12 Ağustos 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Dünya muharrirlerinden tercümeler serisi: 61 PANAİT İSTRATİ AKDENİZ Tüıkceye cevîren: Y A Ş A R N A B İ N A Y I R Fiatl : 50 kuruş. REMZİ KİTABEVİ 19 uncu yılsayı: 6462 umhuri ISTANBUL CAĞALOĞLU Te'eraf ve mektub adresi Cumhuriyet. İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 TeJefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyetı: 24298. Idare ve Matbaa kısmı 24299 24290 < 3 M. ŞEVKİ YAZMAN MEHMl DCİK UPÂD Baştan sonaWfr8aj | t hakikî bir harb romanı. Merak, hM |can, zevk ve neş'e dolu. Tanesi roUT^ffill 135 kuruş. Çarşamba 12 Agustos 1942 AHMED HAli OLTABEVİ HIND İHTİLÂLİ Bütün şehîrlerde Milli Şef dün de komisyonların çalışmasile alâkadar oldular ayaklanma Komisyonlar raporlarını bugün bitiriyorlarbaşladı Milli Şefimia! Dil Kunıltayı komisyonlanndan birinde İstanbul Üni versitesi rektorile förüşüyorlar Dil Kurultayında Herkes vazife başına! Tacirler kazanclarını makul kâr hadlerile çerçeveleyerek Şimdiki güç zamanlar içinde, memleketlerine teşekkürlerle karşılanacak hamiyetli bir hizmet ifa etmiş olurlar Ankara: 11 Ağnstos guk hava depolannda hapsederek piyaeğer doğru ise, İstanbul tacir saya çıkarmakta pek mümsik davranlerinin piyasayı kendi konYUNUS NADt irolları altına alacaklan ha(Arkası sahife 3 gütnn 4 te) beri Tuık cemi\eünin sevinilmeğe ve övünülmeğe değer bir olgunluk alâmetidir. İyi nijctlerle yapılacak ve arasız ciddiyetle ileri gotürülecek bo>le bir kontrol, şüphesiz kontrollann en tesiılisi olurdu. Tacrrlerimiz zaten işlerine gore kendi aralartnda sınıflara ajrılm'ş gibidirler. Eğer onlar isterlerse tabiî halınde mevcud bulunan bu teşkilâtı ciddi bir kontrol vazifesile faaliycte getirmek işten bile değildir. Kendi hayır ve menlaatleri kadar memlekelin emniyet ve selâmeti hesabına da tacrrlcrimizden bu himmeti beklemek hakkunudır, Şukrü Saracoğlu hükumeti vatandaşların işlerini kolaylaştınnak prensipile yurürken tesirleri haricinde kalamadıijımız dünya buhranının muskul şartları içinde vatandasların da şahsî ve vatanî vazifelerini hakkile takdir ve ona gore de iyi niyet ve bınuk ciddiyetle ifa edecekleri kanaatine da> anmıştır. Bir hükumete göre işleri kılı kırk yaran bir sıkılıkla yiirütmek belki daha kolaydır. Fakat bu yol ister istemez vatandasiarı sıkacak ve isleri gucleştirecektir. Tecıübe olunan bu sıkı rejimden en ziyade lş adamlarımızın şikâyet ettiklerini gorduk. O halde vatandaslara itimad eden kolaylaştırıcı rejimin kıymetini takdir ederek vatanın ve milletin menfaatlerine en uygun yollarda çahşmak şimdi cümlemize bir vicdan borcu oluyor. İaşe işlerinden başlıyarak her sahada ve imkânın müsaadeleri nispetinde tahdid ve takyidleTİ kaldıran hükumet iş adamlarunıza oldukça geniş çalışma sahalan açmıştır. Bu sahalarda faaliyet gostermekle iş adamlarımız kendilerine ve memleketlerine faydah olacaklardır. Gerek dışandan memlekete mal getirmek, gerek memleketten dışarıya mal çıkarmak ve gerek memleket dahilinde bir takım esjayı şuradan şuraya götürerek ihtiyacı olanlara yetiştirmek bilhassa böyle zamanlarda çok kıymetli hizmetlerdir. Bu sırada bizden beklenen en büyük fazilet bu kıymetli hizmetleri fazla kazanc ihtirasile lekelememekten ibaret olacaktır. Vekiller Heyeti • Halktan ölenler ve yaralananlar çoğaldı Polis üniversitelileri kırbaçla dağıtıyor • B Millî Şefimiz yarın bir ziyafet verecekler Dün Basvekilimizin reisliğinde iki defa toplandı Ankara 11 (a.a.) Bugün îcra Ve. kılleri heyeti, ögleden evvel saat 10,30 da Başvekâlette ve ögleden sonra saat 17 de Buyuk Mıllet Meclisinde Başvekil Şükrü Saracoğlunun başkanlığında ıki toplant yapmıştır. Londra 11 (a.a.) Dün gece gelen îmberlere gore, Hindistandaki ron hâdlseler şunlardır: Dadar'da polis taşa tutulmuş ve buna karşılık polis memurlan ateş açmışlardır. Lathi'de istasyon önünde iki büyük ateş yakılmıştır. Gelip geçenlerin kravat ve şapkalan yırtılmı^ ve yollar ağac kütüklerile ve telgraf dlSagda soida, iııı Kuruiı<tyı komisyonlanndan ikisi içtima, halinde, ortada: Kvnütayda açılan sergiden bir köşe reklerile kapatılmıştır. Ankara 11 (Radyo gazetesi) CumKawnpore'da polis iki yerde nüma hur Reisimiz, Millî Şef Ismet İnönü bu yiş yapan ve taş atan halka ateş açakşam seat 18 sularında DilTarihCoğ(Arkası sahife 3 sütun 6 da) rafya fakültesini şereflendirerek Dil Kurultayı komisyonlannın çalışmalan ile alâkadar olmuşlardır. Parti Crupunda . Meclis 17 ağustosta tatile başlıyacak Millî Şefimizin zJyaietlerî Ankara 11 (Telefonla) Cumhur Reisimiz İsmet İnönü, cuma günü akşamı Dil Kurultayı azasına, Çankayadak: köşklerinde bir ziyafet vereceklerdir. DahUiye Vekili, muhtarlıklarm | ihyası etrafında izahat verdi Ticaret Vekili cuma giinü geliyor Millî Koııçre kararına muhalcfet eden Hind Muslümanlan remiyeti reisi Jinnah Ankara 11 (Telefonla) Ticaret V>kilimiz Dr. Behçet Uz bu perşembe günü Ankaradan hareket edecek ve cuma günü İstanbulda ticaret ve »şe İşleri üzerinde tetkik ve çalışmalarma başhyacaktır. Diğer taraftan, son iaşe kararları üzerine belediyelere terettüb eden vazifeleri, kadroya boğulmaksızm, kolay'kla gormeleri için temasta bulunmak uzere, Ticaret Veklâetince mütehassıs bir memur tayin edilmiştir. Bu memur belediyelerle temasa geçecek, kararlar hakkında izahlarda bulunacak, tesadüf edüen zorluklar varsa mahallinde bertaraf edecek tedbırler alacak, fiat vaziyetlerini ve bu mevzu üzerindeki çahşmalan da yerinde kontrol etmiş olacaktır. Gelen haberler, köylünün, hükumet hissesi olarak ayrılan hububatı seve seve teslim ettiklerini göstermektedir. Hatta bu münasebetle Bayındırda bir hâdise <ie olmuş, hükumete vereceği mahsule taş toprak karıstırmak isterken görülen bir köylü, diğer köylülerin elinden zor kurtarılmıştır. Mahsul teslimatının arkası alındıktan sonradır kl rriakarna vesaire İmalâtı için karar verllecektır. Yaptıkları müracaatler sırasında " makarna fabrikatörleri, memlekette mevcud 15 fabrikanın imalât yekunu bir mılyon kilo olâuğunu söylemişlerdir. Ticaret Vekâleti Toprak Mahsuderi Oflsini daha ziyade kuvvetlendiıirnek İçin de yeni tedbirler almaktadır. Komisyonların çalifmalan Ankara 11 (Telefonla) Dun toplanan Dil Kurultayı azası arasından seçilen komisyonlar bugün öğleden önce ve öğleden sonra olmak üzere çalışmatanna devam etmişlerdir. General Naci İldenizin başkanhğında toplanan Terim'er komisyonu terimler bahsi üzerindeki tetkiklerine devam etmektedir. Aziz Samih İlterin reisliğinde çalışan Önergeler komisyonu tetkikatım bitirmiş ve rapo(Arkasi sahife 3. sütun 5 te) Köylünün mahsul teslimi bittikten sonra makarna ve diğer imalâta müsaade edilmesi muhtemeldir Ankara 11 (a.a.) C. H. P. Meclis grupu umumî heyeti bugün (11'8'1942) saat 15 te reis vekili Seyhan meb'usu Hllmi Uranın reisliğinde toplandı. Celse açıldıktan ve geçen topîantı zabıt hulâsası okunduktan sonra ruznameye geçilmiştir. (Arkası sahife 3. sütun 5 te) Bu talebelerin hali u acaba ne olacak? Kıfalarımız Âmerikamn ilk taarruzu Salomon adalarından Tulagi'ye baskınla asker çıkarıldı Japonlar guya Rus hududuna 900 bin kişilik kuvvet yığmıslar Washington 11 (a a.) Resmen bıl. dırıldığıne gore, Bırleşık Amerıka ku\vetlerı Salomon takım adalarmda lcaraya asker çıkarmışlardır. Bir çok Japon tay. yarelerı tahnb edılmış ve su ustu bırlıklerı hareket edemıyeceek hale getırıl. mıştır. Bir Amerikan kruvazorü batmış. ikı kruvazorle ıki destroyer ve bir naklıye gemisi hasara uğramışfir. Deniz harekâtı şefı Amıral King de. miştır ki: «Karaya asker çıkarma hareketlerinden maksad Japonlan Tulagı bolgesınden at mak ve Birleşık Amerıka ile Avustralya ve Yeni Zelânda arasındaki muvasalayı daha emın bir hale getirmektir.» Macar Başvekili M. Kallay Kanunlanmız %2530 a çıkan makul kâr hadleri kabul etmiştir, ve tacirlerimiz, ticaretile meşgul oldukları maddelerin piyasa iiatlarını şuphesiz herkesten daha iyi bilirler. Eğer onlar makul fıat hadlerini aşmamak hususunda kendi aralarında bir nevi kontrol tesis ve tatbikım temin ederlerse bu hususta fazla o'arak memleketimizin bütun dünyaya ör Karaya çıkan kuvvetlerin bir kısmı nek olacak bir durum kazanmasına hizimha edilmiş met etmiş olacaklardır. Şanghay 11 (a.a.) Amerikan kıt'a. Bunu böyle yapmağa başka mülâhaza an Salomon takım adalarından Tulagı larla da mecburiyet vardır. Birkaç defa adasına bir asker çıkarma teşebbüsunde bu sutunlarda bütün samimiyetimizle bulunmustur. Adada bulunan Japon kaydettik ki Şükrü Saracoğlu hükumeti kuvvetleri, karaya çıkabılen düşman as. nin bütün memleket ve millete güven te kerlennin çoğunu çetin muharebelerden meline dayanan yeni sij aseti ancak mem sonra ımha etmiye muvaffak olmuştur. leket ve milletten lâyık olduğu tam anla Bundan maada düşman taşıtlan da bayış esasında vicdanlı mukabeleler gör tırümıştır. mekle yürüyebilir. Yoksa bu serbcstlik (Arkası sahife 3 sütun 1 de) herkesin bu meydanda istediği gibi at ojnatarak alabildiğine ihtikâr yapınası ijin değildir. Eğer alâkadarlann bazıları hükumetin genis siyasetini yalnız kendi menfaatlerini temin için istismar etmeğe kalkışırlarsa bir kere bu fena hareketlerin cezalan şuphesiz çok ağır olur. Sonra da, hatta, herkese faydah olan genis siyaset çabucak mevkiini sert ve sıkıcı tedbirlere bile terkedebilir. Hükumet bir kısım vatandasların diğerlerini ve bilhassa büjük kütleyi zorluklara uğratacak hareketlerine karşı bir an bile musaade edememek mecburiyet ve ntesnlijetindedir de onıın için. Bu hakikat daima gözlerimizin önünde bıılunmak ve bütün hareketleıimiz ona uygun olarak yürutülmek lâzımdır. Doğru olııp olmadığını henüz bilmemekle beraber misal olarak kaydedebıliriz: İstanbulda ve Ankarada bazı peynir tacirlerinin binlerce teneke peyniri so Ingiüzlerin Eagle tayyare gemisi batırıldı Berlin 11 (a.a) Alman orduları başkomutanhğınm hususî tebliğı: Bugün öğle vakti bir Alman denizaltısı batı Akdenizde ku\rvetle himaye edilen bir kafile arasmda yol alan «Eagle» İngiliz uçak gemisini dört torpil atışile batırmıştır. Dün Budapeştede gazetecileri Dün Valinin riyasetinde Ticaret Odasmda mühim bir toplantı yapıldı tnizi kabul etti Tüccarın kendi kendini murakabe eBudapeşte 11 (a.a.) Macar hükumetınin daveti üzerine Macarıstanda misafireten bulunan Türk gazetecilerinden murekkeb heyet bugün Basvekil Kallay tarafından kabul edilmiştir. Bu kabul resminden sonra Propaganda Nazırı Antal Türk misafirler çerefine bir öğle yemeği vermiştir. derek hükumete muzahir olması İçin ticaret zümrelermden 60 kadar tacir Oda İdare heyeti ve riyaset divanı azalarının da iştirakile dün Valinin riyaseti altında Ticaret Odasmda bir toplantı yapmışlardır. Dr. Lutfl Kırdar toplantıyı açarak bilhassa demiştir ki: « Bizim bir elimiz yumuşak, diğer elimiz demirden serttir. Şimdi sizlere yumuşak elimizi uzatıyor ve bu mühim davada İstanbul halkmın menfaatleri İçin hep birlikte ve meşru sekilde çalışmpğı samimiyetle teklıf edıyoruz. Bu eli tutunuz ve bu harb badıresi içinde hemşerilerimize faydah olalım. Fakat, buna razı olmıyanlar, samimî hareketimızi kabul etmıyenler veya eder görünüp de aksi hareket edenler varsa bunları diğer elimılze ve şıdde'le ezeceğız.» Km. Macaristan Tüccar kendi kendini Başvekili nasıl kontrol edecek? Bir kaç refikımızl, günlerdlr meşgul eden acayib bir hâdise var: Tıb Talebe Yurduna, doktor olduktan sonra hükumete hizmet etmek taahhüdune mukabil, burada hükumet namına bakılmak taahhüdile alınmış talebedcn 40 küsurunu yurd müdürii kapıdışan etmiş. Bu, meselenin manevî tardfıdır. Eğer mudürün maksadı, prensmlere tekme atarak devlete guveni azaltmaksa, fena yol tutmamış! Maddî tarahna gelince: Düsünmeli ki bu çocukların çoğu ya kimsesiz, ya fakirdir. Boyle olduklan ve ihtimal ekseriyetinin yerleri de uzak bulunduğu için tatil mevsimini bile yurdun duvarları arasmda geçirmeğe mecbur olmuşlardır. Aslmda bir aile babası demek olan bir yurd müdürü, bu vaziyetteki vatan evlâdlannı nasıl silker, sokağa atar? Moskova 11 (a a.) Öğle üzeri neşKaldı ki talimatname hükümleri de ders hazırlamak İstiyen veya memle redilen Sovyet tebliği: 10 ağustos gecesi kıt'alanmız Kletskaya keti nakil vasıtaları güzergâhma uzak olan talebenin tatilde dahi yurdda ka bölgesinde, Kotelnikova'nın doğu şimalabileceğini âmirdir. Unde ve Armavir, Krasnodar, Maikop (Arkası sahife 3 sütun ? de) (Arkası sahife 3 süttm 7 de) genegerimevzilere çekildi, DahiBye Vekili Dr. Fikri Tüzer, söz söylerken Stalingrad kesiminde muharebeler gece gündüz devam ediyor Almanlar Maykop bölgesinde biraz toprak kazandılar Kalaç'ta sarılaıt Rus ordusu İmha edilmek üzere bulunuyor Kafkasyada ric'al hattı kesilen bir düşman grupu yokedildi Berlin 11 (a.a.) Alman ordular» bsskumandanlığının tebliği: Maikop bölgesinde düşman harb meydanının bir çok kesimlerinde dağlara atılmıştır. Ricat hattı kesilen düşma» kuvvetlermden murekkeb bir grup imha edilmiştir. (Arkası sahife 3. sfitnn 3 tef T R.OSTOF Yeniden batınlan Müliefik gemileri Berlin 11 (a a.) Resmî teblığ. Son üç gun zarfmda Atlantıkte torpidolarm ve devriye gemilerinin ve tayyarelerin kuv. vetli himayesi altında İngiltereye giden bir kafıle denızaltılanmız tarafından gece yapılan hücumlar neticesmde a. ğır kayıblara uğramışlardır. Bir torpıdo muhnbıle ceman 41,000 tonilâto hacmınde 6 gemı batınlmış ve baska 7 gemi de torpülenmistir. Bundan başka Amerikan sahili ve batı Afrıka açıklannda dusman ceman 45231 tonilâto hacminde 7 gemı kaybet. miştir. Başka 3 gemi ve bir torpido muhrıbı torpıllerle hasara uğratılmıstır. *% " Taganrog Amerikan birlikleri bir sahile ihraç edilirken Vali, tüccarlara bu şekilde bazı tavsiyelerde bulunduktan sonra Oda ıdare heyeti azasından Zıya Kılıc deml,tır ki: « Bizler bu defa da ve bu mühim davada da cibüliyetimızi gösterdlk ve ihanete başladık. Şu bir haftalık müddet zarfında İçimizde hemen şu vazıBir İngiliz generali maktul dü?tü yetten istifadeye kalkısanlar oldu. KaLondra 11 (a.a.) Harbıve Nazırlığı. ra borsaya nazaran bile fiatlann başnın bildırdığine göre General Gott Or. lıca gıda maddelerinde yüzde yırmıye (Arkası sahife 3, sütun 5 te) taşarkta vazife başında ölmüştür. Groznı Kafkasya ve Stalingrad cephelerinde son durum