Esendalın, meb'usların ve yurdun her tara ' fmdan gelmiş delegelerle Halkevleri mümessillerinin, İstanbul Üniversitesine, Ankara fakulteleri ve enstitülerine mensub profesörlerin iştirak eylemekte oldukları kurultaym bu açılış toplantısına Millî Şef İsmet İnonü de huzurlanle şeref vermişlerdır. Toplantı orkestranın çaldığı İstiklâl marşife başlami? ve rbunn müUıakıb Türk Dil Kuıumu başkanı Maarif Vekıh Hasan Âli Yücel açış nutkunu söylemiştir. Nutku Kurultay başkanhk kurulu için yapılan seçim takib eylemiştır. Yapılan teklif üzerine Kurultay başkanhğına Maarıf Vekili Hasan Âli Yücel, asbaşkanhklara M. M. Meclisi reis vekili Şemseddin Gunaltayla Parti Genel Sekreteri Memduh Şevket Esendal, sekreterliklere de Necmeddin Sahir Sılan Bmgöl, Kemal Turan İsparta, Kutsi Ecer Seyhan ve Talim ve Terbiye heyet azalarmdan Faik Reşid Una* seçilmişlerdir. (Arkası sahife 3 sütun 5 te) Alman kıt'aları Kafkasyada Piatigorsk şehrini de alarak Georgiyeysk'a, Yekalerinograd'a Dün sabah Kurultay toplanmadan önce, yerine eetirilen bü\ uı, L»Ü Kurumu üyeleri, dil inkılâbmin Büyük Yaratıcısı Ulu Önder Ataturküj» ebedî huzurunda saygı ile eğildiler Hasan Ali Yücel Ebedî ve Millî Şeflerimiziıt dil inkılâbındaki büyük rollerini önemle belirtti «Dil üzerinde çalışmalar. tarihte eşi görülmedik bir inkılâb hamlesi yaratmıştır» Askeri vaziyet Yeni İran beyannamesi Başvekil bübassa Türkiye ile dostluk münasebetlerinin devam ettiğini söyîedi Umumî Valinin evine hücum edenler oldu, Bombayın şimalinde u vaziyet pek karışık Almanlar müdafaa hatlarımızdav «Gedik açmağa muvaffak olduîar» Soyyetharp tebliği Şintalî Kafkasya ve Don kavsinde Sovyetlerin durumu çok tehükelidir. Azak kıyılarından inen Rus ordularınm esir olmaları muhtemeldir r Yazan: Emekli General H. Emir Erhitet Şimalî Kafkas kesiminde: Alman piyade tümenleri. bir uçak filosu himayesinde cehennemî bir sıcakta U7vın ve yorucu yürüyüslerden ve şiddetli muharebelerden sonra Krasnodar köprübası mevzilerini yararak Kuban'ın merkez şehrini zaptettilr. Krasnodar asağı Kuban'ın simal sahilinde bulunduğu için, şimal ve şimal doğudan onu zaptetmenin kolay olduğunu evvelce yazmıstım. Fakat dağlar arasında olup sarp bir geçidden geçen tek bir yolu bulunan Maikop'un, az kuvvetle de olsa, bir kaç günler daha müdafaası lâzım ge Birçok Alman tankları Sovyet mevzilerine girdi ve cenuba doğru ilerliyor Ankara 10 (Radyo gazetesi) TahMaarif Vekili Hasan Âli Yücel ran radyosu yeni İran hükumetinin nutuk söylerken parlamentoda programmı okuduğunu bil Ankara 10 (a.a.) Maarif Vekili Hadirmiştir. Başvekil memleketin perişan e intizamsız bir halde olduğunu söy san Âli Yücel, Dördüncü Türk Dil Kuemiş, bu vaziyetin onüne geçmek İçin rultayım aşağıdaki nutukla açmıştır: « Türk dılinin büyük koruyurusu meclisin hükumetle elbirliği yapması lirken Krasnodar'la birlikte çabuk suMillî Şefimiz, Kurultayın değerli üyeüzumunu belirtmiştir. Memlekette oukut etmesi buralarda hareket eden Sov;ünkü müşkül durumun yiyecek kıtlı leri, yet birliklerinin maddî ve manevî kuvUlu önder Atatürkün aziz ;ından ileri geldiğinden bahseden rîsşvetlerden mahrıım olduklannı gösterihatırasına vekil iaşe stoklan vücude getimıek yor. Armavir'den cenub doğu yani Gros cab ettiğini, bunun için de bir İaşe Dördüncü Türk Dil Kurultayını yukny petrol kuyulan istikametinde sür'atle Nezareti kurmak niyetinde olduğunu sek varlıklarınız önünde açmakla deyol alan hızlı Alman kıt'aları da Piyati söylemiştir. rin bir mutluluk duymaktayım. Türk Dil gorsk'u zaptetmişler. Burası Grosnj'den İran Başvekili, İranm dıs siyasetin3 Kurumunun ilk kurultayı 1932 yılında henüz 250 Km. uzaktır ve fakat şimalî de temas ederek Müttefiklerle ittifik Dolmabahçe sarayında toplanmıştı. Bu Kafkas eteklerinde önemli bir geçid ye muahedesi esasları dahilinde çok lyi tarih, Cumhuriyet tarihine Türk düridir. münasebetler idame edildiğini söylemiş ciliğinin İnkılâb bayramı olarak geçSovyetlerin bundan sonra Novorosskk ve: miştir. İkinci ve üçüncü İcurultaylar ile Tuapse'yi müdafaa etmeleri mümkün « Bilhassa Türkiye ile komşuluk ayni yerde, ikişer yıl ara Üe toplanarak ise de Kuban'la Jeya suyu arasında bu ve dostluk münasebetlerimiz devam et Türk milletinin, İçinde yanmakta de(Arkası sahife 2 sürun 4 te) (Arkası sahife 2 sütun 5 te) (Arkası sahife 3 sütun 2 de) > ^ \ (Arkası sahife 3 sutnn 4 te) • YUNUS NADÎ Kurultaym toplantıstndan genel görünüş: Maarif Vekili açış nutkunu söylüyor